NIEUWE
Nieuws- en Advertentieblad
voor de Provincie Utrecht.
VERSTREKT GBEDiET
n TWEE DAGEN
FEUILLETON.
DE SCHIIHMELRIJDER.
IMo. 50.
Zaterdag 24 Juni 1905.
Vier-en-dertigsten jaargang.
VERSCHIJNT WOENSDAG EN ZATERDAG.
ffl BAS I» HET KEBSÏHLAH.
Amersfoortsche Courant
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 3 maanden met Zondagsblad 0.75;
Franco per post door het geheele Rijk f 1.
Afzonderlijke Nummers 3 Cent.
Ingezonden stukken intezenden uiterlijk Dinsdag en Vrijdag.
Uitgever G. J. SLOTHOUWER.
Bureau: Langestraat 77. Telephoonno. 69.
ADVERTENTIEN:
Van 16 regels f 0.50; iedere regel meer 7 Cent.
Advertentiên viermaal geplaatst worden slechts driemaal berekend.
Groote letters en vignetten naar plaatsruimte
Eenige dagen in de oude Karelstad aan
de Waal vertoevende, herinnerde ik mij
de uitnoodiging van een bekend Betuwsch
fruithandelaar, om hem in den kersentijd
een bezoek te brengen. Een briefkaart,
mijn komst meldende was spoedig gepost
en reeds den volgenden morgen ten 7 uur
was ik aan de Waalkade te Nijmegen,
teneinde op de stoomboot „Koningin der
Nederlanden", plaats te nemen, die mij
tot Loenen zou brengen, vanwaar ik verder
de reis te voet zou vervolgen tot Andelst.
Hoort, daar binnen de machines snuiven
en ronken, alsof het ranke vaartuig onge
duldig is zijn last naar Botterdam te ver
voeren. Dit geduld werd niet lang op de
proef gesteld, de; St. Stephenstoren deed
zijne 7 zware slagen hooren, de kabels
werden losgemaakt en wij voeren den
breeden Waalstroom af. 't Was een prach
tige zomermorgen en wij genoten met
volle teugen van de frissche natuur en
het heerlijke vergezicht dat Nijmegen en
de prachtige omstreken opleveren.
Allengs worden de rivieroevers eento
niger, hier en daar duikt de spits van een
kerktoren uit het ver verschiet op, totdat
wij reeds spoedig de eerste aanlegplaats,
Altona, bereikten.
Altona, eigentlijk een aanlegplaats der
stoombooten is het centrum voor doorvoer
handel van eenige Betuwsche dorpen. Al
ras bemerkten wij, dat we in het kersen-
land waren, de aanlegsteiger stond vol
met mandjes, die de roodsappige vrucht
bevatten, welke door dezestoomboot slechts
ten deele geladen werden, daar, om den
passagiers het lange oponthoud te besparen,
voor het verdere vervoer een afzonderlijke
dienstregeling in den vruchtentijd is inge
steld.
„Loenen!" klonk eenigen tijd daarna de
stem van den conducteur, ik had mjjn
boottocht volbracht, stapte aan wal en
bevond mij in de Betuwe, het land Gozen
bij uitnemendheid. Voordat ik mijne be
stemming bereikt had, restte mij nog een
'It uur loopens, doch welgemoed nam ik
mijn wandelstaf ter hand en dacht „als
de berg niet tot Mahomed komt, zal Ma
homed tot de hergen gaan."
Loenen is een lief gelegen plaatsje aan
de Waal, met een heerlijk bosch, temidden
waarvan een kasteel uit de 16e of 17e
eeuw verrijst, bewoond door Jonker Fa-
bricius van Heukelum en Loenen. Van den
hoogen Waaldijk heeft men een prachtig
vergezicht op den fleren Waalstroom, op
het aan de overzijde gelegen land van
Maas en Waal, terwijl ons oog in de verte
op de Nijmeegsche en Kleefsche heuvelen
stuit. Links van den dijk ligt de vruchtbare
Betuwe met hare vele boomgaarden en
malsche weiden, waarin het beste vee van
Nederland graast. De boerderijen liggen
er meest tusschen hoog geboomte ver
scholen, als wilde deze onder het loover
dier hoornen bescherming zoeken.
Mijn weg leidde den dijk af door het
dorp Herveld, welken naam volgens den
oudheidkundige Buddingh afkomstig is
van heirveld, een legerplaats der Romeinen.
Wy bevinden ons dan ook werkelijk op
historischen bodem, de urnen en meer
voorwerpen uit den voortijd hier opge
graven, fluisteren U stemmen toe uit een
grijs verleden.
