NOORWEGEN
van de wereld
Het groote contrast:
liefelijke natuur en harde realiteit
Een geschenk van den golfstroom
Amundsen en Nansen, Grieg, Ibsen en Björnson
werden hier geboren
Waar de Middernachtzon aan den hemel gloeit
Noorwegen, dat is het land van visch, van veel hout en in vroeger dagen van
Vikingen. Noorwegen is ook het land van de fjorden, die wondere inhammen
in de steile rotsen, waarop de grootsteschepen der wereld gemakkelijk kunnen
binnenvaren. Dat is alles wat wij nog weten van het schoolboekje. Wetenschap
uit een grijs verleden, die versteend en nietszeggend is. Want Noorwegen is
meer, oneindig meer. Noorwegen mag men zonder overdrijving een der merk
waardigste landen der wereld noemen, als was het slechts om zijn grilligen.
vorm, om zijn merkwaardige structuur, maar ook dat is niet alles. Want Noor
wegen is ook het land van de Middernachtzon, van het felle Noorderlicht, het
land van de uitgestrekte wouden, zelden door menschenvoeten betreden, het
land van de onafzienbare, duivelsche ijs-velden, waar de dood loert op den ver
metele, die zich ver van de bewoonde wereld op avontuur waagt. Het bewoonde
Noorwegen is een geschenk van den Golfstroom, die er het leven mogelijk maakt.
daarvan en stille, peilloos diepe, blauwe
watervlakten. Er is weinig fantasie voor
noodig om zich voor te stellen, dat deze
wereld nog altijd bevolkt wordt door de go
den uit de Germaansche mythologie. Dit is
het land van de Walkuren, van de aard-
reuzen, de ijsgeesten, de lichtgoden.
Typeerend voor het land is de sage over
het ontstaan van de grillig gevormde ber
gen, die op een afstand doen denken aan
kwaadaardige gedrochten uit sprookjes. De
legende vertelt dan dat de lichtalfen
kleine etherische wezentjes in den ma
neschijn op de rhythmen van de bruisende
en kokende zee, aangedanst kwamen en er
den geheelen nacht doordansten. Maar het
spel moest beëindigd zijn voor de dag aan
brak, want de eerste zonnestraal, die de
lichtalfen bij hun luchtig, gracieus spel
verraste, zou hen veranderen in steen. Maar
eens beleefden zij het genot van het spel
zoo intens, dat de lichtalfen vergaten dat
weldra de zon boven de bergen zou ko
men en het noodlot voltrok zich: de licht
alfen versteenden in de houding, die zij
op het oogenblik dat de eerste zonnestralen
doorbraken, hadden. En' zoo staan zij daar
nog als de gekanteelde rotsen, die men te
genwoordig „trolls" noemt (trolls zijn al-
fen, bezeten door kwade^geesten.)
De kenschetsing „fjord" is internatio
naal. Men treft hetzelfde woord in ver
schillende talen aan; Duitsch Förde of
Föhrde, Engelsch Firth, Zweedsch Fjard.
Deze benamingen zijn echter van toepas
sing op baaien en zee-inhammen, die al
verschillend van aard zijn.
De Noorsche fjorden staan bekend om
hun bijzondere bekoring, ofschoon zij aan
het landschap dikwijls een somber karak
ter geven. Als lange, smalle en in den re
gel ook diepe baaien, treft men ze over
het algemeen slechts aan bij het rotsachtig
vasteland en op eilanden. Het eigen karak
ter ontleenen de fjorden aan de steile
rotswanden, ontstaan door erosie. Het snel
stroomende water slijpt ononderbroken de
rotswanden af en verdiept de fjorden nog
geregeld, hoewel zeer langzaam. Men weet
thans dat de fjorden in vroeger tijden
diep ingesneden, sterk hellende dalen wa
ren, die hun tegenwoordige gedaante kre
gen door de werkzaamheid der gletschers,
waarna het binnendringende zeewater de
baaien tot aanzienlijke hoogte vulde.
