PASip
O WAPENFABRIEKEN
De Internationale toestand
Deze week
f
VJ
De Wereld
Het Portret
V.
lXTLXNr»
'MEMEL I lil III
tly 1THAU E,M
JE»© KONINÜyBEQ(
PRuirCN
WILNA
MOUTINDU/TQ'
OÖRODNO
©BlALY/TOK
BROMBERG
(j MAC*
MACHINE/
=pHOUT bi
jffijiPQ/ENf
INE/
tUINA»C
KOOU^I
[ma^hiiVe/
|WARyCHAXS^<3
j XwO
£MINDU/TRlE>m
TEXTIEL
R.OWNO y
EMELM
YZER¥
HOOGat
oven./.
trjrowiL
ANPOrilR
K RZ EN t E NI Cl
Irakau
./TEENKtl
MACHINERIE
OPOli
HQUT«
INDU/TQI'
SLOWAKIJE
ROEMENIE
POIEN/ ENDIL/TME
triMKOïN
7UR1JE
HONC
IN DE AFGELOOPEN WEEK
De redevoering: van Ilitler heeft
geen enkele wijziging in den toestand
gebracht. De Fiilirer zelf zal trou
wens niet hebben verwacht, dat En
geland en Frankrijk naar aanleiding
van zijn woorden hun houding zou
den wijzigen, Chamberlain heeft in
het Lagerhuis en Daladier in een
radiorede nog eens bevestigd, dat
ook na den Russischen inval in Polen
het doel van den oorlog ongewijzigd
blijft en dat er van verschil van
meening tussehen beide landen geen
sprake is, integendeel, dat men zich
steeds inniger aan elkaar verbonden
voelt.
Geruststellend voor de neutralen was de
verklaring, die Chamberlain omtrent Enge-
tands standpunt ten opzichte van den ban
tel heelt afgelegd. Engeland zal, aldus de
minister-president, den neutralen handel
even nauwkeurig beschermen als die
van onszelf. Het nadeel, dat onvermijde
lijk verbonden is aan de controle, of neu
trale schepen contrabande aan boord heb-
oen, zal tot een minimum worden beperkt.
En Dr. Goebbels, de Diytsche minister van
Propaganda en Volksvoorlichting, heeft
verzekerd, dat Duitschland nooit het plan
gehad heelt, de Nederlandsche of Belgische
neutraliteit te schenden.
Aan de fronten,
vooral aan het Westfront, komen slechts
plaatselijke, kleine veranderingen voor.
Duitschers en geallieerden bestoken elkaar
nu en dan hevig op verren afstand met
bun artillerie, er worden verkenningen van
eikaars positie uitgevoerd, aan weerszijden
worden de stellingen versterkt en man
schappen aangevoerd. Het wordt steeds
duidelijker, dat Hitier gaarne ook tegen
Frankrijk een bliksem-oorlog zou begin
nen, nu dit systeem opnieuw in Polen suc
ces heeft gehad, terwijl Engeland en Frank
rijk geen avonturen wenschen en liever
zooveel mogelijk tijd winnen, omdat een
geforceerde poging, het conflict tot een
einde te brengen, ontzettende offers zou
kosten, en het allerminst zeker is, dat zoo'n
poging het beoogde resultaat zou hebben.
In Polen vechten nog altijd een vijftal
Poolsche legers op evenveel punten een
wanhopigen strijd. De burgemeester van
Warschau spreekt herhaaldelijk tot de be
woners, die hardnekkig weerstand blijven
bieden, hoewel de stad geheel is omsin
geld. Hij vermeldt zelfs plaatselijke succes
sen. Toch heeft Duitschland materiaal en
menschen aan Polen kunnen onttrekken en
naar het Westen gezonden, nu het op vele
punten de Russen op zijn opmarsch is
tegengekomen. De beide partners hebben
een demarcatielijn vastgesteld naar het
Duitsche Nieuws Bureau meldt, stond deze
reeds vast vóór den Duitschen inval in
Polen die over Warschau loopt en groo-
tendeels den loop der rivieren volgt. Hoe
wel deze lijn voorloopig is, zal ze in hoofd
zaak wel zoo gehandhaafd worden. In dat
geval heeft Litauen, dat gehoopt had, de
provincie Wilna te zullen krijgen, het na
kijken, terwijl Rusland er niet slecht af
komt en rijke olievelden krijgt.
