Wat Soest tijdens de vijf
lange oorlogsjaren beleefde
1940
1945
25 j£
ven
«HUP
1941
1942
1943
1944
Veriet
en
Komt u eens kijken in de speciale 5 mei etalage
vaiidel
Op 5 mei 1945 ga
zich over aan d
Bevri jding van ons
Opvallende pu
de gebeurtei
Merkw
gelijfc
VRIJDAG 1 MEI 1970
10-14 MEI 1940. Zonder oorlogsverklaring
hebben Duitsche troepen de Neder-
landsche grenzen overschreden. Bom
menwerpers, jagers en transportvliegtui
gen zwermen over Soest. De radio meldt
landingen van parachutisten. Soest geeft
te 3.45 luchtalarm. Er storten twee
Duitsche vliegtuigen neer in het bosch
van de Paltz. Te 9 uur 50 wordt ten
gemeentehuize het telegram ontvangen
„Evacuatie van de burgerbevolking
vangt heden aan".
Aan aanplakborden en boomen ver
schijnen de bekendmakingen van den
Voorzitter van den Raad van Ministers
en van den Luchtbeschermingsdienst
„Richtlijnen voor burgerbevolking". De
Luchtbeschermingsdienst, de brandweer,
de vereeniging E.H.B.O. zijn op oorlogs
sterkte opgekomen. Wijk X, van den
heer Van der Plas, bereidt zich als
eerste voor op de evacuatie. Des avonds
te 22.55 vertrekt de eerste trein vanaf
het station Baarn naar het vluchtoord
Venhuizen.
Op 11 mei volgen de wijken 2, 11 en 0,
op 12 Mei de overige 7 wijken. De
laatste trein vertrekt te 16.55. De bevol
king van de vluchtoorden ontvangt de
ruim 9000 Soesters met groote hartelijk
heid. In Soest zelf zijn inmiddels op
last der militaire overheid een groot
aantal leden der N.S.B. en andere ver
dachte personen in arrest gesteld en ver
zameld in het St. Jozefgebouw aan de
Steenhoffstraat. Vandaar worden zij
overgebracht naar Amsterdam. Militai
ren bewaken de wegen met de bajonet
op het geweer. Er is een verbod na
8 uur des avonds buiten te zijn. Er
heerscht een zeer zenuwachtige stem
ming. Aan het Kerkpad wordt de straat
verlichting uitgeschoten. In den nacht
van maandag op dinsdag trekt het leger
uit de stellingen. Amersfoort is geheel
geëvacueerd, de gasfabriek heeft de
vuren gedoofd. Er ontstaat voedsel-
schaarschte. Voor de achtergebleven
ambtenaren, L.B.D., brandweer, P.T.T.
enz. wordt centraal gekookt. De radio
berichten worden onrustbarend. Op 14
MEI wordt rond het middaguur te Soest
een strooibiljet gevonden, waarin
Utrecht tot onmiddellijke overgave
wordt gesommeerd, daar de stad anders
zal worden gebombardeerd. Rotterdam
heeft dan reeds de vuurdoop ondergaan.
Des avonds tegen 7 uur brengt de radio
het ontroerend bericht: „Nederland heeft
gecapituleerd. De ongelijke strijd is ge
staakt om verder bloedvergieten te voor
komen. Maar aan het einde van den
oorlog zal Nederland weer als vrije
natie opstaan. Leve Hare Majesteit de
Koningin." De bezetting neemt een aan
vang.
15 MEI. De eerste geëvacueerden keeren
terug op eigen gelegenheid. Soest geeft
noodgeld uit in coupure's van ƒ1,en
ƒ2.50. De eerste Duitschers op motoren
rukken Soest binnen.
16 MEI. De geheele dag trekt een groote
troepenmacht van Amsterdam in de
richting Amersfoort langs den hoofdweg.
Honderden auto's, afweergeschut en
motoren. De vijand begint de bezetting
van het vliegveld. Vele geëvacueerden
keeren terug. Te 12 uur wordt de trei
nenloop op de lijn Utrecht-Baarn op
beperkte wijze hervat.
19 MEI. Aan heA station Baarn arri-
veeren den geheelen dag door treinen
met geëvacueerden.
22-26 MEI. Er worden beperkingen af
gekondigd van den verkoop van klee
ding en brandstoffen. De distributie
van schoenen is een feit. Talrijke bur
gers worden gevorderd voor het ver
richten van wachtdiensten voor den
L.B.D. in den commandokelder en op
den toren. Op initiatief van den burge
meester wordt een plaatselijk comité
opgericht voor de hulpverleening aan
de door den oorlog getroffen gebieden.
