vruchten
limonade
J
w>SH®
korting
abrikozen
.gSSMve i BRAADWORST
fVAATWAS
UU003S
APPELMOES
8 KNAKWORSTEN
HAARLAK
HUISHOUDJAM
VITAMINE B IN SOORTEN
VAN HUIS-UIT T DREMPELTJE OVER
(^KOFFIEMELK
JONGE
Tachtig jaren medische geschiedenis
Resultaat van klinisch en biochemisch onderzoek
Openbare Leeszaal en
Bibliotheek
Telef. Brandweer 3-3-3-3
JOY
grote fles van 70 Voor
rSL^
van 12° v001
dubbelgrote" flakon
GROF GEBROKEN
van 89 voor
LlTERbükvan^^^
an pot
WITTEW^I,^ aan boodschappen
grote spuitbus
van 295 voor
BOVENDIEN
SltGtWAN
daardoor deze
prijzen nog
lager worden
1/2-literbIik
500 gram
DINSDAG 27 AUGUSTUS 1968
Vitamine B is er in soorten en ze spre
ken tegenwoordig over het vitamine-B-
complex alsof het de gewoonste zaak
van de wereld is. Wie iets meer wil we
ten over deze merkwaardige groep van
stoffen dient zich een ogenblik te verdie
pen in een stuk wetenschapsgeschiede
nis van de laatste tachtig jaar.
De historie van het vitamine B is nauw
verbonden met die van een ernstige
ziekte, de beri-beri, die thans in ver
schillende tropische gebieden nog tame
lijk veelvuldig voorkomt en wel voorna
melijk in die streken waar rijst het
hoofdvoedsel is.
Patiënten met beri-beri bespeuren al
lereerst gevoelloosheid in de benen en
pijn in de kuitspieren; daarna raken
ademhaling en hartfunctie gestoord. De
lijder aan beri-beri wordt uiteindelijk
broodmager en er treedt verlamming op.
Wanneer niet tijdig de juiste behandeling
wordt ingesteld treedt de dood in.
Reeds in het China van duizenden ja
ren geleden was de beri-beri een echte
volksziekte. Het duurde echter tot 1882
voordat enkele geneeskundigen beseften
dat men bij deze ziekte te maken had
met bepaalde tekorten in het voedsel.
In dat jaar ontdekte de admiraal-arts
der Japanse marine, dokter Takaki, dat
de bij de matrozen hevig woedende beri-
beri kon worden genezen èn voorkomen
indien aan het uit gepolijste rijst be
staande voedsel vlees en vis werd toe
gevoegd.
Van vitamines wist men toen nog niets
en dokter Takaki meende dat het de
eiwitrijkdom van de toegevoegde gerech
ten was, waardoor de beterschap optrad.
Aan latere geslachten van wetenschaps
mensen bleef het voorbehouden om te
begrijpen dat met vlees en vis de on
ontbeerlijke vitamine B was toegevoegd,
een stof die ontbrak in de fraai gepolijste
rijst, waarvan het vitaminerijke korrel-
vlies je was verwijderd.
Nederland Nobelprijs
De bij de Japanse marine gedane ont
dekking, hoe opzienbarend ook, had
voorlopig geen gevolgen in de rest van
de wereld. Daartoe waren de onderzoe
kingen nodig van Nederlandse genees
kundigen, werkzaam in het toenmalige
oost-Indië: zij gaven uitbreiding aan onze
verdere kennis van de samenhang tus
sen bepaalde voedingstekorten en het
optreden van beri-beri.
Het was onze landgenoot dr. Evkman
die in 1897 ontdekte, dat kippen die met
geslepen rijst werden gevoed verlam
mingsverschijnselen kregen. In een reeks
van proeven toonde hij aan dat deze
„vogel-beri-beri" te genezen was door de
dieren te voeden met ongepolijste kor
rels óf met een extract dat bereid was
uit het zogenaamde zilvervliesje van de
rijst.
Zijn collega dr. Grijns ging nog een stap
verder, toen hij de veronderstelling uit
te, dat het hier ging om een normaler
wijze in het voedsel aanwezige stof, die
onmisbaar is voor de gezondheid. De
eeuwwisseling had zich toen inmiddels
voltrokken: deze uitspraak van Grijns
dateert van 1901.
Pas in 1912 werd de theorie van het be
staan der „vitamines" geformuleerd en
daarin werden de tot toen toe gedane
waarnemingen in ruimer verband met
elkander gebracht De Poolse chemicus
Casimir Funk gaf toen namelijk als zijn
mening te kennen, dat er speciale stof
fen moesten bestaan, die ieder voor zich
het optreden van een bepaalde ziekte
verhinderen.