De premier van Roemenië vermoord.
Een complot van studenten, leden van
de IJzeren Garde, en onder leiding van
den advocaat Dimitresco, heeft te Boeka
rest den minister-president Calinescu ver
moord. De moordenaars zagen kans, het
gebouw van den omroep binnen te drin
gen en het bericht van hun misdaad be
kend te maken. Nadat twee hunner de hand
aan zichzelf hadden geslagen, zijn de ande
ren nog denzelfden dag gearresteerd en
gefusilleerd. De regeering is onmiddellijk
IN NEDERLAND
BESPARING VAN BENZINE.
Naar uit Stockholm wordt gemeld,
heeft een Zweedsch ingenieur, E. I.
Wohlfart, een apparaat uitgevonden,
waardoor het mogelijk zou zijn het
verbruik van benzine door motor
voertuigen met 30 wellicht zelfs
40 te verminderen. De uitvinder
is hierbij uitgegaan van de eiken
automobilist welbekende omstandig
heid, dat samengeperste lucht, welke
zich vermengt met het benzinegas,
evenals vocht, het rendement van
den motor sterk beïnvloedt. Het
apparaat bestaat uit een koperen
spiritusreservoir, dat met water is
gevuld en in verbinding staat met
den carburateur. Gedurende het wer
ken van den motor treedt de lucht,
voordat zij in den cylinder komt,
door een schijf van stof als filter,
welke voortdurend in vochtigen toe
stand wordt gehouden, door middel
van het water uit de spiraalvormige
buizen.
De uitvinder beweert, dat dit fil
ter niet alleen een zeer sterke ver
mindering van het benzineverbruik
ten gevolge heeft, doch dat het
bovendien zeer geschikt is om in
hoogere mate verontreiniging van de
benzine tegen te gaan, dan dit het
geval is met de gewone, droge filters.
IN KAART
De werkloosheidsbestrijding.
De begrooting van Sociale Zaken staat
ook nu weer voor een groot deel in het
teeken der werkloosheidsbestrijding. Meer
dan tot dusverre het geval was, zal er naar
gestreefd worden, de werkloosheid te ver
minderen door verplaatsing van arbeids
krachten. Om dit te stimuleeren heeft de
minister de bestaande regeling betreffende
financieele tegemoetkoming in de kosten
van dergelijke verplaatsingen herzien. De
begrootingspost is in verband hiermede
verhoogd. Een andere in de memorie van
toelichting op deze begrooting aangekon
digde maatregel houdt hiermede eveneens
verband. Deze zal hierin bestaan, dat de
aanvragen om overwerkvergunningen voor
taan aan een grondig onderzoek zullen
worden onderworpen, ten einde na te gaan,
of het niet mogelijk is, door aanstelling
van nieuw personeel, al dan niet na scho
ling, herscholing of omscholing, het over
werk overbodig te maken of althans te
beperken.
Verhooging: der graanprijzen bepleit.
In een dezer dagen gehouden vergade
ring van het dagelijksch bestuur der
Zeeuwsche Landbouw Maatschappij werd
de kwestie van de graanprijzen onder het
oog gezien. De regeering heeft zich steeds
op het standpunt gesteld, dat bij de toe
passing der landbouwcrisismaatregelen de
richtprijzen niet hooger mochten zijn dan
noodig was voor de instandhouding der
bedrijven. De landbouworganisaties hebben
daar bij voortduring aan toegevoegd den
eisch van een redelijke bestaansmogelijk
heid. In verband daarmede heeft het dage-
lijlcsche bestuur er bij het Landbouw-
comité op aangedrongen de prijzen, waar
voor de granen door de regeering
worden overgenomen, te verhoogen.
