bij den 75sten verjaardag van Koningin Emma.
T
Een leven van groote
werkzaamheid.
BIJ m IllUSTRATIES.
Boven in het midden: Het laatste
portret van Koningin Emma; daaron
der: het ouderlijk paleis te Arolsen;
links onder: Koningin Emma in 1881;
rechts onder: Een uit de 17de eeuw
dateerend wapentableau, waaruit de ver
knochtheid van het huis Waldeck met de
Nassau's blijkt; daarboven: Koningin
Wilhelmina onder de teedere zorg van
haar moeder.
i(flisabcih GLtricrUe-,
Vorst )trn Vb/VecA, ij Gre.yitulO'. rmt'
XJCT.J&er t^Craaf -mn -Aafiw
t v/
Cu/trnbonj
De Keuze de aanstaande vorstin
op de hoogte te brengen van
land, volk en taal viel op Dr.
Laurens Reijnhart Beijnen, die
korten tijd te voren ontslag had
gevraagd als rector van het toen
malige gymnasium te 's Graven-
hage. Aan het einde van 1878
heeft Dr. Beijnen, vergezeld van
zijn dochter, toentertijd mejuf
frouw L. Beijnen, later gehuwd
met den heer Doorman, vrij lan
gen tijd aan het hof te Arolsen
vertoefd, waar hij de jonge
prinses onderrichtte in de aard
rijkskunde, de geschiedenis, de
kunstgeschiedenis van Neder
land en natuurlijk vooral ook in
de Nederlandsche taal, waarbij
zijn dochter hem, door met de
prinses te converseeren, belang
rijke hulpdiensten bewees.
De geschiedenis die zieh
herhaalde.
In het stamhuis der Oranje's
is het al te vaak voorgekomen,
dat do weduwen der gevallen
regeerders de zorgen voor op
voeding der nog jeugdige kin
deren zich zagen toevertrouwd.
Na den moord op Willem den
Zwijger was Frederilc Itendrik,
nog geen jaar oud, viel de zorg
voor zijn opvoeding ten deel aan
Louise de Coligny, die tevens de:
vier dochters, gesproten uit het
huwelijk van den grooten Zwij
ger en Charlotte de Bourbon, had te ver
zorgen en op te voeden.
Acht dagen nó, het overlijden van Willem
II in het jaar 1650, schonk diens echtge-
noote, Maria Stuart, het levenslicht aan
den lateren Willem III, den Koning-Stad
houder, machtig veel en veel later
als geen andere vorst uit het Huis van
Oranje-Nassau is geweest.
De geschiedenis herhaalt zich steeds,
want toen Johan Willem Friso hij den
Moerdijk verdronk, schonk weinige weken
later Maria Louise van Hessel-Cassel het
iets oudere zusje een jong broertje, den
lateren Willem IV. Als „Marijken-Meu"
leeft thans nog in Friesland haar naam
voort, als die van een moeder en een regen
tes, van wie men slechts met eerbied
pleegt te spreken.
Zoo bleef, nó, het overlijden van Willem
IV, ook diens echtgenoote, Anna van Han-
nover, met een drie-jarig zoontje achter,
den lateren Willem V. aan wien de stor-
men Van den omwehtelingsgedst van het
j einde der achttiende eeuw zwaar leed en
j-groote moeilijklied en hebben gebracht,
Waardige opvolgster van Louise de Co-
j ligny, van Maria Stuart, van Maria Louise
van Hessel-Cassel en van Anna van Han-
nover, heeft Koningin Emma zich in alle
opzichten voorzeker getoond*
Leven voer anderen.
Vorstin en volk nader tot elkaar.
Ongetwijfeld is het haar gelukt het aan
haar toevertrouwde kind nader te bren
gen tot het land, dat dit kind betrekkelijk
korten tijd later zou moeten gaan regee-
ren. Het is de wensch geweest van de Ko
ningin-Moeder dat gansch het land, geen
plek uitgezonderd, de toekomstige Koningin
zou kennen van^. aangezicht tot aangezicht.
