Traanfabriekcn in volle zee
Op jacht met de
vangbooten
Drijvende slachtoffers in
de IJszee
Verwerking van de vangst
De tragedie van Birger Johnson
Het werk aan boord van een walvisch-
Vaarder is niet gemakkelijk. Onafgebroken
moeten de mannen op deze vangbooten
naar de reusachtige dieren de walvisch
is het grootste zoogdier ter wereld uit
kijken. Is er een gesignaleerd, dan wordt
land. Toen evenwel de jachtbuit tien
meer uren varens naar de stations gesleept
moest worden, bedierf ondanks de ijzige
koude van het water het spek en leverde
minderwaardige olie.
De laatste tien jaren dobberen de reus
achtige moederschepen met haar kokerijen
op de hooge zeeën, maar al te vaak be
dreigd door ijsbergen. De mannen op deze
schepen zijn niet alleen vakarbeiders, doch
zeelieden tevens, want hun schip bevindt
zich steeds in volle zee, en daarbij in een
gebied, waar het dikwijls danig kan spoken.
tweemaal tusschen de nieuw ontstane gra-
versstad Cameronbay en Port -Hope. lede
ren keer neemt hij in zijn toestel twee-
ton waardevol gesteente mee, dat in het
laboratorium der „Canadian Radium Cor
poration" wordt onderzocht. Weer gaat
Johnson aan het sparen, weer droomt hij
van een nieuwe machine, waarmee hij
kunstvluchten kan uitvoeren, maar de we-
kelijksche 6000 mijlen, die hij volgens con
tract heeft af te leggen, zijn zoo vervelend
lang en de wereld onder hem ziet er steeds
hetzelfde uit.. In Port Hope hoort John
son, dat er een walvischvaarderij is, die
een bekwaam vlieger zoekt. Goed betaald
wordt het baantje niet, maar Johnson wil
verandering.
Het oude Vikingersbloed voelt Birger
Johnson in zich stroomen! Walvischvangst
beteekent avonturen beleven: h«t h de
Aan den boeg van de
walvisch vangbooten
staan de kanonnen, die
de harpoenen in de len
denen van de walviseb
schieten. De lijnen, die
elk duizend meter laug
zijn, loopen uit.
de vangboot op schotafstand van de har
poen bij het dier gebracht. Het kanon
schiet de harpoen in het lichaam van de
walvisch en grijpt met weerhaken in de
dikke speklaag. Nu begint een zware
strijd, want het reusachtige dier berust niet
zonder meer in zijn noodlot. Er zitten meer
dan duizend meter lijn aan de harpoen
Door afrollen en inhalen van deze lijn mat
de man aan de windas het dier, dat nadat
het getroffen is, snel wil duiken, af. Ten
slotte geeft het dier den strijd op. De buit
gemaakte walvisch wordt met lucht opge
pompt, waarna men het dier laat drijven,
terwijl de vangboot weer op nieuwe buit
uitgaat. Zijn verscheidene dieren overmees
terd, dan worden zij verzameld en naar de
traankokerij gesleept, die de booten tege
moet stoomt en door de radio haar lig
plaats meldt.
Op het reusachtige dek der kokerij lig
gen de gedoode walvisschen. Nog terwiil
de vangbooten na elkaar komen aanstoo-
men, worden op 't reusachtige moederschip
trossen en windassen in gereedheid ge
bracht en nauwelijks zijn de reusachtige
lichamen vrij gemaakt uit de lijnen van
de vangbooten, of de vanglijnen aan boord
van de kokerij suizen door de lucht en
worden om de walvisch heengelegd.
De reusachtige staartvinnen, die het aan
boord halen zeer bemoeilijken, worden nog
in het water afgezaagd Als de kolos stevig
in de lijnen vastzit, grijpt een geweldige
ijzeren klauw om het achtergedeelte; een
tros zou het vleesch doorsnijden. Dan be
ginnen de windassen aan boord te steunen
en stukje voor beetje wordt de reus naar
boven getrokken en aan boord geheschen.
