De heksenketel van de oude wereld
Door alle eeuwen Europa's zorgenkind
De Balkan een oude haard van
onrust en verdeeldheid
RUSLAND
'SERVIË*.
kf«!2
CftlEHENlANO
yiïïïïïïïïZïïïïTjft,
',PUITSCHlAi
RUSLAND
•POLEN
'USLAND
roemenie
gmckEjvlan o!
Het bekende Grieksche klooster op den
berg Athos.
ONGETWIJFELD zullen binnenkort
aller oogen gericht zijn op den Bal
kan. In de broeierige sfeer van de
afgeloopen maanden is den laatsten tijd al
lerminst verbetering gekomen, veeleer zijn
de tegenstellingen toegespitst. Wij merkten
in deze inleiding reeds op dat de landen
De ooi-sprong van de tegenwoordige be
volking van Boelgarije, de Boelgaren, gaat
voorzoover zij op den Balkan woonden,
terug tot omstreeks het begin van de acht
ste eeuw. Zij behoorden voordien tot de
Finsch Oegrische Mongolen, maar assimi
leerden zich al spoedig aan de Slaven, zoo
dat zij zich tot op den huidigen dag in dit
gebied hebben kunnen handhaven. Het zijn
De kat het spek op den bek
Wanneer de Grieken de Turken als be
vrijders in den nood te hulp roepen, besef
fen zij daarmede niet dat dit gelijk staat
met de kat het spek op de bek binden. De
Turksche ruiterstam van de Osmanen ma
ken een handig gebruik van de verdeeld
heid op den Balkan en bezetten achtereen-
Van Ottomaansche heerschappij tot verdeeldheid. Deze vier kaartjes geven aen tnte.
ressant overzicht van de ontwikkeling der laatste eeuwen op den Balkan. De Turken
aijn thans nagenoeg verdrongen, nadat zij eens voor de poorten van Weeuen hadden
gestaan. Maar thans heerscht hier verdeeldheid, moeten verlangens en eischen bevre
digd worden, die elkaar verdragen als water en vuur, en waaruit ongetwijfeld binnen
afzienbaren tijd complicaties zullen voortvloeien.
Joetro-Slavin in voorjaarsoraclit Gezicht ou de kust van de Adriatische Zee.
spraken op deze gebieden doen gelden. Bij
den vrede van Boekarest moest Bulgarije
de Doeroedsja afstaan aan Roemenië.
Daarop maakt het nu weer aanspraak, ge
lijk men uit recente berichten heeft kun
nen vernemen.
Aan den vooravond van den wereldoor
log bleef nog de Balkan een haard van on
rust en intrigues. Nu de openlijke strijd
voorloopig beslecht was, maar het doel der
staten individueel niet bereikt, begon men
met geheime genootschappen te werken,
waarvan de „Zwarte Hand" wel een van
de gevaarlijkste was. Hun devies was „een
heid of dood" en die leuze had betrekking
op de stichting van een groot Servisch rijk,
dat zich uit zou strekken tot de Adriati
sche Zee. De moord op aartshertog Franz
Ferdinand en diens gemalin, welke ge
schiedde op bevel van dit geheime genoot
schap, was als de lont in een kruithuis. De
wereldoorlog brak los over Europa.
Vier jaar later bracht het einde van den
oorlog Bulgarije den vernederenden vrede
van Neuilly, waarbij zoowel Servië als
Griekenland met den buit gingen strijken;
het laatste had echter niet lang plezier van
zijn buit, tengevolge van den kort daarop
uitbrekenden Grieksch-Turkschen oorlog.
Een bufferstaat.
Wij deden in ons summier overzicht
slechts hier en daar een greep uit de bewo
gen historie van den Balkan. Hier, waar
Westersche en Oostersche cultuur en le
vensbeschouwing elkaar raken, moet zich
noodwendig een overgangsgebied vormen,
een bufferstaat, die van beide zijden de
klappen opvangt. Daarbij komt dat men
hier een ongelooflijk mengelmoes van ras
sen aantreft, menschen, die over het alge
meen maar in één opzicht aan elkaar ge
lijk zijn, namelijk in hun grenzenlooze ar
moede. Maar overigens is de verdeeldheid
op elk gebied sterk doorgevoerd. Wanneer
men dan bovendien nog in aanmerking
neemt dat de Turksche overheersching elke
vorm van ontwikkeling heeft belet, en dat
daarvan het gevolg is een ontzaggelijke
cultureele en economische achterstand,
dan zal duidelijk zijn dat hier voor de vei-
Schoon Turkije. De geest, die uit dezen
bouwstijl spreekt, is ons ten eenen
male vreemd.
ligheid en den vrede van Europa een meei
dan denkbeeldig gevaar schuilt. Temeei
daar in den laatsten tijd de Balkan nie4
alleen met zijn interne moeilijkheden t<
kampen heeft, maar ook verschillende groo.
te mogendheden zich met hen gaan be
moeien.
