Spanje, het land van de
politieke onrust.
Spanje is het land der tegenstellingen* - Opstanden en
revoluties dateeren niet van den laatsten tijd,
doch veeleer van eeuwen her*
In het bijzonder waren, na het verlies van de wereldmacht, de laatste
honderd jaren een tijd van binnenlandschen strijd.
Van Don Carlos tot Azana
Links:
Primo de Rivera
kon den oorlog
tot een .gelukkig
einde brengen.
Hieronder:
Reeds onder de
dictatuur van Be-
renguer zag Ma
drid demonstra
ties tegen de mo
narchie.
Don Carlos, wiens aanspraken op den troon
ket land tientallen jaren in groote moei
lijkheden brachten.
LORD MOLESWORTH EN GEORGE H,
Opstanden werden afgewisseld door mi
litaire staatsgrepen, totdat Koning Alfons
Xin den 13en April 1931 het land verliet.
Spanje kwam echter niet tot rust. Op den
revolutionairen staatsgreep volgde in 1934
de eerste groote georganiseerde opstand
der socialisten. De aanvoerder van dien op
stand was de huidige president van de
Spaansche Republiek, Azana.
ANECDOTE OVER M1RABEAU.
In het 17e deel van de „Histoire de
France" door Michelet, welke den titel
draagt van Louis XVI, vertelt de schrijver
ook de geschiedenis van Mirabeau, den
grooten redenaar, die dikwijls 's lands be
lang boven zijn bijzondere belangen stelde.
GEORGE VAN FRUNDSBERG.
George van Frundsberg, veldheer van
Keizer Maximiliaan en diens opvolgers,
zeide enkele uren voor zijn dood een merk
waardig woord tot zijn vertrouweling,
Mainshard Schwallinger.
„Gij ziet me, zooals ik ben", zei hij, „dat
zijn de vruchten van den oorlog. Om drie
redenen moest men den oorlog verfoeien;
het ongeluk, waarin zoovele arme men-
schen worden gestort, het slechte leven,
dat de krijgslieden leiden en de ondanks
baarheid der vorsten, bij wie de trouwe-
loozen vooruitkomen en degenen, die hel
verdienen onbeloond blijven."
Sanchez Guerra, door Primo de Rivera
verbannen, vormde na de onttroning van
den koning, het eerste republikeinsche
kabinet.
Onder:
De 50-jarige koning vierde zijn verjaardag
als onttroond vorst.
HET was in het jaar 1808, dat Na
poleon het Spaansche land be
zette en zijn broer Joseph tot
Koning van Spanje uitriep. Het
volk verzette zich hevig tegen
deze vreemde overheersching. Het streed
met den moed der vertwijfeling en her
overde in een guerilla-oorlog het vader
land stukje voor stukje. Vijf jaren duurde
de strijd, daarna moest de door Napoleon
aangestelde Koning Joseph het land verla
ken.
Reeds in 1809 was, in het van Franschen
gezuiverde Cadiz de constitutioneele Cor
tes ingevoerd. Er werd een decreet uitge
vaardigd, waarbij de volkssouvereiniteit
werd gegrondvest, de kerkelijke bezit
tingen tot nationaal eigendom werden ver
klaard, de privilegiën van den adel werden
afgeschaft en alle vorstelijke voorrechten
op de volksvertegenwoordiging werden
overgedragen. Iri Madrid zat de Fransche
Koning nog, docvh toen hij in 1813 het land
verliet, en iwni^ig Ferdmaiiu VII den uuóa
weer besteeg, Wilde de Cortes hem slechts
dan erkennen, wanneer hij bezwoer, dat
aij een nieuwe staatsregeling zou invoe
ren. Ferdinand VII legde geen eed af, maar
verdreef de Cortes en herstelde het alleen-
zeggenschap van den Koning over de
Spaansche geldmiddelen. Priesterschap en
[nquisitie vierden hun wedergeboorte. Zoo
werd een nieuwe kiem voor den opstand
;elegd.
Ferdinand VII stierf in 1833. Zijn broer,
ie zeer populaire Don Carlos, gold alge
neen als zijn opvolger, maar Ferdinand
lad door middel van de Pragmatieke Sanc-
:ie de Castiliaansche troonopvolging gewij
zigd ten gunste van de vrouwelijke erfge-
aamen. Zoo aanvaardde Isabella het be
wind. De vertoornde bevolking uit het
Noorden en Oosten riep Don Carlos tot Ko
ning uit, de opstanden en binnenlandsche
twisten duurden voort. Zooals steeds _in de
Spaansche geschiedenis was het doel niet
duidelijk. De Carlisten vochten voor Don
Garlos om den troon, de Liberalen, in het
algemeen het volk, voor een wetgeving, die
aan den tijd was aangepast.
Al deze binnenlandsche twisten brachten
de partijen afwisselend succes. Zij voer
den de Carlisten bijna tot de overwinning,
maar ook, nadat er een splitsing in de par-
Ook Generaal Berenguer kon als opvolger
van Primo de Rivera de monarchie niet
meer redden.
Lord Molesworth, vroeger Engelsch ge
zant te Kopenhagen, gaf later een werk
uit over het leven van het Deensche hof.
Op last van zijn koning eischte de Deensche
gezant te Londen voldoening van den En-
gelschen koning George II.
„En wat zou ik dan moeten doen?" vroeg
deze.
