President
veertien
punten
VADER VAN DE VOLKENBOND HAD
EEN VADERCOMPLEX
4
Labiele figuur zag zichzelf
als redder der mensheid
S
Thomas Woodrow Wilson, de man, die
57 jaar later de 28ste president van
de Verenigde Staten zou worden, werd
geboren op 28 december 1856 te Staun-
ton In de staat Virginia. Zijn vader
was predikant van de Presbyteriaan
se gemeente, wiens ouders uit Schot
land waren geïmmigreerd. Ook zijn
moeder was een Schotse immigran
te. De vader was een mooie man,
die te veel praatte. Hij was ijdei:
trots op zijn uiterlijk voorkomen en
trotser nog op zijn gave van woord
en gebaar.
Hij had een passie voor woorden
en hij koesterde ze als zodanig, om
hun klank, met meer zorg voor de
uitdrukking van een gedachte dan voor
de inhoud ervan. Hij zocht ongewone
woorden in het woordenboek en ge
bruikte overdadige formuleringen om
schittering te geven aan banale ge
dachten. Zijn leven werd door twee
grote passies beheerst: woorden en zijn
zoon, die onveranderlijk Tommy werd
genoemd.
Jessie Woodrow Wilscn, de moeder
van de kleine Tommy, was een ble
ke, weinig levenskrachtige vrouw van
dertig toen het kind geboren werd.
Zij had een lang en smal gezicht,
een lange neus, uitpuilende ogen en
een brede, zwakke mond. Ze was
zwijgzaam en plechtig van aard.
Haar jeugd was hard geweest omdat
het gezin van acht kinderen was ach
tervolgd door armoede en tegenslag.
Haar vader was ook een Presbyte
riaanse dominee.
ZIEKELIJKE JONGEN
Voor de kleine Tommy een Jaar
oud was, verhuisde het gezin naar
Augusta in de zuidelijke staat Geor-
gia Daar werd het karakter van het
kind gevormd, want zijn vader die.
ondanks het feit, dat hij geboren en
opgegroeid was in Ohio in het noor
den, spoedig een ijverige bekeerling
werd van de zaak van de zuidelijke
staten preekte daar tot Tommy
veertien jaar oud was. In de pastorie
van Augusta groeide Tommy Wilson
op van een dikke gezonde baby tot
een ziekelijke kleine jongen, die in
niets op zijn mooie, sterke vader leek.
maar wel op zijn moeder. Hij had
slechte ogen en sukkelde aan een slech
te spijsvertering, die hem zijn hele
leven zou plagen.
Hij was zo ziekelijk dat zijn ouders
hem niet naar school stuurden. Hij
leerde het alfabet pas op zijn tiende
jaar en kon pas lezen toen hij elf
was.
Mijn vroegste herinnering", zei Tho
mas Woodrow Wilson vijftig jaar la
ter, ,,is dat ik voor mijn vaders huis
in Augusta stond in Georgië toen ik
vier jaar was en iemand voorbij
hoorde komen die zei dat Lincoln ge
kozen was en dat er oorlog zou ko
men. Ik herinner me dat de toon van
de opgewonden stem me opviel en
dat ik naar binnen rende om mijn va
der te vragen wat het betekende".
Naar zijn vader rennen was de nor
male reactie van het kind op elke
situatie van onzekerheid.
Zijn liefde voor zijn vader was de
kern van zijn gevoelsleven. Zij kusten
elkaar bij elke ontmoeting hartstoch
telijk en zo volledig nam het kind
de preken van zijn vader ter harte,
dat hij voor de rest van zijn leven
nooit twijfelde aan de exacte en let
terlijke waarheid van de Presbyteri
aanse geloofsartikelen.
De vader, die evenveel van zijn
zoon hield als zijn zoon van hem,
droeg door de intensiteit van zijn ge
negenheid bij tot de adoratie van zijn
zoon. Hij vond het prettig lichamelijk
contact met het kind te hebben, het
te omhelzen, het achterna te zitten
door het huis en de tuin. Hij hield
ervan de gedachten die in zijn eigen
hoofd zaten over te brengen in het
kind en versterkte daarmee de in
tellectuele afhankelijkheid van de jon
gen.