De stemming op den Balkan kan men
voor het oogenblüc het beste kenschetsen,
door te zeggen dat zij onbehaaglijk is, een
gedrukte atmosfeer, die maar al te steri
doet denken aan de jaren 1908, 1912, 1911
en 1914. Twee landen staan tegenover el
kaar met hun aanspraken: Hongarije en
Bulgarije. Tusschen hen schijnt een con
flict nauwelijks nog te vermijden; bevredi-
ging van de eene partij, beteekent het vooi
het hoofd stooten van de andere groep.
Ook Macedonië en de Dobroedsja, zooala
wij terloops reeds opmerkten, zullen een
belangrijke rol spelen in een eventueelen
nieuwen oorlog. Macedonië wordt, ondanki
het feit, dat het de kernprovincie van Ser
vië vormt, bewoond door vele groepen!
Grieksch Katholieke Serviërs, Bulgaren,
Grieken, Turken, Albaneezen, Aromenen,
Meglenieten, Tsjerkessen, Armeniërs en
Zigeuners.
Mede de jongste politieke gebeurtenissen
in Europa zullen niet nalaten invloed uit t^
oefenen op den toestand van den Balkan,
Tsjecho Slowakije, een der garanten van
den status quo is niet meer, Oostenrijk dito,
Albanië is een vazalstaat van Italië gewor
den, Bulgarije en Hongarije wenschen her
ziening van de vredesverdragen.
Inderdaad, op den Balkan vragen nog
heel wat moeilijkheden om een oplossing.
HET is merkwaardig dat men de laatste
weken vrijwel alleen aandacht heeft
besteed aan de Poolsch-Duitsche kwes
tie, welke zich concentreert om Dantzig, maar er
is nog een andere hoek van Europa, niet voor
niets den „Heksenketel" genoemd, die onze aandacht evenzeer verdient. Het mag dan waar zijn,
dat wij Europeanen van het Westen weinig ot geen begrip hebben van de Slavische volken, die
het Balkan Schiereiland bewonen, toch bepalen de veranderingen, die zich hier voltrekken mede
voor een belangrijk deel het lot van Europa en dus ook van ons. Door alle eeuwen heen is het
roerig geweest in deze staten, van den tijd voor de Ottomaansche heerschappij tot den dag van
heden. Eens werden door de Grieken de Ottomanen naar Enropa gehaald om hun land te red
den, maar de helpers werden heerschers. Die Turksche heerschappij op den Balkan heeft
eeuwen geduurd, maar is nu in feite bezworen. Thans zijn het evenwel andere kwesties, die
aan de orde gesteld worden. Vele grenzen zijn daar in 1938 gewijzigd en men behoeft niet over
profetische gaven te beschikken, om te voorspellen dat nog vele moeilijkheden binnen afzien
baren tijd een oplossing zullen eischen, waarbij het zeer gemakkelijk tot complicaties zon kun
nen komen. Bulgarije wenscht de Dobroedsja terug te hebben, eischt bovendien een uitgang
naar de Egeïsche Zee, waardoor het natuurlijk in conflict komt met Griekenland. In Roemenië
botsen Engelsche en Duitsche belangen, Hongarije's blik blijft nog steeds gericht op Slowakije
en Zevenbergen. Men ziet, de rust in deze sireeken zal gedurende 1939 wel ernstig op de proef
gesteld worden.
van den Balkan practisch geen eeuw van
blij venden vrede hebben gekend. Het voor
recht van een vredig bestaan, van niet di
rect bedreigde rust, het is voor hen als een
sprookje. Want gaan wij enkele eeuwen
terug, dan zijn het de Turken, die, eeniaal
te hulp geroepen door Griekenland, zelf de
baas gaan spelen op het Balkan Schier
eiland en omstreeks 1600 het groote Otto
maansche Rijk stichtten. In dien tijd wer
den de Slavische stammen door hun be
strijders danig onderdrukt en het duurde
geruimen tyd eer men -zich geheel van de
Turken kon losmaken.
De Balkanoorlogen.
Neg slechts betrekkelijk kort geleden
werden de Turken geheel van den Balkan
verdrongen. Deze verdrijving kreeg zijn
beslag in de beide Balkanoorlogen van
1912 en 1913. Wij behoeven het verloop van
die oorlogen hier niet in finesses na te
gaan de bijzonderheden liggen velen
nog te versch in het geheugen. Het resul
taat van deze oorlogen was echter alles be
halve eensgezindheid. Ieder land kwam
met zijn eischen voor den dag, eischen, die
dikwijls gegrónd waren op een schijnge-
zag, dat zij uitgeoefend hadden voordat de
Turken, zes eeuwen geleden, het land wa
ren binnengedrongen. Bulgarije eischt Ma
cedonië en een gedeelte van de Aegeische
kust; hierdoor ontstaat een conflict met
Servië en Griekenland, die eveneens aan-
De parel van den Balkan. In het Zuidwesten van Joego-Slavië ligt ver verwijderd
van het groote verkeer het Ochridameer. Aan de oevers ligt het klooster Sveti Naum.
