WasseeeJie
Tsjiang Kai-Sjek
IS DE COMPUTER
VRIEND OF VIJAND VAN DE MENS
Nu het buiten zo koud is
doet U de was teeh ook in de
Officiële
mededelingen
De 80-jarige revolutionair
MET RAAD EN D AAD
EDISON WAS EEN
HANDIGE
ZAKENMAN
en trok veel profijt
van zijn genialiteit
S0ESTERBERG
ELEKTRISCHE
VISSEN
Hij zal eerder de mens behoeden
In onze collectie
BRILMONTUREN
Fa. I». F. VOIGT
De achtergrond
Collecte
Een nieuwe expositie in
„Goed Wonen"
Kath. Vrouwengilde
Voetbal
Muziekvereniging hield
receptie
Spanningen van
300 tot 800 Volt vellen
een volwassen man
POLITIE TEL. 4444
TEL. BRANDWEER 3 3 3 3
DINSDAG 14 NOVEMBER 1967
Er bestaan computers die kunnen scha
ken. Er zijn al vele computers die door
middel van ponskaarten de administra
tie van een groot bedrijf overnemen en
vele personeelsleden overbodig maken.
Er zijn computers in ontwikkeling die
de diagnose van een zieke zullen kun
nen stellen. Er zijn computers die de
plaats van de winkelier achter de toon
bank kunnen innemen.
Bovenstaande is een kleine bloemlezing
van kranteberichten die verontrustend
genoemd zouden kunnen worden. Als
de ontwikkeling van de computer zo
doorgaat gaat ze misschien de mens
nog eens overheersen!
Om antwoord op die vraag te krijgen
spraken we met de heer J. Brouwers
uit Apeldoorn, die bereid was om op
heldering te verschaffen.
Toepassingen
Is het waar dat computers al dat soort
dingen kunnen doen?
„Ja, dat is waar. Maar ik moet er di
rect bij zeggen dat zoiets veel sensa
tioneler lijkt dan het is. Computers zijn
en blijven voorlopig zeer domme ma
chines, die maar heel weinig kunnen,
maar dan wel verschrikkelijk vlug.
Hoe dom ze zijn blijkt uit de volgende
anecdote. Iemand heeft 2 horloges waar
van de een stilstaat en de ander 10
minuten achterloopt. Hij legt de com
puter het probleem \roor welk horloge
hij moet wegdoen en welk behouden.
Het antwoord luidde: Het horloge dat
stilstaat moet u behouden. Het wijst
2 maal per dag de juiste tijd aan. Het
andere horloge doet dat nooit!
Er zijn eigenlijk maar drie taken waar
voor ze werkelijk geschikt zijn. Dat zijn
het tcehriisch-wetenschappelijk reken
werk, de commerciële toepassing en het
bewaren van informaties. Bij het tech-
nisch-wetenschappelijk rekenwerk doet
de computer zijn werk bij vraagstukken
die vaak wiskundig zijn en waarbij zo
veel rekenwerk te pas komt, wat bo
vendien zeer ingewikkeld kan zijn, dat
het inschakelen van een computer ge
wenst is."
De graankorrel
„Hoe weinig er voor nodig is in prin
cipe kan ik het best met een voorbeeld
duidelijk maken.
Misschien kent u de legende van de
man die als beloning aan een koning
vroeg op een schaakbord het eerste vak
te beleggen met één graankorrel, het
tweede met twee, het derde met vier
enzovoort. Ieder gewoon mens die kan
optellen zou het totaal kunnen uitre
kenen, maar de kans op fouten en de
tijd die ervoor nodig is, zijn bezwaar
lijk. Een computer doet dat in enkele
seconden en zonder fouten. Bij de tech-
WEDEROPBOÜWWET
Burgemeester en wethouders van Soest
maken bekend, dat zij voornemens zijn
om aan de vereniging „De Utrechtse
Heuvelrug", Achter St. Pieter 20,
Utrecht, op haar daartoe gedaan ver
zoek, op grond van het bepaalde in
artikel 20 van de Wederopbouwwet,
vergunning te verlenen voor het bou
wen van een toiletgebouw, op het per
ceel, gelegen aan de Foekenlaan, kada
straal bekend gemeente Soest, sectie D,
nummer 3074, zulks in afwijking van
het bestemmingsplan „Landelijk Ge
bied".
Alvorens een definitieve beslissing te
nemen stellen zij belanghebbenden in
de gelegenheid om binnen een termijn
van één week na de dagtekening van
deze bekendmaking hun eventuele be
zwaren schriftelijk bij hen in te dienen.
De op de bouwaanvrage betrekking
hebbende stukken liggen gedurende
diezelfde termijn ter gemeentesecretarie
ter inzage.
Soest, 14 november 1967.