Dit comité vangt aan met de inzameling
van kleeding en meubilair, daarbij ge
holpen door verkenners, die de goederen
met auto's aar. de huizen afhalen. De
burgemeester benoemt een gemachtigde
voor Soesterberg.
JUNI. Een distributieregeling voor ben
zine wordt ingevoerd. Aanvankelijk ge
schiedt beoordeeling en toewijzing
plaatselijk. Met ingang van 1 Juli wordt
dit overgenomen door de Rijksverkeers
inspectie.
17 JUNI. Distributie van brood, tarwe
bloem en zelfrijzend bakmeel.
De leden der N.S.B. beginnen luide
lucht te geven aan hun gevoelens van
wraak wegens hun interneering. De
Rijkscommissaris heeft verklaard de
politieke ontwikkeling van het Ne-
derlandsche volk niet in een bepaalde
richting te willen dwingen.
6 en 7 JULI. Groote collecte van het
Nationaal Hulpcomité 1940. Opbrengst
ƒ6000,De bezetter organiseert een
uitzending van Nederlandsche kinderen
naar de Ostmarkt. Tegelijk verbiedt
hij het luisteren naar vreemde zenders,
teneinde de bevolking te „beschermen"
tegen valsche berichtgeving.
28 JULI. Aanvang van de distributie
vén boter en vet. Uitreiking boter- en
vetkaarten.
31 JULI. Aan de vurige wensch van
velen is voldaan: De Nederlandsche
Unie wordt opgericht.
2 AUGUSTUS. Het uitsteken van vlag
gen en het drager, van oraniebloemen
en witte anjers op de gedenkdagen van
het Koninkliik Huis wordt verboden.
5 AUGUSTUS. De Banningstraat, die
zich in een opmerkelijke belangstelling
mocht verheugen in verband met de
enorme uitbreiding van het vliegveld,
wordt voor het verkeer afgesloten. Dui
zenden vierkante meters graszoden zijn
gevorderd ten behoeve van de „Flieger-
horst".
15 AUGUSTUS. Er vallen enkele bom
men aan de Beukenlaan, waardoor één
huis ernstig wordt beschadigd.
31 AUGUSTUS. Het bloed kruipt waar
het niet gaan kan. Op vele plaatsen
ziet men oranje. De bezetter heeft een
eigen feestgave: Distributie van zeep
e.d.
1 SEPTEMBER. De gemeente Amers
foort annexeert 120 H.A. Soester ge
bied, te weten de Buurtschap Isselt met
de historische kapel.
16 SEPTEMBER. Distributie van vleesch
en vleeschwaren.
1 OCTOBER. Alle personen moeten in
het bezit zijn van een legitimatiebewijs
met foto. Dit wordt in een groot aantal
schoollokalen e.d. uitgereikt.
Vóór 11 October moeten alle vereeni-
gingen en stichtingen zonder econo
misch doel zich melden in Den Haag.
Een inlevering van kleedingstukken
wordt georganiseerd. Een ieder, die één
oude winterjas o.d. inlevert, ontvangt
Onderstaande kroniek namen wtf woordelijk over uit ons bevrijdingsnummer, dat
wij uitgaven op 5 mei 1945, 's middags te 1 uur, op welk uur Soest door de
bezetter werd vrijgegeven.
vergunning voor den aankoop van een
nieuwe.
De eerste bonnen worden aangewezen
voor den aankoop van brandstoffen.
23 OCTOBER. Distributie van kaas.
1 NOVEMBER. Invoering van den
„sper"-tijd van 12-4 uur. Oprichting van
Winterhulp Nederland.
6 NOVEMBER. Distributie van peul
vruchten, bakkerijproducten (bloem
kaart)) en eieren.
15 NOVEMBER. Er vallen bommen aan
den Lange Brinkweg en het Kerkpad.
Het perceel Lange Brinkweg 44 krijgt
een voltreffer, waardoor 3 personen
worden gedood.
16 NOVEMBER. 2 uur v.m. luchtaanval
op Soestduinen. De spoorlijn Amers-
foort-Utrecht krijgt een voltreffer. Veel
schade aan woningen.
