Moeders - van groote mannen
Beroemde mannen
sprekend hun moeder
Moeder-voorbeeld
voor heel het leven
Zijn moederszonen
j goede echtgenooten
Een meesterwerk
der staaltechniek*
De dochter hangt aan den vader,
de zoon aan de moeder. Deze er
varing is door alle geslachten heen
juist gebleken. Gaat dit verschijn
sel nu zoo ver, dat een jongen
meestal op de moeder lijkt en een
meisje op den vader? Volgens den
volksmond: ia! En misschien kan
men bij beroemde mannen het be
wijs leveren, dat zij vaker op hun
moeder lijken dan op hun vader,
wat de uiterlijke trekken en de
karaktereigenschappen betreft.
Zonen, die nauw met hun moeder
verbonden zijn, komen er licht toe,
zich een vrouw te zoeken, die niet
slechts uiterlijk, maar ook inner
lijk op haar lijkt, en sluiten in den
regel een gelukkig huwelijk.
Een bekend Amerikaansch onder
zoeker heeft van deze stelling een
diepgaande studie gemaakt.
Geluk een zoetklinkend woord voor
iet menschelijk oor. Iedereen jaagt het na.
Wat is het eigenlijk?
Welbeschouwd voor iedereen iets anders,
*1 naar gelang van zijn levensopvattingen
sn de droomen, die daaruit voortvloeien.
fUs innerlijke toestand echter voor allen
gelijk: het welzijn der ziel. De moderne
wetenschap heeft een diepgaande studie
gemaakt van de practische voorwaarden
voor het menschelijk welzijn. Doch laten
.gelukkig worden" en gelukkig zijn" zich
>mschrijven met formules en practische
/oorschriften?
De Amerikaansche psycholoog Dr. Ha-
milton van het psychologisch Instituut te
New York heeft de proef genomen, en wel
/oor het moeilijkste deel van dit probleem:
/oor het huwelijksgeluk. Duizenden vra
genlijsten heeft hij verzonden en op we
tenschappelijke wijze bewerkt.
Het resultaat: Die huwelijken waren de
gelukkigste, waar de man als knaap en
jongeling zeer gehecht was aan zijn moe
ier, zonder echter een moederskindje te
rijn geweest.
Als wij hier nader ingaan op den invloed,
die de moeder vanaf de geboorte op het
jonge kind uitoefent, dan hebben wij hier
bij alleen het oog op moeders, die dit zijn
in den edelsten zin van het woord.
Nog voordat de hersenen van het kind
indrukken tot eén beeld kunnen verwer
ken, zweeft iederen dag het lachje van de
moederlijke trekken over hem heen. Dan
komt het lachje van de moederlijke trekken
over hem heen. Dan komt het groote oogen-
blik, waarin hij voor het eerst moeders
glimlach en den klank van haar stem in
zijn ziel opneemt, zonder nog de beteeke-
nis van haar woorden te begrijpen.
De volgende ontwikkelingstrap is die
van het onderscheid, het duidelijk schei
ding maken tusschen moederindrukken of
moederervaringen van indrukken of erva
ringen, die door andere personen veroor
zaakt worden. Alles, wat van deze ééne
mcnsch, de moeder, komt, is op een bij
zondere wijze, mooier en weldadiger dan
al het andere.
Er is bij deze belevingen nog geen be
wustheid der ziel. Ook nauwelijks bij het
opgroeiende kind. „Gevoel is alles", zou
men, om met de woorden van Goethe te
spreken, kunnen zeggen, maar in het on
derbewustzijn der zich vormende ziel speelt
zich een bepaald proces af. De trekken van
het moederlijke gelaat, haar gestalte, haar
manier van doen, haar glimlach, haar be
wegingen staan om zoo te zeggen binnen
zijn gezichtskring.
Bij iedere ontmoeting met vrouwelijke
personen stelt het apparaat der ziel naast
het andere vrouwenbeeld dat der moeder.
