van Marabde.
In de
r*
L-V--
gaaf^-sii
t";
I
Graven in de rotsen. - Beroemde
grafkelders uit oude tijden.
IÜL
Hl
Gedenkteekenen der gestorvenen
in heel de wereld
door PAUL DEPARADE.
T-.
'y' t- Z&*7,
IK*
-: ■•*'-
OUDSTE VERLEDEN: de forse he hunnebedden liggen op de stille heide.
Zwerfblokken uit den Ijstijd vormden het materiaal.
IEDER volk eert zijn dooden en tot
in de grauwe oertijd kunnen wy
nagaan, hoe men zijn vaderen na
hun dood eerde: vorm en soort van
bijzetting gaven bovendien waarde
volle inlichtingen omtrent het leven en de
levensverrichtingen van onze allereerste
voorvaderen. De Germaansche stammen,
waarvan wij afstammen, waren in het stee-
nen tijdperk aanhangers van het begraven
in de aarde; zij verbrandden ongeveer tot
den tijd van de groote volksverhuizing hun
dooden en zetten de asch bij in urnen,
waarvan wij tegenwoordig bij sommige op
gravingen nog exemplaren kunnen vinden.
Na de volksverhuizing keerden de Germa
nen we^r tot dit gebruik terug, doch de
lijkverbranding had niet meer plaats.
J&k
In de g' Casgteltaecio is graf naast
graf u? d<i rotswanden uitgehouwen om de
mummies op te nemen.
In een met steenen platen gebouwde
groeve vonden de dooden hun laatste rust
plaats; ook werden er reeds houten kisten
gebruikt, om hen in te begraven, doch ook
gebruikte men dikwijls doorgehakte en
uitgeholde boomstammen, dia dan weer
overdekt werden met steenen platen. Bij
Nimbeck vond men eens een steenplaten-
graf, dat ongeveer 16 Meter lang was en
160 lijken kon bevatten. Waarschijnlijk
was het de begraafplaats van een Ger
maansche gemeente. Daar, waar de gewel
dige zwerfblokken liggen, die de gletschers
hier achterlieten, ln Drente en Overijssel
b.v. vindt men de zoogenaamde „Hunne
bedden, die afge
dekt zijn met stee
nen, die soms wel
400 centenaars
wegen! Deze dien
den als bescher
ming tegen die
ren en tevens
als gedenkteeken
voor de dooden!
Zij hadden soms
geweldige afme
tingen.in Jut
land heeft men
er een gevonden,
de Gormsheuvel
bij Gellinge, die
69 Meter in door
snede mat en 7.5
Meter hoog was.
Zij waren wel
haast meer wo
ning, dan groeve.
Hoe edeler de
doode, des te
grooter het graf!
Was een vorst ge
storven, dan trok
ken zijn volgelin
gen een schip aan
land, legden daar
het lijk in en sta
pelden over dat
schip een gewel
dige grafheuvel
van steenen op.
Aan de Sande-
fjord, in Noorwe-
gen, ligt nog een van die prachtige Vikings-
graven, dat van koning Olaf Geierstadalf.
Maar niet alleen bij de Germanen be
wees men de dooden zooveel eer. Ook bij
andere volken vereeuwigde men de nage
dachtenis van de gestorvenen op eigen ma
nier: zij het dan door middel van grafheu
vels, of gedenkteekenen zooals bij de
Egyptenaren of door graven, die tevens
gedenkteeken waren. Wij kennen de pyra-
miden, de graven der pharao's, maar min
der bekend zijn de rotsgraven in het Zui
den van Egypte, waaronder vooral de Ne-
kropolen van Thebe en Berri-Hassan op
vallen. Bij de oude Egyptenaren én
overigens ook bij de Germanen moesten
de groeven „eeuwige gedenkteekenen"
zijn, terwijl gewone huizen daarentegen
slechts tijdelijke schuilplaatsen, herbergen
eigenlijk waren. Die herbergen werden ge
bouwd als vergankelijk product, de gra
ven als voorwerpen der eeuwigheid!
De oudste der bewaard gebleven bouw
werken uit oud-Egypte zijn dus de graven
en speciaal de rotsgraven, waaronder in
Het grmvenveld bij de pyramiden van Gisez
De Egyptische rotsgraven zijn met rijke inscripties op zuilen
en wanden versierd.
Oppor-Egypte het graf van Beni-Hassan
aan den middenloop van den NijL Hier
komt het Arabische gebergte bijna tot aan
de rivierbedding van den Nijl en in deze
rotsen werden de dooden begraven. De
Etruskische graven en ook die in Klein-
Azië imponeeren door de bewerking van
het gesteente, maar zij kunnen een verge
lijking met de Egyptische graven niet door
staan, want hier werden werkelijk huizen
in het gesteente uitgehouwen. Ieder graf
van dit dertigtal, dat zoo omstreeks 2400 v.