LIEFDE VOOR WOORDEN
Al vroeg raakte de vader er van
overtuigd, dat Tommy een belangrijk
man zou worden en hij verborg dat
gevoel niet voor zijn zoon noch voor
iemand anders. Ondanks zijn geringe
inkomen hield hij zijn zoon tot diens
29ste jaar in volkomen economische
onafhankelijkheid. En -Tommy was
daar tevreden mee.
Tommy hield er meer van met keu
rig opgevoede meisjes te spelen dan
met jongens. Zijn vader had zijn aan
dacht slechts op één ding weten te
richten: welsprekendheid en voor de
rest van zijn leven hield hij die be
langstelling. Hij twijfelde nooit aan zijn
verwantschap met de grootste man
nen en diep in hem leefde de over
tuiging, dat zijn vader de grootste
man van de wereld was.
Op 15-jarige leeftijd bekende hij. dat
hij onmiskenbare tekenen bemerkte,
dat er in zjjn hart een werk van ge
nade was aangevangen en hy geloof
de, dat God hem had uitgekozen voor
een groot werk. Hy was overtuigd,
dat God bem zou gebruiken en be
schermen tot zyn werk was voltooid.
Hy was nooit onzeker over de recht
vaardigheid van zijn daden. Wat hy
ook deed was juist omdat God bem
leidde.
Het was aanvankelijk de bedoeling
van zijn familie, dat hij presbyteri
aans predikant zou worden, maar na
dikwijls door ziekte onderbroken stu
die aan de universiteiten van Prince-
ton en Virginia koos hij tenslotte de
juridische richting, met de bedoeling
.staatsman" te worden Gladstone was
zijn grote voorbeeld. Hij was een slecht
student, maar hij oefende zich elke
dag in welsprekendheid. Nadat hij zijn
studie had afgesloten, vestigde hij zich
als advocaat in Atianta in Georgla,
maar hij kreeg niet één cliënt. Hij
had tot dusver geen enkele liefdes
ervaring gehad, maar In 1883 werd
hij verliefd op Ellen Louise Axson,
dochter van een presbyteriaanse pre
dikant, een charmant en vriendelijk
meisje. Ze trouwden twee Jaar later
Op 11 november 1918 werden de wapens aan de fronten in het; westen gestrekt
en daarmee kwam een einde aan de vier jaren van verschrikking, die in de ge
schiedenis staan gefixeerd als de eerste wereldoorlog. Nog nimmer tevoren had
de wereld een dergeiyke door mensen veroorzaakte catastrofe gezien en toen
eindelijk het laatste schot gevallen was. toonde het oude Europa een ontstellend
beeld. Veel landen stondeD op de rand van de volledige ineenstorting, hongers
nood, epidemieën, revolutionaire woelingen, burgeroorlogen, chaos en uitputting
teisterden winnaars en overwonnenen, maar in de harten van de mensen was de
grote droom van een nieuwe en betere wereld sterker dan ooit. Voor miljoenen
had die droom gestalte gekregen in één man, die ze zagen als een soort nieuwe
messtas. Thomas Woodrow Wilson. president van de Verenigde Staten van
Noord-Amerlka, het machtigste land der aarde. Niet alleen hadden de Ameri
kaanse wapens en de Amerikaanse soldaten tenslotte de oorlog beslist, de Ame
rikaanse president had meer gedaan: in zijn beroemde veertien punten - ont
vouwd in een grote rede voor het Amerikaanse Congres op 8 januari 1918 - had
hij de basis gelegd voor een wereld, waarin nooit weer oorlog zou zijn. waarin
gerechtigheid zou heersen en waarin alle geschillen tussen de naties onderling
zouden worden geregeld langs vreedzame weg door een supra-nationaal orgaan.
de Volkenbond. Wilson's veertien punten werden de basis voor de vredesbespre
kingen, die tenslotte leidden tot het beroemde en beruchte „Verdrag van Ver-
saLlles". Wilson had toen echter onder druk van Clemenceau en Lloyd George
aJ verschillende van zijn veertien punten moeten laten vallen, maar hij bleef
vechten voor zyn grote ideaal: de Volkenbond. Het was de teleurstelling van
zyn leven, toen zowel de Amerikaanse Senaat als het Congres weigerde zich
voor Amerika'8 aansluiting bij de Volkenbond uit te spreken uit vrees opnieuw
in een Europese oorlog verwikkeld te raken. Zonder Amerika's deelneming was
de Volkenbond al by voorbaat machteloos en de geschiedenis heeft bewezen, dat
ze zelfs een tweede wereldoorlog - nog verschrikkeiyker dan de eerste - niet
heeft kunnen voorkomen. Maar na deze tweede wereldoorlog zijn op de puin
hopen van de Volkenbond de Verenigde Naties gebouwd en hoewel ook de macht
van deze nieuwe volkerenorganisatie vaak te kort schiet, betekent ze toch on
miskenbaar een stap vooruit op de lange en moeiiyke weg naar een wereld
zonder oorlog.
