Oude volkssagen
rondom het Engebergje
GARAGE STAM
DERDE BLAD
„WINTER-
GEVAREN"
;hoonenber£
Firma G. van de Pol
VAN BIEREN
Renault dealer
VOOR AL UW LIKEUREN
SLIJTERIJ BROUWER ZN.
VOOR AL UW BIEREN
Wijnhandel BROUWER ZN.
Algemeen Ziekenfonds
Amersfoort en Omstreken
VOOR AL UW WIJNEN
Wijnhandel BROUWER ZN.
f 7
Jaarvergadering Apollo
hoortoestellen
ls nu gevestigd
Bergstraat 5
teler, isose
Amersfoort
Loodgieters-
werkzaamheden.
Tempo-najaarscompetitie
Auto- en Scooterrijschool
voor alle rijbewijzen.
VAN BUUREN
Verbetering v. Beuningenlaan
Geslaagd
Uiteraard zijn er nog andere en meer
dere sagen waarin het Nengebergje als
plaats van handeling wordt genoemd,
een bewijs temeer hoezeer het oude graf
steeds de belangstelling had van het volk.
In vele van i»ze verhalen speelt de dui
vel, die 's nachts op 't middernachtelijk
uur over de Eng kwam. De duivelsage,
zoals die verteld werd, kreeg een histo
risch tintje, doordat de belevenis zich af
speelt op het zogenaamde „Geuzenpaad-
je", een oude volksnaam voor een niet
meer bestaand kerkpad over de Eng. De
ze duivelsage werd verteld door een be
jaarde Soester ingezetene, die inmiddels
is overleden.
Langs 't Nengebergje liep 't Geuzen-
paodje; op den Eigendom kwam 't
uut. Daor bie dat bargje spoekte 't
's oavonds int donker. Er kwam een
zwarte duvel over de weg. Die kwam
doar altied heen. Ze hebben hum is
een keer ezien: 't was een gewoon
mens, meer hie had een peerdepoot.
Hie kwam van den Eng of en een
ouwe Soesder, die daor ok heen kwam,
zag hun duudelijk op zich ofkommen.
Hie vort netuurlik; hie runde weg, op
huus an.
Het volksverhaal wisselt met de geslach
ten, al kan het voor lange tijd een zekere
vastheid verkrijgen, zoals hier het geval
is, is de herinnering aan 'n gesneuvelde
soldaat blijven voortleven. Dergelijke
herinneringen in de lokale sagen staan
niet alleen. Talloze en treffende voor
beelden zijn bekend waarin volksoverle
veringen zijn verbonden aan archeolo
gische monumenten, waarvan wij er
hier enkele zullen laten volgen:
1. Begin twintigste eeuw werd in de Peel
nog verhaald van een generaal, die in
het moeras daar zou zijn gezonken,
getooid met een „gouden hoed". En
kele jaren geleden werd bij het turf
steken een vergulde helm gevonden
van 'n hooggeplaatste Romeinse krijgs
man uit het midden der vierde eeuw.
Renault R 8 van f 5595,af
Renault Dauphine van f4600,af
Renanlt R 4 van f 3995,af.
Nieuwerhoekpleln 1 - Soestdijk
Telefoon 2850
2. In de heidestreek ten zuidoosten van
Oss werd verteld, dat op de Munse-
heide een koning met een gouden be-
keiLninel zijn. begrayem In 1933 werd
aldaar het graf van een Keltisch vorst
uit de zesde eeuw na Christus ontdekt.
In het graf lag een halve hoge bron
zen emmer, met o.a. daarin een krom
gebogen zwaard. Was de bronzen em
mer in het verhaal dus een gouden
beker geworden?
3. Te Tesperhude in Sleeswijk-Holstein
(Duitsland) werd een grafheuvel on
derzocht, die dateerde uit ongeveer
tien eeuwen voor Christus. Volgens
overlevering zou hier eenmaal een ge
weldig vuur in de heuvel gebrand heb
ben.
4. In 1941 werd te Vasse bij Tubbergen
een 4000 jaar oude steenkransheuvel
onderzocht. Het onderzoek werd ver
richt naar aanleiding van een sage
over „witte wieven".