WEDEROPBOUWWET
Burgemeester en wethouders van Soest
maken bekend, dat zij voornemerfè zijn
om aan de vereniging „De Utrechtse
Heuvelrug", Achter St. Pieter 20,
Utrecht, op haar daartoe gedaan ver
zoek, op grond van het bepaalde in ar
tikel 20 van de Wederopbouwwet, ver
gunning te verlenen voor het bouwen
van een toiletgebouw op het perceel,
gelegen aan de Van Weerden Poelman-
weg, kadastraal bekend gemeente Soest,
sectie D, nummer 3076, zulks in afwij
king van het bestemmingsplan „Lan
delijk Gebied".
Alvorens een definitieve beslissing te
nemen stellen zij belanghebbenden in
de gelegenheid om binnen een termijn
van één week na de dagtekening van
deze bekendmaking hun eventuele be
zwaren schriftelijk bij hen in te dienen.
De op de bouwaanvrage betrekking
hebbende stukken liggen gedurende
diezelfde termijn ter gemeentesecretarie
ter inzage.
Soest, 14 november 1967.
WEDEROPBOUWWET
Burgemeester en wethouders van Soest
maken bekend, dat zij voornemens zijn
om aan Aardoliebelangen Gemeenschap
N.V., Prins Bernhardlaan 28 te Soest,
op haar daartoe gedaan verzoek, op
grond van het bepaalde in artikel 20
van de Wderopbouwwet, vergunning te
verlenen voor het bouwen van een kan
toorgebouw, quick-service-ruimte en
woonhuis op het perceel, gelegen aan
de Birkstraat, kadastraal bekend ge
meente Soest, sectie C, nummers 1836
en 1984, zulks in afwijking van het be
stemmingsplan „Soest-Zuid".
Alvorens een definitieve beslissing te
nemen stellen zij belanghebbenden in
de gelegenheid om binnen een termijn
van twee weken na de dagtekening van
deze bekendmaking hun eventuele be
zwaren schriftelijk bij hen in te dienen.
De op de bouwaanvrage betrekking
hebbende stukken liggen gedurende
diezelfde termijn ter gemeentesecretarie
te inzage.
Soest, 14 november 1967.
nisch-wetenschappelijke taak wordt de
computer dus ingeschakeld bij proble
men als het samenstellen van een weer
bericht, radio-astronomie, enquêtes, het
uitrekenen van de baan die een ruim
teschip zou moeten volgen om een be
paald object te bereiken!"
Commercie
U noemde nog twee taken? „Inder
daad. Dat is dan als eerste de toepas
sing van de computer bij bedrijven.
Daar is een hele afdeling nodig voor
het berekenen van salarissen, facture
ring, voorraadadministratie, te veel om
op te noemen. Wanneer mensen dat
doen, is er veel tijd voor nodig. Er
kunnen en worden ook fouten gemaakt
die allemaal weer ongedaan gemaakt
moeten worden. De computer is hier
opgedoken in de vorm van een pons
kaarten verwerkende machine. Het bes
te te vergelijken, waaruit tevens blijkt
hoe oud het principe daarvan al is, is
dat met een draaiorgel. Daarbij stopt
de orgelman immers een lage karton
nen band in zijn instrument waar al
lerlei gaatjes zitten? In zo'n gaatje valt
een pennetje, de band instrueert als
het ware het instrument, en fouten of
verkeerde noten hoort men niet. Som
mige carillons die zo bediend worden,
werken met een trommel waar hetzelf
de systeem wordt toegepast.
Bij de ponskaart gaat het precies zo.
De gaatjes in zo'n kaart bepalen wat
de computer moet doen. Natuurlijk is
dit zeer summier aangeduid want er
komt nog veel meer bij kijken, maar
dat komt er bij een draaiorgel ook".
Nieuwe funetles
Maar als zo'n computer de administra
tie overneemt, komen er dan geen men
sen op straat te staan omdat ze over
bodig zijn?
,Ja en nee. Wanneer de computer de
administratie overneemt komen er in
derdaad mensen vrij, maar die kunnen
elders misschien ingezet worden. Daar
komt omscholing bij te pas. Overigens
is het ook zo dat de computerindustrie
weer allerlei nieuwe functies schept, zo
als de programmeur, die de gegevens
pasklaar maakt voor de computer en
mensen die die gegevens gaan verzame
len.
Globaal gezien is er weinig of geen
sprake van mensen die zonder werk
komen. Dat is in het verleden ook wel
gebleken, toen de machines de men
selijke handenarbeid verdrongen. In-
plaats van minder waren er meer men
sen nodig om het werk aan te kunnen."
Informatie
„Het derde punt is het opbergen van
informatie. Computers kunnen worden
uitgerust met heel grote geheugens,
waardoor ze de meest uiteenlopende ge
gevens kunnen bewaren, zoals bevol
kingsregisters, archieven voor de politie
bij de vingerafdrukken, bij de rechts
spraak in de vorm van jurisprudentie,
medische rapporten, of wetenschappe-
lije artikelen".