Het van verre en naby luid knallen van
geweerschoten, dat my onwillekeurig aan
den Russisch-Japanschen oorlog deed den
ken, verkondigde mij, dat ik in het kersen-
land was. Voor een zenuwachtig mensch
is het bepaald te ontraden in den vroegen
morgen, als de spreeuwen met hongerige
magen hunne schuilplaats verlaten en zich
bij honderden op de kersen geworpen
hebben, een wandeling in deze streken
te doen. 't Is geen zeldzaamheid, als zich
aan de overzijde van een sloot of haag
waar gy rustig naast voortkuiert, eene
gedaante, die nu juist niet op den naam
van welgekleed aanspraak kan maken,
van achter een boom te voorschijn springt,
om met luide hallo's zijn donderbus te
lossen in de richting, waar een klucht
spreeuwen in de boomen is neergestreken.
Karren en wagens, zich log en plomp,
hortend en stootend voortbewegend naar
de een of andere aanlegplaats der boot
of station en beladen met de roodwangige
vrucht passeerden mij bij tientallen. Een
gul „g'n mergen meneer" van den voer
man, die aanhoudend met zyn zweep
kletst, stereotype 3teeds beantwoordend
met een „goeden morgen vriendwaren
mij een bewijs een gastvrij land betreden
te hebben. Na een wandeling van een
uur, had ik het dorp Andelst bereikt en
vond na eenig zoeken, de woning van
den heer Jan Gerritsen.
Na gastvrij ontvangen te zyn en eeofge
ververschingen gebruikt te hebben, kfoam
ons gesprek reeds spoedig op zijne wijze
van handeldrijven.
De slordige wijze van behandeling en
het uiterst langzame vervoer deden hem
voor een negentiental jaren het idéé by
hem rijpen, van de toen pas ingevoerde
pakketpost gebruik te maken om de mei
kersen snel en zonder tusschenpersonen
de consumenten aan te bieden. Dat idee
bleek al spoedig levensvatbaarheid te
bezitten.
Telken jaren deden vermeerderend ver
trouwen het debiet sterk toenemen, zoo
dat na verloop van eenige jaren al spoedig
concurrentie allerwege opstonden, om
meestentijds tegen minderen prijs hunne
waren aan te bieden. De heer Gerritsen
vreest dan ook, dat door deze lage aan
biedingen waardoor het den aanbieder
onmogelijk is, die zorgen te besteden aan
zijne vruchten, welke er aan besteed
kunnen worden, de qualiteit geleidelijk
tot die van het marktgoed zal dalen en
het vertrouwen in dezen handel zal ver
loren gaan. Overtuigd is hij echter, dat
die fruithandelaren het veld zullen be
houden, die naast billijke pryzen slechts
eerste soort vruchten flink verpakt, snel
verzenden zullen. Vooral aan dit laatste
punt wordt, zeer ten onrechte, door velen
te weinig waarde gehecht. Hij kent plaat
sen, waar de vruchten den vorigen dag
geplukt, 's morgens eerst verzonden wor
den. Deze kunnen omogelyk frisch aan
komen. Kennis van de voornaamste post
en spoorwegverbindingen, alsmede een
juiste plaatsenkennis is onmisbaar, omdat
een rechtstreeks vervoer aan deze snel
heid slechts zijne juiste waarde geeft.
Ik werd verzocht om in den boomgaard
eens een kijkje te nemen en reeds van
verre lachte mij de donkerroode vrucht,
verscholen achter groene bladen, tegen.
Gy, die zoo kalm na den maaltijd een
bordje met kersen verorberd, zoudt niet
kunnen gelooven, hoeveel moeite er nog
aan verhonden is, voor de kersen ter
verzending gereed zyn.
In den herfst wordt op de lage uiter
waarden langs Rijn en Waal het teenen
of bennenhout verkocht, daarna begint
men met dit af te snijden, uitzoeken en
worden de teenen in het water gezet.
Tegem^Iei begint men met man en macht
'üie teertén zoogenaamd te stroopen, dat
isze vap hun omhulsel te ontdoen om
er daarna; mandjes van te vlechten.
I Midden Juni hebben gewoonly k de groote
kersenverkoopingen plaats en daarmede
heeft de geheele Betuwe belang. De boe
ren, die de boomgaarden verkoopen, de
kersenbazen, die koopen, de notarissen,
de uitgevers der couranten, de kasteleins,
de keerders, de plukkers, de voerlieden,
de booten, de spoor, de post enz. 't Is
verwonderlijk meestal hoe juist de koopers
een boomgaard kunnen taxeeren. Wanneer
de kersen even beginnen te kleuren, wordt
er voor Engeland geplukt, 's Morgens om
vyf uur gaat het op den ladder, na eerst
een hartversterking in den vorm van een
borrel gebruikt te hebben, 'tls echter
een verblijdend verschijnsel, dat tegen
woordig het drankgebruik ook veel uit de
kersenboomgaarden geweerd wordt en dat
er bazen gevonden worden, die bepalingen
maken, dat er geen drank in hunne boom
gaarden mag toegediend worden.
