Vy
DE INTERNATIONALE TOESTAND
DEZE WEEK
IN NEDERLAND
DE WERELD
IN KAART
't O i< I K c l
I VAN DE WEEK
Dres<Jen\%té£y
25o.ooo
POLEN
jRoethenen]
V f 1 HOT?dA!n]:;
£>oriöiu-
ITAILUÈ WGOSlLJWiïE
v
VEREDELING VAN DE
WALNOOT.
In de laatste jaren wordt in
Duitschland hard gewerkt aan het
veredelen van de walnoot. Te Gei-
senheim aan den Rijn werd speciaal
voor dit doel een proefstation voor
walnootveredeling opgericht, waar
volgens 12 verschillende methoden
walnoten worden veredeld. Toen
men met de proefnemingen begon,
was in Duitschland geen methode
bekend, die geschikt was om op
groote schaal walnootzaailingen on
der glas en in den vollen grond met
succes te veredelen. Daarin is in
enkele jaren tijds zoodanig verande
ring gekomen, dat het thans moge
lijk is, walnootzaailingen evenals alle
vruchtboomsoorten in den vollen
grond zonder speciale beschutting te
oculeeren.
Tot dusverre heeft men 192 veel
belovende typen met meer dan 2800
veredelingen in onderzoek, waarvan
de teestgeslaagde voor verspreiding
onder de kweekers zullen worden
gebruikt.
wonen. En als de Nostrano de glazen vult
en schuinvallende zonnestralen 's avonds
de bergtoppen vergulden, dan begrijpt
men pas, hoe echt deze vrouwen be«
hooren bij het landschap, waaraan zij haai
eigenaardige charme te danken hebben.
43 MILLIOEN AUTOMOBIELEN
OP DE WERELD.
Het departement van economische zaken
te Washington heeft een raming opge
maakt van het aantal motorrijtuigen op de
geheele wereld. Volgens deze statistiek
waren er begin van dit jaar 43.078.690
motorrijtuigen op de wereld, waarvan er
alleen in Amerika al 30.041.292 liepen. Het
aantal automobielen was begin 1938 ver
geleken bij begin '37 met 2.518.463 toege
nomen (de motorrijwielen dus niet inbe
grepen). In de laatste tien jaar is het
aantal automobielen over de geheele
wereld met 45 toegenomen, zoodat mer.
thans 1 auto op elke 48 personen telt, het
geen voor 10 jaar nog maar 1 op 64 was.
De Vereenigde Staten hebben met 1 auto
op elke 4.5 persoon thans den hoogsten
graad van motorisatie van alle landen be
reikt. Op de tweede plaats komt Groot-
Brittannië en dan volgen Frankrijk,
Duitschland, Canada en Australië. De
hekkesluiter is Liberia met 1 automobiel
op elke 12.821 inwoners.
Na de feesten.
Overal in het land is nu het feestrumoer
verstomd; de stroom der dagelijksche ge
beurtenissen is in zijn oude bedding weer
gekeerd. Ook te Amsterdam, waar de fees
telijkheden, later begonnen dan elders,
nog het langst hebben geduurd. En als
men de balans opmaakt van hetgeen ons
land in deze weken te zien heeft gegeven,
dan kan de uitkomst slechts tot verheuge
nis stemmen: de dank eener natie aan zijn
Vorstin is op even overtuigende als waar
dige wijze gebracht. In de groote steden
heeft bij alle drukte een opvallende orde
lijkheid geheerscht ondanks het ontbreken
van buitengewone politiemaatregelen.
Trams en spoorwegen hebben weer top
dagen gemaakt. Zoo vervoerde de Amster-
damsche tram iederen dag in de feestweek
om en bij de 400.000 passagiers en op den
druksten dag, den grooten Dinsdag, zelfs
een half millioen. Des te merkwaardiger
is daarnaast de feestbalans van de hoofd
stedelijke electriciteitswerken; wat wel
niemand verwacht zal hebben: Amsterdam
gebruikte in de feestweek minder stroom
dan gewoonlijk; de zee van licht, waarin
de hoofdstad zich die dagen baadde, woog
niet op tegen het gezamenlijk lichtver-
bruik in de huizen, dat nu achterwege
bleef, daar heel Amsterdam de avonden
op straat doorbracht! Ook de industrie en
vele kantoren gebruikten minder stroom.