Stemt het beeld der jonge vrouw in en
kele voorname trekken met dat der mod
der overeen, dan is de sympathie er op
riag en met haar de overeenkomstige ge
moedsinstelling, d.w.z. het bereid zijn in de
jeugdige vrouw werkelijk de geliefde moe
der terug te vinden.
En nauw verbonden daarmede is de ge
neigdheid zich vol vertrouwen en zonder
voorbehoud te geven als in de ruimste
vriendschapsbetrekking tot de begrijpende
moeder. Hoe zou bij een dergelijke instel
ling het huwelijk niet gelukkig kunnen
worden! En inderdaad, als men de portret
ten van bekende, vooraanstaande mannen,
die als echtgenoot gelukkig waren, voor
zich neerzet en die van de moeder en mo
gelijk ook die van de vrouw ernaast, dan
ziet men, dat de regel van Hamilton bijna
steeds opgaat; waarmede natuurlijk niet
gezegd wil zijn, dat slechts deze soort man
nen in hun huwelijk gelukkig zijn gewor
den. Spreiden wij nu de vele portretten
voor ons uit.
Zijn keuze geschiedt volgens het type der
geliefde moeder. Als na vier jaar zijn
vrouw sterft, legt hij zijn smart bloot voor
het begrijpende moederhart.
Napoleon, een man van de daad als geen
ander, had een diepe verachting voor elk
vertoon van gevoeligheid. En toch stond hij
één vorm van gevoeligheid in zijn eigen
hart toe; het gevoel van saamhoorigheid
met zijn familie.
Innig had hij zijn moeder lief. Zonder
eenige sentimentaliteit, maar met het oer
gevoel van den demonischen natuurmensch.
In de Creoolsche Josephine de Beauhar-
nais vond hij het type van zijn moeder te
rug. De tegenwerking, die hij bij het slui
ten van zijn huwelijk ondervond, overwon
hij. Zijn huwelijk leed geen schipbreuk
door het gedrag van zijn vrouw; pas het
verlangen van Napoleon, den stichter eener
De moeder van Jozef II is Maria There-
sia. Zelden is de tegenstelling van twee op
volgende generaties sterker aan den dag
getreden dan in de conflicten tusschen de
ze moeder en dezen zoon. Maria Theresia
was een heerscheres, die geen tegenspraak
duldde; Jozef daarentegen een van de
meest karakteristiek „verlichte despoten".
Maar in de schemerige diepten der groe
iende ziel van dezen zoon ziet het er anders
uit. Hier is de moeder het toonbeeld van
alles wat waard is om voor te leven en te
sterven. Nog als 24-jarige schrijft hij: „Om
Uw gunst te verwerven is mij niets te
zwaar", en: „het beetje goeds, dat misschien
in mij is, komt slechts door Uw zorg."
Op zijn 19e jaar trad hij in het huwelijk.
BIJ DE ILLUSTRATIES:
Links boven:
Napoleon, de man van de daad, gevoelde
zich nauw verbonden met zijn familie. Hij
vereerde zijn moeder, wier gelaatstrekken
in de zijne zijn terug te vinden.
Midden:
Jozef II van Oostenrijk was niet alleen
uiterlijk, doch ook innerlijk het evenbeeld
van zijn moeder, Keizerin Maria Theresia,
ofschoon hun politieke opvattingen ver
uiteen liepen.
Rechts:
Mevrouw Aja Goethe en haar zoon Wolf
gang hebben niet alleen zeer veel van el
kaar gehouden, maar ook uiterlijk is deze
zoon sprekend zijn moeder. Mevrouw Aja
heeft bovendien haar zoon „de lust tot fan-
taseeren" meegegeven.
Rechts boven:
Bismarck sprak steeds met den grootsten
eerbied en dankbaarheid over zijn moeder.
Nog op hoogen ouderdom vertoonden zijn
trekken groote gelijkenis met die van zijn
moeder.
dynastie, naar een opvolger, deed het veer
tienjarige huwelijk eindigen.
