De Internationale toestand
IN DE AFGELOOPEN WEEK
IN NEDERLAND
De Wereld
IN KAART
Het Portret
VAN DE WEEK
v
KONINGS BERGLïk
[gPWgfffj
ClBMQ
,mif nrrjm
croono
'CHAU
unSK
lODl
TonASiom
gK/FG
errtiMi
W'SjJ
ff «Af»
JT AH HL AU
weeNEN
cinHowm
'MlUliUSfL
Nog altijd staat bet dubbeltje op
zijn kant en zien millioenen met
angst en beven toe, of en wanneer
het zal vallen en wanneer zal blij
ken, of het lot der wereld „kruis of
munt" zal zijn. Het kruis van onnoe
melijk leed, bovendien volkomen
nutteloos en vo«r de slachtoffers
onrechtvaardig en onverdiend leed
met als nasleep de vernietiging van
een in vele eeuwen opgebouwde be
schaving, of de „munt" van vrede
en bezinning, waarnaar de wereld
smacht.
Dagen van spanning en onver
wachte gebeurtenissen liggen op
nieuw achter ons. Wij kunnen niet
spreken van donderslagen bij hel
deren hemel, want de hemel is pik.
zwart, maar de donderslagen komen
toch nog steeds onverwacht. En soms
dringt er door het loodzware zwerk
ook een flauwe lichtstraal. President
Roosevclt heeft zich door het feit,
dat hij op zijn boodschap aan Hitier
van September 1938 nimmer ant
woord heeft gekregen, niet laten
weerhouden, zich opnieuw met groo-
tcn nadruk te wenden tot de drie
regeeringen, van wier houding in de
ereste plaats de toekomst van de
wereld afhangtDuitschland, Polen
en Italië.
Op alles voorbereid.
De weerslag der politieke spanningen in
ropa heeft zich in de afgeloopen week
ons land wel zeer sterk doen gevoelen,
oorzorgsmaatregelen van militairen en
eonomischen aard volgden elkaar in snel
-empo op en vooral nadat de algeheele
mobilisatie was afgekondigd, werden
tal van militaire voorzorgen getrof
fen, die ten deele zeer ingrijpend zijn
voor het maatschappelijk en het bedrijfs
leven, zooals de opvordering van vracht
auto's ten behoeve van het leger, de op
vordering van garages, scholen en open
bare gebouwen voor de legering van mili
tairen of voor de uitoefening van verschil,
lende militaire diensten, en niet in de
laatste plaats het oproepen van tal van
jonge mannen voor de grens- en kustbe-
veiliging. Een op zichzelf verheugend ge
volg van dezen laatsten maatregel is de
verruiming van de arbeidsmarkt, die in de
groote steden vooral duidelijk merkbaar is.
Honderden werkloozen slaagden er de laat
ste dagen in weer een betrekking te vin
den. Anderzijds echter dreigde bij sommige
ondernemingen, waar het bedrijf door de
•egeeringsmaatregelen al te zeer ontwricht
was, ontslag op groote schaal, zooals bij
de K.L.M., die ten gevolge van het groote
tekort aan piloten haar binnenlandsche
liensten moest stopzetten en haar buiten-
andsche diensten sterk moest inkrimpen.
)e dreiging werd reeds werkelijkheid bij
en expeditiebedrijf te Amersfoort, dat een
lerde deel van zijn auto's door de mili-
nre autoriteiten zag gerequireerd en daar-
.1 aanleiding vond, het geheele personeel
FRANKRIJK MOBILISEERT.
Ook In Frankrijk werden de oprocpings-
friljetten voor den militairen dienst aan
openbare gebouwen aangeplakt.
De Amerikaansche president zegt in zijn
telegram, dat een oplossing der geschillen
nog altijd zonder wapengeweld mogelijk
moet zijp, indien de regeeringen dat wen-
schen, evenals trouwens alle volken dat
wenschen. Hij raadt arbitrage en bemid
deling aan, maar biedt zich zelf niet aan
voor deze moeilijke taak.