Het afscheid van de hoofdstad aan de
Koningin was allerhartelijkst. Overal ston
den drommen menschen langs den weg
geschaard, om H.M. een laatsten groet te
brengen en het dankwoord der Lands
vrouwe aan Amsterdams burgemeester
drukt dan ook terecht erkentelijkheid uit
voor de „eensgezinde aanhankelijkheid",
door de hoofdstedelijke bevolking aan
Koningin en vorstenhuis betoond. Toch
was dit afscheid nog slechts een afscheid
voor den vorm, want in werkelijkheid
bleef H.M. nog eenige dagen in de hoofd
stad vertoeven in verband met de onge
steldheid van H.K.H. Prinses Juliana.
Ook in het buitenland is het regeerings-
jubileum van onze Koningin niet onopge
merkt voorbijgegaan. Overal waar Neder
landers in niet al te geringen getale ge
vestigd zijn, werd de heugelijke gebeurte
nis op feestelijke wijze herdacht, zoo door
de Nederlandsche kolonie te Berlijn en te
Brussel, doch ook in tal van andere,
grootere en kleinere Europeesche plaatsen.
De „Karimata" geeft het op.
Een kleine oorzaak heeft het pleit be
slist: een technisch mankement breuk
van een der talinggoten van den molen
noodzaakte de schatgravers van Terschel
ling, de „Karimata" naar de werf te Kin
derdijk te brengen, daar het ter plaatse
niet hersteld kon worden. En nu de molen
dan toch eenmaal naar honk moest, be
sloot de leiding meteen maar, van deze
gelegenheid gebruik te maken om een de
finitieve streep onder het baggerwerk te
zetten. Daarmede is een roemloos einde
gekomen aan zeker wel de meest grootsch
opgezette van de vele pogingen tot ber
ging van den Lutineschat. Aan opzet en
uitvoering is het falen niet te wijten; alles
is uitgevoerd, zooals men het zich had
voorgesteld, de molen heeft in alle opzich
ten aan de verwachtingen beantwoord en
nu de schat bij dit systematisch, grondig
werken niet is gevonden, blijft er slechts
één conclusie over: het goud, zoo het ef al
geweest is, ligt er nu niet meer. Een
schadepost dus voor de ondernemers, maar
aan den anderen kant ook een mooie re
clame voor den Nederlandschen scheeps
bouw, op welke het volhardend zwoegen,
onder dikwijls moeilijke omstandigheden,
van het technisch wonderwerk dat de
„Karimata" ongetwijfeld is, de aandacht
van het buitenland gevestigd heeft.
De inspectie der volksgezondheid.
Door het aftreden van dr. R. N. M. Eykel
als hoofdinspecteur van de volksgezond
heid wegens het bei-eiken van den pen
sioengerechtigden leeftijd, was deze zeer
belangrijke post vacant gekomen. Onmid
dellijk is hierin vooi'zien door benoeming
van een opvolger. Hiervoor is de keuze
gevallen op dr. J. J. Th. Doyer te Hilver
sum, inspecteur van de volksgezondheid
van de provincie Noord-Holland. In de be
strijding van besmettelijke ziekten in
Noord-Holland in het algemeen en van de
tuberculose in het bijzonder heeft de
nieuwe hoofdinspecteur een zeer werk
zaam aandeel gehad. Ook is hij een der
leidende personen in de malariabestrijding
in Noord-Holland.
De voedselvoorziening in oorlogstijd.
