De nieuwe thuishaven
der Verkeers-
Luchtschepen
van
Hildesheim, allen zijn zichtbare teekenen,
dat de vroege Middeleeuwen in Duitschland
een groote, krachtige tijd waren. Als een
monumentaal, eeuwig gedenkteeken aan
het feit, dat hij er aanspraak op maakte de
wereldlijke beschermer der Westersche
Christenheid te zijn, legt Keizer Konrad II i
in 1024 te Speyer, den eersten steen van
den Dom, die ook de laatste rustplaats van
zijn huis zou worden. Als een heilige
burcht, weerbaar, forsch en statig ligt de
Dom aan den oever van den Rijn. De een
voudige, geweldige kubieke vormen slui
ten aaneen en verheffen zich tot een spre
kende, edele, rijke gebouwengroep. Het
reusachtige bouwwerk heeft een lengte
van niet minder dan 133 meter. Aan de
westzijde ziet men een voorhal, die herin
nert aan Romeinsche triomfbogen. Deze
doorschrijdend komt men in het schip met
zijn indrukwekkend rhythme van hooge
wandzuilen. Onder het koor rusten de
scheppers van den Dom. Keizer Konrad II,
die den stoot gaf tot den bouw, Keizer
Hein voltooier van den Dom, onder wiens
regeering het conflict tusschen Keizer en
Paus te Canossa zijn dramatisch hoogte
punt bereikte. Naast dit beroemde drietal
rusten nog acht andere keizerlijke dooden
in de crypt van den Dom te Speyer.
Voor den tijd van de Staufen, den tijd
van Frederik Barbarossa en Friedrich II,
voor de jaren, waarin Walter von der Vo
gelweide, Gottfried von Strassburg en
Wolfram von Eschenbach hun dichtwerken
maakten, zijn het de producten van beeld
houwkunst te Bamberg en Naumburg, te
Magdeburg en Freiburg in Saksen, die den
geest van deze periode het best weerspie
gelen. In dit grensland, welks oude Ger-
maansche bodem in jarenlangen strijd op
de Slaven terugveroverd moest worden,
ontstaan beeldhouwwerken van werke
lijk klassieke waarde. Geslachten, wier
levensdoel geestelijke en lichamelijke vol
komenheid vormde en welker schitterend
ste vertegenwoordiger de ridder was, heb
ben deze werken tot stand gebracht. De
Domkerken van Bamberg en Naumburg
met hun reeksen standbeelden zijn middel
punten van Duitsche middeleeuwsche kunst.
Toen de beeldhouwwerken in deze Dom
kerken gemaakt werden, had het oude Kei
zerrijk zijn glans ingeboet en met het Rijk
daalde de ridderschap en de ridderlijke
kunst in aanzien. De late Middeleeuwen, de
14e en 15e eeuw, zijn de tijd van de op
gekomen burgerij en zijn steden, die zich
uit in tallooze vormen en op tal van wijzen.
Parochiekerken worden gebouwd, zooals 't
Münster van Ulm, de Domkerken te Frei
burg en Regensburg, de strenge bakstee-
nen kerken aan de Noordzee- en Oostzee
kust, bouwwerken, die uitingen zijn van
den Hanze-geest. De oude bisschops- en
Hanzestad Keulen groeit uit tot een der
grootste steden van het Westen, en van
Nürnberg vermeldt Aeneas Sylvius Picco
lomini, de latere paus Innocentius, dat
daar de patriciërs wonen en leven als
vorsten en heerschers. Augsburg, de stad
der Fuggers en Welsers, wordt een der be
langrijkste handelssteden van de 15e eeuw.
En naast deze wereldsteden staan de klei
nere, ten deele tegenwoordig bijna verge
ten en over het hoofd geziene steden, zoo
als Nördlingen, Soest, Landshut, of meef
bekende, zooals Braunschweig, Dinkels-
bühl, Rothenburg, die ons in hun geheel
als kunstwerken aandoen. De groote pa
rochie- en stadskerken zijn evenzeer sym
bolen van een rijke, machtige en eerbare
burgerij, als de keizerlijke Domkerken de
teekenen van imperiale macht waren. Deze
stads- en parochiekerken zijn bouwwer
ken van een gemeenschap, die geslachten
lang het beste wat zij had daaraan toe
voegde. Burgertrots en vroomheid hebben
menig bouwwerk statiger en grootscher
doen optrekken, dan de in aanmerking ko
mende bisschop of vorst dat vermochten.
Uit de leerschool van het burgerlijke hand
werk werkten zich schilüers, beeldhouwers,
dichters en architecten op, wier scheppend
vermogen hen tot verheven daden in staat
stelde.
