De Herbergh op de nieuwe Melm
Herman Schlebaum is vroeg wakker
I, Mepiietihrsuwers
„De Witte Pompen"
DOORSMEREN
GARAGE BOSBOOM
De bruid Aan de maand
SOESTER COURANT
AVIA Service-station
^„De Korte Duinen"
AVIA Service-station
„De Korte Duinen"
20 juni: VADERDAG
A.J. VAN DER REE
AVIA Service-station
„De Korte Duinen"
AVIA Service-station
„De Korte Duinen"
Expositie kunstzaal
•La Griwiandi"
AVIA Service-station
„De Korte Duinen"
AVIA Service-station
„De Korte Duinen"
een overhemd
of een weekender,
een zelfhinder,
zakdoeken of een
zwembroek.
aantrekkelijke
artikelen
i e
Auto- en Scooterrijschoo!
AVIA Service-station
„De Korte Duinen"
J\Jj/yjllAJ f Dü bijzondere chocolade en de uitzonderlijk frisse mint maken Trim tot
X Vlt/Hrr een ongewone versnapering, tot een verfijnde verfrissing voor jong en oud.
ft resorder staat klaar
j Jk Gouden Snaar"!
Klaar terwijl U wacht
BEVEROL
SMEERSTATION
PHILIPS SPECIAALZAAK
Eén van de oudste huizen - zo niet
het oudste huis - in Soest is het café
annex boerderij, staande op de kleine
Melm aan de oever van de rivier de
Eem. De muurijzers in de voorgevel
vormen samen het jaarcijfer 1681,
waaruit mag worden afgeleid, dat het
huis in genoemd jaar werd gebouwd
Zekerheid hebben wij hierover aller
minst daar nadere gegevens ontbre
ken.
voor WASSEN
Wel hebben wij in het oud-archief der
gemeente enkele aantekeningen hier
omtrent gevonden in „de uitsettingh
vant Huysgelt over Soest verschenen
Victori in 1644-1645." e.v., waarin
wordt genoemd: „de nieuwe huyzinge
op de stortplaats op de kleyne melm"
en dat bij de bouw was betrokken
Joffer Bartholotti. wonende op Heu-
vel-en-Daal, gelegen waar nu het ge
bouw staat van Trein 8.28 aan de
Birkstraat. tegenover Garage Tensen.
In het Resolutieboek van den Dorpe
van Soest beginnende met den Jaare
1601 en Eyndigende met den Jaare
1684, no 48. troffen wij een notulering
aan van het Geregt van Soest, die ge
voeglijk als de stichtingsakte kan wor
den beschouwd van de Herbergh op
de nieuwe of kleine Melm te Soest en
die wij in extenso laten volgen:
Alsoo Juffr Jacoba Victoria Barto-
lotti van den Heuvel genegen was om
op den nieuwe Melm te timmeren en
oock een herberg te maecken So ist
dat de voorsch Juffr op de 4e july 1681
heeft tot hare huyse versocht het
gantsche Gerecht van Soest om met
deselve in accoort te gaen, over het
gen maakte men er zelfs grapjes over.
Toen ze al ver in de veertig was huwde
zij met de Amsterdamse burgemeester
en staatsman Koenraad van Beuningen
(1622-1692), die al 64 jaar was en zelf
ook geen onbesproken verleden achter
de rug had.
Het huwelijk kon eerst geen voortgang
hebben, want Van Beukigen had te
genover twee andere juffers verbinte
nissen aangegaan, die een huwelijk in
de weg stonden.
Huijgens jr. - tijdgenoot van Juffer
Batholotti - die door Willem III tot
zijn secretaris werd benoemd, stelde
veel belang in allerlei nesterijen, die
men vindt in zijn „Journalen", de
chronlque scandaleuse van zijn tijd
Hij vermeldt het gerucht, dat de door
tastende bruid de moeilijkheden met
haar huwelijk, zou hebben opgelost
door de pretenties van een dier da
mes, zijn hulshoudster Madame d'Al-
voor BENZINE
lonce, af te kopen. In 1686 kwam het
huwelijk met Van Beuningen en
jonkv. Jacoba Victoria Bartholotti van
den Heuvel tot stand, die toen al 46
jaar was. (Zie: Nieuw Nederlandsch
Biografisch Woordenboek, deel VII)
Twee jaar na het sluiten van het hu
welijk moest de bejaarde echtgenoot
wegens toenemende verstandsverbij
stering onder curatele van zijn vrouw
en bloedverwanten worden gesteld.