In afwachting van een nadere wettelijke
regeling heeft de regeering het thans reeds
noodig geroordee'ld ongetwijfeld in ver
band met den gespannen internationalen
toestand een wetsontwerp in te dienen,
waarbij maatregelen worden voorgesteld
tot regeling van de voedselvoorziening in
tijd van oorlog. Het ontwerp, dat drie arti
kelen behelst, verleent de Kroon en den
minister van Laudbouw de bevoegdheid
tot het nemen van alle gewenschte maat
regelen en bepaalt dat de kosten daarvan
niet ten laste van het Landbouwcrisisfonds
komen. De wet draagt een tijdelijk karak
ter, want blijkens het 3de art. zal zij op
31 Dec. 1939 weer worden ingetrokken.
Men mag over het regime in
Duitschland denken zoo men wil,
zeker is, dat zijn leider, de thans
49-jarige Adolf Hitier, in luttele
jaren tijds tot een van de meest cen
trale figuren van de wereld is ge
worden. Dat heeft men juist dezer
dagen weer kunnen bemerken, toen
hij zijn groote rede aan het slot van
den Rijkspartijdag te Neurenberg
hield. Ook in ons land hebben tien
duizenden aan de radio gezeten ora
naar de woorden van den grooten
spreker, die Hitier ongetwijfeld is, te
luisteren. En dat is ook geen wonder,
want men weet, dat onder de huidige
omstandigheden van hem de beslis
sing over oorlog of vrede afhangt.
Zijn woorden tot Tsjecho-Slowa-
kije en de Westersche democratieën
gericht, waren fel, zelfs uitdagend
soms, maar de deur tot verdere
onderhandelingen tusschen Sudeten-
Duitschers en Tsjechen heeft hij
geenszins dicht geslagen.
Daarmede is de spanning in Europa
zeker nog niet van de lucht, maar
de mogelijkheid van een geweld
dadige oplossing van de Tsjechische
kwestie is in ieder geval kleiner ge
worden. En dat is op het oogenblik
reeds veel waard.
Helaas hebben zich thans in het
Sudetenduitsche land weer nieuwe
incidenten voorgedaan, die tot nieu
we verscherping van de situatie heb
ben geleid en Hitier wellicht zullen
doen besluiten, een plebisciet te
eischen. Hoe intusschen Praag, Lon
den en Parijs op een dergelijk voor
stel zouden reageeren, blijft af te
wachten.
duurt van het 20ste tot het 50ste jaar. D«
eerste oefentijd duurt twee jaren en zal
verhoogd worden tot drie jaren. De
vredessterkte, die 10.000 officieren, 20.000
lang-dienende onder-officieren en 150.000
manschappen telde, zal daardoor met
150.000 manschappen vermeerderd worden.
Zeer ongerust maakt men zich vooral in
Duitschland over het enorm groote aan
tal vliegvelden, waarbij vele onderaard-
sche, die Tsjecho-Slowakije heeft laten
aanleggen en waarschijnlijk bestemd zijn
voor de vliegtuigen van den Russischen
bondgenoot. Inderdaad is het mogelijk van
Bohemen uit de belangrijkste Duitsche
centra met vliegtuigen aan te vallen. Om
gekeerd ligt echter ook Tsjecho-Slowakije
onder het bereik van Duitsche luchtaan
vallen.
Tenslotte moet er nog op gewezen wor
den, dat Tsjecho-Slowakije een eerste
rangs-oorlogsindustrie bezit, die in een
rventueelen oorlog een factor van groote
beteekenis zou zijn.
genooten recni i
moeten in dat geval Engeland en FranK-
rijk doen? Mogen zij terwille van 3.5 mil
lioen Sudeten-Duitschers, die niet in de
Tsjechoslowaaksche republiek willen leven,
in den oorlog gaan? Zullen de Westersche
regeeringen er hun volken van kunnen
overtuigen, dat het noodig is voor een
dergelijk feit oorlog te voeren? Het zelf-
bestemmingsrecht der volkeren keert zich
hier wel op tragische wijze tegen zijn eigen
scheppers.
Velen, vooral in Engelsche kringen, hel
len op het oogenblik over tot de meening,
dat reeds begin October een plebisciet ge-
eischt zal worden.
Anderen echter zien in, dat het voordeel
voor Hitier waarschijnlijk grooter is, indien
de Sudeten-Duitschers in den Tsjechischen
staat blijven. Zij meenen, dat hij werke
lijk nog steeds op een wijziging van hun
positie binnen dien staat aanstuurt en de
eigen maatregelen slechts als een laatste
f noodzaak achter de hand houdt.
Eerst de toekomst kan een van deze
beide meeningén in het gelijk stellen.
Duitschland, Frankrijk en Polen.