Zijn er nog andere mogelijkheden?
„Natuurlijk, en nu komen we bij de
berichten die U in de krant las. Com
puters kunnen worden gebruikt om de
ene taal in de andere om te zetten,
Frans in Noors, om wat te noemen. Ze
kunnen muziek componeren, wiskundige
stellingen bewijzen, de baan van een
projectiel berekenen, en leren schaken.
Daar komt geen „denken" aan te pas
in de zin zoals wij dat kennen, maar
het onderzoeken van mogelijkheden met
uitsluiting van de fouten. Een com
puter kan in zekere zin ook leren. Een
voorwaarde daarbij is de mogelijkheid
tot programmaverandering."
Durft U een toekomstvoorspelling te
doen ten aanzien van computers?
„Heel moeilijk. De meningen zijn daar
over zeer uiteenlopend. Vele deskundi
gen menen dat de computer heel veel
van het menselijk vermogen zal kun
nen overnemen en evenaren of zelfs
overtreffen, maar dat ze nooit in staat
zullen zijn om creatief te zijn, met an
dere woorden zullen kunnen denken of
op ideeën komen. Anderen zijn ervan
overtuigd dat ze dat wel kunnen, in die
zin dat de menselijke hersenen eigen
lijk op zich ook computers zijn, die
werken met gegevens die ze in het le
ven opgedaan hebben."
Oorlog?
Zou de machine, de computer de mens
eens dwingen tot een oorlog om de baas
te blijven?
.Natuurlijk niet. Alles dat mensen doen
is niet objectief bekeken. De gevoelens
en hartstochten en weet ik al niet be
ïnvloeden ons voordeel zo, dat we vaak
verkeerde oplossingen kiezen. De com
puter, zo hij al eens tegenover de mens
zou komen te staan, wat ik persoonlijk
niet geloof, zal objectief blijven en geen
oorlog gaan voeren, die immers tot
niets leidt. Hij zal eerder de mens be
hoeden tegen het ondernemen van po
gingen om menselijk leed te veroorza
ken, doden te laten vallen, gebouwen te
verwoesten.
Heus, wanneer we de computer verder
kunnen ontwikkelen, zal hij een zegen
voor de mensheid blijken te zijn. Al
leen de mens zelf kan de computer te
gen zijn eigen soort keren".
Men spreekt tegenwoordig wel over de
robots, die middels de computer een
mens tot op zekere hoogte kunnen^ imi
teren, wat denkt U daarover?
„Het antwoord daarop ligt al in die
robot zelf besloten. Ze kunnen soms met
hun ogen knipperen, een onnatuurlijk
taaltje spreken, lopen op een houteri
ge manier, wat al niet. Zelfs met alle
toepassing van de hedendaagse elektro
nische kennis van de mens kunnen we
in geen geval een robot construeren die
ook maar enigszins te vergelijken is
met een mens. Daar is geen sprake van.
Heus, U hoeft zich niet ongerust te
maken".
We verlieten de heer Brouwers met
het opgeluchte gevoel dat de computer
de mens toch niet bedreigt, wat voor
velen een hele geruststelling moet zijn.
ls er zeker een naar uw keus.
Burgem. Grothestraat 30
Erkend zlekenfondsleverancler
Op 31 oktober van dit jaar werd de Chinese generaal en staatsman Tsjiang K'al-
Sjek tachtig jaar oud. Nog altyd president van de nationalistische regering van
China, zetelend op het eiland Formosa voor de Chinese kust, sinds de communisten
z^jn legers in 1949 versloegen en hy zich terug moest trekken.
De Chinese Volksrepubliek werd uitgeroepen en de rol van Tsjiang leek uitge
speeld. Niemand verwacht dat hy nog by zijn leven terug zal keren als een figuur
die van invloed zal ztfn op de lotgevallen van het Chinese volk.
Die invloed heeft hy wel gehad. Tsjiang K'ai-Sjek heeft een grote rol gespeeld in
de geschiedenis van China na de eerste revolutie.
Tsjiang K'ai-Sjek werd geboren in een
tijd waarin het oude China al niet meer
in staat was zijn geïsoleerde positie in
de wereld te handhaven. Het heeft te
maken gehad met twee opium-oorlogen,
bezetting door Rusland van het Ili- en
het Amoergebied, door de Fransen van
Cochin China, het tegenwoordige Viet
nam en diverse opstanden. Tsjiang was
nauwelijks 7 jaar oud toen de Chinees-
Japanse oorlog uitbrak en in 1900 volg
de beruchte Bokseropstand.
