c
3
De Internationale toestand
Het Portret
Deze week
EN DE AFGELOOPEN WEEK
VAN DE WEEK
ES NEDERLAND
DE WERELD N KAART
Engeland houdt zich nog staande, on-
ianks de ontzettende Duitsche luchtbom
bardementen, die steden en havens in
rockende puinhoopen veranderen. Doch
het is duidelijk, dat dit verzet niet lang
meer zal kunnen duren. De scheepvaart
Is verlamd het volk lijdt honger (thans
wordt het boterrantsoen nog verder ver
minderd) en de Engelsche vliegtuigen
worden bij honderdtallen omlaag geschoten,
terwijl de Duitsche luchtmacht practisch
geen verliezen lijdt. In Londen leeft de
geheele bevolking feitelijk onder den grond,
In de schuilkelders, doodsbenauwd voorde
Duitsche bommen. Inderdaad, zoo kan het
niet lang meer duren
De Italianen zitten ook niet stil. Hun
luchtformaties hebben de vlootbasis van
Alexandrië gebombardeerd, ondanks de
ongunstige weersgesteldheid geruimentijd
boven het Suezkanaal gevlogen tusschen
Port Said en Ismaila en bommen geworpen
op de Noordelijke uitmonding van het ka
naal, alsmede op de landengte van Aïcan-
tara, waar de spoorlijn, die Egypte met
Palestina verbindt, over het kanaal loopt.
In Oost-Afrika hebben Dubats het En
gelsche fort Polignac bezet in de buurt van
het Rudolfmeer. Luchtformaties hebben het
spoorwegstation van Kbashm el Chirba
(Soedan) gebombardeerd alsmede de vlieg
velden van Wayr en van Carissa (Kenya).
Bovendien hebben Italiaansche afdeelin-
;en bommenwerpers militaire doelen op
iet eiland Malta aangevallen.
Nu de tegengestelde standpunten na
ïnkele weken van overleg in onvoldoende
na ie tot wederzijdsche concessies hadden
geleid, waren de ministers van Buitenland-
sche Zaken van Roemenië en Hongarije,
Manoilescu en graaf Csaky, uitgenoodigd
naar Weenen te komen om deel te nemen
aan een congres, dat men „richtinggevend"
zou kunnen noemen.
De regeeringen van Roemenië en Hon
garije richtten zich tot de Duitsche en
Italiaansche regeeringen met het verzoek,
de kwestie van het gebied, dat aan Hon
garije zou worden afgestaan, door scheids
rechterlijke uitspraak te regelen. Het re
sultaat van de aldus onder auspiciën van de
spilmogendheden gehouden conferentie is
geweest, dat Hongarije en Roemenië zich
hebben onderworpen aan de arbitrale uit
spraak van de spilmogendheden, waarbij
werd bepaald, dat Hongarije een gebieds
uitbreiding krijgt van 45.000 vierkante
kilometer. Roemenië zal zich dus een am
putatie moeten laten welgevallen van on
geveer 2/3 van Zevenburgen.
In aansluiting aan deze uitspraak heb
ben Duitschland en Italië de integriteit en
onaantastbaarheid van het overblijvende
Roemeensche staatsgebied gewaarborgd.
De Roemeensche regeering heeft deze
garantie aanvaard.
De dienstplichtwet in de Vereenigde Sta
ten is thans door den Senaat aangenomen.
Zij behelst in haar tegenwoordigen vorm
het volgende
1. De registreering van alle mannelijke
personen, inclusief in de Vereenigde Staten
wonende vreemdelingen tusschen 21 en 44
jaar.
2. De dienstplicht van alle hieronder val
lende Amerikaansche burgers of genatura-
Engelsche soldaten uit een Italiaansch krijgsgevangenkamp oij het verrichten van
landarbeid. (Scherl).
liseerde vreemdelingen, waarbij de keuze
door loting geschiedt.
3. Een maximale sterkte van het leger
der Vereenigde Staten in vredestijd van
1.000.000 man, die niet buiten het Westelijke
halfrond gebruikt mogen worden, behalve
in bezittingen der Vereenigde Staten, waar
onder de Philippijnen.
4. Opleiding van een jaar van alle op-
geroepenen.
5. Bezoldiging volgens het gewone soldij
stelsel.