Wie was nu deze Thomas Woodrow Wilson, de vader van de Volkenbond en de
grootvader van de Verenigde Naties? Er is veel over hem geschreven en uit
al die woorden, die aan hem gewyd zijn rijst een beeld op van een wonderlijk
man. vol tegenstrijdigheden, een idealist rnet een zeldzaam grootse visie, maar
anderzijds ook 'n man van een ongelofelyke kleinzieligheid en onoprechtheid in
de gewone menselijke verhoudingen.
Een dergeiyke figuur, die zulk een enorme invloed heeft gehad op een bepaalde
episode in de wereldgeschiedenis, wiens woorden en ideeën miljoenen met nieuwe
kracht en nieuwe hoop hebben bezield, maar die door zijn kortzichtigheid, wan
trouwen en haatdragendheid zijn meest toegewijde vrienden van zich vervreemdde
en die stierf in gruwelijke eenzaamheid als een verslagen eD verbitterd man, is 'n
dankbaar onderwerp voor een psychologische studie. Tal van historici hebben in
de loop der jaren getracht de figuur Wilson te benaderen als historisch fenomeen,
gerekend naar zijn daden en zijn woorden. Maar hoe zag de man eruit, die achter
deze daden en woorden stond? Niemand minder dan Sigmund Freud, de grote
psycholoog, heeft zich gezet aan een indringende karakterstudie van deze 28ste
president der Verenigde Staten, die het lot der wereld een tijdlang heeft be
paald. Samen met de diplomaat Wtlliam C. Bullitt. die jarenlang onder Wilson
heeft gewerkt, heeft hij dc resultaten van zijn onderzoek neergelegd in een op-
merkeiyke publikatie van 256 bladzyden, onder de titel „Thomas Woodrow Wil
son. president van 1913-1921. een psychologische studie". Het boek is vertaald
door mevr. E. M. A. Kraak-de Looze en uitgekomen by J. A. Boom en Zoon te
Meppel.
Freud en Bullitt hebben in totaal tien jaar aan het boek gewerkt. Het vond zyn
uiteindeiyke vorm in 1939. hetzelfde jaar waarop Freud als Oostenrijkse emigrant
in Londen stierf. Bullitt besloot daarna uit hoffeiykheld de publikatie nog uit
te stellen zolang de tweede mevrouw Wilson nog In leven was. Pas in 1967 is de
oorspronkeiyke Engelse editie verschenen.
De gegevens voor dit artikel zijn aan dit boek ontleend.
en in haar vond Wilson een emotio
nele zekerheid, als de liefde van zijn
moeder. Na zijn huweiyk toen hij
nog steeds niet had geleerd In zijn
levensonderhoud te voorzien, ging hij
studeren aan de John Hopkins uni
versiteit te Baltimore. Zijn hele leven
lang bleef hij de nadruk leggen op
zijn ..intensiteit" en zijn „hevige pas
sies" maar op 28-jarige leeftijd was
hij bijna zeker nog maagdelijk. Zijn
sexuele leven beperkte zich tot zijn
eerste en zijn tweede vrouw en de
verhalen, die zijn politieke vijanden
over hem rondstrooiden toen hij in
het Witte Huis woonde, over verhou
dingenmet andere vrouwen, waren zon
deruitzondering onwaar. Het waren ver
zinsels van mensen, die hem haatten,
maar die geen inzicht hadden in zyn
karakter. Lichameiyk was hij mager,
zwak en leiyk.
Zyn lelijke gelaatstrekken werden
nog verder misvormd door zijn enor
me bril en door een verbazend slecht
gebit. Hij rookte nooit, maar zyn tan
den waren door aantasting gevlekt, zo
dat men gele, bruine en blauwe vlek
ken met stukjes goud zag als hij lachte.
Zijn huid was bleek en puisterig. Zijn
benen waren te kort in verhouding
tot zijn lichaam, zodat hij een bete
re indruk maakte wanneer hij zat.