In 1908 sterft keizer Kwang-sju, opge
volgd door een kind van drie jaar, on
der regentschap van prins Tsj'oen. Maar
het jonge volk van China ontwaakt, de
oude regeringssystemen blijken niet meer
te voldoen en de revolutie zal in 1911
losbarsten. Het klimaat daarvoor is dan
wel bijzonder rijp: in Mongolië en
Mandsjoerije heerst een epidemie van
longenpest, in de centrale provincies ver
oorzaken enorme overstromingen een on
gekende hongersnood. Er komt ontevre
denheid die zich in een van de provin
cies uit door de gevolgde regeringspo-
litiek bij de spoorwegen, die de provin
ciale belangen verwaarloost. In oktober
1911 ontploft er bij vergissing een bom
in het huis van revolutionaire leiders en
die knal wordt het sein om openlijk de
revolutie te verklaren.
Revolutie
Bij het uitbreken van de revolutie be
vindt Tsjiang zich in Japan, maar hij
keert onmiddellijk terug. Na zijn mid
delbare schoolopleiding had hij al een
bezoek aan Japan gebracht en in 1906
gaat hij naar de Militaire Academie te
Pau-ting. Zijn verdere militaire opleiding
ontvangt hij in Tokio en bij zijn terug
keer naar aanleiding van de revolutie
LATHYRUS. - Wanneer moet ik het
zaad van een vaste lathyrus zaaien?
Antwoord: U kunt dit op verschillende
tijden doen afhankelijk van de omstan
digheden.
a. Februari-maart in kistjes of potten
onder glas of plastic hoes in de warme
kamer. Na opkomst hoes of glas ver
wijderen en ze koeler zetten. Daarna
in potjes zetten in voedzame grond en
na half mei buiten uitplanten.
b. In maart-april in potjes in een kou
de bak of vorstvrije kamer, drie zaden
per potje. Met potkluit na half mei uit
planten.
c. Ln de volle grond in april zaaien.
Er is echter dan kans dat ze hetzelfde
jaar niet bloeien.
Wanneer de plantjes goed afgehard
worden dan kan ook in het laatst van
maart uitgeplant worden.
onderscheidt hij zich diverse malen als
legeraanvoerder.
In de wilde jaren na 1911 sluit hij zich
aan bij de tegenstanders van Yuan Sje-
k'ai, bekwaam staatsman en generaal,
die begreep dat de dynastie ten einde
liep en inplaats van de revolutie neer te
slaan met zijn uitstekend gedrild leger,
in 1912 de republiek uitroept.
Tsjiang ziet zich genoodzaakt diverse
malen te vluchten, onder meer naar Ja
pan en Sjanghai. Hij heeft zich aange
sloten bij Soen Yat-sen. die in 1913 een
nieuwe revolutie uitroept die geen succes
heeft. Beide figuren, Yuan Sje-k'«i en
Soen Yat-sen blijven belangrijke figuren
in de daaropvolgende jaren en Soen
stuurt in 1923 Tsjiang naar Moskou, uit
welk bezoek de benoeming van de Rus
sische agent Borodin volgt, die na zijn
landgenoot Joffe het bolsjewisme met
kracht begint te propageren. De invloed
van het communisme waar Tsjiang la
ter nog zoveel mee te maken zal krijgen,
begint op te komen.
In 1924 wordt hij benoemd tot president
van de Militaire Academie in Whampoa
en tevens tot lid van de commissie voor
militaire zaken.
Huweiyk en stryd
In het daaropvolgende jaar, 1925, over
lijdt de man aan wie Tsjiang trouw was,
Soen Yat-sen en wordt de nationalis
tische regering gevormd.
Tsjiang behaalt enkele militaire over
winningen en wordt in 1926 president
voor de commissie militaire zaken en op
perbevelhebber van een expeditie tegen
het noorden, waarbij hij de gehele vallei
van de Jang-tse verovert. Maar dan
komt het tot een breuk tussen de succes
volle generaal en de vertegenwoordiger
van de communistische vleugel in de
partij, Borodin.
Aanleiding is eigenlijk het feit dat de
aanhang van het communisme te groot
wordt naar Tsjiang's zin. Mao Tse-toeng
schrijft in dat jaar, 1927' zijn „Bericht
over de boerenbeweging in Hoe-Nan".
In maart van dat jaar vormt Tsjiang
een nieuwe Nationale Regering te Nan
king en begint een ernstige vervolging
der communisten, die door diverse ge
beurtenissen voorspoedig verloopt en
waardoor de invloedssfeer van het com
munisme sterk wordt ingekrompen.
Tsjiang K'ai-Sjek klaagt hen aan in zijn
„Manifest aan het volk". De positie van
de Russische communistenleider Borodin
wordt tenslotte onhoudbaar en hij ver
laat China. De populariteit van Tsjiang
is echter verdwenen door het terrorisme
waarmee hij de communisten te lijf is
gegaan en hij besluit uit de partij te
treden en vertrekt weer naar Japan.