6. Opneming van de opgeleiden in de
tienjarige legerreserve.
Uitgezonderd zijn personen, die niet voor
den dienst geschikt zijn, alsmede geeste
lijken. Teruggezonden kunnen worden
vaders van huisgezinnen, alsmede personen,
wier werkkring in het belang is van de
volksgezondheid of van de nationale veilig
heid, waaronder werklieden in de bewape
ningsindustrie. Zij, die om godsdienstige
redenen den militairen dienst weigeren,
moeten zich voor andere openbare dienst
verrichtingen aanmelden.
De wet loopt, zoo zij niet verlengd wordt,
tot 15 Mei 1945 en staat den president o.a.
toe fabrieken, die voor het leger van be
lang zijn en met welker eigenaren het
ministerie van Oorlog het niet eens wordt,
in beslag te nemen. Dienstweigeraars dreigt
een maximum straf van vijf jaren gevange
nis en 10.000 dollar boete.
Een motie van den democratischen sena
tor Neely, de dienstplichtwet dertig dagen
uit te stellen om in dien tijd te trachten
75.000 vrijwilligers voor het leger te ver
krijgen, werd door den Senaat met 58
tegen 26 stemmen verworpen.
Voorts heeft de Senaat de aanvullende
begrooting aangenomen, die voorziet in een
bedrag van 5.1 milliard dollar voor den
bouw van 200 oorlogsschepen en 14.394
vliegtuigen.
Berichten uit Kaapstad wijzen er op, dat
de onafhankelijkheidsbeweging in Zuid-
Afrika een buitengewonen omvang begint
aan te nemen. De voormalige Zuid-Afri-
kaansche minister-president generaal Hert
zog heeft niets meer of minder voorgesteld,
dan terstond vredesonderhandelingen met
Duitschland en Italië aan te knoopen, om
dat Engeland den oorlog slechts „uit een
gevoel van vertwijfeling", zooals hij het
noemt, voortzet. Een juiste beoordeeling
van de militaire situatie toont aan, aldus
Hertzog, dat de oorlog voor Engeland
hopeloos verloren is. Zuid-Afrika moet zoo
spoedig mogelijk de gelederen der oorlog
voerenden verlaten.
Te land, zoo zeide Hertzog verder, is de
meerderheid van Duitschland boven iede-
ren twijfel verheven en in de lucht heeft
Duitschland zich iederen dag de meerdere
van Engeland getoond. Op en onder water
heeft Duitschland bewezen, dat het voor
Groot-Brittannië geen angst behoeft te
hebben.
Hertzog werd daarop hevig aangevallen
door minister-president Smuts, die ver
klaarde, dat de Unie haar vrienden niet in
den steek zou laten. Smuts verzocht het
parlement, het indertijd genomen besluit
tot het afbreken der betrekkingen met
Duitschland en Italië opnieuw te beves
tigen.
HOUD UW TAAL ZUIVER
De Nederlandsche taal, die in Europa
door een betrekkelijk zoo uiterst klein aan
tal menschen gesproken wordt, heeft altijd
gevaar geloopen, aan het taaleigen vol
komen vreemde elementen uit andere
talen over te nemen. Daarvoor zijn allerlei
oorzaken aan te wijzen. Sommige menschen
geuren graag met een vreemd, maar ver-
nederlandscht woord of een dergelijke uit
drukking, omdat ze denken, dat het ge
kleed staat. Maar bij de meesten zal de
eigenlijke reden wel de luiheid zijn, die
bij de taalvorming in het algemeen zoo'n
grooten invloed heeft.
Zoo is bijvoorbeeld de zoogenaamde assi
milatie of gelijkmaking terug te voeren tot
die gemakzucht bij het spreken. Iemand,
die het heeft over zijn zaddoek, geeft zich
niet de moeite het woord zakdoek op de
juiste wijze uit te spreken.
Men moet natuurlijk niet trachten, op
elke slak een beetje zout te leggen, want
ondanks de hevigste inspanning, gaat de
taal in haar ontwikkeling toch haar gang.
Zoo is uit het woord punkt, van latijn
punctum, al lang de k weggevallen en dat
is ongetwijfeld eveneens een gevolg van
onze gemakzucht, maar niemand zal er aan
denken, die k weer in het woord punt
te gaan schrijven.