De oudste stammen, die hier gewoond
hebben zijn waarschijnlijk de Illyriërs, de
Thraciërs en de Grieken. Maar dat waren
slechts denkbeeldige groepen, meer door de
ethnologen ingedeeld naar bijzondere ken
merken, dan dat zij werkelijk een eenheid
vormden. Want reeds onder deze stammen
heerschte een groote verdeeldheid; vrijwel
elke stad, elke nederzetting vormde een
groepje op zichzelf. In den loop van de eer
ste eeuw onzer jaartelling werd er door de
Romeinen voor het eerst eenige orde ge
schapen in deze woestenij van staten en
stadjes van groepen en groepjes. Zeven
provinciën werden gevormd en de infiltra
tie van de Romeinsche kolonisten, die zich
meestal langs de heerwegen vestigden, be
werkte een ingrijpende Romanisatie van de
stammen der Illyriërs en de Thraciërs.
De Slaven komen.
Was er door de heerschappij van de Ro
meinen eenige vastheid gekomen in den
toestand, begon inderdaad de Balkan iets
üat geleek op een stevig geconsolideerde,
staatkundige eenheid, te worden, het ge-
heele aspect verandert in de vierde eeuw
door een toevloed van Slavische volksstam
men, die de vlakten, welke voor een ge
deelte ontvolkt waren, bezetten. De oor
spronkelijke bewoners, niet bestand tegen
een dergelijke invasie, moesten de wijk ne
men naar de bergen. Zoo stammen bijvoor
beeld de Koetzo-Walachische stammen van
de Thraciërs af. De reeds genoemde Illy
riërs stonden veel sterker en wisten zich
tot in het midden van de zevende eeuw te
handhaven; zij zagen kans op de Slaven
Noord Griekenland en West Macedonië te
heroveren. Van hen stammen de tegen
woordige Albaneezen af.
volgens verschillende punten. In 1356
wordt Gallipolix Turksch, waardoor de Os
manen de Dardanellen beheerschen, tegen
het einde van de veertiende eeuw verslaan
zij de Serven in den slag bij Kossowopolje.
Boelgarije was inmiddels al onderworpen,
vervolgens valken het hertogdom Athene en
Albanië, dat nog lang verzet had weten te
bieden. Alleen het dappere, kleine volkje
der Montenegrijnen wist zich staande te
houden, dank zij hun ontoegankelijke ge
bergten, waarin zij zich verschansten en 'n
uitputtende guerilla voerden. Op een goe
den dag verschenen de Turken evenwel
voor de poorten van Weenen en zoo de in
vasie hier niet tot staan gebracht zou zijn,
ongetwijfeld zou de jonge, christelijke cul
tuur en beschaving van het Westen ten on
der gegaan zijn. Dat de Turken bij Wee
nen verslagen werden, beteekende voor ge
heel Europa de redding.
Hoewel de Turken zich bijna vier eeuwen
hebben weten te handhaven in den Zuid-
Oostelijken hoek van Europa, was hun
heerschappij niet bestemd om ten eeuwige
dage voort te duren. Oostenrijk begon zijn
macht uit te breiden en maakte zich mees
ter van Servië. In 1820 kregen Servië en
de Donauvorstendommen Walachije en
Moldavië, dank zij den Russisch-Turkschen
oorlog zelfbestuur; het jaar daarna werd
Griekenland onafhankelijk. Nu volgen suc
cessievelijk ook de andere staten, meer en
meer worden de Turken terug gedrongen.
Oostenrijk-Hongarije annexeerde Bosnië
Herzegowina. In het begin van de twintig
ste eeuw was de toestand zooals het twee
de kaartje laat zien. De daarop aangege
ven jaartallen geven de jaren aan, waar
in de landen hun onafhankelijkheid ver
wierven.
vooral de Boelgaren geweest, die grooten
invloed hebben uitgeoefend op den Balkan,
in het bijzonder onder hun vorsten Simeon
en Samuel.. Daarmede zijn wij beland in
de vroege Middeleeuwen. Hun machtige
vijand was de Macedonische keizer Basi-
lius 11, bijgenaamd „Boelgaroktonos", wel
ke Grieksche toevoeging zooveel beteekent
als de „Boelgarendooder". Tot 1180 wist het
Byzantijnsche, of Oostromeinsche Rijk zich
te handhaven, met den val van Constanti-
nopel stort het Rijk al spoedig ineen en lost
zich op in tallooze kleine staatjes. Servië
en Boelgarije worden onafhankelijk. De
rijke koopmansrepubliek Venetië legt be
slag op de Dalmatische kust en de meeste
eilanden in de Adriatische Zee. Onder Iwan
Asen 11 werd opnieuw een Groot Boel-
gaarsch Rijk gesticht, dat zich uitstrekte
van Adriatische Zee tot Zwarte Zee, een
goede eeuw later is het een Groot Servisch
Rijk, dat aan het bestaan van de Boelgaar-
sche hèerschappij een einde maakt. Men
ziet hoe in betrekkelijk korten tijd de Bal
kan vele malen van heerscher veranderde.
Intusschen ging het land aan deze verdeeld
heid langzaam maar zeker te gronde.