President Moscicky van Polen heeft zich
onmiddellijk met het voorstel accoord ver
klaard, maar tevens gezegd, dat Polen zijn
vrijheid zal verdedigen. De Koning van
Italië heeft gezegd, dat hij het telegram
aan zijn regeering zou overleggen. Of
Hitier zou antwoorden is volgens de laatste
berichten nog niet bekend.
In het antwoord van den Italiaanschen
koning heeft men een hoopvol teeken ge
zien. De mensch is nu eenmaal in den
hoogsten nood geneigd, zich aan eiken
stroohalm, ook den dunsten, vast te klam
pen. En
Er wordt nog druk geconfereerd.
Zoo lang er leven is, is er hoop, en het
kan niet ontkend worden, dat er heel wat
leven in de brouwerij, die veel heeft van
een heksenketel, heerscht.
Het kwam Engeland blijkbaar nog steeds
noodzakelijk voor, Hitier persoonlijk in te
lichten over de vastberaden en onverander
lijke houding van zijn regeering in een
eventueel conflict. Vandaar dat Henderson,
de Berlijnsche ambassadeur van het Brit.
sche rijk, naar den Führer werd gezonden
met een persoonlijke boodschap van Cham-
berlain. Veel uitwerking schijnt intusschen
deze laatste waarschuwing niet gehad te
hebben, al hoort men tegenwoordig zelden
precies en uit betrouwbare bron een ver
slag van dergelijke samenkomsten.
Ook van het kort daarop herhaalde be
ten getale van 350 man den vasten dienst
op te zeggen met de mededeeling, dat het
van 4 September af in lossen dagdienst
kan treden.
Bijzondere voorzieningen.
Ook ten aanzien van den in- en uitvoer
en de toelating van vreemdelingen in ons
land werden bijzondere voorzieningen ge
troffen. Voor een lange lijst van artikelen
waaraan ten tijde van een gewapend con
flict in Europa in ons land gebrek zou
kunnen ontstaan, werd een uitvoerverbod
afgekondigd, terwijl omgekeerd ook de in
voer van een reeks van producten werd
beperkt. Voorts werden beperkende bepa
lingen afgekondigd voor de toelating van
vreemdelingen in ons land. Buitenlanders,
onverschillig van welke nationaliteit, die
naar ons land willen uitwijken, zullen niet
worden toegelaten. Slechts 1 etmaal ver
blijf in ons land voor doorreis naar Enge.
land is toegestaan. Dit wat betreft de maat
regelen door de ministers van Defensie en
Justitie genomen. Doch ook aan de andere
departementen is niet stilgezeten. Gedach
tig aan den geldnood, die in Augustus 1914
bij het begin van de mobilisatie ontstond,
werden thans reeds maatregelen genomen,
om een herhaling van die moeilijkheden
te voorkomen. De papieren zilverbons lig
gen gereed, voor het geval er weer gebrek
aan zilvergeld zou ontstaan ten gevolge
van oppotten door het publiek. Ten slotte
heeft ook de minister van Binnenlandsche
Zaken zijn steentje bijgedragen tot de reeks
van bijzondere voorzieningen. Aan zijn de
partement werd een regeeringscommissa-
riaat ingesteld voor de vrijwillige burger
lijke dienstverleening. Het doel hiervan is,
een betere samenwerking te verkrijgen
tusschen de particuliere organisaties, die
zich vrijwillig beschikbaar stellen voor het
verrichten van diensten in buitengewone
omstandigheden. Het commissariaat staat
onder leiding van mr. H. W. J. Mulder,
raad-adviseur bij het departement van Bin
nenlandsche Zaken, terwijl mr. J. Heus-
dens, werkzaam bij de afdeeling Binnen-
landsch Bestuur, voorloopig als secretaris
zal optreden. Aan de burgemeesters van
de gemeenten met meer dan 20.000 inwo
ners werd verzocht een administratieve
instantie aan te wijzen, die zal worden be
last met aangelegenheden betreffende de
vrijwillige hulp. en dienstverleening. Ver
der werd aan hetzelfde departement een
bureau „Openbare Orde en Veiligheid" in
gesteld, waarvan de leiding aan mr. J.