Het bestuur besloot bij het Land-
bouwcomité stappen te doen, opdat
voldoende hoeveelheden benzine, ruwe olie
en petroleum voor landbouwtractoren ter
beschikking worden gesteld. Tevens is aan
gedrongen op het beschikbaar stellen van
grootere hoeveelheden krachtvoer voor
werkpaarden. Ook voor veulens zal hel
krachtvoer niet kunnen worden gemist.
Gewezen werd o.a. op de prijsstijging van
benoodigdheden voor het landbouwbedrijf,
de vervroegde invoering van wintermeik-
prijzen. Als gevolg van een en ander moet
op verhoogde productiekosten worden ge
rekend.
Landbouvvverlof voor onder dienst
zijnde boeren.
De Nationale Bond Landbouw en Maat
schappij richtte een adres aan den minister
van Defensie, waarin den minister wordt
verzocht zoodanige maatregelen te willen
bevorderen, dat aan gemobiliseerde boe
ren, die thuis bij de oogst- en zaaiwerk-
zaamheden noode gemist kunnen worden,
een zoogenaamd landbouwverlof wordt
verleend Tevens wordt in dit adres ver
zocht een verbetering in de kostwinners
vergoeding aan te brengen, daar gebleken
is, dat talrijke zelfstandige ondernemeri
niet in staat zijn daarvan een plaatsver
vanger te betalen
De overbrenging van het stoffelijk overschot van den vermoorden Roemeenschen
minister-president Calinescu naar het Roemeensche Athenaeum, waar het werd op
gebaard. Op den achtergrond (in uniform) de nieuwe regeering.
Economische samenwerking
Nederland-Indië.
Na de millioenennota verschenen in de
achter ons liggende week ook de andere
begrootingen. Beginnen wij met de be-
ppreking van die van Economische Zaken.
In de memorie van toelichting op deze be
grooting wordt verklaard, dat oprichting
van een instituut voor Nederlandsche eco
nomische belangen in Nederlandsch-Indië
in het belang van de verdere ontwikkeling
der economische samenwerking tussehen
moederland en koloniën noodzakelijk wordt
geacht. Het doel van dit instituut zal twee
ledig zijn, namelijk eenerzijds bevordering
van den Nederlandschen uitvoer naar In-
dië, anderzijds bestudeering en bevordering
van Nederlandsche beleggingen in Indische
industrieën. Het ligt in de bedoeling hier
voor een stichting in het leven te roepen,
waarvan het bestuur uit vertegenwoordi
gers van het Indische bedrijfsleven en ver
der van de ministeries van Economische
Zaken en Koloniën samengesteld zal zijn.
Verwacht wordt, dat het Indische bedrijfs-
teven in de kosten dezer instelling, die een
vertegenwoordiging in Nederlandsch-Indië
tal vestigen, zal bijdragen.
met groote kracht opgetreden en heeft de
rust in het land weten te handhaven. Vol
gens de berichten zijn ongeveer 400 Gar
disten geëxecuteerd en vele anderen in een
concentratiekamp opgesloten. Vooralsnog
schijnt deze moord geen politieke gevolgen
te zullen hebben.
Amerika en de oorlog.
De buitengewone zitting van den Senaat
der Vereenigde Staten zal geheel zijn ge
wend aan het vraagstuk der gevolgen van
den Europeeschen oorlog en hoe Amerika
zich daar het best buiten zal kunnen hou
den. President Roosevelt meent, dat daartoe
een wijziging van de Neutraliteitswet nood
zakelijk is in dier voege, dat het uitvoer
verbod van wapenen wordt opgeheven voor
ieder, die contant wil betalen en de wape
nen op eigen ï-isico wil vervoeren. Hier
mee zou echter inderdaad het belang der
geallieerden gediend zijn, omdat Duitsch
land zeker niet in staat zal zijn, voor het
vervoer te zorgen, laat staan of het contant
kan betalen. De scheidingslijn tussehen
voor- en tegenstanders van Roosevelt's
voorstel is niet dezelfde als die tussehen
de partijen en derhalve wordt met groote
spanning naar den uitslag der stemming
uitgezien.