Men kan dus ook al te veel aan „taal
zuivering" doen. Voorden en uitdrukkin
gen, die eenmaal burgerrecht hebben ver
kregen, zijn uit de taa'l met geen stok weer
te verdrijven.
Maar dat neemt niet weg, dat wij in een
tijd als den onzen, waarin zooveel Duitsch
wordt gesproken, moeten zorgen, onze taal
zuiver te houden van Germanismen, die
eenvoudig en alleen ontstaan uit luiheid,
terwijl wij met een weinig nadenken een
goed Nederlandsch woord zouden kunnen
vinden.
Voor het invoeren in onze taal van Ger
manismen is altijd het gevaar grooter ge
weest daii dat van zoogenaamde Anglicis
men (woorden uit het Engelsch) en Galli
cismen (woorden uit het Fransch), omdat
het Duitsch en het Nederlandsch zoo dicht
bij elkaar staan en zooveel op elkaar ge
lijken, omdat ze beide tot denzelfden tak
van den Germaanschen stam behooren. En
dat gevaar is des te grooter, nu bijna over
al Duitsch wordt gehoord en gesproken.
De aanschrijving van den Secretaris-
Generaal van het Departement van Onder
wijs, Kunsten en Wetenschappen kwam
onlangs dan ook te rechter tijd.
Wij behoeven natuurlijk niet te vreezen,
dat onze taal langzamerhand geheel zal
verdwijnen en dat wij allen hier in Neder
land Duitsch zullen spreken. Zulke dingen
gebeuren niet. Daarvoor is het karakter
van beide talen veel te verschillend.
Maar wel bestaat de zeer groote moge
lijkheid van verarming van onze taal door
het gebruik van leelijke nieuwe woorden,
waarvoor wij een goed echt Nederlandsch
woord bezitten. „Benutten" voor „gebrui
ken" ïs bijvoorbeeld een vernederland-
GRAAF TELEKI.
De Hongaarsche premier Graaf
Teleld heeft zonder twijfel eer be
langrijk aandeel gehad in het succes,
dat zijn land heeft behaald, nu door
de scheidsrechterlijke uitspraak van
Weenen zijn land een belangrijke uit
breiding heeft ondergaan.
Hij heeft steeds gestreefd naar een
goede verstandhouding met de as-
mogendheden en heeft daarvan
thans de vruchten geplukt.
Onze foto geeft hem bij een be
zoek aan de Italiaansche hoofdstad.
schmg, die met „aanbelangen" voor „be
treffen" kan wedijveren in leelijkheid.
Wij willen gaarne het goede voorbeeld
geven, door ons, journalisten, allerminst
vrij te pleiten. Er moet tegenwoordig veel
uit het Duitsch worden vertaald en dat
nog dikwijls in een zeer snel tempo en
dan glipt er gemakkelijk een woord tus
schen door, dat al te vlot en al te letterlijk
ïs vertaald. Wij en de vertalers van boeken
hebben ongetwijfeld in dezen een eersten
plicht te zien.
Maar daarnaast dient iedere Nederlan
der, die zoo gaarne zingt, dat zijn moeder
taal de schoonste taal is en zeer zeker
is het Nederlandsch, mits goed geschreven
en gesproken, een mooie en rijke taal 1
die schoonheid en dien rijkdom te be
schermen tegen vreemde elementen. Een
beetje meer zorgvuldigheid kan zeker geen
kwaad En het is een plicht van nationale
eer, dat wij de taal, waarin zooveel prach
tige kunstwerken zijn geschreven en ge
dicht, zuiver houden.
Maatregelen ter benzinebesparing.
Verschillende nieuwe regelingen zijn
ze week afgekondigd. In de eerste plaats
n reeks voorschriften, welke ten doel
3bben het benzineverbruik te verminde-
?n. Deze houden het volgende in. Het
intal personenauto's en taxi's wordt niet
ïrminderd, doch de groote wagens moe-
•n worden ingewisseld tegen kleine, die
vinder benzine verbruiken. Het autobus-
srkeer wordt met 10 pet verminderd en
eheel stopgezet, waar openbare vervoer
middelen ter beschikking staan. Verdere
nenzinebesparing zal worden verkregen
loor het goederenvervoer zooveel mogelijk
te combineeren en door het verkeer langs
den weg over de grens, dus over grooten
afstand, te beperken. Ten slotte zullen
vrachtwagens met benzinemotoren worden
verbouwd tot wagens met gasgeneratoren.