Heusdens is opgedragen. Dit bureau is be
last met de behandeling van onderwerpen
de buitengewone omstandigheden betref
fende, voor zoover deze onder het Departe
ment van Binnenlandsche Zaken ressor
teeren.
Staking onder tewerkgestelden.
Enkele feiten, die onder normale om
standigheden zeker sterker onze aandacht
gevraagd zouden hebben, doch door de bij
zondere gebeurtenissen geheel op den ach
tergrond raakten, dienen thans nog ver-
meld te worden. Bij de werkverschaffings-
werken in Oost-Noord-Brabant, die be
staan in het graven van een afwaterings
kanaal, gingen ongeveer 1000 arbeiders,
meerendeels afkomstig uit Breda en Til
burg, in staking wegens de te lange werk-
zoek van Henderson aHitier weten wij
op dit moment nog hiet het rechte. De aan
leiding schijnt echter een invitatie van
Duitsche zijde geweest te zijn, en men
heeft daarin alweer een hoopvol teeken
gezien. Daarbij kwam, dat de Italiaansche
bladen een lichtstraaltje meenden te be
speuren, en Mussolini aan de nieuwe ge
beurtenissen niet geheel onschuldig bleek
te zijn. De telefoon tusschen Berlijn en
Jtome is in deze dagen overbelast en men
krijgt werkelijk den indruk, dat Mussolini
alles doet wat hij kan, om zijn as vriend
af te houden van onberaden stappen. Wat
niet wegneemt, dat Italië nadrukkelijk be
toogd heeft, aan de zijde van zijn partner
te zullen strijden.
Henderson heeft in ieder geval het voor
stel, of wat het dan geweest moge zijn,
van Hitier belangrijk genoeg geacht, om
het persoonlijk over te brengen en voor het
kabinet, dat Zaterdagmiddag in speciale
zitting bijeenkwam, toe te lichten.
Er zijn al weer diverse kranten, die mee-
nen te weten, hoe de inhoud van Hitler's
voorstel zou luiden. Zijn deze speculaties
waar, dan komt deze vrijwel neer op hand
having van de oude eischen, zoodat wij
weinig hoop koesteren durven, dat het
Engelsche kabinet, dat Zondagmiddag op
nieuw bijeen komt, er op in zal gaan.
Maarwie weet, wat er gebeurt voor
wij enkele dagen verder zijn.
In een dwangpositie.
Het noodlottige van den toestand is, dat
Hitier zoo dikwijls verzekerd heeft, dat hij
van zjjn eischen geen tittel of jota zal af
doen, en dat hij Danzig noodig heeft als
levensruimte voor Duitschland, dat het nog
slechts mogelijk zal zijn, uit de impasse te
komen ten koste van een stuk prestige. En
er staan nog wienig menschen in deze
wereld op een zoo hoog standpunt, dat ze
begrijpen, dat het „boetekleed den man
niet ontsiert", en dat het wel en wee van
een geheele beschaving een offer aan pres
tige waard is.
Intusschen krijgt de onbevooroordeelde
toeschouwer toch wel sterk den indruk,
dat Hitier ervoor terugschrikt, den oorlogs
waanzin te ontketenen, al worden ook in
Duitschland alle maatregelen genomen, die
noodig zijn als de beslissing in ongunstigen
zin mocht uitvallen. Distributie van levens
middelen, stopzetting van treinverkeer en
zelfs postvervoer voor burgers, in beslag
neming van alle benzine ten behoeve van
het leger, waarlijk, de Duitsche burger be
gint al te voelen wat het is, als een oorlog
nadert.
Het dubbeltje staat nog.
Zoo staat dus het dubbeltje nog altijd
op zijn smallen kant. Er wordt angstwek
kend tegen de tafel gestooten, en de tijd
nadert, dat het wel zal moeten vallen naar
de eene of de andere zijde. Wat zal het
zijn, kruis of munt? Vermoedelijk weet de
lezer reeds meer, wanneer dit overzicht
verschijnt.