Dat gaat slechts langzaam, want de assen
moeten bij ieder dier ongeveer een gewicht
van 20.000 kilogram aan boord hijschen.
Nu wordt de buit op het daarvoor be
stemde dek gelegd, de bemanning wet de
messen. Maar reeds worden de trossen van
de stalen masten om het doode lichaam ge
legd, waarmede de walvisch, gedurende de
bewerking in den juisten stand moet wor
den gebracht.
Het verwerken geschiedt buitengewoon
vlug, want afgezien van het feit, dat de
vangbooten telkens nieuwen buit aanvoe
ren, moet men er rekening mede houden,
dat ondanks de koude de walvisch snel tot
ontbinding overgaat. Dan is alles wel niet
absoluut waardeloos, maar het vet is nog
slechts geschikt voor de zeepfabricage.
Nu ligt de walvisch op het vette, met
bloed besmeurde dek. De mannen klimmen
boven op het lichaam en nu begint het
werk, dat voor menschen met zwakke ze
nuwen niet om aan te zien is. De vlijm
scherpe messen snijden de lange zijden
spek van den rug af. Om het spek precies
van het vleesch af te snijden, zou te tijd-
roovend zijn, daarom wordt om elke laag
van een halve meter dikte een lijn gelegd,
en wat anders urenlang werk van vele
menschen zou eischen, doet de kracht van
de windas in enkele oogenblikken, de spek
laag wordt van het lichaam afgetrokken.
Deze zweeft nu in de lucht en wordt naar
een andere plaats op het dek gedirigeerd.
Groote luiken op het dek voeren naar reus
achtige kookketels. Hier wordt onder een
hitte van 150 gr. elke druppel vet uit de
zijden gesmolten.
Het is koud op het dek, de traankokerij
ligt in de IJszee. En toch dampt het li
chaam op het dek. Snede voor snede gaat
door de speklaag, de trossen aan de mas
ten keeren het plompe lichaam om, als het
lichaam aan een kant van het spek be
vrijd is. Over het dek verspreidt zich een
lucht, die alleen verdragen kan worden
door menschen, die er aan gewend zijn.
De messen werken nauwelijks een uur,
dan is de speklaag van het heele lichaam
verwijderd, de bloedroode vleeschlaag ligt
vrij. De plaats moet vrijgemaakt worden
voor de volgende walvisch, die aan dek ge
heschen wordt. Op de voorste helft van het
dek is de vleeschsnijderij. Weer.grijpen de
trossen de nu reeds veel lichtere kolos beet
en sleepen hem daarheen.
Uit oude berichten weet men, hoe moei
lijk de verwerking van een walvisch in
vroeger jaren, zelfs nog dertig jaar geleden
was. Thans verrichten de machines het
grootste deel van het werk. In de vleesch
snijderij gaan de messen door de vleesch-
massa, terwijl de geweldige beenderen door
zagen klein gemaakt worden Niets van het
dier is waardeloos. Hier is het dek rood,
hier waden de mannen in het bloed, dat uit
de dikke aderen stroomt. In het licht van
de sterke schijnwerpers vloeit het op het
dek en langs afvoergoten in de zee. Weer
een uur later is ook de vleesch- en beende-
renmassa ónder het dek verdwenen en
wordt daar in ovens en machines verder
bereid. Een andere walvisch, van zijn spek
ontdaan, komt er voor in de plaats.
Onafgebroken knarsen de zagen, bijna
zonder ophouden vloeit het bloed Onver
moeid loopen onder het dek de machines,
die stoom leveren of electrischen stroom of
eenig ander aandeel in het verwerkingspro
ces hebben.
Daar zijn de ketels van de kokerij, die
regelmatig door een ruitje gecontroleerd
worden, om te zien, of de olie al goed is,
tegelijkertijd de bedrijfsbenoodigdheden
naar het Poolgebied brengen, de ruwe olie
af. Pas in Europa wordt deze reuk- en
smaakloos gemaakt en geconserveerd.
