5
kepstmis
Onze Zevenklapper
Het was alsof
de kerk instortte
Dienst in oosterse kerken is indrukwekkend
GRIEKS ORTHODOX
syek
U KUNT NIET
ALLES WETEN!
J
„Neemt U mij niet kwalijk" stamelde de engel
MEER CONTACT MET WESTERSE KERKEN
In deze kerstplaat zijn zeven puzzels verwerkt.
De omschrijving van dee opgaven volgt hieronder.
k
v
De stormvlagen striemden de regenstralen door de straten. Nu en dan kletterde
een verkleurde dakpan tegen de trottoirtegels in gruzels. Onheilspellend veegden
de schaduwen van een vervaarlijk schommelende hanglamp over 't naargeestig
natte asfalt.
Met zulk noodweer moet het middenschip van de domkerk weggeblazen zün»
bedacht de student In de geschiedenis die enkele malen vergeefs de deur van het
goedkope eethuis trachtte dicht te trekken.
Door snel opztf te springen kon h\j een straat verder nog net de watergolf ont
wijken die een langsrazendc auto opwierp. Met een boze blik keek hij de wagen
na en terwijl hij wat dieper in de kraag van zijn jas dook, gromde hij: „Natuurlijk
weer zo'n vetgemest gezinshoofd, dat zich haast om de gezelligheid van het kerst
feest op te zoeken. Die lui begrijpen niet dat er ook nog mensen bestaan die niet
zo gelukkig zijnDe mensen leven alleen voor zichzelf!"
't Begon 20 ongelukkig
Met onuitgesproken sombere gedachten
liep Frank Bongers naar huis. Naar huis,
ja, 't zou wat. Dat „huis" was voor hem
een kamertje in een heel groot, uitge
woond kosthuis.
Twee jaar hokte hij daar nu. Hij had
eigenlijk het grootste deel van zijn leven
bij anderen ingewoond. Van het ouderlijk
huis in zijn Zeeuwse geboortedorpje her
innerde hij zich maar heel weinig, want
zijn ouders waren tengevolge van een
ongeluk gestorven toen hij nog heel jong
was. Hij was toen bij een oude tante
gekomen. Bij de overstromingsramp van
1953 verloor zij de zorgvuldig bewaarde
foto's.
Na het eindexamen was hij naar Utrecht
verhuisd om daar verder te studeren.
Met het beetje geld dat zijn tante hem
bij haar dood had nagelaten, zou hij als
hij zuinig was, zijn studie kunnen vol
tooien.
Gewoonlijk voelde hij zich wel tevreden.
Hij blokte erg hard en schoot snel op,
maar geld en tijd voor andere dingen
had hij niet. Daardoor had hij in de bis
schopsstad nog niet veel vrienden ge
maakt. En omdat hij nu opnieuw de
kerstdagen in zijn eentje moest door
brengen, iets waar hij vreselijk tegen op
zag, liep hij nu luidop te morren.
Met moeite tegen de stormwind optor
nend kwam hij bij de Dom, waar een
losse klepel nu en dan met sinistere
klank tegen een der torenklokken klepte
en de lucht door de galmgaten loeide.
Het was alsof hij de eeuwenoude balken
hoorde kraken.
Hij sloeg de hoek om en plotseling was
het alsof de hele kerk zich op hem stort
te. Het duurde geruime tijd voor hij tot
zijn positieven kwam en begreep wat er
aan de hand was. Hij vond zichzelf terug
op de grond. „Lelijkezei hij, maar
hij hield meteen zijn mond toen een lief
gelaat zichtbaar werd. Hij keek in de
mooiste ogen die hij ooit gezien had.
Ben ik dood? vroeg hij zich af. Maar hij
voelde een stekende pijn.
„Meneer Bongers, neemt u mij niet kwa
lijkstamelde de mond, die bij die
mooie ogen hoorden.
Hij begon te begrijpen, dat hij tegen dit
lichtvoetige wezentje met het engelen
haar was opgebotst in zijn haast om op
zijn kamer te komen. Hij kon zich al
leen niet voorstellen, hoe zij dan was
blijven staan en hoe zij hem geveld had,
tot hij de kolossale kerstboom zag die
zij had laten vallen.