Nog tegenwoordig vindt men in de om
streken van vele fjorden, gletschers, of
gletschersporen uit vroegere tijdperken.
Hoe uitgestrekt dergelijke fjorden kunnen
zijn, blijkt wel uit de cijfers van de be
kendste. Betrekkelijk ver in het Zuiden
van het land ligt de Oslofjord, aan de
oevers waarvan de gelijknamige stad uit
ziet over de breede watervlakte; deze is
ongeveer 100 kilometer diep. Maar deze
wordt nog overtroffen door het van hier
uit in het Noord Westen te zoeken Stavan-
ger- en verder naar het Noorden gelegen
Hardanger en Sognefjord, die tot 180 kilo
meter in het land reiken. Vervolgt men
de kust verder naar het Noorden, dan vindt
men achtereenvolgens de uitstekend be
vaarbare fjorden van Molde, Drontheim,
Vest, Lyngen, Porsanger, Laks en Varan-
ger.
i Sedert onheugelijke tijden hebben deze
Gezicht op het Geizanger fjord in Noorwegen.
KONING HAAKON.
|was het huwelijk van den Noorschen kroon
prins Olaf met de Zwe^edsche prinses Mar-
ta. Bij deze afscheiding is geen droppel
bloed vergoten, ook dat is iets merkwaar
digs en zeker te memoreeren, wanneer
men Noorwegen bestempelt als een der
merkwaardigste landen van Europa.
Oslo, een nieuwe stad op oude
grondvesten.
Oslo is in de laatste tien jaar ingrijpend
van uiterlijken verschijningsvorm veran
derd, maar het karakter bleef hetzelfde.
Men mocht nog zoo revolutionnair oude
wijken tegen de vlakte halen om er nieu
we gebouwen voor in de plaats te zetten
om breede boulevards aan te leggen, Os
lo bleef dit alles ten spijt zichzelf. Wie de
ze stad bezocht, heeft er ongetwijfeld iets
van overgehouden. Wellicht heeft hem de
sfeer der gezelligheid gefrappeerd, of het
ultra moderne, of juist het oude, dat aan
het vroegere Christiania herinnert. Tot op
zekere hoogte kan men een vergelijking
maken met Parijs, waarvan het stads
beeld eveneens sterk gewijzigd werd door
de activiteit van Haussmann. Zijn Noor
sche confrater is Linstow, die rond de
eeuwwisseling met de door het oude Chris
tiania opgelegde beperkingen brak en
nieuwe wegen insloeg. Hij heeft het moge
lijk gemaakt dat de bekendste boulevard
van Oslo, de Karl Johan werd aangelegd.
Op het aanleggen van den Karl Johan is
meer gevolgd dan men zou kunnen opsom
men. In de laatste tien jaar zijn verschil
lende voorsteden geannexeerd, wat de ho
mogeniteit van het stadsbeeld niet altijd
evenzeer ten goede is gekomen, De jong
ste ontwikkeling van Osla heeft de stad
geschaard in de rij der wereldsteden.
Op weg naar de middernacht
zon.
Wie zeggen wil, dat hij Noorwegen ge
zien heeft, moet een boottocht naar de
Noordkaap gemaakt hebben. Op de heen
reis passeert man den Poolcirkel, vaar*
langs de stad Bodo vanwaar over het al
gemeen de landroute naar het Noorden
begint en vanwaaruit men ook den beken
den afgrond van Salsttraum bezoekt. De
zeeweg leidt langs Narvik, waar een spoor
lijn aansluiting geeft op Zweden, om ten
slotte langs Tromsö en Hammerfest de
Noordkaap te bereiken. En daar is het on
vergetelijke schouwspel van de midder
nachtzon. Over bergen, fjords en eilanden
schijnt een bovennatuurlijk licht te hangen,
dat alles tot een droom maakt, zoo onwe
zenlijk, dat men aan geen realiteit meer
kan gelooven. En in de wintermaanden is
daar dan ook nog het Noorderlicht, veel
sterker dan in ons land, waar het slechts
zelden wordt waargenomen. Wie dit ge
zien heeft, beseft eerst recht waar de
oorsprong lag van de beroemde Noorsche
sagen, waar de grondslag werd gelegd voor
het nobele karakter van de Noren.