Tijd, noch moeite heeft zij gespaard, PP-
dat die wensch in vervulling zou gaan.
Reeds in Mei van het jaar 1891 bezochten
de beide vorstinnen de hoofdstad, waar het
Prinses Wilhelmina was, die den eersten
steen legde voor het Buiten-gasthuis, dus
aanstonds gewend rakende aan haar latere
representatieve functie. Zoo was het de
Prinses, die eigenhandig op de borst van
generaal Vetter het commandeurskruis
der militaire Willemsorde hechtte, wegens
het handhaven van het op Lombok bedreig
de Nederlandsche gezag.
Wie de thans 75-jarige Koningin kennen,
roemen om strijd haar warme en eenvou
dige menschel jjkheid; met menschen van
allerlei slag weet zij om te gaan; zij be
weegt zich buitengewoon gemakkelijk: zij
bezit een rustige waardigheid en eenvou
dige voornaamheid.
Met groote dankbaarheid en genegen
heid zal thans het Nederlandsche volk een
vorstin herdenken, die nu al meer dan 44
lange jaren het openhaar leven van ons
land met den zachten en innigen glans
van haar persoonlijkheid vervult.
Op den 2den Augustus 1933 zal gansch
het Nederlandsche volk in de Koningin-
Moeder oen vrouw eeren. die zich waarlijk
Landsvrouwe heeft getoond, die zich als
zoodanig de liefde van breede lagen dei-
bevolking heeft verworven, die gewerkt
heeft zoolang het dag was!
Toen op den 3den Juni 1877 Koningin
Sophie van Wurtemberg overleed
en Koning Willem III'weduwnaar
was geworden, was het uitermate
droef gesteld met de toekomst van het al
oude stamhuis van Oranje-Nassau, sedert
drie lange eeuwen nauw verbonden, schier
innig verweven zelfs, met de geschiede
nis der lage landen rondom de vroegere
Zuiderzee Zóó oogenschijnlijk bloeide nog
de Oranje-stam, edoch hier speelde schoone
schijn der werkelijkheid parten. Behalve
Koning Willem III waren nog in leven
diens heide zoons: de Kroonprins, Prins
Willem, toen ongeveer 37 jaar oud, bene
vons Prins Alexander. in die dagen van 26
jarigen leeftijd. Verder leefde nog de broe
der des Konings, Prins Hendrik, evenals de
reeds hoogbejaarde oom van den Koning.
Prins Frederik. Maar de Kroonprins huw
de niet, ondanks alle pogingen in die rich
t'ing door Koningin Sophie aangewend-
Prins Alexander was ziekelijk en hem
scheen geen lang leven beschoren. Onaf
wijsbaar moest het voorkomen, dat het
door het Nederlandsche volk. in schier al
zijn geledingen, beminde en zelfs voor de
waarachtige belangen van Nederland op
misbare stamhuis Oranje-Nassau tot uit
sterven gedoemd was.
net-Mackay bezweek, plaats
moest maken voer het liberale
ministerie van Amsterdam's bur
gemeester, Van Tienhoven, met
Tak van Poortvliet, als ïhinister
van binnenlandsche zaken. De
door Tak gewenschte kiesrecht-
uitbreiding struikelde op het
amendement-De Meijier, waarna
nieuwe verkiezingen 't oud-libe
rale kabinet Roëll—Van Houten
aan het bewind brachten, dat
echter in 1897 reeds moest
wijken voor een meer. vooruit
strevend liberaal ministerie on
der leiding van Pierson en met
Goeman Borgesius als tweede
man.
Voeg daarbij de intrede in de
Tweede Kamer van de beide
sociaal-democraten Troelstra en
Van Kol. van den onafhankèlij-
ken socialist Van der Zwaag
en het zal een ieder duidelijk
zijn, dat de Koningin-Regentes,
niet van Nede^landschen oor
sprong zijnde, zeer, zeer moei
lijke dagen moet hebben door
gemaakt, alleen reeds op het ter
rein van de binnenlandsche po
litiek
De dynastie der Oranje's voor
ondergang behoed.