Door deze maatregelen zal geen benzine
meer verbruikt worden dan strikt nood
zakelijk is.
Regeling voor den kaashandel.
Voorts kwam een regeling voor den
kaashandel af. De geheele kaashandel
wordt thans verhandeld via den groot
handel. Rechtstreeksche verkoop van kaas
van producent aan verbruiker is dienten
gevolge niet meer mogelijk. Alleen hande
laren, die georganiseerd zijn bij de Ned.
Zuivelcentrale, kunnen, mits in het bezit
van een desbetreffende vergunning, bij de
producenten inkoopen. Ten einde te voor-
De rolschaats Is thans populair over de
veheele wereld, bij jong en oud. Ze werd
150 jaar geleden door een Nederlander,
Van Lede. uitgevonden.
(Foto Zander).
komen, dat de kaasprijzen verder zullen
oploopen, werden voor de inkoopsprijzen
van kaas bij den producent maximum
prijzen vastgesteld. Bij de bepaling van de
grossiers- en detailprijzen van kaas kan
worden uitgegaan rekening houdende
met eea eventueelen aftrek voor de gebrui
kelijke kwaliteitsverschillen van deze
officieele maximumprijzen, welke door de
grossiers resp. winkeliers mogen worden
verhoogd met ten hoogste het bedrag der
op 9 Mei j.l voor den tusschenhandel en
den detailhandel geldende marges.
Geen verlaging van loonen en salarissen.
Goed nieuws voor alle werknemers in
den lande bracht een verordening van den
Rijkscommissaris, waarbij wordt bepaald,
dat verlaging van loonen en salarissen in
landbouw-, industrie- en handelsbedrijven,
alsmede in de vrije beroepen zonder ver
gunning verboden is. Zulk een vergunning
is echter niet noodig, wanneer bij een col
lectieve arbeidsovereenkomst de desbetref
fende partijen, in andere gevallen de par
tijen bij een arbeidsovereenkomst, het over
de, verlaging eens zijn.
Nieuwe taak der arbeidsbeurzen.
Bij besluit van het hoofd van het bureau
voor Sociale Zaken bij den generaal-com-
missaris voor Financiën en Sociale aange
legenheden is overgegaan tot invoering van
een gezondheidsdienst bij de arbeidsbeur
zen. Deze maatregel was reeds lang bij het
departement van Sociale Zaken in over
weging, doch tot uitvoering was het pog
niet gekomen. Intusschen moet in Neder
land de basis voor een stelselmatigen op
bouw van dezen gezondheidsdienst nog ge
schapen worden. Dit zal in dezen vorm ge
schieden, dat voorloopig alleen de werk-
loozen, die zich bij de districtsarbeidsbeur
zen aanmelden, medisch onderzocht wor
den op hun geschiktheid voor tewerkstel
ling. Pas na deze eerste schifting zal het
mogelijk zijn, zich nader bezig te houden
met den gezondheidstoestand van ieder af
zonderlijk.
Een geweldig werkobjeet.
Rijkswaterstaat, reeds lang bezig met
plannen tot indijking van den Biesbosch,
heeft thans definitief besloten, het geheele
gebied van den Biesbosch in te polderen
door het leggen van een dijk tot 6.50 m
boven N.A.P. De afwatering van het Land
van Altena zal door Bakkerskil en Spijker
boor plaats vinden. Het Biesboschgebied
zelf krijgt dan een nieuwe loozing, welke
tevens voor het scheepvaartverkeer bruik
baar gemaakt zal worden. Ook de Amer-
polders, het Dongegebied en het gebied van
het Oude Maasje zullen door deze inpolde
ring een geheel ander karakter krijgen. De
open monden van de Donge en het Oude
Maasje zullen door de nieuwe werken
worden afgesloten, waardoor men de pol
ders ook in den winter droog kam houden.
Het gebied van het Oude Maasje, dat 7000
ha beslaat en thans bij stormvloed nog voor
een groot deel onder water loopt, komt
dan permanent droog te liggen. Om het
water bij stormvloed te bergen zal daarom
langs de behedenrivferen tot een aanzien
lijke dijkverhooging moeten worden over
gegaan. Dat. een dergelijk grootsch opgezet
plan de werkgelegenheid in ons land sterk
ten goede zal komen, behoeft geen betoog.