De gebeurtenissen volgen elkaar zoo
verbijsterend snel op, ieder oogenblik en
iedere uitlating van de betrokken partijen
wordt met zooveel aandacht gevolgd, dat
wel mag worden gesproken van een „Zenu
wenoorlog".
Wij in Nederland intusschen kunnen
weinig anders doen, dan kalm en met het
geweer bij den voet, afwachten, wat de
toekomst zal brengen. Indien wenschen van
invloed waren op den gang der gebeurte
nissen. dan hoefden "U niets te vreezen.
tijden, het te zware werk en de te lage
loonen. De staking is gelukkig niet van
langen duur geweest. Reeds twee dagen
later hervatten de arbeiders het werk, daar
een onderzoek naar de gegrondheid der
klachten en grieven door de autoriteitn
werd toegezegd, op voorwaarde dat het
werk eerst zou worden hervat. Verwacht
wordt, dat de regeling van het geschil
slechts een kwestie van enkele dagen zal
zijn. Mocht dit niet het geval zijn, dan zal
de staking natuurlijk opnieuw uitbreken.
De Duitsche gezant bij H.M. de Koningin.
Het bericht, dat de Duitsche gezant in
ons land een bezoek had afgelegd bij H.M.
de Koningin kwam den laatsten dag der
week de spanning niet weinig verhoogen.
Omtrent het doel van dit bezoek, dat plaats
vond in tegenwoordigheid van den minis
ter van Buitenlandsche Zaken, werden wij
niet lang in het onzekere gelaten. Het be
trof het afleggen van een verklaring uit
naam van de Duitsche regeering, dat
Duitschland de onaantastbaarheid en in
tegriteit van ons land onder geen enkele
omstandigheid zal schenden en het Neder-
landsche grondgebied te allen tijde zal
eerbiedigen. Daartegenover werd de ver
wachting uitgesproken, dat Nederland
tegenover Duitschland een volstrekte on
zijdigheid in acht zal nemen en deze ook
tegenover derden zal doen eerbiedigen.
Normalisatie van papierformaten.
De Hoofdcommissie voor normalisatie in
Nederland, die reeds veel nuttig werk heeft
verricht om meer eenheid te brengen in
de maten en gewichten van verschillende
algemeen gebruikelijke artikelen, ageert
thans voor normalisatie van het papier
formaat. Zij deed daartoe een brochure het
licht zien, waarin gepleit wordt voor een
ruimer toepassing van eenheidsformaten
voor papier. Gewezen wordt op de groote
voordeelen, die uniforme papierformaten,
mits algemeen gebruikt, voor administra
ties en archieven in tal van bedrijven zul
len hebben. Het verdwijnen van verouderde
fomaten zou bovendien een meer rationeele
papierproductie en papierverwerking in de
hand werken.
FRANKRIJKS STRIJD TEGEN DE
ONTVOLKING.
Krachtens door het Parlement ver
leende volmachten heeft de Fransche re
geering dezer dagen belangrijke maatrege
len genomen, ten einde de ontvolking te
bestrijden. Het vraagstuk is reeds langen
tijd aan de orde en talrijke fragmenta
rische beschikkingen waren reeds getrof
fen. Daar deze echter onvoldoende bleken
te zijn, zijn zij door een wetsdecreet, dat
betrekking heeft op de families en het
geboortecijfer van Frankrijk, gesystemati
seerd, uitgebreid of gewijzigd in een tekst,
die niet minder dan 167 artikelen bevat
en dien men de „code de la familie" noemt.
Voor de geboorte van ht eerste kind
wordt een premie toegestaan, die van 2000
tot 3000 frs. varieert en in twee gelijke
gedeelten betaald wordt, het eerste bij de
geboorte, het tweede na zes maanden. Ook
wordt de wetgeving der gezinstoeslagen
aanzienlijk uitgebreid en geaccentueerd.