Wanneer men een dag 3 of 4 voor
Engeland geplukt heeft, begint men aan
de postmandjes, welker plukken en be
handeling zeer veel zorg vereischen. Een
groote met •linnen bespannen tent is er
voor de zon opgeslagen, een lange disch
er onder en eenige mannen om de kersen
te sorteeren. Mij werd verzocht binnen
te treden en eten van het heerlijke ooft,
zooveel mij dat goeddacht. Aan deze uit
noodiging gevolg willende geven, viel de
kersenherder (een anachronisme, daar de
man eigentlijk vogelheerder is) voor mijne
voeten neder en bij gebrek aan een zak
doek, mijn schoeisel met zyn pet afvegend,
murmelde hij onverstaanbaar haast:
Ik ben genegen,
U de voeten te vegen,
'tls niet om giften of gaven
Maar om het keelgat te laven.
Lachend verklaarde mij de heer Gerrit
sen dit oud gebruik, om een vreemdeling
de voeten te vegen, gewoonte was voor
het geven van een klein drinkgeld. Men
kan zich dan verzekerd houden de herders
en de plukkers tot vrienden te hebben en
vooral de eerste is in een kersenboomgaard
eene geduchte macht. Als rechterhand
van den baas is hy het uitvoerend bewind.
Hij is het, die de plukkers hun borrel en
koffie schenkt. Hij is het die met zijn
schietgeweer op schouder en een kort
aarden pijpje in den mond zooveel spreeu
wen als schooljongens op een eerbiedigen
afstand weet te houden. Na.^nrWiJle aTs
sommige der plukkers buefïfe'volle mand
aan den ladder hakende, onder den boom
hadden plaats genomen, klonk een korte
roep van den baas door de boomen, waarop
allen, hetzij met heel of half volle manden,
de tent naderden. Voorby hem defileerend,
hunne mandjes uitgietend, ontving deze
eene berisping, gene eene goedkeuring, al
naar hunne vruchten goed behandeld wa
ren of niet. Als zij hunne ladders weder
opzochten, klonk soms een opgewekt liedje
in het rond.
De postmandjes waren onderwijl met
de keurige vrucht geladen en een snelle
viervoeter bracht ze naar het nabijzynde
station Zetten Andelst.
De heer Gerritsen, die hofleverancier is
verzendt in den kersentijd dagelijks een
mandje uitgezochte kersen naar H. M. de
Koningin en H. M. de Koningin-Moeder.
Ik nam daarna nog een kykje in de
hut van den herder, die eene getrouwe
voorstelling geeft van de primitieve slaap
plaatsen der eerste bewoners dezer oorden
en hem ook hoofdzakelijk tot nachtver
blijf dient.
Nog eenigen tijd bleef ik met den heer
Gerritsen praten over den fruithandel. Hy
vertelde my, dat zijne zaken zich jaarlijks
uitbreidden. De „Rijn- en Waalbode", een
orgaan door hem voor den fruithandel uit
gegeven en welke verleden jaar zesmaal
verscheen is thans een weekuitgave gewor
den. Ook de sterelisatie van vruchten
werd door hem op groote schaal uitgevoerd.
De verkoop geschiedt uitsluitend aan par
ticulieren. Dit is een gezond standpunt,
direct yan producent naar consument en
heeft men de dure tusschenstand niet
noodig. Voor beide partijen is deze wyze
van handel voordeeliger, voor den ver-
kooper, omdat hij betere prijzen kan be
dingen, voor den kooper, omdat alles eerste
kwaliteit is.
De converseeringsmethode is geheel
nieuw, zonder eenig chemisch middel en
berust op de volgende twee grondbegin
selen
le. Door op eene bepaalde warmte (niet
koken) te verhitten worden alle ontwikke-
lingskiemen vernietigd, terwijl de aromo
door niet te koken zooveel mogelijk be
houden blijft.
2e Door daarna in 't luchtledig te be
waren.
Groenten in glas is geheel nieuw, kost
wel wat meer, maar is oneindig beter
dan de blikjes:
DtnEDERLfltiOSCHE HflriDELSBflnKl
Koninklijk goedgekeurd
Amsterda K\
2^ConsMUi^e^S5t^nelegJvS72M
^nd^borgstelUn^
zoo noodi
Oorspronkelijke novelle van TH. STORM.
24)
«Mijnheer begon zij toen, en haar boezem
zwoegde, «mijn peet, Jewe Manners, zeide u,
dat Hauke Haien slechts ongeveer twintig
pondemaat bezit en dat is op dit oogenblik juist;
maar, zoodra bet zijn moet, zal Hanke nog
zooveel meer zijn eigendom kunnen noemen
als deze hofstede, vroeger van mijn vader en
nu de mijne, pondematen groot is; dat zal
voor een dijkgraaf toch wel voldoende zijn."