Het is aan Prinses Adelheid Emma Wil
hel mine Theresia van Waldeck" en Pyr
mnnt, dochter van 'den regeerenden Vorst
Genrge van Waldeck en Pyrmonï én van
Helena Prinses van Nassau voorbehouden
gpweest d.e dynastie der Oranje's voor on
dergang te hebben beRoe'd. Op den 7den
Januari 1879 is de huidige Koningin-Moe
der. wier 75sten geboortedag wij allen he
den herdenken, op he! stamslot te "Arolsen
met Koning Willem HT in he! huwelijk ge
treden, waaruit den 31sten Augustus 1889
de tegenwoordige Landsvrouwe is ge
sproten.
Geen gunstige voorteekenen hebben dat
huwelijk begeleid, want reeds op den 13en
Januari 1879 overleed de broeder van den
Koning. Prins Hendrik, te Luxemburg aan
de mazelen, waardoor de „blijde incomste"
van bet pas-gehuwde paar m Neêrland's
hoofdstad diende verschoven, totdat de
rouwtijd over het geleden verlies in de
Koninklijke familie zou gijn verstreken.
Daardoor was Amsterdam eerst op den
Sisten Ajgr-i>l 1879 in de gelegenheid dei-
nieuwe Koningin hulde te brengen. Korten
tijd later, den llden Juni 1879. stierf' te
Parijs de Kroonprins. Prins Willen), ojp.
38-iarigen leeftijd- den Sisten Juni 1884
zou Prins Alexander. pas 32 iaar oud hern
volgen. Maar toer» was het Prinsesje, dier
reerls ver van ons liggende dagen, als bij
na 4 iaar oud, daagde dus een zacht och
tendgloren voor de toekomst van Neder
land en Oranje.
Moeilijkheden buiten de grenzen.
Scherper voetangels en klemmen bleven
haar buiten de grenzen evenmin bespaard
In Nederlandsch Oost lndië had het op
perbestuur twee opstanden te onderdruk
ken, in Atjeh, op Lombok, hetgeen ten
koste van veel bloed en goed is geschied
Een der meest tactvolle, nu wellicht reeds
weer vergeten daden van de Koningin-Re
gentes is wel geweest haar houding tijdens
den inval van Jameson in 't begin van Jan.
1896, waardoor te Londen de toestand
voor dc daar wonende Nederlanders zeer
moeilijk was. aangezien hier te lande een
ontstemming tegen Engeland tot uiting
mij lief is. Door deskundigen voorgelicht,
stel ik mij voor op dat landgoed het eer
ste Nederlandsche Sanatorium te stichten."
Met deze vorstelijke daad zette de Kongin-
gin-Moeder metterdaad de kroon op haar
weldadigheidszin!
Vorstin der Weldadigheid.
Beoefening der weldadigheid, bescher
ming van kunsten en wetenschappen, de
ze al-oude twee eenheid aan alle vorsten
hoven, terug gaande tot in het stof dei-
vervlogen eeuwen, dubbele uiting van
waarlijken vorstenzin, heeft in de vriende
lijke oude vorstin, die thans op drie-kwart
eeuw levensloop terug mag blikken, een
Koningin Emma neemt de re-
gees4ng in handen.