Deze stoffen noemde hij vitamines en hij
veronderstelde, dat niet alleen beri-beri
door het gebruik van een bepaalde vi
tamine kon worden voorkomen, maar
ook pellagra, scheurbuik en rachitis. Op
het „anti-pellagravitamine" komen wij
dadelijk terug want dit bleek een sub
stantie te zijn die thuishoort in de groep
der B-vitamines, evenals het „anti-beri-
beri-vitamine" (het anti-scheurbuikprin
cipe kennen wij allen thans als vitamine
C en de anü-rachitis-factor als vitamine
D).
Nog meer landgenoten
De veronderstellingen van Funk werden
aangevuld met onderzoekingen over de
zogenaamde bijkomstige voedingsfactoren,
die verricht werden door de beroemde
Engelse biochemicus Hopkins. aan wie
hiervoor in 1929, tezamen met dr. Eyk-
man de Nobelprijs voor geneeskunde
werd toegekend.
Studieboeken. Schaafsma, Krant/radio/
televisie. - Zahrnt, Wachtend op God.
Vinay, Nieuwe hoop voor Sicilië.
Bunge, Meesters van het verborgene. -
Fromm, De angst voor de vrijheid.
Europa onderweg; ooggetuigen brengen
verslag uit Nota inzake het Navo- en
defensiebeleid 1968. Polak, De weg
omhoog. Allen, Het beroep van ma
nager. Van Gelder en Van Praag,
Beeldende expressie. Waite, Moedige
metgezellen. Makatsch, De vogels van
beemd en veld. - De vogels van strand
en wad. Van den Berg, De psychia
trische patiënt. Huygen en Poortvliet,
Alleen voor jagers. Richter, Transis-
tor-knutselboek. Bakker en Middel
dorp, Nieuw commentaar op Achterberg.
Coleridge, The poems. e=? Bouman, Van
Renaissance tot wereldoorlog. Fucks,
Wereldmachten morgen. Geyl, Ge
schiedenis van de Nederlandse stam. 6
dln. Deutscher, De onvoltooide revo
lutie. Paustovsky, Begin van een on
bekend tijdperk. Oude Afrikaanse
koninkrijken. Kennedy, Een nieuwe
wereld wacht! King, Waar gaan wij
heen? Martin Luther King, „Eindelijk
vrij". Shaw, Zeven jaar bij de Ken-
nedy's. Hagen. Het raadsel van de
verzonken koninkrijken van Peru
Hodgkin, Arabische landen. Han Suy-
iru De geschonden boom. Bar-Zohar,
Ben-Goerion. Knöbl, Vietcong, de
onzichtbare vijand. Yoors, Wij zigeu
ners. Kishon, De zeezieke walvis.
Chichester, De wereldreis van Gipsy
Moth. Fuchs, Shell journaal van
oude havensteden. e=^ Besselaar. Neder
land, Groningen, Friesland en Drenthe.
Besselaar, Nederland, Noord-Holland,
Zuid-Holland en Zeeland. - Het gooi.
Noordoostpolder nieuw land vandaag.
Erfgenamen van een revolutie; de Sow-
jet-Unie. Miller, De U.S.S.R. Huis
man, Modern Egypte. Gabon.
Vinding, Mexico. Swaan, Amerika in
termijnen. Tadema Sporry, China met
een gl/grimlach. Indonesië; enkele
basisgegevens.
Toch wordt in 1930 nog gemeld, dat bij
de deelnemers aan een Deense walvis
expeditie een aantal gevallen van beri-
beri zijn voorgekomen. Dat bleek het
gevolg te-zijn van uitsluitend wit brood
eten Ook bij andere witbrood etende
bevolkingsgroepen kwam dit euvel nog
regelmatig voor: het gebruik van bruin-
brood (waarin het vitaminerijke vlies
van de tarwekorrel nog aanwezig is)
bleek daar een eind aan te kunnen ma
ken.
In het jaar 1927 kon het vitamine B als
zodanig voor het eerst in zuivere vorm
worden geïsoleerd. Alweer zijn hier de
namen van twee Nederlanders aan ver
bonden (Jansen en Donath) en wel in
hetzelfde laboratorium, waarin dr. Eyk-
man zijn bevindingen eertijds over het
ontstaan van beri-beri had opgedaan. Het
zuiver bereide vitamine kreeg er de
naam aneurine bij, zijnde een afkorting
van „antineuritisvitamine".