Hij was nauwkeurig en ordelijk in
al zijn gewoonten. Zijn handschrift was
precies en nooit gehaast of slordig.
Hij gebruikte zelden alcohol in welke
vorm dan ook en dan alleen nog in
kleine hoeveelheden en om medische
redenen. Hij was nooit dronken. Hij
rookte niet. hoewel zijn vader een
hartstochtelijk roker was: hij zei daar
over: ..Mijn vader rookte In zijn le
ven genoeg voor ons beiden". Aan het
eind van zijn leven dronk hij weinig
thee en koffie en hield hij streng di
eet. Kaartspelen deed hij niet. Zijn
vader beschouwde kaartspelen als im
moreel.
Dit was het beeld van de man,
die eens president van het machtigste
land ter wereld zou worden en die
het levenslot van miljoenen mensen
in zijn handen had.
..Tommy Wilson was in zijn jeugd",
zo schrijft Freud, „onderworpen aan
een dominerende vader, een sterke,
mooie man die hem onophoudetyk be
leerde hem kuste, tegen hem preek
te en hem overheerste als de verte
genwoordiger van God op aarde. Als
de mannelijkheid van Tommy Wilson
sterker was geweest dan zijn vrouwe
lijkheid, zou hij de druk van die va
der ondraaglijk hebben gevonden. Hij
zou die vader hebben gehaat, zoals
veel zoons van dominees hun vaders
hebben gehaat. Tommy Wilsons vrou
welijkheid was echter veel sterker dan
zijn mannelijkheid, tenminste in die
periode van zijn leven. Zijn agressieve
activiteit ten opzichte van zijn vader
werd verdrongen Het deel van Tom
my Wilsons vijandigheid jegens zijn
vader dat verdrongen was. was zo
volledig verdrongen dat het zich nooit
ontlaadde tegen zijn vader. Het bleef
echter ontlading zoeken en het brak
tal van keren gedurende zijn leven uit
tegen vaderfiguren die hij hevig en on
redelijk haatte. Door deze verdrongen
vijandigheid was het altijd moeilijk
voor hem vriendschappelijke relaties te
onderhouden met mannen die intellec
tueel of wat hun positie betreft ho
ger stonden, en hij omringde zich daar
om het liefst met vrouwen en man
nen die zijn minderen waren.
VADER ALS MODJL
Tommy Wilson identificeerde zich
in een buitengewoon grote mate met
zijn vader. Hij dacht de gedachten
van zijn vader, hij sprak de woorden
van zijn vader, hij aanvaardde zijn
vader volledig als zijn model, met een
even grote liefde voor woorden en een
even grote afkeer van feiten als deze.
Hij dreef de imitatie zelfs zo ver
door dat hij preekte vanaf zijn vaders
kansel voor een denkbeeldige gemeen
te. Hij kleedde zich op zo'n wijze dat
men hem als Jongeman herhaaldelijk
aanzag voor een dominee en hij trouw
de evenals zijn vader een vrouw die
'vqs geboren en --gevoed in een Pres
byteriaanse pastorie.
Over deze vaderidentlficatie groei
de hy nooit heen. zyn kwaliteiten en
zUn feilen bleven de kwaliteiten en
feilen an zyn vader. Hy kon zich
geen volmaakter mens voorstellen dan
zyn vader, zyn vader bad zyn opper
ste uitdrukking gevonden in preken
van de kansel. Tommy Wilson vond
zijn meest volmaakte uitdrukking in
preken van een kansel die het Witte
Huis was.
„Zo loopt de man die God heeft ge
ïnstalleerd als zijn Super-ego over
een smalle richel de berg der groot
heid op en balanceert gevaarlijk tus
sen de afgrond der neurose aan de
ene kant en die der psychose aan de
andere kant. Hij heeft geluk als hij
voor het einde van zyn leven niet in
een van deze afgronden valt. We zul
len zien hoe het Super-ego van de
kleine Tommy Wilson hem de smalle
bergkam opdreef, hoe hij vele ma
len dreigde af te glijden naar de kant
van de neurose en hoe hij tenslotte
aan het eind van zijn carrière bij
na in een psychose stortte".
Wilson werd president van de uni
versiteit van Princeton. Hij had zich
aangesloten bij de democratische par
tij en werd na een vrij felle verkie
zingsstrijd gekozen tot gouverneur van
de staat New Yersey. Het was een
lange weg geweest en hij had op die
weg veel mannen ontmoet, die hem
geholpen hadden. Voor sommigen had
hij meer dan gewone genegenheid ge
voeld, anderen had hij gehaat en ve
len had hij geïdentificeerd met zijn va
der.