De loonen van Nederlanders in
Duitschland.
Op grond van de verordening van den
Duitschen Rijksminister voor Sociale Zaken
van 29 Juni 1940 kan thans de Nederland
sche werknemer in Duitschland al het geld,
dat hij op zijn loon wist te sparen, naar
huis zenden. Tot dusverre was dit slechts
in beperkte mate mogelijk. Voor het over
maken van geldbedragen reiken de Duit
sche arbeidsbureau's speciale kaarten uit,
die aan de Nederlanders dadelijk nadat zij
in de bedrijven werkzaam zijn gesteld, wor
den overhandigd. Op vertoon van deze
speciale kaart, waarop de werkgever het
bedrag van het bereikte nettoloon vermeldt,
kan de betaling van het gespaarde loon
bij iedere deviezenbank of bij de Duitsche
Rijksbank plaats vinden. Door bemiddeling
van het verrekenbureau bij den NecJer-
landschen Rijksconsulent voor sociale aan
gelegenheden te Arnhem wordt het ge
spaarde loon aan het gezin in Nederland
doorgestuurd.
Aardappelen en eieren.
Het departement van Landbouw en Vis-
scherij heeft een tegenspraak gegeven van
de loopende geruchten, als zou er deze
winter wel eens gebrek kunnen komen
aan aardappelen. Nu de uitvoer stil staat
en bovendien een verbod ïs uitgevaardigd,
om voor menschelijke consumptie geschikte
aardappelen te gebruiken als veevoeder,
kunnen wij volkomen gerust den winter
tegemoet gaan, al wordt er gerekend met
een verhoogde consumptie, als aanvulling
van eventueel te weinig beschikbaar brood
en andere voedingsmiddelen. Er is dan ook
geen sprake van plannen om over te gaan
tot distributie en het stemt tot gerustheid,
dat wij dus ruimschoots aardappelen kun
nen eten. Afgeraden werd op ondeskundige
wijze tot het bewaren van voorraden over
.te gaan, omdat de kans op bederf dan
groot is.
Hetzelfde departement heeft maatrege
len genomen tegen te hoo^e eierprijzen.
Tengevolge van de beperking van den
kippenstapel zijn deze eierprijzen den laat-
sten tijd nogal opgeloopen. De prijs is thans
beperkt tot maximaal 7J/2 cent, voor kleine
exemplaren tot 6% en voor kalkeieren tot
5 cent.
SCHEEPVAARTZORGEN IN
ENGELAND»
In verband met de voortdurende Duit
sche luchtaanvallen op de Engelsche havens
aan de Oost- en Zuidlcust overweegt men
in Engeland het scheepvaartverkeer zoo
veel mogelijk te verleggen naar de West
kust Aan Engelsche zijde is men van
meening, dat men dit verkeer hetwelk
thans 30 bedraagt zal kunnen op
voeren tot 50 In het buitenland twijfelt
men er echter sterk aan, of dit mogelijk
zal blijken. Uiteraard zou een groote op-
eenhooping van schepen, die een begeerlijk
doel vormen voor de Duitsche vliegers, er
toe leiden, dat deze havens in de toekomst
veelvuldiger zouden blootstaan aan lucht
bombardementen. Maar ook uit scheep
vaart-technisch oogpunt is deze omlegging
van het havenverkeer uiterst bezwaarlijk.
In tal van opzichten is de outilage van de
bedoelde havens niet berekend op massa-
verwerking van ladingen en ontbreken er
allerlei speciale inrichtingen voor goede
ren van bij zonderen aard, zooals koel-
inrichtingen enz. voor het opslaan van be
vroren vleesch en boter. Ook de haven
capaciteit op zichzelf is niet voldoende voor
het ligplaats bieden aan een veel grooter
aantal schepen, dan waarop oorspronkelijk
is gerekend. Hierdoor wordt de lossing
aanzienlijk vertraagd, hetgeen kan leiden
tot bederf van een deel der lading. Op
grond van dit alles zal de uitvoering van
het plan op groote moeilijkheden stuiten.
ENGELANDS SCHEEPSRUIMTE.