Zijn neiging tot bespiegelen werd meer
en meer van ziekelijke aard. Tenslotte
werd hij in zijn eigen huis (zijn vrouw
had hem verlaten) bewaakt door men
sen. die geen begrip voor zijn toestand
hadden en hem kwelden. Verlaten
Geef Vader op deze dag een goede
ROMAN of een handvol pockets.
BOEKHANDEL
Laanstr. 41c-d - Baarn - Tel. 2685
„Jongh Spullen" aan te trekken, maar
zal zich moeten behelpen „met die
gaende ende komende man". Hieruit
blijkt dat het Gerecht een belangrijke
vinger in de pap hield en de nieuw te
bouwen herberg hoofdzakelijk bestemd
zou zijn voor reizigers van allerlei
aard, die de Nieuwe Melm aandeden.
Daarnaast mocht hij dranken, bier en
wijn verkopen, dus taveerne houden.
De Nieuwe Melm lag ten opzichte van
het dorp gunstig en daarbij niet ver
uit het centrum al zal men zeer zeker
in die dagen hebben uitgezien naar
een tweede, doch betere los- en laad
plaats, die meer ruimte bood dan de
verderop gelegen Oud of Grote Melm.
Of er op de Grote Melm nachtlogies
werd verstrekt is niet bekend maar
lijkt wel waarschijnlijk daar deze vroe
ger druk bezocht werd Misschien was
er een tekort aan herbergruimte in
Soest doordat steeds meer „passanten"
de plaats aandeden. De herberg op de
Nieuwe Melm moest dienen als gele-
voor OLIE VERVERSEN
Niet alleen Herman Schlebaum is
vroeg wakker, maar alle medewerkers
van de besteldienst van „Tante Pos"
Maar slechts een van hen berijdt de
rode Volkswagen van de P T T voor de
buslichtingen, de pakketpost en wat
dies meer zij
Deze week was het Herman Schle
baum De vroege postklanten vinden
heel vaak zo rond 7 uur de hoofdin
gang van het postkantoor versperd
door de rode bestelwagen die dan ge
laden wordt met poststukken die in
alle vroegte in de hal worden uitgesor
teerd wegens hun omvang.
Deze week was voor de zoveelste maal
de grond rond de ingang opgegraven
voor de verkabelingswerkzaamheden
van het telefoonnet en Herman kon
niet tot de stoep rijden en moest de
wagen voor een deel op het rijwielpad
laten staan Heel attent zette hij er
„gevaren-driehoek" op een tiental me
ters voor de wagen ter waarschuwing
voor het obstakel dat op het rijwiel
pad stond.
Herman zegt dit nodig te vinden,
want hij weet bij ondervinding dat
lang niet iedereen die 's morgens vroeg
op de fiets of bromfiets zit ook wak
ker genoeg is om tijdig te reageren op
onverwachte obstakels.
Zeer attent En dat zo vroeg....!
Bestond er maar een Veilig-Verkeers-
pluim!
VAN VRIJDAG 18 JUNI 1965
voor SUPER BENZINE
voor DOORSMEREN
voor MENGSMERlNC
ZONDAG 20 JUNI
GEEF VADER
of één van de vele andere
uit onze zeer
MODIEUZE COLLECTIE
Van Weedestr. 80, Soestdijk
All-risk verzekerd. Gratis theorieles
Volledige rijuren. Door het behalen
van het Vamor-diploma gerechtigd
uw examen bij te wonen.
Steenhoffstraat 25 - Tel. 2185 - Soest
genheid waar men kon overnachten
en verversingen kon gebruiken: daar
naast was zijn bier- en wijnhuis (tap
perij). Met „Jongh Spullen" zullen zeer
zeker de „nozems" van die tijd bedoeld
worden, waarvoor de overheid beducht
was dat er ongeregeldheden zouden
plaats hebben op een dergelijk veraf
gelegen plek. In het dagelijks leven
van weleer vervulde de herberg een
niet weg te denken functie. In onze
tijd heeft een herberg een minder
prettige klank gekregen, waar door
gaans wordt gevochten en gedronken
door lieden van een minderwaardig
allooi. Tenslotte verdween de naam
herberg en werd deze gelegenheid
aangeduid met „café. dat iets deftiger
klinkt, doch minder Hollands is. dan
„herberg" De „weert ofte herbergier",
die de nieuwe herberg in gebruik zou
nemen moest een achtbaar persoon
zijn. die de Overheid was toegedaan en
zich naar haar maatregelen moest
voegen en houden in het belang van
de openbare orde.