Op 5 november 1912 werd Wilson
gekozen tot president van de Verenig
de Staten.
Tegen een groep studenten die bem
kwamen toejuichen sprak hy als volgt:
„Ik voel me niet uitgelaten of biy.
Ik voel me buitengewoon ernstig. Ik
heb geen neiging op te springen
en myn hielen tegen elkaar te slaan.
Een rware ernst en verantwoordeiyk-
heid lijken op my te drukken. Ik voel
Dwazen, visionaire persoonlijkhe
den, lijders aan waanideeënnew
rotici en krankzinnigen hebben
door de hele geschiedenis van de
een belangrijke rol
mensheid heen
l gespeeld, en dat niet alleen wan
neer zij door het toeval van hun
geboorte met macht waren uit ge-
rust. Meestal hebben zij vertcoes-
tingen aangericht, maar niet al-
tijd. Zulke personen hebben op r)
hun eigen en latere tijden diep in-
grijpende invloed uitgeoefend, zij <A
hebben de stoot gegeven tot be-
langrijke culturele bewegingen en
hebben grote ontdekkingen ge- v
I daan. Aan de ene kant hebben zij
deze resultaten weten te bereikend
met behulp van het gezonde deel A
i van hun persoonlijkheid, dat wilf)
zeggen, ondanks hun abnormali-
teit; aan de andere kant ts het A
echter juist vaak de pathologische J?
kant van hun karakterde eenzij
digheid van hun ontwikkeling, de
I kritiekloze en ongeremde gericht- y
heid op een enkel doeldie hun de
kracht geeft anderen mee te sle-
pen en de tegenstand van de we- (a
reld te overwinnen.
Sigmund Freud
de behoefte te knielen en te bidden
om de kracht te doen wat van my
wordt verwacht". Tegen de leider
van zyn verkiezingscampagne zei hy:
„Of U veel of weinig deed. denk er
aan dat God had bepaald dat ik de
volgende presideDt van de Verenigde
Staten zou zyn. Noch U, noch enige
andere sterveling had het kunnen ver
hinderen". Toen men hem waarschuw
de dat hy vermoord zou kunnen wor
den. antwoordde hy: „Ik ben onster
felijk tot myn tijd is gekomen".
Dat een man van zesenvijftig in de
lichamelijke en geestelijke toestand van
Woodrow Wilson in staat was het
werk te doen dat hij verrichtte gedu
rende de zesenhalf jaar tussen zijn
inauguratie en zijn instorting in sep
tember 1919 is opmerkelijk. Hij maak
te gedurende die periode verschillende
crises door. maar stortte nooit volle
dig in. Twee factoren schijnen zijn ge
zondheid in stand te hebben gehou
den: de zorgvuldige behandeling van
zyn lijfarts admiraal Grayson en een
ongewoon grote psychische voldoening.
DE OORLOG
Toen in Europa de grote oorlog uit
brak, hoopte Wilson oprecht, dat de
Ver. Staten neutraal zouden kunnen
blijven. Hij verzette zich tegen de
groeiende oorlogsstemming in Ameri
ka nadat de Duitsers schepen hadden
getorpedeerd, waarmee ook Amerikaan
se burgers om het leven waren ge
komen. Langzaam groeide echter in
hem het besef, dat hij de door God
uitverkorene was om met Amerika's
enórme mankracht en potentieel een
einde aan de oorlog te maken en dat
hij Wilson de vresdesvoorwaar-
den zou kunnen dicteren. In deze geest
richtte hij een brief aan de Engelse
regering, maar die ging daar niet
op in.
Nadat hij in 1916 herkozen was be
sloot Wilson dat er slechts één uit
weg uit zijn moeilijkheden was: hij
moest eisen dat de oorlog werd beëin
digd ter wille van het welzijn der mens
heid, of de Engelsen dat nu goedkeur
den of niet. Hij geloofde dat een der
gelijke morele eis zou kunnen lelden
tot vredesonderhandelingen op basis
van de stand van zaken voor het uit
breken der vijandelijkheden.
Dat Amerika tenslotte aan Duitsland
de oorlog verklaarde, was een gevolg
van de onbeperkte duikbootoorlog.