Twee eigenschappen hebben wel immer
liet leven van de Koningin-Moeder ge
kenmerkt: te léven voor haar plicht en te
leven voor anderen. Toen bij het overlij
den van Koning Willem III de gebruike
lijke eerewaclitcn voor het paleis het Loo
dienden vervuld, was het Koningin Emma,
die er zorg voor droeg, dat die eerewachten
van de plotseling ingevallen scherpe kou
de zoo weinig mogelijk te verduren zou
den hebben, door den tijdsduur der wach
ten te beperken, veelvuldige aflossingen te
gelasten en de manschappen regelmatig
warme koffie te laten verstrekken. Getui
gend van een diep menschkundig inzicht
is ook haar persoonlijke beschikking, dat
de i'ouw-estrade, waarop het Koninklijk
overschot ter bezichtiging-stond, niet toe
gankelijk was voor kinderen heneden den
leeftijd van vijftien .iaar
Gedurende gansch den tijd van haar re
gentschap heeft Koningin Emma immer
weten te accentuëeren dat zij, als Ko
ningin-Regentes, .niet was de eigenlijke
draagster van het gezag; slechts de verte
genwoordigster- van de Koninklijke macht
begeerde zij te wezen Bij al haar ver
schijnen in het Openbaar heeft de Koningin.
Moeder deze door haar zelf gewilde ver
houding,- niet alleen staatsrechtelijk, maar
vooral ook persoonlijk tot daadwerkelijke
uiting weten te brengen Na de uitvaart
van Koning Willem III verleende zij na
tuurlijk audiënties aan vreemde vorsten
en afgezanten van buitenlandsclie vorsten;
reeds bij die audiënties was de nog slechts
10-jarige Prinses Wilhelmina, de eigenlijke
toekomstige Koningin
van Nederland, tegen
woordig. Gehuld in
zwaren rouw legde Ko
ningin Emma op den
8sten December 1890, in
de Vereenigde Verga
dering van de Eerste
en Tweede Kamer der
Staten-Generaal, den
eed af, als regentes en
voogdes van bare docji-
ter. Kalm en waardig
legde dë Koningin-Moe
der eerst de eed als Re
gentes af. Doch war
mer klonk haar toon bij
het afleggen van den
eed als vpogdes, vooral
op het oogcnblik toen
zij den na.druk legd,e op
de liefde die zij de jeuj-
dige, toekomstige Ko
ningin zou inboezemen
voor l\et Nederlapdsche
volk. Dat, juist dat, ge
voelde zij als het fie-
.lang-rijksje deel van
haai,- ac|jevc taak. Hier
week uitdimfekelij^ cTe
regentes öp den aehtër,-
g.tbnd, gevoelde zij
zich Moeder, daardoor
voogdes van de minder
jarige konittgsdpehöer.
harer beste handhavers van eerwaardige
traditie gevonden.
Reeds dadelijk na 's Konings dood volgde
zij diens voetspoor, door te bepalen, dat
alle door den overledene genomen beslis
singen, ten opzichte van liefdadiglieidsin
stellingen en die van wetenschappen en
kunsten tijdens hel leven van den Koning
genomen, onveranderd vervuld dienden te
blijven.
Een enkel voorbeeld moge bier volstaan
Den 27sten April 1892 bracht, de Koningin
Moeder een bezoek aan bet kinder-zieken
huis te Amsterdam Den 29sten April 1897
kwamen de beide Koninginnen daar de zie.
ke Amsterdamsche kinderen verblijden
In 1899 kreeg dit ziekenhuis het recht den
naam der Koningin-Moeder als Bescherm
vrouw te voeren en droeg het voortaan den
naam Emma-Kinder-Ziekenhuis.
Wie zal tellen, natuurlijk nog minder be
grooten, de giften door Koningin Emma ge
schonken bij nationale rampen, bij alle mo
gelijke gelegenheden, waar leed en nood te
lenigen viel? Zoo arbeiden de commissies
van weldadigheid te Baarn en te Soest ge
heel voor haar rekening Een belangrijk
gedeelte van het wild. geschoten op de
jachtpartijen door de heeren der hofhou
ding, ontvangen de liefdadigheidsinstellin
gen .gelegen in den omtrek fusschen
Amersfoort en Utrecht.