„Natuurlijk neem ik u niet kwalijk"
bracht hij uit. „Ik vind het heerlijk in
de storm op de stoep te zitten. Maar
hoe weet u hoe ik heet?"
Even raakte ze in de war, maar dan
schudde zij haar krullen naar achteren
en verklaarde een beetje uitdagend:
„Van uw naambordje natuurlijk. Maar
u lag zo lang buiten westen, dat ik al
in uw portefeuille had kunnen kijken.
Het spijt me verschrikkelijk, dat ik u zo
geraakt heb met die boom. Het was on
verantwoordelijk van me om zo hard die
hoek om te hollen. Kunt u opstaan?
Hebt u pijn?"
Ook zonder pijn zou Frank ja gezegd
hebben, want het bood hem een opge
zochte gelegenheid nader kennis te ma
ken.
„Kan ik iets goed maken door u een kop
sterke koffie aan te bieden? Kijk, ik
woon hier in de volgende portiek. Ik zal
u overeind helpen."
Franks hart maakte het sprongetje dat
zijn benen niet zo snel konden volgen.
Bijna struikelde hij de treden op. Het
lopen viel hem moeilijk. „Ik mag wel
een dokter waarschuwen" zuchtte zijn
beschermengel.
Toen hij haar kamer binyenhinkte, werd
hij getroffen door de gezellige sfeer. Zij
had kennelijk eigen meubeltjes staan op
een gestoffeerde kamer en bovendien
nog zorg besteed aan stijl en kleur. Aan
de muren hingen hele grote foto's en
tekeningen. Op de sofa lag op een hel
rood kussen een opengeslagen schets
boek. Het zag er allemaal uit, alsof ze
zo weer verder zou tekenen.
Hij had alle tijd haar werk te bekijken
terwijl ze elders koffie brouwde. Toen
ze met de dampende koppen binnen
kwam, maakte hij haar zijn compliment,
maar hij hield op toen ze begon te blo
zen.
„Ja, ik teken" antwoordde ze, „ik teken
voor een reclamebureau, maar deze heb
ik voor m'n plezier gemaakt."
„Ik wou dat ik één enkele van die te
keningen in mijn kamer had" verzuchtte
Frank .„O, u mag er wel eentje heb
ben wel meer ook," bedacht ze. „Ik
ben u heel wat schuldig. Mag ik het in
tekenwerk betalen?"
Ze werden het tenslotte eens over de
prijs: zij zou hem proberen te portret
teren. Daar moest hij dan wel een aantal
keren voor komen poseren, maar dat
had hij er wel voor over.
Voor hij bekomen van schrik en pijn
opstapte, vroeg ze hem nog even te
helpen de kerstboom op te zetten. Frank
wilde in een overmoedige bui al zeg
gen: ik wil je helpen met alles wat je
maar vraagt, maar hij bedacht zich en
hield het op: „Natuurlijk, waar moet hij
staan?"
In een oogwenk stond de stam stevig in
de beste hoek van de grote kamer. En
als vanzelf begonnen ze hem samen te
versieren. Ze had zelf gezellige figuurtjes
geknipt en geschilderd en ook kralen tot
slingers geregen. Hij had nog nooit zulke
originele versiersels gezien.
„Het is alsof we elkaar al jaren kennen,
juffrouw" ontdekte hij.
„Juffrouwik heet Mieke. Mieke Ver
hagen."
„Wist ik al".
„Wist je dat? Ook van het naambordje?"
„Nee, het staat onder die prenten aan
de muur."
Ze ploften neer op de sofa en zaten te
vreden naar het resultaat van hun werk
te kijken. En passant vertelde hij van
zijn eenzame bestaan. En hoe blij hij was
met deze kerstavond, ter vergoeding van
de eenzame kerstdagen.