5. In de buurt van Uppsala (Zweden)
liggen drie geweldige heuvels, „Kungs-
högarne" of „de „koningsheUvels"
men zegt, dat daaronder drie machtige
koningen begraven lagen. Bij onder
zoek vond men in de heuvels graf
kamers. (Bron: Oude Oudheid, onder
redaktie van Dr. F. C. Burseh, 1944,
blz. 13).
2ltkihlFONDSl VEPANCIEB
S0ESTERBERG5ESTR.WEG 26
TEL 2382
6 In het aloude Westerwolde - oostelijk
Groningen - werd verteld, dat de ste
nen van de al even oude kerk te Onst-
wedde op de Tichelbaag, enkele kilo
meters van de genoemde kerk, ge
bakken waren. Bij onderzoek bleek,
dat de maten van de stenen van de
kerk en die van de nog op de Tichel-
baarg gevonden bakstenen juist over
een kwamen.
7. Op de Luneburgerheide verzamelde de
manlijke jeugd zich op de avonS voor
pinksteren aan de ingang van 't dorp,
knallende met zwepen, dat op een vrij
ver gelegen duingebied urenlang in de
duisternis doorging. De bedoeling was
om de geesten aldaar te verdrijven.
Wat bleek nu? Dat de bewuste plaats
een begraafplaats was geweest, waar
men nog urnen met verbrande been
deren vond. (Bron: Die Kunde, 1941
aflev. 12, blz. 227).
8. Bij Peckatel in de buurt van Schwe-
rin bevonden zich enige heuvels waar
over de vreemdsoortigste verhalen ver
teld werden. In een der heuvels zouden
onderaardse geesten huizen, die zich
soms te buiten gingen aan drink- en
eetgelagen. Het benodigde eet- en
drinkgerei haalden zij uit een naburige
heuvel. Op een gegeven moment wer
den de heuvels opengelegd. Het ble
ken grafheuvels te zijn. In de grootste
vond men verschillende brandgraven
en twee altaren, waarnaast een ste
nen trog met een skelet erin. In de
andere werden eveneens gaven aange
troffen. Vondsten: enige sieraden, twee
bronzen messen en een zogenaamde
wijnketel, die bij godsdienstoefenin
gen gebruikt werden. De graven da
teerden ongeveer 2000 jaar voor onze
jaartelling.
Uit bovenstaande voorbeelden - die nog
met meer dergelijke volksoverleveringen
zouden zijn uit te breiden - blijkt weer,
dat deze verhalen uit de oude voortij dia
ter bevestigd worden.
Het resultaat van het onderzoek door
prof. dr. A. E. van Giffen ingesteld
EN STERKE DRANKEN
VERBUUR VAN SERVIES.
Steenhoffstraat 64 Telefoon 2551
is niet gepubliceerd geworden. (Zie: Een
kwart eeuw Oudheidkundig Bodemonder
zoek in Nederland (gedenkboek A. E. van
Giffen, Meppel, 1947) waarin een opgave
van de opgravingen van prof. Van Gif
fen in de provincie Utrecht verricht).
Zeer waarschijnlijk is tijdens de opgra
vingen in 't Engebergje aan de regionale
pers het navolgende bericht verstrekt:
Het Enge- of Nengebergje.
Ligging: Op het hoogste punt van de
Soester Eng.
Constructie: ligt op de oerlaag pl.m. 30
cm onder het tegenwoordig oppervlak.
Is opgebouwd uit roodachtig zand met
kiezel.
Graf: In het midden van de heuvel in
een strekking w. ten noorden-oost ten
zuiden ligt het graf van een onregel
matige langwerpige vorm. Dit graf is
ongeveer 40 a 50 cm ingezonken in de
oerbodem. In het graf werd gevonden het
silhouet van een lijk in zogenaamde
hurkhouding, liggende op de rechter
zijde.
Er werden in het graf geen bijgraven
gevonden. Het graf dateert waarschijnlijk
uit het neolithicum of latere steentijd
perk of in jaren pl.m. 2000 voor onze
tij drekening.