De oude Manners boog zijn grijs hoofd naar
baar toe, alsof hij zich eerst nog overtuigen
moest, wie daar eigenlijk sprak. "Wat is dat?"
zeide bij, "kind, wat zegje?" Maar Elke baalde
nit haar beursje een schitterenden gouden
ring aan een zwart lintje te voorschijn
"Ik ben verloofd, peet Manners" zeide zij,
"bier is de verlovingsring, en Hauke Haien is
mijn bruidegom."
"En wanneer ik mag je dat immers wel
vragen ik die j e ten doop hield, Elke Volkerts
is dat gebeurd?"
"Het is al een geruimen tijd geledenmaar
ik was al meerderjarig, peet Manners" zeide
zij, «mijn vadi
daar ik hem
meer mee last!
is, zal bij inzie:
goed geborgen
hebben, totdat
et sukkelen, en
hem daar niet
daar hij bij God
zijn kind bij dezen man
is. Ik zou ook nog gezwegen
bet rouwjaar verstreken was,
maar nu heb ik moeten spreken ter wille van
Hauke en van den polder." En tot den opper-
dijkgraaf gekeerd, voegde zij er aan toe. "U
zal mij zeker ten goede houden, niet waar
De drie mannen zagen elkander aande do-
miné lachte, de oude heemraad liet bet bij
een "hm, hm" blijven, terwijl de oppergraaf,
alsof bij een gewichtig besluit moest nemen,
zijn voorhoofd wreef. »Ja, lieve juffrouw zeide
hij eindelijk, «maar boe is bet bier in den
polder met de gemeenschap van goederen?
Ik moet bekennen, dat ik op bet oogenblik
niet zoo dadelijk in dien warboel thuis ben
"Dat behoeft ook niet, mijnbeer," antwoordde
de dochter van den dijkgraaf. »Ik zal voor
de bruiloft de goederen aan mijn bruidegom
overdragen. Ik ben ook een klein beetje
trotsch" voegde zij er glimlachende aan toe,
«ik wil den rijksten man van bet dorp
trouwen."
"Nu Manners." zeide de dominé, «mij dunkt
gij zult er als peet ook niets tegen hebben,
wanneer ik den jongen dijkgraaf met de dochter
van de ouden in de echt vereenig."
De grijSap^'^^scbudde het hoofd: »God de
Heer schenkè tun zijn zegen," zeide bij eer
biedig.
Maar de opperdijkgraaf reikte het meisje de
band: "Gij hebt waar en wijs gesproken, Elke
Volkerts; ik dank u voor uwe krachtige toe
lichting en hoop ook in de toekomst, onder
aangenamer omstandigheden dan heden, de
gast van uw buis te zijnmaar dat zulk een
juffer nu iemand tot dijkgraaf maakt, dat is
wat vreemds in deze zaak,"
«Mijnbeer" antwoordde Elke eD zij keek
den vriendelijken ambtenaar nog eens met hare
ernstige oogen aan, "een flink man mag ook
wel door een vrouw geholpen worden Daarop
ging zij naar de aangrenzende opkamer en
legde stilzwijgend baar band in die van Hauke
Haien.
Het was verscheiden jaren later; in het
kleine buisje van Tede Haien woonde nu een
stevige boerenarbeider met een vrouw en kind;
de jonge dijkgraaf Hauke Haien zat met zijn
vrouw Elke Volkerts op baar vaderlijke hof
stede. In den zomer ruisebte de reusachtige
escb nog even als te voren voor het huis;
maar op de bank, die daar nu onder stond,
zag men des avonds de jonge vrouw meestal
alleen, in haar eenzaamheid bezig met een of
ander huiselijk werk; nog steeds miste men
in dezen echt een kind en de man had wel
wat anders te doen dan 's avonds voor de
deur te zitten uitrustenwant ondanks zijn
medehulp, had de vorige titularis een menigte
zaken onafgedaan gelaten, waarmee hij zich
indertijd niet bad willen bemoeiennu echter
moest allengs alles in orde gebracht worden
en bij hield geducht opruiming. Daarbij kwam
nog het beheer van de met zijn eigen landerijen
vergroote hofstede, dat hij met slechts één
knecht poogde te voeren, zoodat de beide echte
lieden elkaar, behalve des Zondags, wanneer
zij ter kerk gingen, meestal slechts bij het
middagmaal, dat door Hauke zoo haastig moge
lijk gebruikt werd, en bij het begin en het
einde van den dag zagenbet was een leven
van onophondelijken strijd, maar niettemin een
zeer tevreden leven.
Een leelijk woord kwam dien vrede storen.
(wordt vervolgd.)