De vader van Schiller leefde zijn inner
lijke spanningen in een uiterlijk sterk be
wogen leven uit. „In de fantasie en dicht
kunst van den zoon werkt nog iets van het
leven van den vader na", schrijft een van
Schiller's biografen. Maar niet tot hem,
doch tot de zachte, diep religieuze moeder
voelde het hart van het kind zich aange
trokken. De dichter ontmoette de beide
dochters van Frau von Lengefeld, Caroline
en Charlotte. Caroline had een geniale na
tuur, in staat de stoutste gedachtenvlucht
Voor den zoon beteekent de koude, nuch
tere, op zijn titels prat gaande vader, wiens
eenig genoegen de jacht was, weinig. Van
zijn moeder schrijft hij eens, dat iedere
afwijking van haar fabelachtig voorbeeld
voor mij een schrede na ar het verderf en
een bron van bitter berouw geweest" is.
In Wilhelmine von Wallmoden vond de
35-jarige het type van zijn moeder terug.
Hij heeft voor het 15-jaar jongere meisje
geen zachte gevoelens. „Hij is de liefde
zelfs niet waard en vertrapt zoo graag haar
lieflijke gevoelens", oordeelt Gneisenau
over hem. „Ik hoop", zoo schrijft hjj, „dat
het harde, heftige en overijlde, dat zoo in
zijn karakter ligt, door den aanblik van dit
welwillende en zachte schepsel zal veran
deren."
Over Wagners hart te willen spreken,
gaat niet zonder voorbehoud. Men weet
immers, dat deze geniale mensch met zijn
eigen maatstaf gemeten moet worden.
Wagners vader stierf voor zijn zoon gebo
ren werd; zijn stiefvader, toen hij nauwe
lijks acht jaar oud was.
Zoo bleef, dus in het uiterlijke en inner
lijke leven van het kind slechts de moeder
over. Zij was een mooie vrouw, met een
sterke levenskracht, hoewel zonder veel
ontwikkeling.
Zooals het gezicht van Wagner de trek
ken van zijn moeder vertoont, zoo liet zij
hem als haar erfdeel een ongewone levens
kracht na.
Op het hoogtepunt van zijn leven her
vindt hij in de dochter van Liszt deze zelf
de levenskracht, doch thans op hooger plan,
zich uitend op elk gebied van geestelijk
leven.
Na de mésalliance met de geestelijk ver
beneden hem staande Minna Planen, die
niets had van het type van zijn moeder,
vond hij nu het geluk.
De zeer groote mannen waren allen in de
goeden zin van het woord moederszoontjes.
Talloos zijn in Bismarcks brieven en
mondelinge uitlatingen de bewijzen, hoe
sterk zijn zieleleven, de voedingsbodem
voor zijn werk, in het moederlijk erfdeel
wortelde en zich uit dit moederlijke ont
plooide.
Met zijn vrouw haalde hfi het type van
zijn moeder bewust voor den tweeden maal
in zijn leven.
Merkwaardigerwijs is bij de vrouwen niet
hetzelfde verschijnsel vast te stellen, noch
wat gelijkenis met de moeder of met den
vader betreft.
Dr. Hamilton heeft geconstateerd, dat
juist de huwelijken, waarbij de vrouw haar
echtvriend bewust volgens het type van den
geliefden vader gekozen heeft, vaak minder
gelukkig zijn geworden.
stelling Schaffendes Volk te Düsseldorf op
voorbeeldige wijze tot uitdrukking heeft
gebracht. Temidden van de tentoonstel
lingsgebouwen der groep „Industrie" ver
heft zich de hal van de Duitsche ijzer en
staalindustrie. De achterzijde van deze»
enormen hal wordt beschaduwd door het
bladerdak van in bloei staande boomen.
Staal in bloei! Veertien meter hoog is dezs
hal; zijn fundament ligt 45 meter diep en
in de breedte zijn 85 meters zonder eeni-
gen steun overspannen.
„Staal in bloei." Een inte
ressant onderdeel van de ten
toonstelling Schaffendes Volk.