De volksoverlevering overbrugt hier pl.m.
4000 jaar, een echo uit een ver verleden,
die nog naklinkt in onze tijd, 1964.
Leefde de krijgsman meer dan 4000 ja
ren voort in de verbeelding van de Soes-
tenaren? Generatie na generatie moet
de kern van het verhaal hebben doorge
geven. De spade - het wetenschappelijk
onderzoek - opende het Engebergje en
inderdaad bleken er menselijke graf-
resten aanwezig te zijn. De mogelijk
heid is dus niet uitgesloten, dat hier in
derdaad een krijgsman werd begraven;
welk gebeuren een zo diepe indruk bij de
toenmalige bevolking heeft achtergelaten,
dat sagenvorming alleszins is te verkla
ren.
Interessant is het misschien te veronder
stellen (maar wat al te gewaagd, daar
graf gif ten niet werden gevonden), dat
de „soldaat" zou kunnen behoren tot het
zogenaamde „strijdhamervolk", dat leefde
in 't Neoliticum. In „De voorgeschiedenis
der lage landen", door S. J. de Laat en dr
W. Glasbergen (Groningen 1959), wordt
het niet voor onmogelijk gehouden.
Wij citeren hieruit:
Juist de dragers van de strijdhamer
culturen behoren tot de beweeglijke
herdersstammen, die zich snel ver
spreiden over uitgestrekte gebieden.
In Nederland begroeven de dragers van
de standvoetbekers hun doden in een
ondiepe grafkuil, meestal liggend op
een zijde, met opgetrokken knieën, en
doorgaans vergezeld van een met teer-
korst gevulde beker en een of meer
andere voorwerpen. Van de begrave-
nen is in den regel in de zandgrond
niets anders bewaard gebleven dan de
donkere aftekening van de beenderen,
het „lijksilhouet". De merkwaardige
bijzettingswijze, met opgetrokken knie-
en, was bij verschillende neolitische
kuituren in zwang. Dikwijls is over het
graf een kunstmatige heuvel opge
worpen.
Het Engebergje beantwoordt volkomen
LIMONADES enz.
Steenhoffstraat 64 Telefoon 2551
aan deze beschrijving, al ontbreken graf
vondsten, die wellicht meer opheldering
hadden kunnen geven. Het is echter
niet uitgesloten, dat zogenaamde „schat
gravers" de heuvel reeds vroeger hebben
doorzocht, gezien de opvallende terrein-
verheffing in het landschap, waardoor
de bijgaven - als die aanwezig zijn ge
weest - zijn verdwenen. Maakte het
strijdhamervolk gebruik van het paard
als rij- en trekdier? Waren het de eerste
paardetemmers, zoals wel eens wordt be
weerd? Overrompelden deze primitieve
herders- en jagersstammen vanuit hun
aziatische steppen West-Europa, gezeten
op hun strijdrossen? En wanneer deze
gebeurtenissen zich in werkelijkheid heb
ben voorgedaan, dan kan men zich voor
stellen, welke een indruk deze mannen
op paarden in onze streken gemaakt
moeten hebben en valt er een merkwaar
dig licht op de oude volksoverlevering.
De orale overdracht kan een bericht zijn
uit een tijd 3000 a 4000 jaar geleden,
dat de ene generatie trouw aan de andere
heeft doorgegeven, eeuwen en eeuwen
lang.
E. HEUPERS.
Bovenstaand artikel en andere verhalen
uit Soest en omgeving (Eemnes, Hoog
land) zijn opgenomen in het laatst ver
schenen nummer van Neerlands Volks
leven een uitgave van het Nederlands
Volkskundig Genootschap in samen
werking met het Beraad voor het Ne
derlandse Volksleven. Het is verschenen
onder de titel „Oogst uit Eemland". Dit
uitstekend verzorgd boekwerkje is ver
krijgbaar tegen de prijs van 2,bij
Smit's Pockethal, Steenhoffstraat, alhier.