Bij alle waardering, die men in die
tijden voor een beroepswaard koester
de bleef de Overheid toch steeds op
worden gegeven. Wie de man ge
weest ls die als eerste in die
functie optrad, is niet meer te
achterhalen. In de loop der tijden is
de functie van de herbergier op de
Nieuwe Melm te Soest langzamerhand
gewijzigd. Naast herbergier was hij ook
veerman, doordat de Kleine Melm
benut werd als overzetplaats voor rei
zigers en bewoners van Soest en Hoog
land. De herberg annex veerhuis bleef
tot 1828 eigendom van de hervormde
diaconie en werd in dat jaar verkocht
aan Mengs van Hornsveld Nadien
verwisselde het oude huis talloze ma
len van eigenaar en even zo vaak van
veerman.
Tot op heden is de herberg op de
Nieuwe Melm blijven staan al hing
haar lot in de oorlogsdagen van 1940
aan het bekende zijden draadje. Alle
bewoners in de omtrek (vooral Hoog
land) waren reeds geëvacueerd naar
Noord-Holland en het huis stond, zoals
ons in die tijd werd verteld, op de no
minatie te moeten verdwijnen daar zij
in 't schootsveld gelegen was, dat door
de artillerie werd bestreken als het
tot gevechten zou zijn gekomen in
onze streken. Gelukkig bleef zij om
voor ons onbekende oorzaak gespaard
en deelde zij niet in het lot van zo
vele boerderijen en huizen in het na
burige Hoogland, die werden platge
brand.
Nog altijd is de Nieuwe of Kleine
Melm een overzetplaats voor fietsers
en voetgangers Voor ander verkeer
is de pont niet geschikt, nog minder
de weg die naar Hoogland leidt en
door het weiland loopt. Op het ogen
blik fungeert Willem van de Heuvel,
alom in Soest bekend als „zwarte
Willem" als veerman. Verversingen,
wijn en bier werden er nog steeds ge
schonken in de oude herberg, al zal
men er geen nachtlogies meer ver
strekken zoals in de tijd van Joffer
Bartholotti.
voor DIESEL OLIE
„Melm" is een middelnederlands woord,
ook in andere oud-germaanse talen te
rug te vinden voor droge aarde, droog
zand, stof. Verder zou hiermee een
droge doorwaadbare plaats in een ri
vier mee worden aangeduid. De mei-
men zijn door natuurlijke ophoging en
aanspoeling van zand ontstaan De
mens zal spoedig een handje mee ge
holpen hebben door gebruik te maken
van deze hoogten in een moerassig ge
bied als woongelegenheid en als plaats
waar men gemakkèlijk de rivier kon
oversteken. Het waren dus hoge en
droge plekken met vaste grond in laag
gelegen gebied. Op verschillende plaat
sen in ons land vindt men melm ie) in
die betekenis: te Kampen, bij Apel-
door en bij Veenendaal. Een boerde
rij „De Melm" ligt onder de gemeente
Renswoude. In de provincie Gronin
gen lag ook een melm(e). vermoedelijk
in de buurt van Ter Apel. In de leen-
f i^—
haar hoede. In het accoord tussen het
Gerecht van Soest en Joffer Bartho
lotti komt dit duidelijk naar voren en
wordt de Herbergier extra genoemd.
Hij zal zich hebben te houden aan de
voorschriften die door het Gerecht
brief waarbij de Addinga's uit Wedde
Westerwolde. prov Groningen) op
nieuw op 3 augustus 1474 belëend werd
door de abt van het klooster Corvey.
werd onder de andere bezittingen ook
genoemd „de melmen".
De verspreiding en het voorkomen'van
dergelijke melmen zal vroeger in ons
land, met zijn hoogten en laagten
langs rivieren en beekjes wel groter
zijn geweest dan op het ogenblik, nu
slechts een paar gevallen bekend zijn
waar de oude benaming zich heeft
weten te handhaven, zoals dat in
Soest het geval is. waar de naam heel
gewoon is, al verbindt men er geen
droge aarde of een doorwaadbare
plaats meer aan.