Toen de Noren in de zuidelijke poolzeeën
met de walvischvangst begonnen, lagen
hun kokerijen aan land! doch de walvis
schen trokken hoe langer hoe verder, naar
de open zee, om aan de harpoenen te ont
komen. De kokerijen bleven echter nog aan
BIJ DE ILLUSTRATIES:
Rechts boven:
De vangboot neemt het buitgemaakte
dier langszijde. Zoodra er meer walvisschen
bij elkaar zijn, stoomt het schip naar de
drijvende traankokerij. Bij kalme zee le
vert dit geen moeilijkheden op, maar bij
onstuimig weer vereischt het transport veel
zeemanskunst.
Midden:
De reusachtige kop wordt van het lichaam
gescheiden. Men kan zich haast geen voor
stelling maken van de ware grootte van de
walvisch. Deze foto laat zien dat de geopen
de bek inderdaad zoo groot is als een
schuurdeur.
Links:
Op het slachtdek van de kokerij begint
men met het afsnijden van de Teepen spek.
De mannen snijden de speklaag los, terwijl
windassen de reepen verder aftrekken.
Rechts:1
De buitgemaakte walvisch wordt meestal
vol met lucht gepompt om drijvende te
blijven, terwijl de vangboot weer achter
nieuwe buit aanzit. Een vlaggetje geeft dui
delijk de plaats aan, waar de buit zich be
vindt. 's Avonds worden de dieren verza
meld.
Voor het Gerechtshof te New York ver
telde de blinde vliegenier, Birger Johnson
van zijn avontuurlijk, maar tragisch leven.
Men schrijft 1918; de jonge boekhouder
Birger Johnson uit de stad Levanger heeft
in Oslo zaken te doen en ziet voor de eer
ste maal vliegtuigen, oude buiten dienst ge
stelde oorlogsmachines, die op slooping
wachten. Deze wrakken trekken zijn aan
dacht.. Hij koopt boeken over luchtvaartwe
zen en besteedt er zjjn geheelen vrijen tijd
aan. Na een jaar heeft hij zooveel bijeen
gespaard, dat hij een vliegtuigje kan aan
schaffen. Lessen volgde hij slechts door een
handleiding. Als hij zijn machine heeft af
betaald gaat hij naar Amerika, wordt boek
houder in Minneapolis en als nevenberoep
is hij vliegenier!
Een handig manager „ontdekt" hem,
biedt hem 500 dollars per maand aan en
engageert hem bij zijn troep kunstvliegers.
Hier ontmoet Johnson Lindbergh, toen nog
geen beroemd vliegenier, alleen nog maar
een hard werker en een uitstekend vak
man. Lindbergh zorgt, dat Johnson een be
hoorlijk betaald baantje aan de film krijgt
Voor 1000 dollars per maand moet hij in
crimineele en avontuurlijke films optreden,
natuurlijk met zijn toestel. Hij krijgt op
dracht in volle vaart tegen coulissewerk op
te vliegen, waardoor het publiek den in
druk krijgt, als gebeurde er een vreeselijk
vliegongeval. Natuurlijk moet men voor
dergelijke waaghalzerij slechts ervaren pi
loten hebben, die tevens een behoorlijke
dosis moed bezitten.
Johns'on's naam werd snel bekend. Far
mers vragen hem met zijn vliegtuig oude
loodsen en schuren omver te trekken. Dat
spaart tijd en geld! Johnson neemt het aan
bod aan, maar heeft éénmaal pech en trekt
met zijn vliegtuig een gloednieuwen schoor
steen mee. Dit ongelukje kost hem het
grootste deel van zijn gespaard geld.
De „Patricia Air Line" zoekt ervaren
vliegeniers, iedere vlucht wordt met 280
dollars betaald! Johnson meldt zich en
wordt aangenomen. Hij vliegt iedere week
Birger Johnson zoekt daar weer naar eer
betrekking, doch vindt er geen. Hij is te
oud. Men vraagt hem overal: Waar is uv»
vliegbrevet? En Johnson heeft er nimmei
een bezeten. Zoo moet de man, die twin'ij
jaar de meest gewaagde staaltjes van lucht-
acrobatiek liet zien, een examen ondergaar
Maar ondanks dat krijgt hij geen baantje
Bij verkoopt zijn kleeren, huisraad en als
het geld, hiervoor gekregen, op is, zet hij
een in China gevonden pistool tegen de
slaap en schiet af. Het schot was evenwel
niet doodelijk. Zwaargewond komt John
son in een ziekenhuis terecht, waar de dok
ters constateer en, dat hij blind zal blijven.