Het jaarverslag over 1963 van het Alge
meen Ziekenfonds „Amersfoort en Om
streken" geeft een uitgebreid overzicht
van de gang van zaken in dat jaar.
De secretaris begint zijn verslag met
een herinnering aan het overlijden van
de voorzitter, dr. J. W. Schmelling, wiens
verscheiden voor het ziekenfonds een
groot verlies betekende. Bij de bespreking
van de tot standkoming van de zieken
fondswet - weliswaar eerst dit jaar ge
realiseerd, doch belangrijk genoeg om
reeds in het verslag over 1963 te me
moreren - wijst de heer v. d. Bunt op het
onbevredigende feit, dat voor de finan
ciering van de vrijwillige verzekering nog
geen oplossing is gevonden.
De secretaris is van mening, dat men
naar een bevredigende regeling zal moe
ten blijven zoeken.
Voor wat betreft de voortdurende stijging
van de kosten wijst het verslag in het
bijzonder op de uitgaven voor zieken-
huisverpleging. Vooral de uitbreiding van
het aantal bedden in de ziekenhuizen
De Lichtenberg en St. Elisabeth te
Amersfoort blijft een belangrijke kosten
verhogende factor.
Met betrekking tot de schooltandverzor-i
ging constateert de heer v. d. Bunt, dat
het in het hele werkgebied van het zie-
Steenhoffstraat 64 Telefoon 2551
kenfonds „Amersfoort en Omstreken"
dank zij de medewerking van de tand
artsen mogelijk was de schooljeugd twee
maal per jaar te controleren en zo nodig
te behandelen.
De uitgaven die in 1963 ruim 14,5 miljoen
gulden bedroegen stegen met 15 pro
cent. Het aantal1 verzekerden, dat op 31
december 1963 bijna 130.000 was, nam
toe met 2 procent. Een grafiek van de
leeftijdsopbouw van de vrijwillig ver
zekerden toont aan, dat naar verhouding
het aantal bejaarden sedert 1961 sterk is
gestegen Daar deze groep per persoon
gemiddeld hogere uitgaven vergt dan de
jongeren, heeft dit feit een bijzonder
ongunstige invloed op de premie.
In het jaarverslag van de ondernemings
raad - waarmede het verslag van het
ziekenfonds besluit - wordt o.a. vermeld,
dat zij met ingang van 1964 een caravan
ter beschikking van het personeel kon
stellen, dankzij de financiële medewer
king van het ziekenfonds ën de Stich
ting „Ziekenhuisverpleging". Bovendien
was zij betrokken bij het overleg voor de
ziekenfondsen op 1 januari 1964.
VAN DE SOESTER COURANT
VAN VRIJDAG 23 OKTOBER 1964
Een ongelukeen
bewusteloze scooterbe
rijder. De ziekenbroe
der van de geneeskun
dige dienst vindt in de
binnenzak van de be
wusteloze man een me
dische informatiekaart.
Dankzij de gegevens
op deze kaart weten
hij en de politie nu
wie de man is. En de
dokter straks in het
ziekenhuis kan uit de
kaart aflezen, welke
medicijnen hij het
slachtoffer kan toedie
nen en welke niet. De
op de kaart vermelde
gegevens vormen bo
vendien een extra con
trole op zijn eigen
waarnemingen.
1 Jt W w
4 >3%
Het Verbond voor Veilig Verkeer beveelt iedereen, voetganger,
bestuurder of passagier van een voertuig, het gebruik van
de medische informatiekaart aan.
Regen en gevallen bladeren maken de wegen in de
herfst spiegelglad. Goede banden zijn dan onont
beerlijk om slippartijtjes te voorkomen. Controleer
zelf het profiel van uw banden, of laat dat doen,
adviseert u het Verbond voor Veilig Verkeer.
De mannenzangvereniging Apollo heeft
dinsdagavond in restaurant Zonneheuvel
de jaarvergadering gehouden.
Voorzitter C. van Rouwendaal gaf na
zijn openings- en welkomstwoord secre
taris C. Pauw de gelegenheid zijn Jaar
verslag te lezen. Hij bracht de vereni
gingsactiviteiten in herinnering en
deelde mee dat er thans 35 leden zijn.