„Tweede kerstdag ga ik naar mijn
ouders" zei ze plotseling, „maar voel je
er voor om morgen van mijn kookkunst
te komen genieten? Ik heb een kamer
met keuken. Ik heb van alles in huis,
maar m'n vriendin die zou komen, heeft
het af laten weten. Je komt eigenlijk als
geroepen
„Dat is het beste voorstel dat me in
jaren gedaan is" zei hij, terwijl hij nog
wat moeilijk overeind kwam. Ze merkte
het en Frank liet zich slechts zwakjes
protesterend steunen op de trap.
Beneden bij de voordeur gaven ze elkaar
een hand. En terwijl hij haar aankeek
wist hij al, dat hij nooit meer een kerst
feest alleen zou vieren.
In deze tyd van oecumenische toenadering van allen die zich christenen noemen,
moet men het betreuren dat de Grieks-orthodoxe kerk nog zo weinig belangstel
ling ontmoet in onze contreien. Men kan rustig zeggen dat deze oosterse chris
tenen eeuwenlang door het Westen zelfs totaal vergeten zijn.
De benaming Grieks-orthodox wordt overigens nogal aangevochten. Verschillende
theologen spreken liever van „Oosterse kerken". Tot die oosterse kerken rekent
men dan alle kerken van de Byzantijnse ritus. Dat zijn, in groter verband gezien,
alle kerken die behoren tot de patriarchaten van Constantinopel. Jeruzalem, Ale-
xandrië, Antiochië, de zelfstandige kerken van Griekenland, Cyprus en Sinaï, als
ook de Russisch-orthodoxe kerk. Maar aangezien de benaming Grieks-orthodox
altjjd nog vrij algemeen is, zullen we deze benaming aanhouden.
Mentaliteitsverschil met het Westen de eredienst als zodanig als de beste
De Grieks-orthodoxe kerk geeft als eer-
ste indruk aan de onbevangen toeschou
wer dat het geheel vrij statisch is. De
ritus is bij de eredienst van enorm be
lang. De prediking komt pas op de twee
de plaats. In het oosten beschouwt men
prediking.
Het meer beschouwende karakter van de
Oosteuropese volkeren komt in hun ere
dienst sterk naar voren. Leggen wij in
het Westen de nadruk op de morele en
ethische zijde van het christendom èn in
Joaquino
salade
voor A personen
|lkl 00 9 O MtU Califomisch»
blauwe
100 9 eelderiefcno!
1 grote zure appel ISO g)
1 grape fruit
2 eetL slesau»
5 eet), yoghurt
hel np ven een h*We cftroen
til eetIJ
zout en peper naar emaalc
Wel de rozJJnen S minuten In
koud water en laat ze daarna
goed uitlekken cn afkoelen. Rasp
de eeldorleknol. snl|d de appel
de grape fruit In kleine stukj63
en meng alle Ingrediënten door
elkaar. Voeg zout en peper naar
smaak toe.
Serveren op slablaadjes In gis
zen coupes of schaaltjes.
ïBpi
Opgave 1: Kruiswoord (op de muur van
het huis)
Horizontaal: 1. Chr. feest; 7. jongens
naam; 8. hoofdtelwoord met nadruk; 10.
Amerikaanse generaal (afk.); 12 buiten
dijks land; 13. wiel; 14. de ruimtelijke
grens van iets; 15. onbep. voornaam
woord; 16. rustend; 17. met Gods wil;
18. muurholte; 19. Jacob's vrouw; 20.
binnenlandse strijdkrachten; 21. berg
ruimte; 22. register ton; 23. voertuig; 24.
aanvoer troepen; 25. regel; 29. roem; 31.
handeling; 32. verpleegster; 33. advocaat;
34. dierenverblijf; 36. verdriet; 37. deel
van een haard.
Verticaal: 1. broodsoort; 2. metaaloxide;
3. heilige; 4. motorrace; 5. gewaterde zij
de; 6. rit per slee; 9. pas gewijd
priester; 11. lichtdrager; 26. Eg. koning;
27. stoeiziek; 28. uitgave; 29. zoogdier;
30. toonloze vorm van daar; 35. gravin
van Holland; 36. bergplaats.