De strubbelingen in de partij maken zijn
terugkeer echter mogelijk en enkele
maanden later heeft hij zijn oude posi
tie terug, mede door zijn huwelijk met
de zuster van de vrouw van de overleden
Soen Yat-sen.
Eenheid
De eenheid die Tsjiang K'ai-Sjek voor
ogen staat is nog steeds niet bereikt en
komt ook de eerstvolgende jaren niet.
Steeds weer breken er onlusten en op
standen uit die hij moet onderdrukken
en tenslotte ontaarden de onlusten in een
burgeroorlog. Het hoogtepunt ligt in
1930, waarbij generaals strijden tegen de
nationale regering met wisselend succes,
waarbij de beslissing in zekere zin af
hangt van de zijde die een jonge maar
schalk in Madsjoerije zal kiezen.
Tsjiang's troepen beginnen echter het
overwicht te krijgen en als tenslotte de
maarschalk zijn zijde kiest, is Tsjiang's
overwinning zeker. Hij houdt in oktober
1930 een feestelijke intocht als hoofd van
het verenigd China. Dan breekt in 1937
de tweede oorlog tussen China en Japan
uit, nadat Japan in 1931 Mandsjoerije al
bezet heeft, en heeft Tsjiang zijn handen
vol om de Japanners te weerstaan. Er
komt tijdelijk een nationalistisch-com-
munistisch front tot stand, hoewel
Tsjiang niet ophoudt de communisten te
bestrijden. Deze samenwerking duurt tot
1941, waarna de verhouding steeds slech
ter wordt.
Het communisme heeft al in 1928 de
eerste rode republieken gesticht en in
1934 begint de beroemde lange mars van
Mao Tse-toeng door twaalf provincies die
eindigt in Yen-an, waar Mao gekozen
wordt als partijvoorzitter.
Na de capitulatie van Japan komt het in
1949 opnieuw tot een burgeroorlog en
Tsjiang K'ai-Sjek's legers worden defi
nitief op het vaste land verslagen.
In 1949 trekt Tsjiang zich tijdelijk terug
om in 1950 president van de nationalis
tische regering op Formosa te worden,
een toestand waar tot vandaag de dag
geen verandering meer in is gekomen.
Thomas Alva Edison was reeds als kind
een pientere knaap, die op verschillend
gebied duidelijk voor ogen zag, wat de
wereld ontbeerde om een snelle ontwik
kelingsgang naar groter welvaart te kun
nen volgen. Zijn leven is er een bewijs
van soe je als onbemiddelde jongen
evjengoed, misschien zelfs beter, de we-
herd kan veroveren dan als nazaat van
welgestelde ouders. Hij is eeri van de
vele; Amerikanen geweest, die als kran
tenjongen hun loopbaan begonnen en
als een groot man stierven.
Reeds op twaalfjarige leeftijd had deze
jongen een handeltje in kranten aan de
stations. Verschillende van zijn kame
raadjes nam hij op naburige kleine sta
tions in dienst als agent, zodat hij een
grote omzet had en reeds een inkomen
genoot van ongeveer vijftig gulden per
week. Van krantenjongen bracht hij het
spoedig tot redacteur, want hij stichtte
een eigen krant. Men moet zich niet
voorstellen dat hij een groot kantoorge
bouw bezat met de monstermachines uit
onze tijd. Hij kocht slechts een eenvou
dige drukpers, die hij in een treinwagon
installeerde. Hij was directeur-redacteur
van een treinkrant naar zijn eigen idee.
Zakeiyk inzicht
In Amerika woedde de burgeroorlog en
Edison zag dat de mensen zeer hongerig
naar nieuws waren. Gedurende de trein
reis, die soms dagenlang duurde, vonden
er belangrijke gebeurtenissen plaats. De
mensen lazen toen al even graag in de
trein als nu. Op de stations waren tele
graafkantoren gevestigd en hier rende
Edison op af telkens als de trein stil
stond. Hij verzamelde het laatste nieuws
en verkocht dit via zijn tijdens de reis
gedrukte krant aan de reizigers. Er werd
om zijn blad gevochten en Edison deed
goede zaken.
Van het overgespaarde geld bouwde hij
zijn eerste laboratorium, ook al in de
trein. Door een ongeluk kwam er brand
in zijn wagen, waarna hij met labora
torium en al uit de sneltrein werd ge
worpen. Hij kon opnieuw beginnen.
De jonge uitvinder zat vol frisse ideeën.
Hij trachtte deze voor praktische doel
einden aan te wenden, maar begreep dat
hiervoor een goede theoretische onder
grond noodzakelijk was. Daarom besteed
de hij enkele jaren al zijn geld voor de
aankoop van boeken en wetenschappe
lijke tijdschriften. Steeds las hij iets, dat
eigenlijk boven zijn geestelijke stand lag,
maar door zijn stalen wil bereikte hij
een hoge graad van ontwikkeling. Ten
slotte ging hij gewapend met zijn kennis
naar New York.