Penningmeester J. Fonken gaf het fi
nancieel overzicht, waaruit bleek dat de
kaspositie iets minder gunstig is dan het
vorig jaar. De heren C. Pouw en M. Re
bel traden af als bestuurslid. Zij stelden
zich niet herkiesbaar. De heren G. H. v.
d. Broek en A. van Oostenbrugge werden
in het bestuur gekozen.
Mevr. Steginga bracht verslag uit van het
kinderkoor dat thans 25 leden heeft. De
jeugd zal Sinterklaasliedjes instuderen en
over enkele maanden optreden met het
mannenkoor.
Er wordt een concert in maart gegeven,
de donateursavond is in april, er wordt
deelgenomen aan een concours en mede
werking verleend aan de dodenherden
king. In de kerstnacht zal niet gezongen
worden. Daarvoor is de belangstelling
door de weersgesteldheid te gering. Di
rigent G. Muts is thans in dienst maar
hij blijft Apollo leiden.
Steenhoffstraat 63 - Telefoon 2432
b.g.g. telef. 4332
Voor al uw
De derde rit van de Tempo-najaarscom
petitie werd onder goede weersomstan
digheden gereden maar de deelname was
matig. Er werd 1 uur plus 10 ronden gere
den door de senioren en de aspiranten
reden 20 ronden. Jan Willem de Lange
reed met Arie Bakker en hij bezorgde
hem een ronde achterstand. Hij legde de
23 km af in 38 min. 40 sec.
Bij de senioren probeerde Wim Schaef-
fer en Eddy de Lange in de tiende ronde
te ontsnappen, maar twee ronden later
hadden Hans Wimmer en Gerrit Rut-
tenberg aansluiting. Anton Lub moest na
deze demarages lossen, terwijl eerst Rijk
v. d. Kuilen en daarna Wessel Hees
moesten afhaken. Het was jammer dat
zij de strijd staakten. In de zeventiende
ronde liepen de gebroeders De Lange
samen weg, maar zij werden spoedig
door het peloton tot de orde geroepen.
In de 20e ronde ontsnapte Hans Wim
mer. Gerrit Ruttenberg kreeg spoedig
aansluiting. Wimmer liet het niet op een
spurt aankomen maar nam op de Ko
ningsweg een kleine voorsprong, die Rut
tenberg niet meer wist te overbruggen.
De uitslag was: 1. Hans Wimmer, 49,5 km
in 1 uur, 19 minuten: 2. Gerrit Rutten
berg, op 6 meter; 3. Eddy de Lange, op
80 meter, 4. Wim Schaeffer, op 80 m.
Personenauto, Vrachtauto en Scooter.
Alleen nieuw lesmateriaal en allrlsk ver
zekerd. Personenauto zowel met grond-
als stuurversnelllng.
EIKENLAAN 1 - TELEFOON 4685
Voor het verbeteren van het eerste ge
deelte van de v. Beuningenlaan en voor
het leggen van riolering in dit gedeelte
van de laan, dat tussen de Soesterberg-
sestraat en de Vosseveldlaan ligt, heeft
het college van B. en W. een krediet van
47.000,aan de raad gevraagd. Dit
krediet zal geen extra lasten met zich
meebrengen, want het krediet voor de
verbetering van een gedeelte van de Os-
sendamweg kan met dit bedrag vermin
derd worden.
Voor het rijbewijs B-E slaagden, na een
maal het examen te hebben afgelegd,
de dames p. van der Vlies-Snapper, G.
J. Heederink, J. W. Roosegaarde Bis
schop-de Rooij en de heren W, Stalen
hoef, E. Hoolwerf, R. E. Bekking, G. J.
Visser, K. B. Zijlstra, T. Roodhart, J. P.
Roosegaarde Bisschop en E. S. Ton.
Zij werden opgeleid door V.AJVT.O.R. rij
school Bleeker, Irisstraat 67, tel. 5085,
Baarn en Burg. Grothestraat 36, tel 3791,
Soestdijk.