Als Johnson als „genezen" ontslagen
wordt, wordt hij in hèchteois genomen, om
dat hijongevraagd wapens droeg! Hij
wordt voor de rechtbank gebracht en ver
telt zijn levensgeschiedenis kalm en eer
lijk. Birger Johnson wordt vrijgesproken.
Het verhaal van Johnson komt in de pers
De nuchtere Amerikanen in Hollywood
vinden het leven van Birger Johnson een
„knal-scenario" en koopen het van den
blinden vlieger, die van dit geld voorloo
weer kan leven
Van groot belang voor vele winkeliers
is een nieuwe technische vinding, waar
door het winkelpersoneel verlost wordt
van het euvel van koude voeten, veroor
zaakt door het uren lange verblijf in een
zaak waar niet gestookt wordt. Deze nieu
we vinding betreft een mozaïekplaat, die
in elk huis bij het leggen van den vloer
kan worden ingebouwd. De lichtleiding
krijgt dan ook een aftakking naar die
plaats en zoo kan de voetwarmer voor
permanent gebruik dienst doen.
Heeft men hem maar af en toe noodig,
dan wordt hij in anderen vorm aange
bracht, namelijk los neergelegd op den
vloer. De stroomtoevoer wordt in dit geval
door een stopcontact tot stand gebracht.
Van belang is nog, dat een vloer met een
ingebouwde permanente vloerwarmer even
goed nat opgenomen of geschrobd kan wor
den. De plaat is nog harder dan steen, zoo
dat het apparaat jaren mee kan, ja feite
lijk onverslijtbaar is.
om in de tanks te worden gelaten. Daar
zijn de geweldige centrifuges, die de lever
traan van het nog aanwezige water afschei
den, zij werken automatisch en bijna zon
der bediening. Daar is een wirwar van bui
zen in de kokerij, waardoor de olie vloeit,
om op dezen weg tot een kostbare markt
waar te worden geraffineerd. De olie is
het meest begeerde product, maar het
vleesch wordt niet versmaad, en zelfs de
beenderen leveren, gemalen, waardevol
veevoeder of meststof op.
Maandenlang ligt dit drijvende abattoir
onder het licht der schijnwerpers, maan
denlang loopen de machines. De eene wal
visch na de andere wordt aan dek gehe
schen en verdwijnt onder de messen en
zagen. En vat na vat met de kostbare olie
wordt in de ruimen opgeslagen. Daar het
moederschip echter niet de heele traan-
oogst kan bergen, halen tankschepen, die
VLOERPLAAT MET ELECTRISCHE
VERWARMING.
mooiste jacht, die er bestaat!
Birger Johnson onderteekent het contract
voor een seizoen. Nu is hij „jachtvlieger",
Vanuit Cameronbay reist hij naar Gra-
hamsland aan boord van het schip „Lady
Morris", tezamen met de Courtismachine,
welke twee zware M.G.'s voor explosiemu
nitie heeft. Roeiboot en harpoenen brengen
voor de walvischvaarders niet zoo veel
winsten meer, zoodat men zijn heil heeft
gezocht bij de vliegtuigen, waarmee de
vangst sneller gaat, Johnson is echter spoe
dig teleurgesteld, wanneer hij bemerkt, dat
zijn werk niets te maken heeft met jacht,
met avontuur, met spanning, met gevaar of
met kunst. Hij heeft slechts op commando
te schieten. Zijn er eenige honderden wal
visschen geschoten en naar de loodsen ge
sleept, dan mag de vlieger met zijn geld
huiswaarts keeren. Het seizoen is beëindigd