Straatje in de door toeristen het meest bezocht© Noorsche stad Bergen.
Noorwegen is waarschijnlijk het gril
ligst gevormde land der Aarde. Dat
weet iedereen, ook al is hij er zelf
niet geweest, nog uit zijn schooltijd van de
aardrijkskunde les. Maar niet iedereen
weet dat Noorwegen bovendien een van de
merkwaardigste landen van Europa is. Het
land is er liefelijk en woest tegelijk; onop
houdelijk stuit men er op het schrille con
trast tusschen de haast sprookjesachtige
sfeer, die in en om de fjorden hangt, en
den harden strijd, die in het haast onbe
woonbare binnenland moet worden ge
voerd. Het gevolg is dat de Noren oogen-
schijnlijk ietwat norsche, gesloten figuren
zijn, maar dat blijkt al spoedig schijn te
zijn. Want wie door het leven murw ge
slagen wordt, staat milder tegenover onvol
komenheden en in de meeste gevallen zal
men den Noor leeren kennen als een zeer
hulpvaardig, vriendelijk en gastvrij mensch,
zelden of nooit behept met den naijver
van andere Europeesche volkeren. Daarom
is het een weldaad in Noorwegen te ver-
keeren en er de stilte te genieten, die ja
ren lang niet onderbroken werd, maar nu
öp vele plaatsen wreed verscheurd wordt
door kanongebulder, terwijl het diepblau
we water van die geheimzinnige fjorden
food gekleurd wordt van het bloed, en ver
troebeld door olie. Maar het sterke Noor
wegen zal ook dezen vuurproef doorstaan.
Want in den strijd met de elementen, dien
zij eeuwen lang moest voeren, hebben deze
menschen geleerd nimmer het hoofd te
buigen, wanneer het om de handhaving
van het eigen bestaan of dat van het volk
;ing.
Wij noemden in den aanvang Noorwegen
'ellicht het merkwaardigste land van
uropa en dat om verschillende redenen.
1 de eerste plaats beroemt men er zich in
et land van de vele bergen en het weinige
agland op, het Noordelijkst gelegen cul-
ïurland der Aarde te zijn. En een verge-
iking met andere streken op dezelfde
•eedtegraad gelegen leert ons dat deze
elling juist is. Het feit dat Noorwegen
>o Noordelijk nog bewoonbaar is, moet
3Schouwd worden als een geschenk van
;n Golfstroom, die hier dicht voor de
ast langs strijkt en de havens tot Ham-
erf est open houdt. Ware deze er niet,
in zou de Noordelijke helft van Noorwe-
:n zeker hetzelfde lot beschoren zijn als
deelen van Azië en Amrika, die op de
lfde breedtegraad liggen: woeste, on-
egankelijke ijsvlakten, onbewoonbaar;
oerassen, die nergens toe deugen. Ham-
erfest daarentegen, de Noord,elijkst ge-
gen stad der wereld, telt 4000 inwoners
er heerscht regelmatig een levendige
xirijvigheid. Aan den Golfstroom is het
/eneens te danken, dat Noorwegen vrij
arme zomers en niet al te strenge win-
?rs kent.