De houding van Italië
blijft nog altijd een raadsel. Het kan vrie
zen en het kan dooien. Mussolini heeft on
verwacht, na een lang stilzwijgen, een
redevoering gehouden voor de fascistische
autoriteiten. Zijn toehoorders zullen zich
waarschijnlijk, evenals ieder, die de speech
heeft gelezen, hebben afgevraagd, in hoe
verre ze nu wat wijzer zijn geworden om
trent de plannen van Italië inzake het con
flict. Trouwens, het feit, dat Rusland heel
wat meer dan oorspronkelijk werd ver
wacht en dan in verhouding staat tot zijn
aandeel in de gebrachte offers, van Polen
heeft toegewezen gekregen, en o.a. de rijke
Gallische petroleumvelden heeft gekregen,
maakte op de Italiaansche publieke opinie
een allesbehalve prettigen indruk. In de
toekomst zal moeten blijken, in hoeverre
al met al het Duitsch-Russische verdrag
aan de Duitsche zaak wezenlijke voordee-
len heeft gebracht. Mussolini heeft gezegd,
dat men een loods bij stormweer niet lastig
moet vallen. Wilde hij met dit beeld aan
duiden, dat hij zijn koers ieder oogenblik
zelf wil bepalen en zoo noodig veranderen?
WAAR BLIJVEN DE KRIJGS
GEVANGENEN
Het aantal gevangenen in dezen oorlog
is opvallend groot; zij zijn nog niet allen
geteld, maar op het oogenblik zou hun
aantal, volgens voorzichtige schatting,
reeds een half millioen bedragen. Wat ge
beurt er met deze mannen Deze kwestie
wordt toegepast. Zwaargewonden wordep
overeenkomst van 27 Juli 1929. Op grond
van deze overeenkomst worden de Pool
sche krijgsgevangenen onmiddellijk uit het
oorlogsgebied teruggetrokken en in door
gangskampen ondergebracht. Het is gebrui
kelijk, dat hier allereerst een selectie
wordt toegepast. Zwaargewonden worden
onmiddellijk uitgewisseld, lichter gewon
den gaan naar de lazaretten en de overige
officieren en manschappen dirigeert men
naar de verschillende vaste kampen, echte**
niet voor en aleer zij ontluisd zijn een
zeer noodige en nuttige maatregel, wijl
men daardoor voorkomt, dat in het binnen
land de gevaarlijke vlektyphus uitbreekt
ONJUISTE BERICHTEN EEN GEVAAR
VOOR ONZE NEUTRALITEIT.
Wij staan sterk op de handhaving van
onze neutraliteit; en dit wordt ons door
niemand kwalijk genomen zelfs niet
door de oorlogvoerende partijen, die er
zelfs van overtuigd moeten zijn, dat deze
houding van Nederland het beste met hun
eigen belangen strookt.
Willen wij echter in den algeheelen zin
des woords neutraal zijn en blijven, dan
moeten wij ook nauwgezet alles vermijden,
wat met deze onzijdigheid in strijd is. Zoo
hebben wij in het openbaar geen enkele
der oorlogvoerende partijen vóór te trek
ken, onverschillig naar welke zijde onze
sympathie uitgaat Neutraliteit is onpar
tijdigheid. Wij moeten er naar streven om
alles, wat naar partijdigheid streeft, uit te
bannen.
Dit betoog klemt te meer, wanneer het
betreft het verspreiden van eenzijdig ge
tinte en daarenboven onjuiste berichten,
afkomstig van een der beide partijen. Daar
door wordt een verkeerde voorstelling van
den waren toestand in het leven geroepen.
Het heeft ongetwijfeld in de bedoeling ge
legen van onze regeering, om ook dóór-
tegen te waarschuwen, toen zij bepaalde
wenken gaf ten aanzien van bepaalde uitin
gen in de pers.
Den ouderen onder ons heugt het nog
zeer goed, hoe in den wereldoorlog van
beide zijden niet alleen hevig met gra
naten, doch ook met spek werd geschoten.
Door de eerste worden menschen gedood,
door het tweede vergiftigd. Onjuiste, ten-
dentieuse berichtgeving moet streng uit
onze bladen worden geweerd.