Chr. werd gebouwd, bestaat uit een op zui
len rustende voorhal, die met bijzonder
rijke, aan het dagelijksch leven der Egyp
tenaren ontleende voorstellingen en in
scripties is versierd. Achter de voorhal
ligt de grafkamer en van daaruit loopt een
gang, in de rotsen uitgehouwen, naar een
lager gelegen kelder, waar de sarcopha-
gen staan. Men moet daarbij bedenken,
dat deze rotskamers en gangen gemaakt
werden zónder de hulp van de moderne
midelen als boren met samengeperste lucht,
dynamiet enz.
Nog ouder en zelfs onder de puinhoopen
nog opvallend, zijn de rotsgraven in de
ruines van „Thebe met de honderd poor
ten", die langs beide zijden van de Nijl-
bedding zich uitstrekken. Terwijl op den
Westelijken oever de doodentempels der
Koningen zich verhieven, liggen op den
Oostelijken oever bij Kurna de rotsgraven.
De tempels vielen in puin, de rotsgraven
bleven ongerept en leggen heden ten dage
nog getuigenis af van de cultuur van het
oude Egypte.
Nóch imposanter is het rotsgraf der Apis-
stieren van Memphis bij Sakkara, aan den
zoom van den Lybischen woestijn. Hier
ligt niet alleen het geweldige grafkelder-
veld van de pyramiden, maar ook de in het
jaar 851 ontdekte heilige groeve der Apis-
stieren, de heilige dieren van de Egypte
naren. In een ongeveer 340 Meter diep in
de rotsen uitgehouwen gang werden in nis
sen de gebalsemde stieren in granieten of
kalksteenen kisten bijgezet Ongeveer 24
kisten konden uitgegraven worden, zonder
dat zij beschadigd werden.
Eenigszins griezelig, zoowel door de
grootte als door de bewoners, zijn de laby-
rinth-achtige holen van Marabde bij Mon-
salut in Opper-Egypte. De uitgestrekte,
iuime kamers en zalen en de lange gangen
doen denken aan een onderaardsche stad.
Hier liggen menschenmummies en dier-
mummies in een groot aantal en het is 'n
akelig gezicht, als men plotseling b.v. komt
te staan tegenover de gebalsameerde mum
mie van een geweldige krokodil, die deze
eigenaardige, muffe holen hun naam ga
ven: de krokodillenholen van Marabde.
Dergelijke graven bezit Europa niet. De
rotsgraven in de landschappen Lydië, Ly-
kië en Phrygië in Klein-Azië hebben wel
in de artistieken vorm doch niet in de ge
weldige beheersching van de steenhouw-
techniek overeenkomst met de Egyptische
graven. In Europa zijn het de Etruskische
rotsgraven in het Westen van Viterbo en
vooral de gravenstad Castellaccio, die de
eer van Europa ophouden. Hier, in Castel
laccio is in den rotswand het eene graf na
het andere uitgehouwen, om mummies op
te nemen. Meestal heeft elk graf dan nog
een vierhoekige fagade voor zich, dik
wijls met trappen opzij, zoodat zij even
als in Klein-Azië op huizen lijken. Een
donkere gang loopt naar het binnenste van
den berg. Verder herinneren we in dit ver
band aan de catacomben in Rome, (waar
van een mooie imitatie in Valkenburg in
Limburg), in Napels, in Syracuse, Palermo
en Agrigente, die zoowel voor het houden
van godsdiensten als voor begraafplaats
werden gebruikt. Interessant is de onder
aardsche lykengang in het Capucijnerkloos-
ter te Palermo, waar, in verticale nissen de
lijken der rijke Palermo-burgers werden
opgesteld, die door de droge lucht vanzelf
daar mummificeerden.
Maar de catacomben, hoe eerbiedwaardig
zij ook zijn, zijn toch niet groot; kleiner
zelfs, dan de Etruskische graven. En met de
Egyptische graven en onderaardsche graf
tempels zijn zij heelemaal niet te vergelij
ken. Deze Egyptische graven toonen duide
lijk de innige band, die de Egyptenaren
met den grond van hun land verbond! En
niet alleen als begraafplaats zijn deze gra
ven opmerkelijk, doch tevens als bouw- en
kunstwerk!