De eerste patenten
Edison verkreeg daar binnen vijf jaar
vijf patenten op zijn verbeteringen aan
de telegrafie. Voor zijn sublieme presta
ties ontving hij 40.000 dollar van de
„Gold and Stock Telegraph Company",
waarvoor hij werkte. Nu had hij vol
doende geld om een lang gekoesterde
droom in vervulling te doen gaan: het
bezit van eigen eigen laboratorium.
In het voorgaande bleek reeds, dat Edi
son een goed zakenman was. Hij kop
pelde de uitvinders- en zakengeest en
opereerde in vrije uren in het laborato
rium, terwijl zijn meeste tijd nog besteed
werd aan de bouw van automatische
druktelegrafen, waarvoor hij een fabriek
had geopend.
Nog geen dertig jaar was de energieke
man toen hij reeds met behulp van een
groep financiers een zeer modern labo
ratorium in Menlo Park in New York
bouwde. Dit zou het geboortehuis worden
van een groot aantal uitvindingen, ook
van de gloeilamp.
Het elektrisch licht
Edison kwam niet zelf op de idee van
een. gloeilamp. Het beginsel van elek
trisch licht werd het eerst ontwikkeld
door sir Humphrey Davy in het begin
van de vorige eeuw. Hij liet twee kool
spitsen zien, die tegenover elkaar waren
opgesteld en waarmee werd aangetoond,
dat elektriciteit in licht kan worden om
gezet.
Nu was het grote probleem waarmee
men worstelde, hoe er een draad kon
worden gevonden waardoor de stroom
kon worden geleid, zodat er licht ont
stond. Het was J. W. Starr, die in 1845
als materiaal platina gebruikte en daar
mee een eerste schamel succes boekte.
Zijn elektrisch licht was nog onvolmaakt
omdat er teveel energie verloren ging
en de temperatuur niet hoog genoeg kon
worden opgevoerd.
Vele geleerden wierpen zich nu op het
onderzoek. De eerste verbetering kwam
na de ontdekking, dat men gebruik moest
maken van een luchtledige glazen bol om
de gloeidraad gemakkelijker en beter aan
het gloeien te krijgen. Het was nog een
extra verrassing, dat in die luchtledige
ruimte ook de koolstof veel minder oxy-
deerde. Men voelde dus, dat men op de
goede weg was en duizenden onderzoe
kers werkten koortsachtig verder.
Wat deed Edison
Twee boekten er successen. Het waren
Swan in Engeland en Edison in Ame
rika. Edisons vinding werd het meest
gewaardeerd. Hij construeerde een soort
materiaal dat veel overeenkomst ver
toonde met kunstzijde. Dit vond hij niet
toevallig: integendeel, men schat dat op
zijn laboratorium ongeveer honderddui
zend proeven zijn genomen voordat men
een juichkreet kon laten horen. Tiental
len malen wilden zijn medewerkers het
opgeven, maar de geniale geest van Edi
son en zijn onvermoeibare werkkracht
gaven de doorslag. Zijn pogen zou niet
tevergeefs zijn.
In oktober van het jaar 1879 was Edison
met zijn werkers weer aan het proeven
nemen. Veertig uren hadden zij achter
een gewerkt toen plotseling de lamp
aangloeide.
Het was geen moment te vroeg. In an
dere landen was men bezig met proeven,
die van het succes niet verder verwij
derd waren dan Edison. Bovendien be
gonnen de financiers van zijn laborato
rium heftig te protesteren tegen de lange
duur van dit onderzoek en de grote
sommen die ermee gemoeid waren. Uit
eigen middelen had de uitvinder dit pro
ject nooit kunnen financieren.
Naar de vervolmaking
De eerste gloeilampen van Edison brand
den 45 tot 50 uur. Ze waren dus nog
lang niet volmaakt. Het is echter begrij
pelijk, dat bij de eerste publieke demon
stratie, die twee maanden later in Menlo
Park werd gehouden, vele monden van
verbazing openvielen. In tegenwoordig
heid van het gemeentebestuur en 3000
genodigden werden er 700 lampen aan
gestoken, die tussen de bomen waren op
gehangen. Het verhaal gaat, dat velen
dachten aan een flinke brand bij de
plotselinge gloed en met angstige ogen
naar boven keken. Algemeen werd de
vinder om zijn succes geprezen.
Edisons eerste kooldraadlamp had wel
ongeveer de vorm van onze lampen,
maar er moest nog veel aan verbeterd
worden. Twee jaar zou de vinder zelf
nog prutsen voordat hij een behoorlijk
produkt kon tonen. Na hem zijn stap-
voetse verbeteringen aangebracht. Vele
materialen werden beproefd.