Ook in dezen oorlog, hoewel nog geen
maand oud, heeft men blijkbaar reeds on
middellijk zijn toevlucht genomen tot de
onjuiste berichtgeving, met het kennelijk
doel, daarmede de openbare meening in de
neutrale landen te beïnvloeden. Ook onze
pers weet daarvan mede te spreken.
Het Engelsche Ministerie van Voorlich
ting waarover ook in het eigen land
steen en been wordt geklaagd heeft b.v.
thans reeds een record geslagen in het
maken van, wat men zacht uitgedrukt zou
kunnen noemen flaters. Wij herinneren
hier slechts aan het verslag van den lucht-
raid op Wilhelmshaven, waarvan het oor
spronkelijk heette dat alle Engelsche vlieg
tuigen veilig en wel naar hun bases waren
teruggekeerd; oproerige bewegingen in het
Protectoraat; de verdwijning van Göbbels,
enz. Later hebben wij foto's gezien van de
begrafenis der bij Wilhelmshaven gedoode
Engelsche vliegers; Nederlandsche journa
listen van onverdachte reputatie hebben
zich er van kunnen overtuigen dat in het
Protectoraat pais en vrêe heerscht; den
„verdwenen" Göbbels hebben zij, die daar
toe lust gevoelden, een redevoering kunnen
hooren houden voer de radio.
Een dergelijke voorlichting kunnen wij
niet bewonderen, evenmin als wij bewon
dering kunnen koesteren voor een Minis
terie van Voorlichting, dat zich op derge
lijke wijze zelf aan de kaak stelt en blijk
baar niet bij machte is om te begrijpen, in
welk belachelijk daglicht het zich stelt.
Met nadruk moet worden gewaarschuwd
tegen het publiceeren van op de oorlog
voering of oorlogsdaden betrekking heb
bend nieuws, waarvoor niet de noodige
waarborgen bestaan, dat het inderdaad
juist is. Onjuiste berichten, van welke
zijde ook, misleiden den lezer en vormen
een gevaar voor de strikte neutraliteit,
waartoe Nederland zich heeft verbonden.
BODEMSCHATTEN EN INDUSTRIE
IN POLEN.
Wanneer we nagaan, waar in Polen de
groote industrie- en mijngebieden liggen,
zien we met één oogopslag, dat Duitsch
land, ook indien de Sovjet-Unie blijvend
het Oosten van het land bezet zal houden,
verreweg den rijksten buit heeft veroverd.
Want terwijl het z.g. Wit-Rusland en de
Oekraine grootendeels leven van veeteelt,
land- en tuinbouw en visscherij, bevinden
zich in Oost-Opper-Öilezië, Galicië en het
voormalig Oostenrijksch Polen groote
schatten aan mineralen in den bodem, die,
indien intensiever dan tot nog toe geëx
ploiteerd, den Duitschers vele noodzake
lijke grondstoffen zullen verschaffen.
V*ón de mineralen zijn de voornaamste
steenkool, ijzer, zink, lood en aardolie. Drie
kwart van de totale kolen-opbrengst van
Polen is afkomstig uit Oost-Ópper-Silezië.
Ten gevolge van de aanwezigheid van
ijzererts en steenkool werden talrijke smel-
lerijen, constructiewerkplaatsen en metaal
bedrijven opgericht. De ijzergieterijen zijn
van meer belang dan de zinkgieterijen.
Polen bezit bovendien een zilver- en twee
kopergieterijen. In de constructiewerk
plaatsen worden, bruggen, transportmidde
len (locomotieven, wagens, booten, vlieg
tuigen en auto's), landbouwwerktuigen,
ketels, motoren en transformatoren gefabri
ceerd. In Galicië ligt de petroleum-industne.
Er is verder een belangrijke chemische
industrie en houtindustrie (meubels, luci
fers, duighout e.d.) en een zeer ontwikkelde
papier-industrie (papiermassa, bordpapier,
sigarettenpapier en cellulose).