16 NOVEMBER. 20.30 uur. Luchtaanval
op Soesterberg. Bommen vallen aan den
Schoolweg, waardoor veel schade wordt
aangericht. Perceel Postweg 39 krijgt
een voltreffer, 1 doode.
23 NOVEMBER. Opening Unie-secre
tariaat, Driehoeksweg.
29 NOVEMBER. Eerste collecte van
Winterhulp.
DECEMBER. Op Soesterberg wordt ten
behoeve van de uitbreiding van het
vliegveld een groot aantal woningen
afgebroken alsmede Theehuis Soester-
dal. In Soest worden vele honderden
manschappen van 'n cavalerieregiment
bij burgers ingekwartierd. Zij blijven
hier tot Mei 1941 en gaan dan op weg
naar het Oostfront.
JANUARI. Het aantal treinen op de
lijn Utrécht-Baam wordt sterk beperkt.
De bezetter begint zijn ware gezicht te
toonen: de Joden zijn zijn eerste slacht
offers. Alle Joden moeten zich voor 24
Februari melden ter secretarie op spe
ciale fo.rmulieren. Reeds eerder was het
benoemen van Joodsche ambtenaren
verboden.
1 MAART. Distributie van rijwielbanden.
In Maart worden enkele weermachts
borden vernield. Als represaillemaat
regel moet door de inwoners worden
gepost bij borden en aanplakgelegen-
heden. Verschillende N.S.B.-ruiten sneu
velen. In Amsterdam breekt een op
roer uit, dat in bloed wordt gesmoord.
De bezetter beweert, dat de Joden hier
in vooral de hand hebben gehad. Daar
vermoed wordt, dat zij naar de omlig
gende provincies zullen vluchten, ver
biedt de Commissaris der Provincie,
Ir. Muller, hen daar op te nemen.
APRIL. Alle padvindersvereenigingen
worden ontbonden, de goederen in be
slag genomen.
Distributie - van -melk en aardappelen.-
Het Departement van Opvoeding, We
tenschap en Kulturbescherming vaar
digt een nieuwe regeling uit, waarbij
het benoemen van onderwijzers in den
vervolge van zijn goedkeuring afhanke
lijk zal zijn. De Chr. Scholen weigeren
zich daaraan te onderwerpen.
18 APRIL. Des namiddags te 1 uur
breekt brand uit op de Leusder heide,
waar groote voorraden munitie liggen
opgeslagen. Een reeks geweldige ont
ploffingen houdt aan tot des avonds
8 uur. Brandweren uit alle deelen van
het land snellen toe. De Stichtsche mar-
garinefabriek te Soesterberg, de car-
rosseriefabriek van L. de Haan en een
villa branden af. Groote schade aan
honderden woonhuizen, vooral aan het
complex van Ons Belang.
25 APRIL. Het eerste nieuwe persoons
bewijs S55/000001 wordt aan den Bur
gemeester uitgereikt.
30 APRIL. Het vervaardigen, verkoopen
en uitstallen van beeltenissen van leden
van het Koninklijk Huis wordt verboden,
uitgezaagde geldstukken inbegrepen.
1 MEI. De gemeentelijke arbeidsbeurs
wordt opgeheven. Arbeidsbemiddeling
wordt Rijkszaak. Dit zal de tewerk
stelling in Duitsland moeten bevorderen.
De vrijwilligers van den L.B.D. wor
den vervangen door vaste piketten voor
toren- en kelderwacht, een brandweer
piket en een opruimpiket.
13 MEI. In de omgeving van het vlieg
veld Soesterberg wordt op vele plaat
sen begin van brand ontdekt. De
Sicherheitsdienst neemt veiligheids
maatregelen.
Van 15 Mei tot 15 Juni zal des nachts
wacht gehouden moeten worden langs
de spoorlijn Amersfoort-Soestduinen.
Er komt een verscherpt uitgaansverbod
voor Soesterberg. Allen, die daar niet
woonachtig zijn, moeten het betrokken
gebied voor zonsondergang verlaten.
Alle hakhout moet worden gekapt.
JUNI. Vanaf 23 Juni zal de centrale
keuken ook te Soest eten verstrekken.
Er bestaat direct vrij groote belangstel
ling.
