king in de nota. Hij wijst in dit verband op de kwestie
van de waterzuivering. Er was geen enkele reden voor
de provincie om in deze materie te duiken. Toch is
dat gebeurd. Er zou sprake zijn van een op waterlo
pen gericht schap en niet op de provincie.
Het zal de aandachtige lezer van de nota niet zijn ont
gaan dat gedeputeerde staten willen tot stand brengen
hetgeen de bisschoppen van Utrecht nooit is gelukt,
nl. het uitbreiden van de provincie. Dat is nodig, om
dat een gewest groot moet zijn. De argumentatie
daarvoor is dat een gewest wat inwonertal betreft,
een tegenhanger moet kunnen zijn ten opzichte van
de stad. Dat klinkt wel gewichtig, maar wanneer men
diep over deze stelling nadenkt, kan men zich afvra
gen of zij juist is. Een grote stad is altijd omringd ge
weest door randgemeenten die kleiner zijn. Waarom
moet er nu ineens rondom zo'n grote stad een grote
bestuurseenheid worden gegroepeerd, die even zwaar
is als de grote stad?
Op pagina 11 van de nota wordt gesteld dat het ge
west groot moet zijn in verband met de toekomstige
ruimtelijke ontwikkeling. De voorzitter heeft in haar
nieuwjaarsrede gesteld hoe moeilijk het is in de toe
komst te kijken. Spreker zou de gewestvorming dan
ook meer retrospectief willen zien en haar willen aan
passen aan groeiende verbanden en verhoudingen. Het
is niet zo noodzakelijk om enige tientallen jaren voor
uit te plannen. Deze gedachte komt ook feitelijk voor
in nagenoeg alle reacties van de gemeentebesturen.
Men wil - op Leusden na - temporiseren en voorzich
tig zijn.
De slotbeschouwingen vormen de klap op de vuurpijl.
Gesteld wordt dat de huidige provinciegrenzen niet
bepalend zijn. Er is dan ook maar één kant uit gere
kend, want het provinciaal bestuur wil het grondge
bied aan alle kanten vergroten. De Gelderse Vallei
zal niet meer bestaan. Er zal moeten worden gespro
ken van Vallei en wellicht binnen niet al te lange tijd
zelfs van Utrechtse Vallei. Uit het geheel spreekt
eigenlijk een kinderlijke expansiedrift.
Gedeputeerde staten van Zuid-Holland hebben gewei
gerd reeds enige stappen te doen op het gebied van
het maken van een structuurschets voor de bestuur
lijke indeling, omdat het moeilijk is over de grootte
van gewesten te praten, wanneer men niet weet wat
de taken van een gewest zijn. Er is sprake van een ver
gelijking met twee onbekenden. Het is dan ook on-
begrijpelijk hoe het provinciaal bestuur van Utrecht
deze fraaie indeling in drie gewesten heeft kunnen
creëren zonder dat men weet wat de taken van een
gewest zijn. In dit verband zij opgemerkt, dat in de
structuurschets eigenlijk had moeten worden vermeld
welke motieven de omliggende provincies hebben om
niet in te gaan op de Utrechtse zaken. In de nota
wordt wel gesteld dat de omliggende provincies niet
zo gelukkig zijn met de expansiedrift van de provin
cie Utrecht. Op pagina 38 vindt men naar sprekers
wijze van zien des Pudels Kern, want op deze pagina
wordt enige keren het woord „schaalvergroting" ge
bruikt. Kennelijk denkt men dat, zoals vaak in het be
drijfsleven het geval is, schaalvergroting per definitie
een goed is dat moet worden begeerd zonder dat men
zich afvraagt of schaalvergroting zo verschrikkelijk ge
wenst is. Er wordt gesproken over een gewenste
schaalvergroting voor het intermediair bestuur (daar
mede wordt waarschijnlijk het provinciaal bestuur be
doeld) en een gewenste schaalvergroting ten aanzien
van de gemeenten en de hoeveelheid gemeenten. Dat
zijn loze kreten die verschrikkelijk wetenschappelijk
klinken, maar waarbij de vraag rijst of er sprake is
van juiste uitgangspunten.
Het uitgangspunt van de protestants-christelijke frac
tie is geen vierde bestuurslaag in de vorm van gewes
ten, indien niet tegelijkertijd andere bestuurstaken - in
dit geval van de provincie - worden geliquideerd. Wat
is een provincie? Een provincie is een dierbaar histo
risch goed. Wanneer er echter alleen voor de vorming
van provinciale staten verkiezingen worden gehouden,
moet worden aangenomen dat het opkomstpercentage
rond de 25 zal liggen, Er is geen burger die wordt aan
gesproken door het begrip provincie. Integendeel: men
weet niet eens hoe het provinciaal bestuur precies
werkt. De man in de straat weet niet precies wat een
gedeputeerde is.
Men moet verschrikkelijk voorzichtig zijn met de ge
meenten, omdat er sprake is van een bestuursvorm die
het dichtst bij de burgers staat. Bij deze bestuursvorm
komt de democratie het best tot uiting. Dit hele as
pect wordt ook gemist in de beschouwingen ten aan
zien van de bestuurlijke indeling in gewesten.
Gewestvorming is nuttig, wanneer er sprake is van
een samenwerkingsverband in een bepaald gebied. Er
dient geen sjabloon te worden opgelegd voor geheel
Nederland. Het moet mogelijk zijn dat er ook witte
gebieden zijn. Moet iedere stad of ieder dorp nu wel
speciaal in een gewest worden ingedeeld? In de pro
vincie Utrecht is een bestuursvorm die goed functio
neert. Er is een heel andere problematiek dan in de
Randstad. Het is voorstelbaar dat men in de Randstad
tot een bepaalde gewestvorming komt, zij het uitslui
tend in het geval dat er verbanden zijn die niet wor
den gedekt door andere overheden, waardoor samen
werkingsvormen noodzakelijk zijn.
Mevrouw KORTHUIS-ELION zegt zich te kunnen
aansluiten bij veel van hetgeen door de heer Olden-
boom naar voren is gebracht Het gaat er-om dat het
bestuur dicht bij de burger blijft. Dat is het meest
het geval in de gemeenten, hoewel ook bij deze be
stuursvorm blijkt dat er een niet te overbruggen af
stand bestaat. Samenwerking in gewestverband is nut
tig op die punten, waar efficiënt kan worden gewerkt,
maar waar mogelijk zal er moeten worden gestreefd
naar behoud - en zelfs vergroting - van het contact
met de burger.
Gelet op het vorenstaande is de fractie tegen een
vierde bestuurslaag. Er dient geen steriele herstructu
rering van het openbaar bestuur te worden voorbe
reid, waarbij wordt uitgegaan van louter theoretische
grenzen. Eerst moet een takenpakket worden opge
steld. Binnen het Samenwerkingsorgaan Eemland
moet worden geprobeerd te komen tot de opstelling
van een concreet takenpakket, zodat een organisatie
kan worden opgebouwd en zodat ook duidelijk
wordt wie in het samenwerkingsorgaan thuishoort,
omdat zij onder het takenpakket vallen.
De waterzuivering behoort niet meer tot de gemeen
telijke zorg. Wanneer de gemeenten van het samen
werkingsorgaan een concreet pakket ter zake hadden
gehad, hadden wellicht betere argumenten kunnen
worden aangevoerd voor het behouden van deze taak,
terwijl zij thans gewoon is weggenomen. Het initia
tief dient dan ook niet aan hoger hand te worden ge
laten.
Er moet voor worden gewaakt dat het particulier