Zij was tot nog toe slechts van toepassing
Het Duitsche opleidingsschip „Schleswig Holstein" arriveerde in de haven van
Danzig. Gouwleider Forster bij de inspectie der bemanning.
KONINGINNEDAG. -
31 Augustus Koninginnedag
Geen politike stormen, geen oorlogsge
weld zullen ons beletten, den geboortedag
van onze geliefde Vorstin, Koningin Wil
helmina, te herdenken met dezelfde blij
moedigheid, met dezelfde opgewektheid als
anders, al zal het dit jaar door de omstan
digheden naar buiten niet zoo zeer merk
baar zijn.
Gezegend was dit jaar, dat weder voor
Haar werd afgesloten gezegend in Haar
kinderen, Prinses Juliana en Prins Bera-
hard, nu hun huwelijk gezegend werd met
de voorspoedige geboorte van een tweede
Prinsesje, Irene. Groote vreugde heeft Zij
gesmaakt, nu Zij voor de tweede maal
grootmoeder werd, en te grooter was Haar
vreugde door de wetenschap, dat deze
blijdschap door Haar geheele volk werd
gedeeld.
Pal en onwrikbaar staat de Oranjestam,
de steun van het Nederlandsche volk en
zijn trots. Onuitbluschbaar leeft in onzen
boezem de liefde voor ons Vorstenhuis, be
lichaamd in onze Hooge Landsvrouwe,
Koningin Wilhelmina. In deze dagen van
spanning weet Zij zich omringd door onze
trouw, onze aanhankelijkheid. En dat volk
van zijn kant heft vol vertrouwen de blik
ken op tot Haar, overtuigd, dat Haar wijs
heid er in zal slagen, Nederland veilig te
leiden door de gevaren, welke het om
ringen.
Wij brengen ons, in deze dagen van
zware beproevingen voor vele volken, met
erkentelijkheid te binnen, hoe Zij met
vaste hand het Schip van Staat heeft be
stuurd in de zwarte jaren van den wereld
oorlog. Ernstig, eenvoudig, doch zich sterk
bewust van Haar groote verantwoordelijk
heid tegenover Haar volk, was Zij voor het
geheele Nederlandsche staatsbestel in die
veelbewogen jaren de fiere verpersoon
lijking van het „Je Maintiendrai" Ik zal
handhaven.
Doch bij dit alles is Zij de bescheiden
heid zelve. Het ligt niet in Haar aard, zich
op den voorgrond van het gebeuren te stel
len. Integendeel, waar dit slechts eenigszins
mogelijk is, houdt Zij zich op den achter
grond. Doch Zij blijft waakzaam, als een
echte Oranje.
Bewogen tijden heeft Nederland meege
maakt onder de regeering van Koningin
Wilhelmina. Ja, men kan zeggen, dat niet
één Nederlandsch staatshoofd sinds het be
gin van de monarchie in ons land zulke
moeilijke tijden heeft beleefd, als Koningin
Wilhelmina. Doch Zij heeft ze alle glansrijk
weten te overwinnen.
Van wel zeer verschillenden aard waren
deze moeilijkheden. Zij deden zich voor
zoowel op het gebied van de binnenland
sche als van de buitenlandsche politiek.
Immers, de jaren vóór den wereldoorlog
werden gekenmerkt door de groeiende
macht en de beteekenis van de sociaal
democratie, welke het liberalisme, waar
door Nederland zich steeds heeft onder
scheiden, immer meer overvleugelde.
Wat den wereldoorlog zelf betreftwij
wezen hierboven reeds op de onmetelijke
verdienste van onze geëerbiedigde Konin
gin, verdiend door de meesterlijke wijze,
waarop Zij er in geslaagd is, ons land en
volk buiten den wereldbrand te houden.
Bij dit alles is Zij geen oogenblik on
trouw geworden aan den hoeksteen van
ons nationaal bestaan, de Grondwet. Zoo
als de eerste Oranje onder ons volk voort-
HET PROBLEEM POLEN.