Vermeldenswaard is verder de textiel
industrie in voormalig Oostenrijksch en
Russisch Polen. De katoen-industrie is van
meer belang dan de fabricage van wol. Een"
zijde-industrie is in opkomst.
Ten slotte zijn er tal van aardewerk- en
faïence-fabrieken, kalkbranderijen, leder-
fabrieken en leerlooierijen.
geering zich voorgesteld had ter hand te
nemen, namelijk de exportfinanciering, in
het gedrang gekomen. In de memorie van
antwoord op de vorige begrooting van Eco
nomische Zaken werd de noodzakelijkheid
van financieelen steun tot het veroveren
van verloren gegane markten bepleit. Doch
in de memorie van toelichting op de thans
ingediende begrooting lezen wij, dat hier
van onder de huidige abnormale economi
sche omstandigheden geen sprake kan zijn.
Niettemin adus de memorie komt het
gewenscht voor om met het oog op een
toekomstige verbetering van den toestand
voor het bewuste doel een post pro me
morie op de begrooting te brengen, ten
einde te zijner tijd in werking te worden
gesteld. Tot dezen toekomstigen vorm van
exportfinanciering zal alleen worden over
gegaan, indien verwacht kan worden, dat
de kosten daarvan zullen worden gedekt
door besparing op den overheidssteun aan
werkloozen.
De begrooting van Koloniën.
VAN DE WEEK
MAURICE GUSTAVE GAMELIN,
de Opperbevelhebber der Entente.
De geheele wereld wacht op de
ontwikkeling van den strijd aan het
Westfront. De man, van wiens plan
nen in dit opzicht wel het meest zal
afhangen, is generaal Gamelin, om
dat op zijn schouders het opperbevel
rust over alle Fransche en Engelsche
strijdkrachten te tand, ter zee en in
de lucht. Reeds in 1906 had de jonge
Gamelin de aandacht op zich geves
tigd van Maarschalk Joffre, toen nog
divisie-commandant, die den kapi
tein der jagers Gamelin tot zijn
ordonnance-officier benoemde en
hem later tijdens den Eersten Wereld
oorlog zijn persoonlijken adjudant
maakte. Gamelin had een groot aan
deel in den eersten slag aan de
Marne. Later vocht hij in Syrië tegen
de Druzen. in 1935 werd hij benoemd
tot Chef van den Grooten Generalen
Stat van het Fransche leger en dus
automatisch tot Opperbevelhebber in
tijd van oorlog.
BREST-LITOVSK.
Brest-Litovsk was voor Polen, vooral uil
verkeers-politiek oogpunt, van zeer groote
beteekenis. Niet minder dan zes belang
rijke spoorlijnen komen in deze stad
samen. Van buitengewoon veel belang is
ook het Brest-Litovsk-kanaal, dat de
Dnjepr met de Boeg verbindt. Dit kanaal
is 80 km lang en werd pas kort geleden
op een diepte van, 2.30 m gebracht. Hel
aantal inwoners van Brest-Litovsk varieert
van 50.000 tot 60.000, waaronder zich zeer
veel Joden bevinden. Bij de laatst gehou
den volkstelling bleken zij zelfs meer dan
de helft van de bevolking uit te maken.
Zij vertegenwoordigen den handelsstand.
Geen regeeringssteun voor export.
Door den oorlogstoestand is een vorm
van werkloosheidsbestrijding, welke de re-
Londcn achter zandzakken. In alle
straten enn op alle pleinen van Londen
ziet men thans barricades van zandzakken.
In de begrooting van Koloniën trekt
vooral de aandacht de hoogere post voor
Curacao, voor welk gebiedsdeel een kleine
twee millioen meer is uitgetrokken. Dit
houdt verband met de reorganisatie van de
defensie van Curagao, waaraan thans een
begin van uitvoering wordt gegeven. Cura-
cao zelf draagt in de kosten dezer reorgani
satie 240.000 bij. Ook voor Suriname
wordt voor 1940 meer uitgetrokken, o.m.
in verband met de voorgenomen maatrege
len ter bevordering van den aanvoer van
immigranten en den aanleg van irrigatie-
werken.