Het duurde zelfs nog tot 1913 voordat
Langmuir een nieuw licht opging waar
mee een goed bruikbare wolframlamp
werd verkregen. Hij slaagde erin de
zwarte aanslag aan de binnenzijde van
de bol weg te nemen. Die aanslag was
te wijten aan het vervluchtigen van
wolfram tijdens het branden van de
lamp. Om dit vervluchtigen tegen te
gaan. vulde Langmuir de lamp met gas.
Samen met de ontwikkeling van de spi-
raaldraadlamp heeft Langmuir de voor
naamste schaduwen weggenomen, die nog
over de gloeilamp hingen.
De lamp brandde echter reeds, dank zij
duizenden onvermoeide zoekers, dank zij
vooral Edison, de grote voorvechter van
technische vooruitgang. Hij ontstak het
licht van de moderne verlichting en gaf
daarmee aan de wereld een kans om vele
duistere uren in het leven te veraange
namen. Zijn leven en werk zijn een
voorbeeld voor allen die zonder veel
middelen hun levenstaak moeten aan
vangen. Ook daarin is zijn leven een
lamp voor ons geweest. Laten wij ook
dit licht brandende houden zoals wij
erin geslaagd zijn de eerste gloeilamp
uit zijn handen te ontwikkelen tot een
symfonie van licht, die de wereld ver
fraait in de uren dat het zonlicht ons
in de steek laat.
De ln de afgelopen week gehouden
Klaprooscollecte heeft alhier 334,36
opgebracht.
In de toonzaal van „Goed Wonen" aan
de Amersfoortsestraat in Soesterberg
wisselen de exposities elkaar regelmatig
af.
Op 17 november wordt de vierde ge
opend. Exposanten zijn Ineke Veenstra,
Victor Ldriford, Krijn van Dijke, Hans
Timmer, Ed Dukkers en Rien Groene.
Van hen worden schilderijen, plastie
ken en wandkleden tentoongesteld. Men
behoeft zich niet te haasten om de ten
toonstelling te gaan zien, want zij
blijft tot 3 januari van het volgende
jaar.
De afdeling Soesterberg van het ka
tholiek Vrouwengilde organiseert woens-
das 15 november een kunstzinnige
avond. Mejuffrouw Van Woerkom, be
kend kunstenaresse, zal aan de hand
van dia's van eigen werk tonen wat
van zogenaamd waardeloos materiaal
te creëren valt.
UTRECHTSE BOYS-SOESTERBERG 6-0
In de uitwedstrijd tegen Utrechtse Boys
moest Soesterberg een verpletterende
6-0 nederlaag incasseren.
De tegenstanders waren beslist sterker.
Tocht was Soesterberg wel actief en
vaak in de aanval. Het kreeg zelfs een
paar maal een kans, die echter niet
werd benut.
Het waren de Boys, die na een half
uur de score openden, 1-0. Na de her
vatting kwam Soesterberg nog veelmeer
in de aanval, doch het succes bleef uit.
Dat had wel de tegenpartij, die na 25
minuten weer het doel vond, 2-0. Bij
onverwachte doorbraken werd de stand
regelmatig verhoogd tot 6-0.
Er zijn vissen, die een eigenschap be
zitten die bij geen enkel ander levend
dier op aarde bekend is. Dat is het
vermogen om elektrische schokken te
weeg te brengen. Het is niet één be
paalde vis die dit kan, maar het ver
mogen komt voor bij niet verwante
soorten, zowel in zoetwater als in zee,
b.v. een aal levend in de tropische wa
teren bij het Middenamerikaanse con
tinent, voorts grote en kleine elektri
sche katvissen en een krachtige rog,
een platte vis met zweepachtige staart.
De aal kan men wel eens in aquaria
zien als de zogenaamde sidderaal. Dik
wijls worden dan de stroomstoten door
een gevoelig instrument opgevangen en
via een luidspreker in geluid omgezet.
De toeschouwers kunnen dan de elek
trische ontladingen van de aal horen
als een hevig gekraak en geknetter.
Toch zegt dit het publiek nog weinig,
want het vertelt niet veel van de mach
tige intensiteit van dergelijke stroom
stoten.
Gevoelige schokken
De kracht van de stroom varieert met
de grootte van de aal. Een aaltje van
een halve meter lengte kan echter reeds
een zodanige schok geven, dat de per
soon die hem beetpakte zo'n tik krijgt,
dat zijn hand uit het water vliegt en
hij een gevoel heeft alsof zijn arm uit
het lid is gedraaid.
In een van de aquaria repareerde een
oppasser de bak waarin zich een aal
van een meter lengte bevond. Hij moest
in de omlijsting een bout schroeven en
meende veilig te zijn voor de ontla
dingen van het dier, wanneer hij het
water niet aanraakte. Toch kreeg hij
een verschrikkelijke schok, die hem de
schroevendraaier uit de handen rukte.