E. HEUPERS
Geen langdurige wachttijd daar er 2
smeerbruggen ten dienste staan.
Vakkundig personeel
Eerste klas smeermiddelen
Birkstraat 105 - Soest - Telef. 3256
Het driemanschap Theo Bertin. Jannes
de Vries en Wim Wynman houden een
tentoonstelling van hun werken in
kunstzaal „La Griwiandi", Kolonie-
weg 4.
Deze interessante tentoonstelling toont
het werk van een drietal kunstenaars
vrienden, welke gestudeerd hebben op
de Rijks normaalschool voor teken
onderwijs, na hun studietijd hebben
zij zich ontwikkeld tot een eigen
richting. Zo constateren wij bij Theo
Bertin een zeer grote kleurgevoelig
heid. een goed voorbeeld hiervan is
no. 12.
Bij Jannes de Vries is een nadruk op
de lijn. deze gaat in zijn tekeningen
steeds don- men zou kunnen zeggen
de tekening bestaat uit een grote ge
trokken lijn. in no 3 en no 4 komt
dit zeer sterk tot zijn recht.
Bij Wim Wijnman zien we een sterke
vlakverdeling. Het bouwende element
komt sterk in no. 34 naar voren
Ondanks deze grote verschillen hebben
deze vrienden een zeer mooi geheel
van deze tentoonstelling weten te ma
ken.
Deze tentoonstelling duurt tot en met
27 juni.
JEAN BART
stierf Van Beuningen. de man. die
tal van hoge posten had vervuld: zes
maal Burgemeester van Amsterdam
was geweest: met vele zendingen
belast: curator der Leldse Hogeschool
en bewindhebber der O.I C. In 1693
overleed hij
Juffr. Bartholotti. die 's winters te
Amsterdam verblijf hield en de zo
mermaanden te Soest doorbracht, ves
tigde zich na de episode Van Beunin
gen voor goed op de van haar vader
geërfde buitenplaats te Soest, maar
dat betekende niet, dat er aan haar
„galante" avonturen een einde kwam
Nog lang heeft zij van zich doen
spreken.
Zij schijnt het leven op Heuvel-en-
Daal gesteld te hebben boven het ou
derlijk huis aan de Herengracht te
Amsterdam Zij stierf op 22 oktober
1718 te Soest op 78 jarige leeftijd en
werd vermoedelijk in de Oude Kerk
(Ned. Herv Kerk) van Soest begra
ven. Zekerheid hebben wij hieromtrent
niet.
Een van de rouwborden in de Soester
kerk vermeldt de naam Bartholotti
Het betreft hier Jacoba Bartholotti van
den Heuvel, weduwe van Coenraad van
Beuningen en dochter van Guillaume
van den Heuvel en Jacoba van Erp
Guillaume van den Heuvel had van
wege een legaat de naam en het wapen
geadopteerd van een aangehuwde oom
van Lombardische afkomst. Het hoofd
wapenschild bestaat uit een rond al
liantie-wapen. d.w z. een combinatie
van de twee familiewapens Van Beu
ningen en Bartholotti van den Heuvel
en de kwartieren:
Bartholotti v. d. Heuvel Erp
Thibout Jong v. Veis
Boubay De Bittere
Nispen Sloten
Montfort Kessel
K. v. Rubroeck Schoten
Offema (lees Ossema) Oems v W
Teylinge Meppe v. S.
0 22 Octob. 1718
Ten onrechte wordt weieens beweerd
dat deze wapenborden in de Ned. Herv
Kerk van Soest van aanzienlijke Soes
ter geslachten zouden zijn. maar dit is
onjuist. De door de wapenborden in de
kerk gerepresenteerde personen hadden
met Soest slechts een toevallige en
voorbijgaande relatie Het waren meest
adellijken of patriciërs, grootgrondbe
zitters uit de grote steden, die hier
een buitenplaats hadden, zoals met
Joffer Bartholotti het geval was.