In verband met het feit, dat reeds thans
bij het begin van de door Duitschland en
Italië afgekondigde blokkade om zoo te
zeggen geen enkel schip onder neutrale
vlag het nog waagt, koers te zetten naar
Engeland, wordt er van Duitsche zijde op
gewezen, dat de handelstonnage waarover
Engeland thans beschikt voor zijn voedsel
voorziening enz. uitsluitend bestaat uit de
Engelsche koopvaardijvloot en die schepen
van Noorwegen, Nederland, Denemarken
en België, welke het zich in den loop van
den oorlog heeft toegeëigend. In tegen
spraak met vroegere Engelsche beweringen,
dat de koopvaardijschepen van deze landen
vroeger reeds bijna zonder uitzondering
voor Engeland voeren en Engeland op deze
wijze de beschikking had over meer dan
10 milLksen ton extra scheepsruimte, wordt
nu in Londen vastgesteld, dat Engeland
slechts 82 van de Noorsche, 90 van de
Nederlandsche, 83 van de Belgische en
60 van de Deensche koopvaardijvloot in
handen heeft.
HOE VER DRAAGT HET KANON
GEBULDER?
Hoe ver is de donder van het kanon
hoorbaar Dat is een vraag, die zeer vaak
wordt gehoord. Men heeft deze kwestie ge
toetst aan waarnemingen, gedaan tijdens
den wereldoorlog zoowel als in den loop
van den huldigen oorlog. Het geweld, ver-,
oorzaakt door den artillerieslag bij Verdun
in het jaar 1916 was tot ver over den Rijn
hoorbaar; en toen de slag in Vlaanderen
dit jaar op het hevigst woedde, wisten de
bladen te melden dat de donder van het
kanon tot in Londen gehoord was. Dit be-
teekent een afstand van 200 a 250 kilo
meter. Reeds kort na het einde van den
wereldoorlog heeft de wetenschap zich voor
dit vraagstuk geïnteresseerd. In den winter
van 1932/33 werden uitgebreide proef
nemingen gedaan, waarbij o.a., ten einde
buitengewoon sterke ontploffingen te ver
oorzaken, in totaal 6100 kg ontplofbar©
stoffen werd verbruikt.
Hierbij is gebleken, dat een sterke ex
plosie hoorbaar is tot op een afstand van
50 tot 00 kilometer. Hierbij speelt de wind
richting een zékere rol. Het merkwaardige
feit doet zich echter voor, dat zich buiten
den kilng, waarbinnen hét geluid te hooren
is, een tweede ringvormige zone bevind,
waarin niets te hooren is de z,g. ^stilte-
zone" en dat daarbuiten op haar beurt
weder een andere zone hgt, waarin de don
der van de ontploffing weder wordt opge
vangen. De afstand van de „stilte-zone"
van het centrum der ontploffing schijnt ai
te hangen van den tijd des jasrs; zij begint
in den winter op ca. 110 km afstand van
het centrum en in den zomer op ca. 19Ö
km. Dit jaar lag Londen dus blijkbaar in
de tweede ^hoorbaarheids-zone".
ROEMENIË.
Bij het Verdrag van Versailles lrwamen
een groot aantal nationale minderheden
onder Roemeensche heerschappij- Ongeveer
ZO van de geheele bevolking, die 19
mülioen bedroeg, waren van vreemde
nationaliteit. In totaal waren er Ï7 ver-
Roem enië met de taaleilanden, die 2ooals
men ziet zeer véle zijn. Vergelijkt men
daarmee het overgebleven deel van het
land, zooals het nu is vastgesteld na den
afstand van Bessarabië aan de Sovjet-Unie
en na de uitspraak van Weenen. waarfloer
een deel van het land -aan Hort" je wordt
afgegeven, dan "ziét men, dat 1 eer een
tv»:
c.vifi/'
k acryarpn
O Potscherf
[[2 Oekraïner f
Hieuwe grenzen
schillende nationaliteiten, waarvan de
Magyaren, Duitschers en Oekrainers het
sterkst waren.
Ons kaartje geeft de oude grenzen van
derde van het totale oppervlak werd afge
staan en dat thans vooral nog Duitschenf
in de streek ten Zuiden van Zevenburgen
en in het uiterste Westen zijn overgebleven
als vreemde minderheid.