Verschillende fysische en chemische
eigenschappen van deze nieuwverkregen
stof konden nu worden vastgesteld. Ook
kon men nu bestuderen hoe het vita
mine zijn werking eigenlijk in het li
chaam ontplooit: het haakt in op de stof
wisseling, o.m. op het verwerken van het
schadelijke stofwisselingsprodukt melk
zuur dat ontstaat bij het verrichten van
spierarbeid.
Al spoedig bleek dat het nodig was om
het rangnummer één te geven aan dit
zojuist geïsoleerde vitamine, want naast
dit vitamine BI moest er ook plaats ko
men voor een vitamine B2. Hierbij zijn
we op een punt gekomen dat we aan
dacht moeten schenken aan een tweede
deficiëntieziekte, te weten de pellagra.
Een opzienbarende gebeurtenis heeft
nog niet zo lang geleden een volksop
loop en een onontwarbare verkeers-
knoop veroorzaakt in de Gierstraat 81
te Haarlem. Opa uit het rusthuis van
zuster Klivia opende officieel een win
kel, 't Drempeltje geheten.
En in korte tijd - sinds die gedenk
waardige opening door Opa - is duide
lijk gebleken, dat 't Drempeltje in een
grote behoefte voorziet.
Achter de etalage van deze winkel en
achter die bescheiden naam 't Drem
peltje huist een oriëntatiecentrum voor
ouderen, dat een nog jonge initiatief
nemer heeft opgezet ais pretentieloze
plaats van samenkomst voor iedereen,
die oud of bejaard wordt genoemd,
maar die daarom nog niet is uitgeleefd.
En dat de werkers van 't Drempeltje
het juist hebben gezien blijkt uit de
verhalen, die zij dagelijks in het cen
trum van bezoekers te horen krijgen.
Het blijkt ook uit de vaak ongewone en
toch wel alledaagse problemen van be
jaarden, die zij tot een oplossing weten
te brengen. En het blijkt uit de reac
ties uit andere plaatsen in Nederland,
waar men ook graag een dergelijk
oriëntatiecentrum voor ouderen zou wil
len oprichten. De werkers van 't Drem
peltje hebben hun medewerking toege
zegd.
A.O.wie?? a.o.WIJÜÜ
De problemen, verhalen, klaagliederen
en lofuitingen, die soms schijnbaar
moeilijk over te brengen zijn aan een
gemeenteambtenaar achter het loket,
krijgt men dagelijks in 't Drempeltje te
horen. En dan zoekt men naar oplos
singen, antwoorden en opbouwende kri
tiek.
Toch bleek een contact, een geschreven
woord, een uitwisseling van geluk en
verdriet, een informatie, waarmee vele
ouderen hun voordeel zouden kunnen
doen onmisbaar. Het centrum 't Drem
peltje geeft nu daarom een eigen, lan
delijk georiënteerd blad uit, dat de toe
passelijke naam heeft van a.o.w.WIJ.
Aan dit „jongste blad voor ouderen",
zoals het wordt genoemd werken schrij
vers mee als Simon Carmiggelt met een
cursiefje en Willem van Iependaal met
een vervolgverhaal; Henriëtte van
Eijk met een verhaal in de vorm van
brieven, maar ook een puzzel, alsook
Jules de Corte met liedjesteksten; een
boekbespreking en ingezonden brieven.
Bovendien is met de opzet van een
serie artikelen over het Indonesië van
vóór de tweede wereldoorlog gedacht
aan al die ouderen, die inmiddels al
verscheidene jaren in Nederland wonen,
maar met heimwee terugdenken aan
„vroeger". Maar aan stof heeft „a.o.WlJ"
toch geen gebrek, want er kan geput
worden uit de dagelijkse belevenissen
en gesprekken in 't Drempeltje. Met
„a.o.WIJ", dat tweemaal in de maand
verschijnt tegen slechts 12 gulden per
jaar, heeft Nederland een nieuw blad
erbij, dat voor de grote groep waartot
het zich richt, een bijzondere aanwinst
genoemd mag worden.
^LITERfles van 149 voor
emm
"■MtlHWMS
59
VOLVETTE
89
IN ONZE S-MARKTEN.
Geldig t/m zaterdag
S?sjss|s;s|5;s|s;sssjsfs;s;s;s;s;sssjs;s;s;sjsjs;sjs|s|sjsjsss;s|s;s;sjsssjsss;s;s5sjsïs|s
STUKKEN SANOALWOOD
aanbiedingen zijn geldig t/m woensdag 4 september a.s.