Het stellen van een herberg op de
kleine- of nieuwe Melm was geen
zaak waar de Juffer het alleen voor
het zeggen had al zal haar financiële
bijdrage hierin niet gering zijn ge
weest. Dat het Gerecht van Soest hier
bij geïnteresseerd was vindt zijn oor
zaak niet alleen in het feit dat zij het
gemeentebestuur voor haar gunstige
voorwaarden kon afdwingen, n.1. het
niet meer betalen van t Logijsgelt"
voor de tijd van twaalf jaren, doch
dat zij (het Gerecht» hun „Conditiën"
stelden dat de waard, weerd of her
bergier. die de herberg zou betrekken,
een betrouwbaar en een ter goede
naam en faam bekend staande per
soon zou zijn. Hij zal niet mogen
Logijs geldt overmits het tegenwoor-
digh een ïjdel ende leedigen plaets is,
ende het selve by die van Gerechte
oock is verstaen ende gelet op het
voordeel in 't toecomende van het
Dorp. soo ist. dat den Buermr geassi-
steert met het gantsche Gerecht met
die voorsch Juffr in accoort zijn ge-
gaen, dat haer E. naer haer Contente-
ment een beauame Herbergh op den
voors nieuwe Melm mach stellen waer
voor bij haer Ed: niet meer int Lo
gijsgelt sal betalen voor den tijdt van
twaelf naestvolgende jaeren ieder jaor
de Somme van seven gulden tien
Stuyvers. welcke Jaren haer aenvanck
sullen nemen, soo maest aldaer op de
Nieuwe Melm eenige Luijden sullen
komen te woonen. onder Conditiën dat
de weert ofte Herbergier, dewelcke
op die voorsch nieuwe Melm sal comen
te woonen niet sal vermogen eenige
jongh Spullen uijt te doen roepen,
maar hem sal mogen ende oock moe
ten behelpen met die gaende ende ko
mende man, dewelcke hem tot allen
tijden soude mogen toe comen, op
welcke voors Conditiën parthij en het
selve willen voltrecken, waer voor par
thij en ieder in sijn qualite verbinden
haer persoon ende goedwil den selven
subject stellende.
Den E. d: Hove van Utrecht, mitsga
ders het gerecht van Baern cum suis.
ende alle anderen Heeren Hoven
Rechten ende Gerechten in oorconden
der waerheijt is deese bij parthij en
respective onderteyekent op den 4e
july 1681 en was onderteyekent Jacoba
Victoria Bartholotti. Dirck Reijerse.
Claes Zegertz Schouten. Marten Hen-
driksz Thonis Jansz, Harmen Sten
wij ck. Cornelis Meeusz Gerrit Tomasz,
Aert huijbertsz «n Hendrick Wulfertsz
Juffer Batholotti moet in haar tijd een
voortvarende vrouw zijn geweest, die
zich interesseerde voor vele dingen
aangaande het bestuur en beleid van
de gemeente Soest, waarvan vrouwen
toendertijd nog lang niet toe waren.
In tegenstelling hiermee wordt veel
kwaad van haar gesproken. Door al
lerlei „liefdesavonturen" en haar onbe
heerst karakter geiloot zij geen al te
beste reputatie.
Constantijn Huijgens jr in zijn „Jour
naal" en Coenraat Droste in zijn
„Overblijfsels van Geheuchenis" ver
tellen bedenkelijke dingen over haar.
Deze verhalen drongen zelfs door tot
het Stadhouderlijk Haf en ln die krin-
Woensdagmorgen traden in het hu
welijk mej. Leny van Vulpen en de
heer Ries van de Heuvel en, zoals het
bijna elk bruidspaar vergaat, staat de
bruid in het middelpunt van de be
langstelling en komt de bruidegom
pas op de tweede plaats, hetgeen hij
overigens gaarne voor zijn bruidje
over heeft.
Zonder te kort te willen doen aan de
kwaliteiten van de bruidegom vinden
wij het vermeldenswaard dat de vroe
gere Leny van Vulpen met haar 21
lentes reeds een prachtige staat van
dienst achter zich heeft. Vier jaar is
zij hoofdleidster geweest van de Sint
Agnes kabouters en gidsen in de paro
chie Soestdijk. Toen zij meende de
leiding aan haai assistente te kunnen
overlaten ging zij naar de parochie
Soest-Zuid om een nieuwe St. Agnes
groep te formeren welke zij ook twee
jaar heeft geleid.
Ongetwijfeld was het voor de heer v.
d. Heuvel, die uit hetzelfde hout is
gesneden, woensdag een gloriedag om
een bruid met zulke idealen in zijn
bootje te nemen en van wal te steken.
De zestig gidsen en kabouters die met
fleurige bogen en linten een ereboog
vormden nemen wel dankbaar maar
met een beetje spijt afscheid van hun
leidster.