Een scherpe tegenstelling is er evenwel
usschen het leven aan de kust en dat in
iet onherbergzame binnenland, waar zich
3ver tientallen kilometers de dichte, nog
ïimmer door een menschenvoet betreden
wouden uitstrekken, afgewisseld met de
hoogvlakten, bedekt door de eeuwige
meeuw. Daar is het leven wel heel anders
lan aan de smalle kuststrook. Het Scandi
navische hooggebergte beslaat ongeveer
drie vierde deel van Noorwegen. Langs de
kust loopt evenwel gelijk gezegd een
bijna ononderbroken strook laagland, met
een totale lengte van 1800 kilometer, het
geen ongeveer gelijk staat met den rechten
afstand AmsterdamNapels. Die afstand
is zoo groot op de globe een verschil
van tien breedtegraden dat het klimaat
in het Zuiden heel anders is dan in het
hooge Noorden, bij de Noordkaap. Aange
zien het achterland practisch ontoeganke
lijk is, hebben vele Noren sedert eeuwen
hun bestaan gezocht op het water. Van
hieruit togen de Vikingen in hun note-
doppen uit naar Schotland, naar Frankrijk
en drongen zelfs in de Middelandsche Zee
door. Nog heden vinden vele bewoners van
de kuststrook hun bestaan in den visch-
vangst. Men heeft er zelfs een bescheiden
industrie aan verbonden; in bijna alle
plaatsen van Bergen tot Hammerfest treft
men enkele groote conservenfabrieken
aan, die voornamelijk visch inblikken. Zoo
is er ook levendigen handel in traan en de
overige voortbrengselen van walvisschen
en robben. Het behoeft nauwelijks gezegd
dat ook het hout, dat in groote hoeveelhe
den met de bergstroomen uit de hooge bin
nenlanden naar de zee wordt getranspor
teerd, een zeer belangrijk uitvoerproduct
is en last but not least.de ertsen uit Nar
vik.
Hoe ontstonden de fjorden?
Geen kust is zoo diep ingevreten als de
Noorsche. De diepste inham reikt tot 180
kilometer in het land. De kust bestaat uit
rotsen, die in feite uitloopers zijn van het
hooggebergte, dat als een ruggegraat door
het land is gelegd. En tusschen deze uit
loopers liggen de zeearmen. Dat zijn de
fjorden, waarvan sommige beroemd zijn en
dan ook regelmatig in het reisseizoen door
tientallen pleziersstoomers worden aange
daan. Heel bekend is het Sognefjord bij
Bergen, terwijl het Hardangerfjord even
eens vele toeristen tot zich heeft weten te
trekken. Onvergetelijk is de indruk, die zij
door hun kleurenweelde, op den bezoeker
maken. Door die majestueuze natuur wordt
men overweldigd, steil verrijzende rots
wanden, lieflijke huisjes aan den voet
fjorden het karakter van de Noorsche kust
en dat van het Noorsche volk bepaald. Het
zijn waardevolle helpers' voor de scheep
vaart, aangezien zij ook schepen met groo-
ten diepgang gelegenheid geven ver in het
binnenland door te dringen, waardoor dit
land ontsloten wordt voor den handel. De
Boven:
De zoogenaamde
„Duitsche Brug"
in Bergen, die ver
leden jaar werd
afgebroken, voor
de doorvoering
van het nieuwe
stadsplan. De
prachtige houten
gebouwen dateer
den nog uit den
Hansa-tijd.
Links:
Karakteristiek
landschap in Zuid
Noorwegen.
factoren, die bij dezen handel een belang
rijke rol speelden, memoreerden wij reeds.
Uit verdeeldheid werd eensge
zindheid geboren.
Zooals men weet hebben de drie Noor
sche staten vroeger gestaan onder heer
schappij van den Koning van Denemarken.
Die vereeniging heeft vijfhonderd jaar ge
duurd, van de veertiende tot de negentien
de eeuw, wanneer wij de periode daarvoor,
toen er eveneens een zelfstandig konink
rijk bestond onder Harals Harfager en zijn
opvolgers buiten beschouwing laten. In
1814 stond de koning van Denemarken
Noorwegen aan Zweden af. Maar deze
vereeniging heeft het Noorsche volk nooit
erg gezind. Het verzet groeide en in 1905
werd de personeele unie met Zweden ver
broken. De latere geschiedenis heeft ge
leerd dat uit deze afsplitsing ten slotte een
gevoel van sterke geestelijke verbonden
heid voortkwam; een symbool daarvan