17 JUNI. Alle Oranjevereenigingen
worden geschor-
JULI. In verband met de oorlogverkla
ring van Duitschland aan Rusland wor
den op 4 Juli alle politieke partijen
ontbonden verklaard en de gelden en
bescheiden in beslag genomen. Als te
genmaatregel tegen de Engelsche V-actie
wordt een Duitsche V.-actie onderno
men: V is Viktorie, Duitschland wint
voor Europa op alle fronten. Ten be
wijze van Duitschlands „overvloed" aan
oorlogsmateriaal en grondstoffen vangt
op 17 Juli de inlevering van metalen
aan. Parapluiebakken en vogelkooien
zullen in granaten worden veranderd.
Opnieuw wordt alles geweten aan onze
Joodsche landgenooten. Hen wordt het
bezoek aan badplaatsen e.d. verboden
en hun bewegingsvrijheid beperkt. Ook
aan de ingangen van de gemeente Soest
verschijnen de bordjes „Beperkte be
wegingsvrijheid voor Joden". Op 26
Juli wordt het dragen van Unie-speld
jes verboden, alsmede het aanplakken
van biljetten en het verspreiden van
Unie-geschriften.
De distributie van jam, stroop en
honing begint.
25 JULI. Op Nieuwerhoek wordt des
avonds te 11.15 uur een N.S.B.-ruit in
gegooid. Enkele Duitschers schieten na
het alarmgeroep op wegvluchtende jon
gens. Daarbij wordt Geradus Dorresteijn
door een schot in het hoofd gedood. Hij
is het eerste Soester slachtoffer van de
Duitsche terreur.
AUGUSTUS. Verordening 152/1941 be
paalt o.m., dat de gemeenteraden met
ingang van 1 September zullen gaan
„rusten". Op 29 Augustus komen de
leden voor de laatste maal bijeen in
een niet-officieele vergadering in „De
Soester Kring", waar hartelijke af-
schadswoorden worden gewisseld en
het volle vertrouwen in den Burge
meester wordt uitgesproken.
3 SEPTEMBER. De Molenweg, waaraan
sedert lang stellingen voor afweerge
schut waren gebouwd, wordt thans de
finitief voor het verkeer gesloten.
OCTOBER. Het vermogen van het Huis
van Oranje wordt verbeurd verklaard.
Met Ingang van 1 October wordt aan
Joden het bèzoek aan openbare inrich
tingen voor ontspanning, voorlichting c:r
tijdverdrijf verboden. Zij mogen even
eens niet langer deelnemen aan open
bare bijeenkomsten.
Op 9 October wordt brigadier P. de
Vries op het bureau van politie ge
arresteerd en naar Utrecht, later naar
Den Haag, overgebracht. Hij keert op 12
November terug.
Op 20 October wordt vervolgens gear
resteerd inspecteur van politie Aris Fre-
derik Schreuder. Men voert hem weg;
wij hebben hem niet weergezien. Het
bericht van zijn overlijden was geda
teerd 6 december 1942 en vermeldde
zijn dood op 4 November 1942, 15 uur
25 te Hamburg-Neuengamme.
In October valt ook de aanmeldings
plicht voor handel en ambacht.
De winter 1941-1942 is zeer streng. Vol
gens de bezetter, mede ten dienste van
de Oostfrontpropaganda, de strengste in
140 jaar. De sneeuw ligt decimeters
dik, de Eem is weken lang berijdbaar.
Er is gebrek aan brandstof en voedsel.
JANUARI. De maatregelen tegen de
Joden worden voortgezet. In alle café's
verschijnen kaarten „Voor Joden ver
boden".
MAART. De straatnamen Wilhelmina-
laan, Julianalaan en -plein en Prins
Bernhardlaan zijn niet langer toege
laten. Met ingang van 6 Maart bezit
Soest een Mecklenburglaan en een Wil
lem de Zwijgerlaan en met ingang van
23 Maart een Louise de Colignylaan en
-plein, nadat de naam Juliana van
Stolberglaan, die de burgemeester had
voorgesteld, geen genade heeft kunnen
vinden. In den avond van 6 Maart stort
een brandend Duitsch vliegtuig omlaag
aan de Talmalaan. Drie woningen gaan
geheel in vlammen op, gnkele andere
huizen worden zwaar beschadigd. Er
zijn 6 dooden onder de burgerbevolking.
15 Maart. Distributie van rijwielen.
1 MEI. Oprichting van het Nederlands
Arbeidsfront. Het succes van deze in
stelling, is slechts roet dat,van W.H.N.
en N.V.D. te vergelijken!
