NIEUW LAND IN WORDING
Nederlands twaalfde provincie
Het offensief tegen het water
V
i
Overzicht v^n de dijkwerken bij Urk.
(Foto K. L. M.)
HELDER spiegelend ligt het groote,
rustige watervlak voor ons, de zee,
die eenige jaren geleden gedegra
deerd werd tot een meer, maar nog in elk
opzicht den indrnk wekt een zee te zijn.
Ver tegen den horizon teekenen zich enke
le visschersscheepjes af, die droomend ver
der varen. Nauwelijks wordt dit wijde ver
gezicht ergens onderbroken. Hier voelt men
de wijdheid van het lage land. Hier zijn
geen bergen, die ons een engen, omsloten
indruk geven, die op den bewoner van het
„laghe land bi der see" beklemmend kun
nen werken. Hier de eindeloosheid, nauwe
lijks een einder en men voelt in zich de
lust boven komen daarheen te zwerven, het
onbekende tegemoet. Zoo'n oogenblik voelt
men het beste wat den vreemdeling zoo
uitermate moet boeien en bekoren. Dat is
juist deze wijdheid.
En draaien wij ons om, dan zien wij naar
Wat water was en niet meer is, hier golft
het graan en is men bezig te oogsten. Men
zingt bij het werk. Dichtbij ons schuurt een
vrouw haar blanke emmers, de echt Hol-
landsche boerenzindelijkheid, en achter ons
voert een betonweg het land in. De Wie-
ringermeerpolder was de eerste verovering
op de Zuiderzee.
Wij wachten tot een snelle motorboot
langszij komt om ons over te voeren naar
Urk, waar wij de werkzaamheden aan den
N.O. Polder in oogenschouw zullen nemen.
Het wordt een heerlijke overvaart. De zon
giet haar stralen in overvloed neer op het
watervlak, waarin nauwelijks eenige rim
peling of golfslag te bespeuren is, de golf
slag, waarvan wel gezegd is, dat hij nu
klinkt als een verwi^.
Uit de geschiedenis.
HET plan de Zuiderzee droog te maken,
is niet nieuw, gelijk men soms abu
sievelijk meent. Hoe oud die plannen
dan zijn? Wel laten wij de historie aan het
woord.
Bijna twintig jaren zijn verstreken sinds men een aanvang maakte
met de Zuiderzeewerken. De trotsche afsluitdijk kwam gereed. De
oogen der wereld waren gericht op dit bij uitstek nationale inge
nieurswerk. Een oogenblik dreigde de kostbare onderneming stop
gezet te moeten worden, maar gedachtig aan het feit, dat hier een
volk bouwde aajo. zijn toekomst, zette de regeering de voortzetting
der plannen van Lely door. Thans zijn de werkzaamheden aan den
N.O. Polder in vollen gang.
Reeds in 1667 spreekt Hendrick Stevin in
zijn „Wisconstich en Filosofisch Bedrijf"
over een afsluiting van de Zuiderzee en
gedeeltelijke drooglegging. Ook wees hij op
de Haarlemmermeer en de doorgraving der
duinen ten westen van Haarlem.
Men kan niet anders zeggen dan dat de
ze man zijn tijd vooruit is geweest. Zijn
profetie is heden volkomen bewaarheid
door de daad. De Haarlemmermeer, waar
het onstuimiger kon toegaan dan op een
open zee, is reeds lang bedwongen en her
schapen in vreedzaam land. De Zuiderzee
werken vormen het sluitstuk en tevens de
bekroning van den eeuwigen strijd, dien
de Nederlanders hebben gevoerd tegen het
water. Een titanenarbeid van onze Neder-
landsche ingenieurs, die tot ver over de
grenzen van ons kleine, maar energieke
land respect heeft afgedwongen.
Maar laten wij niet op de geschiedenis
vooruitloopen. Eerst in de jaren van den
Wereldoorlog hebben de plannen voor de
droogmaking een meer concreten vorm
aangenomen. Onverbrekelijk is met dit
werk verbonden de naam van wijlen Dr.
C. Lely, minister van Waterstaat. Een wets
ontwerp ter verwezenlijking van deze plan
nen werd aangenomen en kort daarna in
1919 werd met de eerste uitvoering der
werkzaamheden aangevangen.
Twee plannen.
MEN dient duidelijk twee scherp ge
scheiden plannen te onderscheiden.
De afsluiting en de eigenlijke droog
making. Uit den aard der zaak heeft men
uitvoerige bodemproeven genomen en zul
len de vruchtbaarste gedeelten worden
drooggelegd. Mettertijd zal ongeveer de
helft der Zuiderzee droog komen. De an
dere helft blijft water, het IJsselmeer. Ge
legenheid tot visscherij blijft er dus te
over, alleen het karakter van het bedrijf
zal veranderen. De Markers en de Urkers
zullen de zoetwatervisscherij moeten gaan
beoefenen of in letterlijken zin de zeilen
strijken en de bakens verzetten. Want voor
hen is inderdaad het getij verloopen.