Spreekt men van de rotsgraven, dan
mag men de rotstempels niet vergeten, die
voor godsdienstige bijeenkomsten dienst
deden. In Indië was het 't Boeddhisme, dat
prachtige tempels liet uitbeitelen in de
rotswanden; evenals Boeddha in afzonde
ring van de wereld leefde, zoo trokken
zich hier ook zijn leerlingen en diens na
volgers in de eenzaamheid der bergen terug
en leefden in de rotsholen. En deze wer
den spoedig kunstmatig tot geweldige grot-
tencomplexen uitgebreid. Behalve deze
kloosterachtige grotten, de zoogenaamde
Biharas, zijn er nog andere soorten: de zoo
genaamde Tsjaitjas, die de grondvorm heb
ben van een tempel. De rots is hier uitge
houwen in een langwerpig, rechthoekigen
vorm, die aan één der smalle zijden half
cirkelvormig wordt afgesloten. Dat is de
zijde tegenover den ingang. Tot de oud
ste rotstempels van Indië behooren die op
het eiland Salsette, waar de grotten verdie-
pingsgewijs boven elkaar liggen en meer
dan 20 tempels zijn uitgehouwen in de rot
sen. Verder de rots-bouwwerken bij het
dorp Kali tusschen Bombay en Pun& en de
rotstempels op het kleine eiland Elefanta
bij Bombay. De prachtige Indische rots
tempels bevinden zich echter bij de stad El-
lora in het gebied van den Nizam van Hai-
darabad, waar het granietgebergte in een
halven cirkel van mijlen omvang is uitge
hold. De tempels liggen vaak in twee ver
diepingen boven elkaar. Hier en daar heeft
men het heele rotsdek laten springen, zoo
dat midden in het gebergte vrije tempel
ruimten zijn. De voornaamste van de EUo-
ratempels Is de Kailas, die behalve *ijn ge
weldigen omvang door de drukke versie
ring opvalt Tal van de prachtigste beeld
houwwerken 41a hi?r tf bewonderen, In
UIT HET MODERNSTE HEDEN: Onze
moderne gedenkteekenen der dooden: het
massale graf van president von Hinden
burg bij Tannenberg.
deze holen vindt men tal van heerlijke vij
vers, zuilengaanderijen, zuilen met beelden
van 3 tot 4 meter hoogte, enz. Geweldig zijn
de afmetingen van dezen rotstempel; de
voorhal is 42 meter lang, de hoofdhal 75 M.
het altaar is uit één in de holen gevonden
steen gebeiteld en is ongeveer 31 M. lang,
17 M. breed en 27 M. hoog.
Onze hedendaagsche begraafplaatsen: ook
hier siert soms rijk beeldhouwwerk het
graf eener familie.
GEREGELD LUCHTVERKEER OVER DE
NOORDPOOL IS MOGELIJK!
Dr. Löwe, een medewerker van Prof.
Wegener, die thans aan het Scott-Pool On
derzoekingsinstituut te Combridge werk
zaam is, heeft een buitengewone gelegen
heid gehad het vraagstuk van een even
tueel in te stellen luchtverkeer in de arktis
te bestudeeren. Hij bracht drie jaar aan de
IJskaap door, en heeft een schat van we
tenschappelijke, zeer waardevolle gegevens
opgedaan. Persoonlijk heeft dr. Löwe na
deel van zijn poolverblijf ondervonden,
daar zijn beide voeten bij een sledetochfc
bevroren. Maandenlang heeft de geleerde
zijn voeten niet kunnen gebruiken.
Volgens Dr. Löwe's meening zijn in den
zomer de atmospherische voorwaarden
voor een luchtverkeer over Groenland
niet ongunstiger dan in den winter in En
geland, Frankrijk of Duitschland. Over 't
algemeen heerscht er in het bijzonder in
de noordelijkste deelen des lands goed
weer. Wel doen zich van tijd tot tijd zwa
re stormen voor, doch zij zijn in den ark-
tischen zomer even zelden als m de winter
maanden. Het gevaar voor ijs vorming op
het vliegtuig -is, volgens dr. Löwe, niet bij
zonder groot. Men zal zich herinneren, dat
dit ook werd beweerd door den Duitschen
Oceaanvlieger, von Gronau. Achteraf be
schouwd is Dr. Löwe van meening. dat eer
geregeld luchtverkeer tusschen Europa en
Amerika via den arktis niet meer moeilijk
heden oplever' dan een geregelde vlucht
over den Atlantischen Oceaan.
Eventueele moeilijkheden zouden, vol
gens dr. Löwe, ook meer moeten worde»
gezocht in de landorganisatie. En deze laa-
in verscheidene opzichten nog te wenschen
over, zooals in Amerika als in Europa.
Daarom beschouwt de Deensche regeering
het vraagstuk nog met gemengde gevoelens.
De koude echter speelt geen belangrijke rol
bij het probleem. Ofschoon de 3000 meter
hooge IJskap boven Centraal-Groenland
tot de koudste streken der aarde behoort,
bereikt de koude toch nog niet die graad,
zooals in Werbojansk (Siberië) het geval
is en waar toch vrij veel menschen leven.
Terwijl de temperatuur daar 90 graden
Fahrenheit bedroeg, bereikte de koude-
graad aan den IJskaap gedurende de win
termaanden een temperatuur van 85 k 80
ararlon