Zo gebeurde het ook dat bezoekers in
het aquarium plotseling bij een ont
lading van een grote aal hevig begon
nen te trappelen. Wat bleek het geval
te zijn? De vloer was pas geschrobd en
nog vochtig en nu verplaatste de elek
trische stroom zich via het water op de
omlijsting van de bak en via de me
talen poten naar de vloer, alwaar de
stroom zich verspreidde door het vocht.
De bezoekers op de vochtige vloer
Ter gelegenheid van de viering van
haar 40-jarig jubileum hield het be
stuur van de muziekvereniging „Soes
terberg" zaterdagmiddag in café-res
taurant 't Centrum een druk bezochte
receptie. Wethouder De Haan kwam na
mens het gemeentebestuur zijn geluk
wensen aanbieden, vergezeld van de
prettige mededeling omtrent een voor
genomen jubileumgeschenk namens de
gemeente van een bedrag van 1500,-
bestemd voor het nieuw aan te schaf
fen instrumentarium, echter onder
voorbehoud, daar het betreffende voor
stel nog in de e.v. raadsvergadering in
behandeling moet komen.
Van de volgende sprekers noemen we
o.m. de commandant van de vrijwillige
brandweer van Soesterberg, de heer
Luijf, alsmede de voorzitter van de
gevleugelde vrienden", de heer Wijhe.
In al deze toespraken kwam de grote
waardering tot uiting voor het jubi
lerende muziekkorps, dat een onmisbaar
deel uitmaakt van onze dorpsgemeen
schap. Een bewijs voor de grote popu
lariteit en sympathie, die het korps ge
niet, is wel dat niet alleen vertegen
woordigers van muziekverenigingen uit
Soest, Amersfoort en Hoevelaken het
bestuur kwamen gelukwensen, maar
ook deputaties van alle plaatselijke ver
enigingen, vaak onder aanbieding van
een geldelijk bedrag in enveloppe voor
de nieuwe instrumenten. Ook prachtige
bloemstukken waren stille getuigen-
De drumband van „Laetitia" kwam nog
een serenade brengen. In welgekozen
bewoording bracht de voorzitter, de
heer Van Bruggen, dank aan alle spre
kers en andere felicitanten.
Het was een mooie receptie en het ls
nu maar te hopen, dat bij al die luister
het aantal werkende leden op pijl
blijft. Het moet voor kandidaat-leden
toch wel voldoening geven om te weten
hoe zeer hun werk wordt gewaardeerd.
voelden een lichte prikkeling in de be
nen.
300 tot 800 volt
Het behoeft dus geen verwondering te
wekken, dat een grote aal - en zij kun
nen tot ongeveer twee meter lang wor
den - stoten geeft van 300 volt, stoten,
die een paard kunnen doden en zelfs
een volwassen man tegen de grond
kunnen slaan. Bij de rog is de kracht
nog heviger; daar heeft men de span
ningen gemeten van niet minder dan
omstreeks 800 volt.
Deze dieren gebruiken deze elektrische
ontladingen als wapen. Zo|n aal, die
niet erg vlug is, zwemt rustig naar een
school visjes toe. Is hij er in de buurt,
dan geeft hij een ontlading. De school
vlucht uiteen, maar een aantal van de
dichtstbijzijnde dieren blijft versuft drij
ven en de aal kan zijn prooi zonder
enige moeite verschalken. En zo wordt
het spelletje steeds herhaald. Ook als
verdedigingsmiddel is deze eigenschap
niet te versmaden.
De elektriciteit wordt bij deze dieren
opgewekt door spieren. Bij de aal zijn
het drie paar spierachtige weefsels,
waarvan de voornaamste zich van even
achter de kop vrijwel over de gehele
lengte van het lichaam aan weerszijden
van de ruggegraat uitstrekken. De se
cundaire organen lopen er evenwijdig
mee, zijn kleiner, maar meer in de
buurt van de aarsvin. De derde reeks
elektrische organen liggen meer in het
achterste deel van het dier.
Eigen centrale
Alen kunnen zelf de kracht van de
schokken regelen en de kracht ervan
neemt af wanneer zij in korte tijd snel
achtereen schokken hebben afgegeven.
Het elektrisch vermogen raakt dan uit
geput en er zijn vele uren nodig om
nieuwe voorraad op te doen.
De alen zijn onderling niet gevoelig
voor hun schokken, de katvissen ech
ter wel. De roggen zijn erg moeilijk
levend te vangen en nog niet voldoen
de bestudeerd.
Zo vormen deze vissen een unieke
groep dieren met de merkwaardige
eigenschap elektrische ontladingen te
kunnen geven, waarmee weer blijkt dat
de natuur vele wonderen herbergt.