Stof, vorm en kleur geven aan de ver
schillende deelen van het jaar, de jaarge
tijden, hun eigen karakter. Zoo is de lente
bijv. de tijd van den levensbloei. Maar ook
in de geschiedenis van de zich voortdurend
verder ontwikkelende aarde kan men zoo
iets als „jaargetijden", welke intusschen 'n
duur van vele eeuwen hebben, onderschei-
te volgen; ze was haast te levendig. Schil
ler werd door de stille, gesloten vrouwe
lijkheid van Charlotte aangetrokken. Zij
was hét type van zijn moeder, zelfs tot in
kleine lichamelijke bijzonderheden. De lan
ge hals, die bij zijn moeder zoo opvallend
was, had Lotte eveneens.
Het portret van de moeder van Freiherr
von Stein heeft Lavater in zijn „Physiogno-
mische Fragmente" opgenomen. (Die Phy-
siognomische Fragmente zijn de titel van
een boek, dat volledig luidt: „Physiognomi-
sche Fragmente zur Befördenung der Men-
|Chlir>lraiitn;*" unA
den. Zoo kennen wij een ijstijd en een stee-
nen tijdperk. Ijstijd, steenen tijdperk en ook
het bronzen tijdperk zijn. echter in den we-
reldwinter ondergegaan. Op het oogenblik
leven wij in een nieuwe periode, welke men
niet beter dan met „bloeitijd van het staal"
kan aanduiden. Want het is staal, dat aan
het huidige wereld-jaargetij zijn eigen ka
rakter geeft.
Een interessante hal.
Het is de hierboven ontwikkelde gedach
te. welke men on d» croote_ rijkstentoon-
Deze hal vormt een meesterstuk van
staalbouw naar de bouwwijze van ingenieur
Hünnebeck. Het bouwwerk alleen, zonder
rekening te houden met de tentoongestelde
voorwerpen, maakt reeds op indrukwek
kende wijze reclame voor de Duitsche
ijzer- en staalindustrie. Want deze nieuwe
constructie, hoewel slechts uit weinig ma
teriaal opgebouwd, paart aan een uiterste
stabiliteit en een groote zekerheid tegen
brand en luchtaanvallen een zeer schoonen
vorm.
De in het geheel 650 ton wegende staal
constructie is in haar onderdeelen zoo ver
bonden er werden 140.000 schroeven en
klinknagels gebruikt! dat zij gemakke
lijk gedemonteerd en zonder veel kosten
op een andere plaats weer opgebouwd kan
worden.
Wat er te zien is.
De eene helft van de tentoonstelling ia
gewijd aan de staalproductie en -verwer
king. Men werkt hier niet met doode mo
dellen men ziet het geheele proces dei
staalproductie in werkelijkheid voor zija
oogen afspelen. Zoo staat er bijv. een enor
me smeedhamer en het middengedeelte
van de hal wordt ingenomen door een wals-
werk. Om een volledig beeld der staalpro
ductie te geven heeft men bovendien op
de tentoonstelling nog een gieterij en een
draadtrekkerij ingericht. Speciale appara
ten stellen den bezoeker verder in staat, de
goede hoedanigheid van het Duitsche ma
teriaal te onderzoeken.
Het tweede deel der staaltentoonstelling
geeft een overzicht over de vele gebruiks
mogelijkheden van staal. Een hoogdrukcy-
hnder van 61 ton rust als een sluimerende
mammoeth aan een halwand en laat zich
door het gedreun van de andere machines
in den hal ook maar voor geen honderdste
deel van een milimeter bewegen. Een reus
achtige scheepskrukas staat hier werkeloos
op het land; zij heeft haar vacantie ook
ruimschoots verdiend.
Tusschen de stands, welke gewijd zijn
aan den bruggenbouw, verheft zich een
boog van de Elbebrug bij Dresden.
Het middelpunt van dit deel van de
tentoonstelling is een groote bron.
De schaal van dezen bron is uit staal
vervaardigd. Daar omheen vindt men alle
profielen, welke in de staalindustrie wor
den vervaardigd.
.Staal in bloei" een overdrijving":
Geenszins! Het staal verleent zijn krachten
aan den boom van het economische leven
en laat, naar de Duitsche staaltentoonstel
ling aantoont, vele nieuw* takken groeien
an bloeien.