„Sire", antwoordde de ambassadeur ijve
rig, „wanneer Uwe Majesteit bij den ko
ning mijn meester zich over zoo iets te
'beklagen had, dan zou hij zich haasten U
het hoofd van den misdadiger te zenden."
„Volgens de Engelsche wet kan dat niei
gebeuren", antwoordde de koning koel,
„maar wanneer gij zulks verlangt, zal Mo
lesworth bij een nieuwe uitgave van hel
werk Uw antwoord er achterin afdruk
ken."
Sinds 1908 voerde Spanje in Marokko
een zwaren strijd, die door den wereld
oorlog slechts korten tijd onderbroken
werd*
bleef werkzaam en gevaarlijk. Ook de re
geering van den nieuwen koning stond in
het teeken van onrust en strijd. Wel had
den de Carlisten zich nog niet laten zien,
maar daartegenover woedde op Cuba de
opstand en in Catalonië stak het separa
tisme dreigend het hoofd op.
De regeering van Koning Alfons XIII be
gon onder een gelukkiger gesternte. Na bij
na honderd jaar in binnenlandsche twisten
verwikkeld geweest te zijn, was het volk
uitgeput. In 1895 brak echter op Cuba we
derom een opstand uit, een jaar later volg
den de Philippijnen. De oorlog met Ameri
ka eindigde met het verlies van waarde
volle koloniën, en toch heeft Spanje deze
Op 31 Mei 1906 traden Alfons xm en pr inses Anna von Battenberg in het huwelijk
het volk juichte het jonge paar toe.
tij was gekomen, tot de nederlaag en tot
afstand van hun aanspraken. De strijd om
moderne wetsbepalingen eindigde eerst
met een overwinning van het volk, want
Isabella zwoer in 1836 de wetgeving van
1812 af, hief echter negen jaar later bijna
alle vrijheden weer op.
Na jaren van onderdrukte spanning volg
den jaren van openlijke oproer. Dit land
kon geen rust vinden, totdat eindelijk in
Links:
Abd el Krim wist
den Marokkaan-
schen veldtocht
te doen mislukken
de andere groote steden oversloeg. De ko
ning trok zich terug, de Cortes riep de re
publiek in Spanje uit.
Wat is echter een republiek in zoo'n op
roerig land?
Een jaar later werd de Cortes door Sar-
rano op de vlucht gejaagd, de generaals,
die de regeering trouw waren gebleven,
namen den strijd op tegen de Carlisten
en leden den nederlaag. Madrid was in
gevaar, maar voordat Don Carlos zich in
Madrid van den troon meester kon maken,
werd de zoon van Isabella als Alfons VII
tot koning gekroond. Jarenlang duurde de
de onverbiddelijke strijd tegen de Carlis
ten voort. In 1876 moest Don Carlos met
zijn aanhangers het land verlaten. Toen
hij weinige jaren later stierf, verdween
dus de troonpretendent, maar de beweging
aderlating zonder groote innerlijke scher
mutselingen ondergaan. Daarentegen leid
de in 1909 het ongunstige verloop van den
Marokkaanschen oorlog tot een oproer in
Barcelona; deze kon echter onderdrukt
worden. Zelfs in den wereldoorlog, welke
Spanje groote commercieele voordeelen
bracht, roerden de socialistische en thans
ook separatistische acties zich niet zonder
gevolgen. Bij de groote nederlaag in Ma
rokko in 1921 begon de stroom van revolu
tionaire bewegingen, die tenslotte via de
dictatuur van Primo de Rivera en het be
stuur van Berenguer tot de onttroning van
den koning voerde.
President Azana leidde in het jaar 1934
den socialistischen opstand en werd later
minister-president.
Naar men weet leefde de groote volkstri
buun langen tijd in oneenigheid met zijn
vader, die hem zelfs te Vincennes gevan
gen liet nemen. Niettegenstaande dit alles
had Mirabeau toch zijn kinderlijke gevoe
lens. Op zekeren avond liep Mirabeau
treurig op het terras des Feuillants heen en
weer, zijn collega in de nationale vergade
ring, Duport, naderde hem en vroeg hem,
wat de oorzaak was van zijn neerslachtig
heid, waarop de groote man antwoordde:
„Ach, ik heb daar juist mijn vader te An
teuil bezocht; de tafel was gedekt, maar
men vroeg mij niet eens te eten!"
September 1868 door een opstand in Ca
diz de openlijke revolutie werd ontketend.
Wederom kwamen de Carlisten met hun
eischen voor den dag. Zij onderdrukten een
militairistischen opstand en riepen Don
Carlos uit tot Koning Karei VII. Maar de
Cortes vaardigde in 1869 een vrijheidswet
uit, behield de monarchie en stelde een re
gent aan, totdat de kwestie van de troon
opvolging zou zijn geregeld.
Wie moest er koning worden
Een keuze onder de prinsen van het
land leverde geen resultaat op. De minister
president werd vermoord; de hertog van
Aosta, die als Koning Amadeus I den troon
besteeg, was niet bij machte het land den
vrede te geven. De Monarchisten leverden
verbitterde gevechten; tegelijkertijd groei
de in het Zuiden de anarchie,
In het jaar 1873 verzamelden zich in de
Baskische provincies de aanhangers van
Don Carlos om naar Madrid op te trekken.
Daar brak te Cadiz de opstand uit, die naar