Opgave 2: Kerstboompuzzel (op de muur
in het kruiswoord)
l In de twee rijen hokjes van boven naar
beneden gelezen kunt u een wens lezen,
als u van de sommetjes, in elk hokje
opgegeven, de uitkomst weet. Die uit
komst geeft de letters aan, die gebruikt
moeten worden.
Past u goed op! De boompjes
zijn zwart of wit, bij de ene soort ge
bruikt u het alfabet van Z naar A en
bij de andere soort van A tot Z.
Opgave 3: Pakjespuzzel (mevrouw en
mijnheer dragen ze).
Op de pakjes staan zes lettergrepen. Hier
kunnen zes woorden van gemaakt wor
den van twee lettergrepen. Maar u mag
maar twee keer de zelfde lettergreep ge
bruiken.
Opgave 4: Hekwerk (het hek vooraan)
Van boven naar beneden: 1. samensmel
ting van bedrijven; 2. schampere op
merking; 3. urn; 4. onontgonnen; 5. buf
fel; 6. Zuidamerikaanse trompetvogel; 7.
in zijn geheel.
In de courant van a.s. vrydag vindt u
de volledige oplossing.
Van links naar recht: 8. depressiegren-
zen; 9. felle neerslag van bevroren wa
terdamp.
Opgave 5: Letter-wisselen (op de boom)
In deze puzzel staan horizontaal tien
woorden. Als u van de meeste woorden
de letters verwisselt, ontstaat er op de
eerste en derde rij hokjes verticaal een
spreekwoord.
Opgave 6: Geheimschrift (op de schut
ting).
Elk hokje stelt een letter voor. De let
ters zijn aangegeven door een bepaald
figuurtje. De overeenkomstige figuurtjes
stellen dus ook overeenkomstige letters
voor.
De uitkomst geeft een twee-regelig rijm
pje, dat horizontaal verschijnt na ont
cijfering.
Opgave 7: Kerstbomen tellen
Hoeveel kerstbomen staan er in deze te
kening? Telt u ze goed, want het zijn er
meer dan u denkt! De uitkomst moet
bovendien een rond getal opleveren.
een intellectueel verantwoorde geloofs
leer, in de orthodoxe kerk zoekt men
meer naar de mysteries van het geloof
en de kerkelijke tradities.
In de vrij sombere kerken dringt het
daglicht nauwelijks door. Het inwendige
is veelal in schemerdonker gehuld. Noch
tans is het bijwonen van zo'n dienst be
slist geen sombere en droefgeestige be
zigheid.
De pracht en praal bij de dienst, de sta
tige priesters en diakenen, gehuld in
prachtige gewaden, hun vaak zilverwitte
lange haren en baarden, de kostbare
boeken, de lampjes die de ikonen be
schijnen, de geheel gezongen liturgie, en
dit alles verlicht door flakkerende kaar
sen, maken het bijwonen van zo'n dienst
tot een ongekende belevenis.
Tijdloos teken
De plaats van de priester in deze kerk
is anders dan we die bijvoorbeeld in de
rooms-katholieke kerk kennen. Hij staat
meer tussen de mensen in. Hij mag
trouwen, maar slechts eenmaal in zijn
leven. En voordat hij priester is gewijd.
Daarom bestaat er een Russisch ge
zegde: „Hij zorgt voor zijn eigendommen
als de pope voor zijn vrouw."
De ikoon behoort tot de belangrijkste
uitingen van deze kerk. In de voorstel
ling wordt een symbool gegeven van het
geloofsleven, 'n symbool dat de West-
europese mens over het algemeen
vreemd is. Dat komt omdat wij de ikoon
benaderen als kunstvoorwerp; op de
voorstelling dus esthetische regels toe
passen. Dat is onjuist. De ikoon is een
voorstelling, die de gelovigen wil herin
neren aan datgene tot wie en waarvoor
zij bidden: Dit gebed moet door het zien
van de voorstelling worden verdiept.