Geweldige cijfers heeft Hitier in zijn
rede genoemd over de versterkingen aan
de Westgrens. Meer dan een half millioen
menschen werken daar in een koortsachtig
tempo, bijna twee millioen Duitschers zijn
naar betrouwbare schattingen van Duit
sche zijde inmiddels onder de wapenen
geroepen. Nochtans heeft Hitier verzekerd,
dat hij de grenzen van Frankrijk en ook
van Polen x-especteeren wil en dus geen
aanspraak maakt op den Elzas en op de
Poolsche gebieden, waar Duitschers wonen.
Deze verklaring heeft niet nagelaten zoo
wel in Parijs als Warschau een goeden in
druk te maken.
Vlaanderen wil geen oorlog.
Door den leider van het Vlaamsch Natio-
nationaal Vei'bond, het Kamerlid de
Clercq, is te Vilvoorde een rede gehouden,
waai'in hij ook de Belgische militaire en
buitenlandsclxe politiek ter sprake bracht
en in vex-band met een polemiek, onlangs
gevoex'd in verband met het recht van
eventueelen doortocht van vreemde troe
pen over Belgisch grondgebied, o.m. ge
zegd heeft, dat de Belgische regeering wel
dient te weten, dat het Vlaamsch Natio
naal Verbond een doortocht van Fransche
troepen nooit of te nimmer zou dulden en
het V.N.V. kent Vlaanderen genoeg om te
weten, dat het geheele Vlaamsche volk in
opstand zou komen als België een derge-
lijken doortocht toeliet. Dit zou ongetwij
feld, aldus De Clercq, tot revolutie leiden.
vrouwen is blijven stilstaan, behoort Tes-
sino. Wie ronddoolt in dit stukje Zwitser
land rondom het Lago Maggiore, zal vrou
wen ontmoeten, die in een vorige wereld
schijnen thuis te hooren. Zij zijn letterlijk
van 't hoofd tot de voeten gehuld in ge
waden, die in lange, wijde plooien neerval
len, waarvan 't bovenste gedeelte aan de
voorzijde is dichtgeknoopt, hoog sluitend
aan den hals met een smal biesje en met
lange, nauwe mouwen. Om haar Ixoofd dra
gen zij een zwarten doek gedrapeerd, toe-
geknoopt in den nek.
De vrouwen van Tessino zijn, vooral m
hun jeugd, van een statige schoonheid. Tn
verschillende streken werden mooie en
kleurige kleederdrachten gedragen, die
gedeeltelijk tot op den huidigen dag be
waard zijn gebleven en op feestdagen uit
de kast worden gehaald. Schilderachtig
vooral is de kleederdracht in de dalen van
de Maggia en de Verzasca, de dracht met
het hooge schortje en het alleraardigste
mutsje. Daaibij behooren de zoccoli, een
soort houten klompjes, zooals die nog heden
in Tessino gedragen worden, met twee lee-
ren klepjes over den voet en met linten, die
als sluiting worden vastgestrikt. Op het
herfstfeest te Monti bij Locarno en bij het
feest van den druivenoogst te Lugano kan
men deze oude kleederdrachten naar
hartelust bewonderen. Dan klepperen de
zoccoli lustig over de oude Piazza Grande
en door de nauwe straatjes.
Vooral in den tijd van den druivenoogst,
in de milde herfstdagen, is Tessino op zijn
mooist, en lokt vreemdelingen uit alle
werelddeelen. Soms komt men er met het
doel, een druivenkuur te doen door de
dokters in de laatste jaren meer en meer
aanbevolen anders ook om in dit
Kijkje in een werfkantoor in China, waar vrijwilligers voor het Chineesche leger
worden aangeworven. Ook kan men zich hier opgeven als vrijwilliger voor den
guerilla-oorlog. De nieuwelingen worden op de hoogte gebracht van de situatie
aan het front.
Foolsch parlement ontbonden.
Uit Polen komt een sensationeel nieuw
tje. De president van de republiek heeft
een decreet uitgevaax-digd houdende de
ontbinding van het parlement. De datum
der volgende verkiezingen is nog niet vast
gesteld, maar volgens de grondwet is de
president verplicht binnen dertig dagen
volgend op de parlementsontbinding nieuwe
vei'kiezingen uit te schrijven, die binnen
de daarop volgende zestig dagen moeten
worden gehouden.