Freund schrijft over deze periode:
„Wilson had een enorm vermogen fei
ten te negeren, en een enorm geloof
in woorden. Zijn kijk op feiten en
woorden was precies omgekeerd aan
die van een man van wetenschap. Hij
kon er niet tegen dat een mooie for
mulering zou moeten wijken voor een
feit dat er strijdig mee was. Hij ge
noot ervan een onplezierig feit teniet
te doen met een mooie formulering.
.Als hij een doeltreffende formulering
had gevonden begon hij die te gelo
ven, wat de feiten ook waren. Eind
maart 1917 zag hij zich voor een di
lemma geplaatst waarvan hij geen van
de alternatieven kon verdragen. Zolang
hij zich aan de feiten hield had hij
twee mogelijkheden. Hij kon het vol
gende standpunt innemen: de oorlog
zal resulteren in een slechte vrede,
maar Duitsland dwingt ons er deel
aan te nemen: het andere standpunt
lutdde: aangezien de oorlog in een
slechte vrede zal resulteren weiger
ik eraan deel te nemen, ondanks Duits-
lands provocaties. Hij was niet in staat
een van deze alternatieven te aanvaar
den. Zijn Identificatie met Christus was
zo sterk dat hij alleen oorlog kon
voorstellen als een middel om vrede
te bereiken. Hij moest kunnen gelo
ven dat hij op de een of andere ma
nier uit de oorlog te voorschijn zou
komen als redder van de wereld. Eind
maart moest hij om een oorlogsver
klaring vragen. Hij kon er alleen om
vragen als het een kruistocht voor vre
de zou zijn. Hij wist dat het dat niet
was. De feiten waren scherp in stryd
met zijn verlangen. Zoals dat zijn ge
woonte was ontvluchtte hij ook nu het
dilemma door de feiten te negeren
HU vierd overtuigd door zUn eigen
woorden. Hy begon volledig In zyn
formuleringen te geloven. Door zyn
woorden overtuigde hy er vele men
sen in tal van landen van, dat de
oorlog met de rechtvaardige vrede
zou eindigen en hy maakte heel Ame
rika „dronken van deze geest van zelf
opoffering". Maar niemand werd meer
bedrogen en bedwelmd door zyn woor
den dan hy zelf. In een afgesloten deel
van zyn geest wist by, dat de kruis
ridders het Heilige Land nooit zouden
bereiken.
RECHTER VAN DE WERELD
De kracht van Wilsons verlangen
een kruistocht aan te voeren die hem
rechter van de wereld zou maken
blijkt duidelijk uit het feit dat hij die
rol in oktober 1915 ambieerde en dat
zijn mond de woorden van Christus
te spreken en zijn verachting voor
Lloyd George en de Eritse politiek
werd In juni zeer heftig. Al zijn illu
sies over het nobele karakter van Brit
se staatslieden die hij sinds zijn jeugd
had gekoesterd, werd vernietigd, Hij
begon de meest vriendelijke gevoelens
te krijgen voor Clemenceau, die de
waarheid sprak en die de eisen van
Frankrijk niet besmeerde met de Brit
se morele marmelade. Hij was moe
van de hele smerige zaak en wilde
niets liever dan het verdrag zo gauw
mogelijk getekend krijgen, zodat hij
naar Amerika kon vertrekken om het
door de Senaat te laten ratificeren en
de Volkenbond in te stellen. Hoe meer
kritiek Lloyd George en andere op
het verdrag uitoefenden, hoe wanho
piger Wilson vasthield aan zijn ratio
nalisatie dat de Volkenbond later «1
het nodige in het verdrag zou ver
anderen.
hij zich in de maanden na mei 1916,
toen hij ervan overtuigd was dat En
geland het hem niet zou toestaan, zo
ongelukkig voelde. Zo gauw hij zich
zelf kon doen geloven dat hij van de
oorlog een kruistocht ko.n maken door
te zeggen dat het een kruistocht was,
werd hij kalm, betrekkelijk gelukkig
en sterk. Hij was bezig het onmoge-
ïyke te verrichten, hij was de groot
ste man ter wereld, hij doodde men
sen en hij was de redder der wereld.
Hij deinsde voor geen maatregel
terug om de deelneming van de Ver
enigde Staten aan de oorlog effectief
en beslissend te maken. Hij pleitte
voor een dienstplicht en wist een des
betreffende wet aangenomen te krijgen.