Evenmin mogen we de ikoon vergelijken
met de middeleeuwse schilderingen in
onze kerken. Die waren bedoeld om de
ongeletterde leek het bijbelverhaal in af
beeldingen bij te brengen. De ikoon is
een tijdloos teken naar de heilsmyste
riën.
Schisma
De oosterse volkeren onderscheiden zich
in hun mentaliteit aanzienlijk van de
bewoners van de westelijke landen. Mis
schien dat wel van het begin af aan
deze twee temperamenten tegenover el
kaar hebben gestaan. En dat dit, nog
meer dan een afwijkende mening inzake
de dogma's, de werkelijke reden van de
afscheiding was?
In juli 1054 werd de scheiding tussen
oost en west (schisma) een voldongen
feit. Vanaf dat moment gaan de Grieks-
orthodoxe en rooms-katholieke kerk hun
eigen weg, nadat in de jaren daarvoor
de tegenstelling tussen Rome en Con
stantinopel zich steeds sterker hadden
toegespitst. Maar de Grieks-orthodoxe
kerk zou in de daaropvolgende eeuwen
veel meer bedreigd worden dan de
Roomse moederkerk. Wanneer in de
nacht van 28 op 29 mei 1943 de Moham
medanen de laatste grote stormloop op
Constantinopel inzetten en de Turken
tijdens de laatste dienst de Hagia Sofia
binnendringen, is dat meer dan een ver
overing van een vijandige hoofdstad. Het
is volgens de Mohammedanen een sym
bool dat hün profeet meer zegen geeft
dan de Heer van de Christenen.
Ontmoeting met Paus
Vele eeuwen lang heeft er toen een reus
achtige strijd gewoed tussen de ortho
doxen en de Mohammedanen. De Turkse
overheersing kende tijden van verplicht
depotisme, afgewisseld met jaren van
ellendige overheersing.
In de vorige eeuw kende de Grieks-or
thodoxe kerk in Rusland een grote op
bloei. Daarentegen was er op de Balkan
een zware vervolging. De opstand van
de Grieken tegen de Turken (1831)
bracht daarin verandering. Griekenland
werd enkele jaren later een zelfstandige
staat.
In de jongste geschiedenis heeft de Or
thodoxe kerk in Rusland veel terrein
verloren, maar misschien dat hierdoor
toch een verdieping van het geestelijk
leven is gekomen. Een verdieping die
zich manifesteerde door de aansluiting
bij de Wereldraad van Kerken in 1960.
Gelukkig is er ook weer een incidenteel
contact tussen de oosterse en westerse
kerken. In dat verband moet vooral de
ontmoeting tussen paus Paulus en pa
triarch Athenagoras van Constantinopel
in Jeruzalem (januari 1964) worden ge
noemd.
Pikante
^CaliSornlscbe
vissauce
voor 4 personen
100 a Callforpleeh» blcuw»
rozijnen
1 middelgrote zura tppel
<iil00g>
1 klem# ul
ïitheeLdDI»
1 theeL sambal o«U
6 di C/2 liter) zure ro
(eourcraam)
Wol de rozijnen 5 minuten tn
hcot^atoreniaatzo daarna goed
•uitlekken en aTRoclen. Raap do
eppol en de ul.
Mong allo Ingrediënten door eï-
keer en laat do oauco een paar
uur op «cn koelo ptaata «taart
Cb.v. In de koeltaeO.
1. Serveren bij gekookta of gebak
ken vle.
Het kerstfeest werd niet altijd op 25
december gevierd, maar pas sinds de
vierde eeuw.
Het staat niet vast dat Christus op 25
december werd geboren. Het kerstfeest
werd op 25 dec. gesteld, ter kerste
ning van het heidense feest van de on
overwinnelijke zon.
De helft van onze aarde viert het kerst
feest niet in de winter, maar in het
hartje van de zomer, dat is het zuide
lijk halfrond.
Het gebruik van Hulst is reeds zeer
oud. de Romeinen gebruikten het reeds
bij de viering van hun feesten ter ere
van de stad Saturnus.