Velen hebben voorloopig een bestaan ge
vonden bij de uitvoering der werkzaamhe
den, maar ook al zullen deze nog vele ja
ren voortduren, dit kan geen blijvende be
stemming zijn. Intusschen is het een goede
overgangsmaatregel. De jongere generatie
heeft er zich direct op kunnen instellen, dat
het traditioneele beroep hunner voorvade
ren voor hen geen bestaan meer kan bie
den.
De aanpassing van Schokland, dat mid-
KUINRE
^OLCCMHOVO
N 0 0 R 0 Q Q.SjUE.t U KE PjJ t. 0
BLOKZVl,
SCHUT&ÜI®
fcWABTSfc
®='600ÖM.—
Ü/O
RflMPERtfLAnQi
VgKËTKiOtü» - .V
AMPir;
Algemeen plan NoonloosteiyisMj ««Mo», tlebaal k
Het feit echter, dat de stopzetting een 5609
arbeiders werkeloos zou hebben gemaakt,
heeft den doorslag gegeven. Weliswaar zal
de grond duur gekocht zijn, wanneer de
polder eenmaal drooggevallen is. Daar
staat echter tegenover, dat de arbeiders
geen steuntrekkers worden, wat financieel
een aanzienlijke besparing geeft, afgezien
nog van de groote moreele voordeelen, die
het te werk stellen van zooveel arbeiders
met zich brengt.
In versneld tempo worden de werken
voortgezet. Per week legt men nu een goe
de 550 meter dijk; om zooveel mogelijk ar
beiders een emplooi te verschaffen, is men
Het opwerken van het zandlichaam van den dijk
(Foto Harto(ft Witmarsum)
den in het polderland zal komen te liggen,
kan weinig moeilijkheden bieden, omdat
het eiland vrijwel onbewoond is. Op last
van de regeering werd het in 1859 ont
ruimd, omdat de bevolking er bij voortdu
ring in levensgevaar verkeerde. Nu woont
hier nog slechts de vuurtorenwachter en
enkele gezinnen. Men verwacht, dat het
eiland na de drooglegging van den N.O.-
Polder, wanneer dus de druk van het om
ringende zeewater is opgeheven, zal inzin
ken tot polderpeil. De bodem is hier zeer
week en de druk van het Zuiderzeewater
heeft het eiland in letterlijken zin hoogge
houden.
De aanpassing der Urkers.
MOEILIJKER zal die aanpassing van
de Urkers gaan. Algemeen is be
kend, dat deze menschen zeer star
in geloof zijn en niet openstaan voor de
meening van andersdenkenden. De Urker
buigt zich slechts voor God en geen ander.
En toch is het ons opgevallen bij een laat
ste bezoek aan Urk, dat de gebruikelijke
kleederdrachten niet zooveel meer gezien
worden. De jonge generatie heeft zich in
dit opzicht althans weten aan te passen.
Misschien is het een vingerwijzing, dat het
met de moeilijkheden niet zoo'n vaart zal
loopen. Het is mogelijk dat de Urkers nog
vrij snel zullen acclimatiseeren aan de be
volking, die eens den N.O. Polder zal bewo
nen.
Ook de Urkers zullen naar een ander
emplooi moeten omzien, hoewel zij toch in
twee opzichten bevoordeeld zijn boven de
andere eilanders. In de eerste plaats ge
bruiken zij dekbotters, die ook op de Noord
zee kunnen visschen, in de tweede plaats
worden zij niet geheel van het water ver
stoken. Want het IJsselmeer zal Urk nog
altijd aan de Westzijde blijven bespoelen
en het voormalige eiland met het schilder
achtige dorp zal daar liggen als een bol
werk van den polder en een centrum van
vreemdelingenverkeer. Maar dit alles is
nog toekomstmuziek.
De N.O.-Polder als werkver
schaffingsobject.
DE werkzaamheden voor het droog
leggen van den N.O.-Polder zijn in
vollen gang. Lang heeft de regeering
geaarzeld, alvorens over te gaan tot de uit
voering van dit nieuwe onderdeel der wer
ken. Er zijn groote sommen mede gemoeid.
op vijf plaatsen tegelijk begonnen.
Wanneer deze polder gereed zal komen?
Een antwoord op deze vraag is nooit met
absolute zekerheid te geven. Er zijn zoo
veel onberekenbare factoren in het spel.
De ingenieurs denken in 1940 gereed te
zijn met het dijkwerk en hopen, dat het
nieuwe land in 1941 droog zal vallen.