Het is met het oog op de komende ge
beurtenissen goed, zich de juiste ligging
van Polen voor oogen te houden. Die lig
ging is verre van pleizierig geworden, spe-
ADOLF HITLER
De man, die over het lot van een
wereld beschikt.
Men moge denken over den
Führer zooals men wil en de
meeningen over dezen man ioopen
wel uiteen van de geestdriftigste toe
juiching tot de volkomenste veroor
deeling van elk zijner uitingen en
daden dat hij, eenmaal een een
voudig huisschilder, nu te beslissen
heeft over de toekomst van een ge
heel menschengeslacht, is een feno
menale prestatie, zooails er in de
wereldgeschiedenis nog nimmer is
voorgekomen.
Begonnen met een partijtje van
enkele vrienden, maakte hij daarvan
de machtige nationaal-socialistische
beweging, deed na eenige vergeef-
sche pogingen tenslotte een gelukte
greep naar de macht, wist zijn volk
te bezielen voor een ideaal, bleek te
beschikken over een geweldig orga
nisatietalent, bespeelt thans de „sna
ren van het volksgemoed" als een
kunstenaar zijn viool, en alle leiders
van de wereld vragen zich af, wat
hij vandaag en morgen zal doen.
Nogmaals men moge over hem
en zijn optreden denken wat men
wil, dat hij bereikt heeft, wat hij
zich eens als zijn doel voorstelde, is
onbetwistbaar.
op het loontrekkend personeel uit handel
en industrie eenerzijds en op landbouw
exploitanten en het loontrekkend land-
bouwpevsoneel anderzijds, maar zal voor
taan ten goede komen aan allen, wier voor
naamste bestaansbron hun beroep is. Wat
de schadevergoedingen voor gezinslasten
van ambtenaren betreft, deze worden her
zien en aan de nieuwe regeling aangepast.
Het bedrag der toeslagen is veranderlijk
volgens de levensomstandigheden op een
bepaalde plaats; het is progressief en wordt
hooger naarmate het aantal kinderen
grooter wordt. Ieder arbeider, vader van
twee of meer kinderen, heeft recht op
familietoeslagen.
ciaal na het afsluiten van het Duitsch-
Russisch non-agressie-verdrag. Kon Polen
zich tot voor kort nog eenigszins in den
rug gedekt voelen, al had het er steeds
bezwaar tegen gemaakt, Russische troepen
doortocht te verleenen, thans ligt het tus
schen twee vrienden, wier plannen nog
volkomen in het duister liggen. In het
Polen met twee neutrale landen, Littauen
en Letland, die vooralsnog geen ambities
schijnen te koesteren.
Aller oogen zijn in deze dagen dus ge
vestigd op Polen. Wat zal het lot zijn van
dit land, dat in den loop der eeuwen zoo
dikwijls heeft moeten vechten voor zijn
vrijheid
leeft als de Vader des Vaderlands, zoo zal
de naam van Koningin Wilhelmina in dq
annalen onzer geschiedenis met gouderi
letteren worden opgeteekend als die van
de „Moeder des Vaderlands". Kan een
Vorstin zich een roem volleren titel weni
schen 1
Daarom is het ook, dat wij op dezen 31ste«
Augustus eerbiedig onze hulde betuigen
aan onze Landsmoeder, Koningin WilheN
mina, en daarom stijgt ook uit ons allej
harten de stille bede op moge Haar re^
geering over Haar lanH "-*■
en gelukkig zijn
Oosten is een groot stuk van de gren^
Duitsch, in het Zuiden zijn Hongarije efl
Roemenië zijn buren, die beiden hun hou<
ding wel zullen laten bepalen door eigeiv*
belang.
De Corridor tusschen Duitschland eq
Danzig is maar smal en het is niet waar
schijnlijk, dat Polen deze smalle strooi
lang zal weten te behouden. Zoo zal dal
vermoedelijk spoedig ook Oost-Pruisen'^
grens die van Duitschland bereiken. Slecht
een klein deel van de Noordgrens deeli