15 MEI. De officieren van het Neder
landsche leger zijn opgeroepen tot een
2e verplichte controle-bijeenkomst. De
publicatie in de bladen vermeldt tevens
de treinen, waarmede zij zullen kunnen
terugkeeren. Vrij vervoer is gewaar
borgd. Zij. worden echter zonder meer
in krijgsgevangenschap teruggevoerd.
17 MEI. Distributie van rookartikelen
en versnaperingen.
JUNI. Het dragen van een ster, waar
voor 1 textielpunt moet worden inge
leverd, wordt verplicht voor de Joden.
De verdeeling van groenten heeft reeds
meerdere malen aanleiding gegeven tot
gerechtvaardigde klachten. De groente
handelaren steken nu de hoofden bij
elkaar en reiken aan hun klanten groe-
tenkaarten uit. Het systeem is prachtig
maar werkt in de practijk niet erg be
vredigend, omdat niet iedereen zich er
aan houdt.
9 JULI. Te 6 uur 06 wordt het dood
vonnis voltrokken aan Hendrik Marina
Emanuel Maertens, wonende te Soest,
Eikenhorstweg 10.
20 JULI. De Duitsche weermacht gelast
een onmiddellijke rijwielvordering. Het
door Soest te leveren aandeel bedraagt
166 stuks. Het geheel ademt een geest
van grootste spoed. De rijwielen staan
reeds denzelfden dag ter beschikking.
De Weermacht komt ze halen op
1 September!
22 JULI. De geheele jeugdbeweging op
Gereformeerde grondslag wordt ver
boden.
24 JULI. Aan den Lange Brinkweg wordt
een vrouw door scherven van het af
weergeschut, die door het rieten dak
slaan, ernstig aan het hoofd gewond.
17 AUGUSTUS. Het doodvonnis wordt
te 14 uur 35 voltrokken aan den oud
secretaris van den Nederlandsche Unie,
Johannes Frans Goedhart, wonende te
Soest, Kerkpad Z.Z. 114.
Alle R.K. Jeugdorganisaties worden ont
bonden verklaard.
SEPTEMBER. Distributie van taptemelk.
OCTOBER. Nadat in 1940 de Opbouw-
dienst was vervangen door een vrij
willige arbeidsdienst, die een groot
fiasco is geworden, vangt thans de ar
beidsdienstplicht aan voor allen, die na
1 October 1924 geboren zijn.
NOVEMBER. 1500 Kinderen worden
kosteloos ingeënt tegen roodvonk en
diphtherie. De expresse postbestelling
wordt afgeschaft. In het westen van
het land begint de groote evacuatie,
allereerst van De Haag. Honderden eva-
cuees stroomen Soest binnen. Hun aan
tal bedraagt na 6 maanden 1000.
17 NOVEMBER. Verplichte honden
keuring aan den Lange Brinkweg ten
gunste van de Weermacht.
18 NOVEMBER. Het groot aantal hui
zen, dat reeds door de Weermacht is
gevorderd, wordt opnieuw uitgebreid
met huizen aan de Soesterbergsestraat.
13 DECEMBER. Een waarlijk historische
dag. Anton Mussert wordt bij gratie
van zijn Führer benoemd tot leider van
het Nederlandsche volk.
De internationale situatie is voor
Duitschland belangrijk ongunstiger ge
worden. De debacle van Stalingrad is
zich aan het voltrekken en in Noord-
Afrika wordt Rommel tot Tunis terug
gedreven. Duitschland ligt week na
week onder zware bombardementen. Het
daghet in den Oosten.
MAART. De distributiedienst verhuist
naar het Kerkpad Z.Z., na zich jaren
lang te hebben beholpen in de woning
Steenhoffstraat 12a. Er wordt overge
gaan tot de vordering van klokken. Op
8 Maart verdwijnen de kerkklokken, op
9 Maart die uit den gemeentetoren. Op
23 Maart worden ook enkele kleinere
klokken weggehaald, zoomede de brand-
bel aan het raadhuis.
15 APRIL. 3 met pistolen bewapende
mannen overvallen het perceel Noor-
derweg 21, bewoond door den heer
Honings, makelaar.
17 APRIL. Winterhulp en Ned. Volks-
dienst organiseeren een inzameling voor
de slachtoffers van een bombardement
te Rotterdam. De gemeente-ambtenaren
weigeren medewerking aan de collecte
te verleenen, hetgeen aan de pers hef
tige commentaren ontlokt.
De bankbiljetten van 500,en 1000,
worden waardeloos verklaard.