Toen op 14 november 1918 de wa
penstilstand was aanvaard, reisde
Wilson naar Europa om deel te ne
men aan de vredesbesprekingen, waar
bij hij als uitgangspunt zijn „14 pun
ten" introduceerde. Hij werd door al
le Europese volken als een redder be
groet. Hij weigerde echter, uit wan
trouwen en persoonlijke motieven, een
persoonlijke secretaris mee te nemen.
Hij ging uit om de wereld te her
vormen met een persoonlijke slaf, die
bestond uit zyn arts en twee steno
grafen. Bij de uitputtende onderhande
lingen, die volgen, met Clemenceau
en Lloyd George begon de diep lig
gende vrouwelykheid van zijn wezen
hem te beheersen en Wilson ontdekte
dat hij hen niet met kracht wilde be
strijden. Hij wilde preken tegen hen
afsteken en hen tot rechtvaardigheid
bekeren met behulp van parafrasen
uit de Bergrede. Op het moment, dat
het lot van de wereld afhing van 2yn
persoonlijke karakter kon hij de moed
niet opbrengen, om te vechten.
Toen Wilson eenmaal had besloten
tot het bittere eind toe te geven in
plaats van te vechten en toen hij zijn
identificatie met de Zaligmaker had
gered met zijn overtuiging dat de
Volkenbond elke onrechtvaardige vre
desvoorwaarde zou veranderen en de
vrede eeuwig zou handhaven, sloot hij
zijn compromissen met een verbazing
wekkende snelheid. Op 7 april had hij
gedreigd van de conferentie weg te
lopen en een week later was het ver
drag zo ver dat de Duitse regering
werd uitgenodigd gedelegeerden naar
Versailles te sturen om het verdrag
in ontvangst te nemen.
Wüion had op de Vredesconferentie
nooft geprobeerd met zijn handen an-
te beroven en ondertussQQ f
Wilson was aan zyn schuldgevoel
ontsnapt door zich aan het geloof vast
te klampen dat de Volkenbond alle
onvolkomenheden van het verdrag zou
veranderen en tevens door te gelo
ven dat die onvolkomenheden gering
waren. Hy keerde naar Amerika te
rug cn wiekte op de vleugels van zyn
wensen weg van de lelyke feiten, tot
zij achter de horizon van zyn geest
verdwenen en hy kon verklareD dat
het verdrag byna volmaakt was eo
„negenennegentig progent garantie te
gen oorlog bood".
In talrijke toespraken, die Wüson
in de volgende maanden in Amerika
hield, nam de volmaaktheid vaji het
verdrag nog steeds toe. Hij noemde
het een „uniek document, het meest
bijzondere document uit de menselijke
geschiedenis". De feiten werden, zo
schrijft Freud, door hem op fantas
tische wijze verdraaid. Hij huilde om
zijn eigen woorden. Hij geloofde wer
kelijk, dat hij uit Parijs de vrede
Gods had meegenomen waarvoor de
Amerikaanse jongens op de Franse
velden waren gestorven. „Maar dit ge
loof was opgebouwd boven de gapen
de afgrond van zijn schuldgevoel". En
kele dagen na zijn laatste grote rede
kreeg hij een beroerte, die zijn linker
zijde verlamde. Hij leefde nog vier
jaar.
Zijn enige constante karaktereigen
schappen. aldus Freud, gedurende de
ze laatste jaren, waren zijn zelfme
delijden, zijn bewondering voor zijn ge
storven vader en zijn haat tegen bij
na alle mensen op aarde. Zijn ziekte
schijnt een groot deel van zijn libido
te hebben losgemaakt van anderen en
op hemzelf te hebben gericht. Hij hield
van zichzelf en had medelijden met
zichzelf. Hij adoreerde zijn gestorven
vader in de hemel. Zijn haat tegen
deze vader richtte hij op tal van men
sen. Van tijd tot tijd sprak hij met
nieuwe vrienden, want de oude had
hij niet meer. Toen hij dichter en dich
ter bij de dood kwam sprak hij steeds
minder over de tijd dat hij presi
dent der Verenigde Staten was en
steeds meer over zijn tijd als presi
dent van Princeton. Steeds opnieuw ver
telde hij de oude. oude verhalen over
zijn „onvergelijkelijke vader".
Op zondag 3 februari 1924 stierf tog
in zijn slaap.