Toen het landgoed Oranje Nassau's Oord
bij aanbouw verre de beschikbaar gestelde
som van het Nationaal Huldeblijk had
overschreden, aarzelde de Koningin-Moe
der niet de garantie voor rente en aflossing
van het ontbrekende bedrag van f 150.000
te verleenen en ten overvloede nog een ren
teloos voorschot van f40.000.— ter aan
schaffing van meubilair en inventaris ter
beschikking te stellen. Door de stichting
van het. Emma.fondt;, waaraan zij 'n dota
tie cleed van f3.000.vertrouwde de Ko
ningin-Moeder, dat ook aan arme longlij
ders, die niets, of slechts weinig, konden
betalen, de gelegenheid geboden bleef in
het sanatorium Oranje Nassau's Oord ver
pleging, kon net, herstel te vinden.
De jeugd van Koningin Emma.
Wij zuilen nu nog iets vertellen over 'd.e
ppv^edipg, (Me Koning-in Sin-ma zelf
kiNftftif?. 01il3 1:1 D O.V> i.'/i IiaIr'iW.'Y.XVUt rik 1.1-1 QJ-
de uiteraard föpi^reM H gorden voor 'de
taak, die hagr in Nederland wachtte, fcen-
oplc g-p.en Nedertod-S-Oi*-
Den 23sten November 1890 ontsliep Ko-
ninsr Willem III en drukte de last van op
voedster voor bet tienjarig Koningskind op
dc schouders der alleen-staande, pas 32-ja
rige. vorstin in volle zwaarte. Het was toen
dat Beets, na den lijkdienst op het Loo to
hebben geleid, kon zeggen:
,,'k Zag Drie Oranje's op den troon,
En Zeven, van zijn glans beschenen,
Nu slaapt het Tiental bij de doön
En i< leef om ze allen te beweenen."
kwam, die het ergste deed vreezen. Volko
men onverwacht verscheen de Koningin-
Regentes toen op een avondfeest bij den
Engelschen gezant in het gebouw van het
Engelsche gezantschap in het Hooge West
einde te 's Gravenhage, waardoor de goede
verstandhouding tusschen Nederland en
Engeland bleef bewaard.
Acht lange jaren heeft Nederland toen
een Hoofd van Staat gehad, dat ons land
heeft weten te besturen op een wijze, die
don republikeinschen tegenstander van het
huis van Oranje eerbied afdwong, iedere
aanhanger van het regeerende vorstenhuis
met innige dankbaarheid wist te vervullen
Op politiek terrein maakte de Koningin
Regentes al dadelijk de grootste moeilijkhe
den medp daar in 1801 rachtschp kah'
De opvoeding van Haar doch
ter Wilhelmina.
Hoe de nu 75-jarige vorstin haar eenig
kind heeft opgevoed, komt. wellicht het
best tot, uiting door de woorden aan te ha
Ion. die Koningin Wilhelmina in haar pro-
clamatie op den 31sten Augustus 1898 to
het. Nedei-landsche volk gericht, heeft ge
bruikt. de woorden:
„Mijne innig geliefde
Moeder, aan wie ik on
uitsprekelijk veel ver
schuldigd ben, gaf mij
het, voorbeeld van een
edele en verhevene op
vatting der plichten, dh
nu op mij rusten. Ik
stel mij tot. levensdoel
dat voorbeeld na te vol
gen, te regecren zooal
van een vorstin uit het
huis van Oranje wordt
verwacht." Kon schoo
ner hulde der als Regen
tes aftredende vorstin
worden gebracht?
Een Nationaal Comi
té, onder voorzitter
schap van Mr. Sjoerd A
lening Meinesz, burge
meester van Amster
dam, heeft, vervolgen:
namens het dankbare
Nederlandsche volk aan
de Koningin-Moeder
Nationaal Huldeblijk
aangeboden, bestaande
uit een fraai album, be
nevens een som van
driehonderdduizend
gulden. Bij de aanvaar
ding van het geschenk-
sprak de vorstin o.a,
hot volgende-: „Ét hoop
eerlang dè vrije be
schikking t-e krijgen
over liet. landgoed
Oranje Nassau's Oord
bij Renkum en dit af te
staan voor het cjosl, lat