Dürer's vader was ambachtsman en hij
zelf leerde en ontwikkelde zijn gaven als
leerjongen en gezel in een goudsmidswerk
plaats. Peter Vischer was kopergieter en
Holbein stamde eveneens uit een oude fa
milie van ambachtslieden. Met den rijk
dom van een rijpe vrucht en de weelderig
heid van een schitterende afsluitingspe
riode ontvouwt zich het Duitsche kunst
en geestesleven van den Reformatietijd. De
namen Dürer en Holbein, Vischer en Kraft,
Riemenschneider zijn niet de eenige.
Wie een inzicht wil krijgen in dezen tijd,
moet nader komen tot de cultuur der Duit
sche steden, met hun schilderachtige nauwe
straten, de trotsche raadhuizen en patrici
ërshuizen, de sterke muren en torens, de
levendige, rijke parochiekerken, en het zal
hem niet berouwen.
Fra&kfurt a. Maba.
De haven zal ingericht zijn overeenkom
stig alle moderne eischen. De terreinen heb
ben een oppervlakte van ongeveer 300 hec
tare, waartoe een aantal perceelen bosch
geveld, gerooid en geeffend zijn.
Op het voor het vliegtuigverkeer bestem
de deel komt een ruim landingsterrein met
een kunstmatige regen installatie voor het
onderhoud van een dichte grasmat en ver
der alle lichtinstallaties voor landing en
vertrek van vliegtuigen bij duisternis. Een
uitgestrekt administratiegebouw zal behal
ve de administratie der luchthaven alle
met het bedrijf in verband staande takken
van dienst zoo b.v. ook de visitatieloka
len voor de reizigers en in het bijzonder
ook een restaurant bevatten. Dank zij een
doelmatige indeeling zullen personen zoo
wel als goederen het gebouw snel kunnen
passeeren. Verder worden nog een neven
gebouw en een ruime vliegtuigloods ge
bouwd. De vliegtuigen zullen op de start
plaats kunnen tanken met behulp van een
tankinstallatie, die een zeer groote capaci
teit heeft, en ook met behulp van tankwa
gens.
Op het terreingedeelte, dat bestemd is
voor het luchtschip verkeer, komt te zijner
tijd de grootste luchtschiphal ter wereld,
met een lengte van 275, een breedte van
52 en een hoogte van 51 meter. Een ingeni-
euse verankerings- en uitbreng- installatie
zal de landende en vertrekkende luchtsche
pen volkomen gevaarloos in en uit de hal
brengen. Het voor de luchtschepen noodza-
gelijke gas wordt met behulp van een buis
leiding betrokken van een op eenigen af
stand gelegen chemische fabriek, die dit
produceert, en na verdichting in groote hoe
veelheden bewaard in ketels, die onder hoo-
gen druk staan.
In de onmiddellijke nabijheid der haven
zullen woningen gebouwd worden voor het
personeel der luchthaven, zoodat de bedie
ning van deze ten allen tijde verzekerd
is.
Dit overzicht zou niet volledig zijn, indien
niet ook gewezen werd op het, over het ge-
heele reusachtige terrein zich uitstrekkende,
sterk vertakte systeem van kabels, buizen
en leidingen ten behoeve der watervoorzie
ning, draineering, stroomlevering, verwar
ming enz.
Al deze onderdeelen moeten door hun on
derling verband het organisme van de ha
ven in staat stellen, op doelmatige en soe
pele wijze zijn taak te vervullen. Groote
moeilijkheden op finantieel en op technisch
gebied waren en zijn nog bij den aanleg
van de haven te overwinnen. Dank zij ech
ter de energieke bemoeiingen der leidende
persoonlijkheden van het Rijn-Main-gebied
om het werk tot stand te doen komen en
mede dank zij de toewijding van allen, die
bij den aanleg betrokken zijn, gaat het
werk nu geleidelijk zijn voltooiing tegemoet.
Nieuws betreffende den aanleg der lucht
haven bij Frankfurt a.IVI. De .grootste
luchtschiphal ter wereld.
door
Dr. R. Werner.
Het overzeesche luchtscheepvaart-
verkeer van Duitschland, dat het
volgend jaar behalve over den
beroemden „Graf Zeppelin" nog
de beschikking zal krijgen over
een tweede, veel grooter luchtschip,
krijgt in de „Südwestdeutsche Flug-
hafen Rheir.-Main", die vlak bij
Frankfurt a.M. gelegen is en thans
haar voltooiing nadert, een nieu
we basis. De aanbouw der lucht
schepen zal natuurlijk ook in de
toekomst plaats vinden in de his
torische Zeppelin-stad Friedrichs-
hafen aan het Bodenmeer. Onze
bijzondere medewerker had gele
genheid de niéuwe terreinen bij
Frankfurt te bezichtigen en geeft
hier een overzicht van de inrich
tingen en de beteekenis der nieu
we luchtschip- en vliegtuighaven
in het Zuidwesten van Duitsch
land.