Het besluit tot ontbinding heeft leven
dige voldoening gewekt in de kringen der
oppositie, die onder het oude vex-kiezings-
stelsel, dat spoedig voor een nieuw plaats
zal maken, eigenlijk uit het parlement ver
bannen waren.
onvex-gelijkelijke klimaat ontspaxxning te
zoeken en terwille van de bruisende
levenslust, waarvan Tessino in den herfst
vervuld is en die haar hoogtepunt vindt
in het feest van den wijnoogst in Lugano,
dat de geheele eerste helft van October
duurt.
In dezen tijd moet men ook de vrouwen
van Tessino zien, hoe zij de rijke druiven
trossen plukken en in vreemdsoortige
manden naar de dalen dragen. Met hun
vroolijk gezang, hun kleurige kleeren sie
ren zij het feest in den tijd van den wijn
oogst op een manier, die niemand vergeet,
die eens het voorrecht had er een bij te
KATHOLIEK WEEKOVERZICHT.
Pater Paul Schulte, de „vliegende pater",
stichter der MIVA, de Duitsche instelling
ter vex-zorging van de katholieke wereld
missies met de meest moderne technische
hulpmiddelen, vertoeft momenteel in
Noord-Amerika. Hij redde dezer dagen
met behulp van zijn machine den geeste
lijke, Pater Couchard, die in een station
in de Poolstreek levensgevaarlijk ziek lag.
Door een decreet van de Italiaansche
regeering kreeg de Italiaansche tak van
de Orde der Franciscanen een aantal land
goederen texnxg, welke sinds 1877 -in han
den van den staat waren.
ADOLF HITLER.
Wie zich Maandagavond om
streeks 7 uur op het deftige Haag-
sche Voorhout bevond, kon waar
nemen, hoe de officieren van den
generalen staf zich naar hun
bureaux spoedden. Op dien tijd
van den dag een ongewoon ver
schijnsel. Maar sprak op dat
oogenblik niet Hitier en bestond
er geen kans, dat nu de beslissing
over oorlog en vrede zou vallen?
Voorzichtigheid is nog steeds de
moeder van de porseleinkast en
men wilde op alles voorbereid
zijn, niet slechts in Nederland,
maar in alle Europeesche staten.
Thans heeft Hitier gesproken en men
weet thans, dat de generale staven ge
lukkig althans voox-loopig niet in actie
behoeven te tx-eden. Dat daarmede echter
de spanning in Europa is verdwenen, ware
werkelijk te veel gezegd. Deze is zelfs nog
toegenomen en spitst zich op het oogen
blik met groote snelheid toe.
De Duitsche leider heeft met een dui
delijkheid, die niets te wenschen overlaat,
de Duitsche houding uiteengezet. Hitier
eischte na eenige felle aanvallen op de
Tsjech oslowaaksche republiek en de Wes
tersche democratieën het zelfbeschik
kingsrecht voor de Sudeten-Duitschers.
Wat daai-van intusschen de inhoud zou
moeten zijn, liet hij nog in het midden,
zoodat men onmiddellijk na zijn redevoe
ring kon meenen, dat hij een vriendschap
pelijke regeling van de Sudetenduitsche
kwestie nog mogelijk achtte in het kader
van den Tsjechoslowaakschen staat. Klaar
blijkelijk voldeed de inwilliging van de
betreffende acht Karlsbader punten aan
Hitlex's derxkbeeld van zelfbestemming. Op
het oogenblik echter, eenige dagen na de
slotrede te Neurenbei-g, schijnt dit niet
meer het geval te zijn. Thans, nadat de
laatste dagen en uren een groot aantal
incidenten in Sudeten-Duitschland hebben
gebracht en Praag ondaixks alle pretesten
van Henleins partij in groote deelexx van
de republiek het standrecht heeft afge
kondigd, schijnt men in Dixitsche kringen
nog slechts een plebisciet als de eenig
mogelijke bevredigende" oplossing te be
schouwen. Maar zal Px-aag tot een derge
lijke oplossing, die natuurlijk gelijk staat
met gebiedsafstand, willen overgaan
Marax-yk, de Tsjechische gezant te Londen,
heeft de Engelsche regeering reeds laten
weten, dat zijn regeering daaraan niet kan
denken. Is het wondex', dat in Londen en
Parijs de zenuwen tot het uiterste gespan
nen zijn? Want Hitier heeft met groote
openhartigheid verklaard, dat indien
Praag het niet met de Sudeten-Duitschers
eens wordt, de Duitschers zelf hun volks-
Uit Fx-ankrijk wordt gemeld, dat in Nice
de voorbereidingen zijn begonnen voor het
Eucharistische Wereldcongres, dat daar in
1940 tusschen Cannes en Menton zal plaats
vinden.