De mistletoe is geen Engelse import,
maar de oer-Nederlandse maretak.
Dat jonge meisjes onder de mistletoe
gekust mogen worden dateert uit vroe
gere tijden, toen men geloofde dat de
maretak in bewaring gegeven was aan
de' godin van de liefde.
De kerstboom kwam het eerst in zwang
in de Elzas in het begin van de 17de
eeuw.
Als voorloper van de kerstboom worden
beschouwd de groen geverfde houten
pyramidevormige stellages welke in het
midden van de vorige eeuw nog ver
kocht werden op de kerstmarkt in Ber
lijn.
Onze kerstboom is geen denneboom,
maar een spar, en wel een fijnspar.
Uit Zweden stamt het gebruik kaarsen
aan de takken van de kerstboom te be
vestigen.
In 1825 gaf een Duitse tekenaar gestal
te aan 't kerstmannetje.
In Noord-Amerika geloven de kinderen
dat het kerstmannetje Sinterklaas heet
en met cadeautjes door de schoorsteen
binnenkomt.
In Zweden worden tijdens de kerstda
gen bokken, gemaakt van stro in huis
neergezet, terwijl in dat land het ook
gebruikelijk is niet alleen kaarsen in de
kerstboom te bevestigen, maar ze ook
op het hoofd te dragen.
In Twente is het gebruikelijk omstreeks
de kerstdagen op de midwinterhoorns te
blazen.
Aan kinderen die op kerstmis geboren
werden, schreef men volgens het volks
geloof de gave van voorspelling toe.
In 't eeuwig groen der sparren is Uw Naam,
In 't licht der kaarsen Uwe eeuwigheid;
Terwijl wij zwijgend bij de sterren staan.
Vergaat in 't eeuwig niet de dwaze tijd.
Aan onze kerstboom hangt een zilv'ren bal.
Ze iykt een traan die aan ons oog ontspringt.
Terwijl in 't zelfde uur een eng'lenkoor
Het „in de mens een welbehagen" zingt.
Wat doen wy God, in 't stille kerstnachtuur,
Als hemels licht valt op de razernij
Van wat Uw schepping werd? Wij gaan wat stil
Op onze tenen aan de stal voorbij.
Wij laten zelfs de trekker van 't geweer
Niet los omdat de noodzaak daartoe dwingt.
En horen daardoor niet het eng'lenkoor
Dat 't „in de mens een welbehagen" zingt.
Er loopt een neger door een donk're straat
In Zuid Transvaal zijn blik is schuw en bang.
Want elke dag wordt hij opnieuw beschimpt
En geschuwd na z'n zwarte martelgang.
De blanke haat hem in de naam van God.
Hy weet zich sterk, door duizenden omringd.
Hy slaat z'n zwarte broeder, terwyl
Hy 't „in de mens een welbehagen" zingt.
Een oude moeder knielt 't is by een graf
Haar zoon werd neergeschoten God-weet-waar
Ze steekt een kaartsje aan en wacht en wacht
Omdat het kerstfeest is voor hèm en haar!
Zo zit ze met gevouwen handen lang.
Omdat voor haar de tyd nu niet meer dringt.
En dwars door haar verdriet, voor haar het koor
Een „in de mens een welbehagen" zingt.
Zo staat in deze tyd de denneboom,
In huis. café en ergens op een plein.
Als een symbool van vrede en van licht
En hoe het op deez' aard had kunnen zyn!
De zilv'ren bal aan 't stukje ijzerdraad,
Weerspiegelt al wat ons vandaag omringt.
Wat liefde en wat haat terwyl dat koor
Nog zacht en ver van welbehagen zingt.
In 't eeuwig groen der sparren en in 't licht
Der kaarsen, heerst een goddelijke macht,
En elke dag zou 't kerstfeest moeten zyn
Omdat mét 't Kind ons liefde werd gebracht.
We klinken op het feest, we dansen om de boom,
Als eens om 't gouden kalf in de woestijn.
Maar om het welbehagen te verstaan,
Is 't nodig met elkander stil te zijn!
r