DE Zuidwest-Duitsche luchthaven
Rhein-Main verkeert in de ge
lukkige omstandigheid, dat zij
voldoet aan alle eischen van den
modernen tijd. In het hartje van
Europa gelegen, wordt zij omge
ven door het op een hoogen trap van oeco-
nomische ontwikkeling staande Rijn-Main-
gebied, met een krans van groote en mid-
delgroote steden en beroemde badplaatsen.
Vele en van ver strekkende beteekenis zijn
de betrekkingen en banden van dit gebied
met het oeconomische leven van Duitsch
land en dat der andere landen (o.a. door
zijn chemische industrie, lederwarenindus-
trie). Belangrijke natuurlijke verbindings
wegen en kunstwegen maken het verkeer
met dit gebied met behulp van moderne
middelen van snelverkeer mogelijk. Hier
zullen binnenkort twee Rijks-autowegen el
kaar ontmoeten, die eenerzij ds het Noor
den met het Zuiden, anderzijds het Oosten
met het Westen verbinden zullen. Vlak in
de buurt van hun kruispunt, in de boschrij-
ke vlakte tusschen Darmstadt, Frankfurt
en Mainz, ligt de luchthaven van het Rijn-
Main-gebied, op geringen afstand van het
grootste centrum dezer streek, de stad
Frankfurt am Main.
Ook de klimatologische en meteorologi
sche omstandigheden zijn gunstig voor de
ze haven. Men heeft vastgesteld, dat hier
in de Rijn-Mainvlakte, die dank zij de
gunstige ligging der haar omringende ge
bergten ten opzichte van de overheerschen-
de windrichting tegen nadeelige invloeden
van den wind op de weersgesteldheid be
schermd is, een tamelijk gelijkmatige en
bestendige wind heerscht .zoowel het aan
tal dagen met neerslag als de hoeveelheid
daarvan gering is en nevel bepaald zelden
voorkomt.
Al gelukt het de huidige techniek ook
steeds meer en meer, het luchtverkeer on
afhankelijk te maken van de weersom
standigheden, toch is het uit den aard der
zaak niet te verwerpen, wanneer natuur
lijke factoren de menschelijke kunst te
hulp komen. Vooral voor het verkeer met
luchtvaartuigen, die lichter dan de lucht
De eerste landing van een Zeppelin met drijfgondel, gereed voor een Noordpooltocht.
Opname op het Bodenmeer op 19 Juni 1931.
zijn, hebben en behouden zij groote betee
kenis, omdat deze er meer afhankelijk van
zijn.
Reeds geruimen tijd geleden trokken de
ze gunstige omstandigheden in het Rijn-
Main-gebied de aandacht van de Zeppelin-
werf en van haar leidende personen en zij
hebben een jaar geleden de beslissing ge
makkelijker gemaakt om van het voorjaar
1936 af het geheele luchtschipverkeer van
Friedrichshafen te verleggen naar de lucht
haven Rijn-Main, waar het bedrijf geves
tigd wordt. Ten gunste van deze plaats
sprak ook de overweging mede, dat zij on
geveer 300 meter lager ligt dan Friedrichs
hafen, zoodat hier voor de luchtschepen de
grootere stijgkracht 8 ton bedraagt.
De luchthaven Rijn-Main krijgt aldus de
taak, niet slechts voor het vliegtuigverkeer,
maar ook voor het luchtschipverkeer een
steunpunt te zijn. Hierdoor ontstaat de tot
dusver op de geheele wereld unieke situ
atie, dat in deze haven vliegtuigen zoowel
als luchtschepen thuis behooren en van
hier uit hun reizen zullen gaan maken. De
ze ongekende samenwerking der beide soor
ten luchtverkeersmiddelen wordt aange
vuld door allerlei verkeersmiddelen, die op
den beganen grond in dienst van de haven
gesteld worden auto's op de Rijks-auto
wegen, spoorbanen, verkeersmiddelen der
groote steden enz.