Reeds zijn aan de beide zijden van Urk
aanzienlijke dijkstukken klaar gekomen
en is bepaald, waar het gemaal komt te
staan. In het geheel zullen drie electri-
sche gemalen van groote capaciteit den
N.O.-Polder in korten tijd droog leggen.
Het aspect van den Polder.
WANNEER de N.O.-Polder gereed
is, zal ons land weer met vele dui
zenden hectares vruchtbaren
grond zijn verrijkt. Om juist te zijn enkele
getallen: 15.800 ha. zeer goede klei, 12.500
h.a. goede klei, 17.800 h.a. zavelgrond en
slechts 1500 h.a. veen- en leemgrond. Uit
deze cijfers blijkt, dat de verhouding gun
stiger en dat de gesteldheid van den N.O.-
Polder kwalitatief heel wat gunstiger is,
dan die van de Wieringermeer.
Is de Polder eenmaal drooggevallen, dan
zal het nog geruim en tijd duren voor de
grond vrucht zal afwerpen. De moeilijkhe
den liggen juist in de eerste jaren en het
laat zich wel aanzien, dat de toekomstige
boeren van deze streek de risico's zullen
overlaten aan de regeering. In groote lij
nen staat de verkaveling reeds vast. Van
Lemmer naar Urk zal een hoofdvaart ge
graven worden voor schepen van ten hoog
ste 300 ton, terwijl zoovele zijvaarten wor
den aangelegd, dat geen enkele boerderij
meer dan 4 k.m. van een losplaats verwij
derd is.
Dit is in hoofdtrekken het plan van den
N.O.-Polder. Zooals men weet, moeten
hierna nog de beide Zuiderpolders volgen.
Met de voorbereiding daarvan is men ook'
reeds begonnen.
Zal dit grootsche werk eenmaal voltooid,
zijn, dan is Nederland met een tiende deel
van zijn oppervlak vergroot, de omvang
rijkste en moedigste inpoldering, die de
geschiedenis tot dusverre gekend heeft.
GEHEIMEN DER AARDE.
DAT de aarde nog lang niet afgekoeld
is, kunnen wij weten uit het feit, dat
overal ter wereld nog werkzame vul
kanen voorkomen. Van tijd tot tijd storten
zij hun heete lavamassa's uit, welke de
menschheid dikwijls verderf brengen, om
dat hierdoor hun moeizaam verworven cul
tuurgoederen in weinige oogenblikken on
herstelbaar verwoest worden. En toch ook
hier heeft de medaille haar keerzijde.
Neemt men bijv. de geneeskrachtige
bronnen, die eveneens van vulkanischen
oorsprong zijn, dan heeft men een voor
beeld ten goede.
Bad Pistyan is van een dergelijke gunsti
ge keerzijde van de medaille het treffend
voorbeeld. Dit Slowaaksche „Kurort" be
schikt over een groot aantal geneeskrach
tige bronnen met heet zwavelwater en
zwavelmodder. Kbeumatiek, ischias en der
gelijke ziekten heeft men hier in een be
wonderenswaardig korten tijd genezen. De
ze resultaten hebben sinds jaar en dag be
wondering afgedwongen en het is dan ook
niet te verwonderen, dat een groot aantal
geologen deze streek als doelwit voor hun
onderzoekingen gekozen heeft.
Op het Badeiland, dat in de rivier de
Waag is gelegen, stijgt het water nagenoeg
kokend omhoog. De geologen hebben vast
gesteld, dat dit bronwater uit ontzaggelijke
diepe kloven opborrelt. De vulkaanhaard
moet zich bevinden in de nabijgelegen Kar-
pathen.
In Pistyan telt men zeer vele bronnen,
verdeeld over het geheele Badeiland. Waar
men ook een gat in den grond graaft, over
al borrelt het heete water omhoog. Het ge
volg is, dat men dit water niet alleen voor
geneeskundige doeleinden gebruikt, maar
tevens om er de hotels mee te verwarmen.
De bronnen zijn blijkbaar onuitputtelijk en
zullen in ieder geval nog eeuwen achtereen
de lijdende menschheid tot zegen zijn.
Hoe zegenrijk in dit opzicht Bad Pistyan
is, kan blijken uit een bezoek aan het Kruk-
kenmuseum. Hier vindt men talrijke rol
stoelen, krukken, stokken en wat dies meer
zij, die hier door genezen zieken achterge
laten zijn.
Trouwens, deze badplaats is ook in an*-
dere opzichten rijk begiftigd. Zij kan bij
voorbeeld bogen op een overvloedigen zon
neschijn. Meer dan 2200 uren per jaar, waar
door telkenj are opnieuw vele toeristen naar
deze streken gelokt worden, want ook de
natuur de bergwouden op de Karpathen
is hier schitterend.
Dampende heetwaterbronnen in de Waag,