Te Münster (Westfalen) overleed een
der meest bekende Duitsche katholieke
voorvechtsters op charitatief gebied, nl.
Mevx-ouw Luise Floss. Vooral op het ge
bied der meisjesbescherming heeft de
overledene veel goeds verricht. Meermalen
werd haar werk zoowel door kerkelijke
als door staatsoverheid erkend. Z.H. de
Paus had haar het Kruis van „Pro Eccle
sia et Pontifice" vei'leend.
TSJECHO-SLOW AKIJE'S STRATE-
GISCHE VERDEDIGINGSWAPEN.
Bergen en minderheden.
Niemand zal wel willen ontkennen, dat
de staatslieden na den wereldoorlog met
de schepping van de Tsjechoslowaaksche
Te Rome wex-d dezer dagen een statis
tiek opgesteld, die aantoont (natuurlijk
voor zoover dit mogelijk is) hoe vele gees
telijken en religieuzen in Spanje in de
laatste oorlogsjaren als martelaren voor
hun geloof zijn gestorven. Volgens deze
statistiek zouden ongeveer 8000 mannelijke
en vrouwelijke lederx van religieuze orden,
wereldgeestelijken, bisschoppen en prelaten
vermoord zijn. Voor zoover men tot heden
toe kon vaststellen, heeft de ox-de der
Franciscanen minstens 250, die der Domi
nicanen minstens 200 dooden te betreuren.
Tien bisschoppen werden terechtgesteld.
HENDERSON TE NEURENBERG.
republiek een weinig gelukkigen greep
hebben gedaan. Bijna vier millioen Duit
schers, vele tienduizenden Hongaren,
Polen en Roethenen voelen zich in den
Tsjechoslowaakschen staat nu eenmaal
niet op hun plaats. Toch is de vergissing,
die men Pij de schepping van de vredes-
verdi'agen begaan heeft, in het Tsjechische
geval niet geheel onbegi'ijpelijk. Men wilde
het land gemakkelijk te verdedigen gren
zen, gevoxmd door de op het hiex'bij afge
drukte kaartje duidelijk te hex-kennen berg
kammen, geven. Een nadeel voor Tsjecho-
Slowakije is daax'bij intusschen, dat het
juist vooi-namelijk deze grensstreken zijn,
die door minderheden worden bewoond.
B.v. de Sudeten, het Bohemex^woud en het
Ex-tsgebergte zijn bijna geheel Duitsch en
aan de gx-enzen met Polen en Hongarije
wonen de Poolsche en Hongaarsche min
derheden.
De Britsche gezant te Berlijn, Sir Nevile
Henderson, op de diplomatieke receptie te
Neurenberg. De Duitsche minister van pers
en propaganda, dr. Göbbels, begroet den
Britschen diplomaat.
Toch kan gezegd worden, dat Tsjecho-
Slowakije geenszins met een militair wan
delingetje te veroveren is. De Tsjechen
hebben wel degelijk gebruik gemaakt van
de natuurlijke voordeelen, die de bergen
hun bij de bescherming van hun grenzen
bieden. Alle toegangswegen kunnen wor
den afgesloten met zware betonblokken en
stalen schotten. En achter de bergen ligt
dan nog een uiterst sterke verdedigings
gordel van meer dan 1000 forten.
In militaire uitgaven leeft de republiek
eigenlijk ver boven haar krachten. Men
heeft wel eens uitgerekend, dat 60 van
de staatsuitgaven besteed wox"den aan de
defensie. De dienstplicht is algemeen en
AANWERVING VAN CHINEESCHE VRIJWILLIGERS.