Er bestaat gegronde verwachting, dat
door deze situatie het verkeer met vliegtui
gen en dat met luchtschepen elkaar zullen
stimuleeren en het groeiende verkeer aan
de luchthaven Rijn-Mam een zeer vooraan
staande plaats in het Duitsche verkeerswe
zen zal bezorgen. Trouwens, de Frankfur
ter luchthaven staat met haar vliegverkeer
reeds in de voorste rij der groote Duitsche
luchthavens. Zij is een der best georgani
seerde voor nachtelijk luchtverkeer en
heeft belangrijke buitenlandsche verbindin
gen. Hierbij mag ook niet vergeten worden,
dat Frankfurt het groote Duitsche over
stapstation voor het verkeer met het bui
tenland is. De luchtschepen, die hier nu bij
gaan komen, zullen niet alleen het vlieg
tuigverkeer geen concurrentie aandoen,
maar zullen het helpen bevorderen, daar
den passagiers het overstappen zoo gemak
kelijk mogelijk gemaakt wordt, waarvan
omgekeerd ook het luchtschipverkeer zijn
nut zal hebben. Het plan bestaat, den
dienst der luchtschepen niet te beperken
tot de reeds bestaande verbinding met Zuid-
Amerika, maar hem later uit te breiden
met verbindingen met Noord-Amerika en
N ederlandsch-Indië.
door
Eberhard Wiegand,
wetenschappelijk mede
werker van het Ger-
maansch Museum te
Nürnberg.
Marine-luchtschip op een verkenningsvlucht slaags geraakt met vijandelijke vliegtuigen
Een beeld uit een manoeuvre.
Als een effenende laag legt zich over 't
woelige heen en weer golven van den lijd
der Germaansche Volksverhuizing het Rijk
van Keizer Karei den Groote. Zijn tijd-
genooten noemden het aan gevolgen, zoo
rijke besluit van den Keizer d^t de jeug
dige, onverbruikte kracht der geënte Ger
maansche stammen met de oude traditie
der volkeren rondom de Middellandsche
Zee verbond: renovatio imperii romano-
ïum", een begrip, dat aantoont, hoe men
zich van het historisch belang dezer daad
bewust was. Hand in hand met het over
nemen der politieke traditie gaat het eigen
maken van vreemde cultuur- en geestes
goederen. Het verbazingwekkende is even
wel, dat niettegenstaande het stellige syn
cretisme van den Karolingischen tijd de
omvorming tot iets eigens krachtiger is,
dan het louter overnemen.
Het keizerlijke hof en de kloosters wa
ren dragers van het cultureele leven. Naast
de vele prachtige handschriften, de kostba
re producten van ivoorsnijkunst en goud
smeedkunst uit kerken en kloosters, die
thans verstrooid in verzamelingen en bi
bliotheken bewaard worden, staat als monu
mentaal getuigenis der Karolingische be
schaving het Münster van Aken voor ons.
Niettegenstaande de veranderingen door
latere generaties is de taal, die dit bouw
werk spreekt, dat Karei als paleiskapel
in zijn lievelings-palts liet oprichten 'n
taal, die aan duidelijkheid niets te wen-
schen overlaat. De bouwmeester was bis
schop Odo van Metz. Verwonderlijk zake
lijk en eenvoudig in constructie is de ruim
te-indeeling van het centrale gebouw. Een
achthoek is omgeven door een zestienhoek,
die met een twee verdiepingen hoogen
omgang de binnenruimte omvat houdt.
In strenge lijnen is het gebouw opgetrok
ken. De doorsnede, de profileeringen, die
edele, rhythmische opeenvolging der bogen
in de boven elkaar geplaatste arcaden van
de verdiepingen, elk onderdeel spreekt van
de eenvoudige, duidelijke, en toch groot-
sche denkwijze van den keizerlijken bouw
heer. Duidelijker dan de roerende kunst-
Meissen (Panorama)
voorwerpen vertoont dit bouwwerk de kie
men van den noordschen middeleeuwschen
stijl. Het Munster van Aken is een werke
lijk koninklijk gedenkteeken, een zicht
baar teken van wereld
lijke macht en Chris
telijk geloof.
Het oude Frankrijk,
dat geheel en al steun
de op de persoonlijk
heid van Karei, verviel
viel en op zijn puinhoo-
pen ontstond het „rö-
mische Reich deutscher
Nation", het Duitsche
Keizerrijk der Middel
eeuwen. Keizer, vors
ten en steden hebben
na elkander het zijn
karakter gegeven. Aan
het machtige geslacht
der keizerlijke Saliërs
herinneren de Domker
ken aan den Rijn, te
Speyer, Worms, Mainz,
herinneren de ruïnes
van Hersfeld, Limburg
in de Rijnpalts. De
klassieke figuren te
Bamberg en Naumberg,
Mainz en Magdenburg
weerspiegelen den geest
van de Staufische rid
derschap. Namen als
Nürnberg, Frankfurt,
Ulm, Lübeck, Danzig
wijzen op de grootheid
van de Duitsche burger
schap.
Evenals alle echte ar
chitecturen is de bouw
kunst der Duitsche Kei
zertijd in vormen gego
ten taal. De Domkerken
aan den Rijn te Speye^
Mainz, Worms, de kerf
ken In den Harz tg
Qu*dlinhun» Goslaif