19 APRIL. 5 personen, voorzien van
revolvers, overvallen omstreeks 9 uur
des avonds het Kasteeltje van den heer
F. H. F. Pas van Groot Oosterland. Zij
doorzoeken het geheele perceel, snijden
telefoonverbindingen af en verdwijnen
met eenige rookartikelen en een aantal
bescheiden uit de respectievelijke klui
zen.
20 APRIL. De angst voor een invasie is
den bezetter waarschijnlijk te zwaar
geworden. Hij publiceert het voorne
men, de leden van de Nederl. Weer
macht in krijgsgevangenschap terug te
voeren. Er ontstaat onmiddellijk 'n spon
tane volksbeweging, die zich krachtig
tegen dezen maatregel keert. De Re
geering adviseert tot onderduiken. Er
wordt gestaakt, het verzet wordt vooral
in de Noordelijke provincies bloedig
gebroken. Vele doodvonnissen worden
geveld. De sperrtijd wordt tot 8 uur
vervroegd.
23 APRIL. Met ingang van dezen dag
wordt den Joden het verblijf in de pro
vincie Utrecht ontzegd. Het grootste
aantal van de hier woonachtige Israë-
aantal van de hier woonachtige Israë
lieten heeft zich reeds door onderduiken
aan de dwingelandij onttrokken. Enkele
van hen begeven zich echter naar
Vught.
De dwingelandij openbaart zich van nu af
in feller vorm. De arbeidsinzet blijkt
geen bevredigende resultaten te heb
ben opgeleverd. Dies worden de lich
tingen 1920 tot en met 1924 in haar ge
heel opgeroepen voor arbeid bij de'
Oosterburen. Het onderduiken wordt 'n
noodzakelijkheid voor duizenden. Ook
de studenten hebben zich moeten
melden. De groene politie begint
haar razzia's. Het wordt bittere nood
zaak de beschikking te krijgen over
bevolkingsregisters en bonkaarten. Tal
rijke distributiekantoren en gemeente
huizen worden overvallen. Soest blijft
niet achter bij dit actief verzet. In den
nacht van 21 op 22 Mei 1943 wordt het
bevolkingsregister van 't gemeentehuis
gestolen.
31 MEI. Aanvang van de inlevering
van radio-toestellen.
Het aantal eigenbouw-apparaten is niet te
tellen. Ook kisten met een lamp, een
paar draadjes en een schakelaar worden
als radiotoestel aangeboden en geboekt.
De toestellen worden opgeslagen in
Colenzo, Vredehofstraat.
Ook de vischdistributie heeft tot klach
ten aanleiding gegeven. Thans wordt
overgegaan tot de uitgifte van visch-
knipkaarten.
18 JUNI. Soest wordt reeds enkele
zomers overstroomd door trekkers uit
Amsterdam. Deze slapen in hooibergen,
bij boerderijen en in allerlei geïmprovi
seerde gelegenheden. Er zijn meerdere
misverstanden. Een verordening ver
biedt het verstrekken van nachtverblijf
aan minderjarigen door inrichtingen,
die niet zijn aangesloten bij Rijkshoreca,
een centrale instantie, die ook kamp
huizen controleert.
2 JULI 1943. Te Soest wordt de 20.000e
inwoners geboren. Zijn naam is Hendrik
Johan van Altena, zijn adres is Pijnen
burglaan 3.
AUGUSTUS. De groene politie houdt
razzia's te Soest en vindt daarbij ge
legenheid om spek, ham en appels mede
te nemen. Hier en daar wordt een
radiotoestel gevonden, meerdere bugers
worden in hechtenis genomen.
In den nacht van 29 op 30 Augustus
worden op groote schaal bulletins ver
spreid van den Raad van Verzet. Op
postkantoor en station leest men „Vecht
mee met de R.V.V.". Het aantal onder
duikers neemt nog dagelijks toe. In den
nacht van 11 op 12 November 1943 wordt
een overval gepleegd op 't politiebureau
te Soest. De buit bestaat uit revolvers
en honderden patronen. De dienstdoen
de agenten A. de Liefde en A. J. Kraa
worden op 14 Februari in hechtenis ge
nomen. Kraa weet daarbij te ontsnappen
en is sedert spoorloos. A. de Liefde
wordt na eenigen tijd vrijgelaten.
Dit wordt het jaar van de groote be
slissingen. Het kan niet anders. Afrika
is gezuiverd, Sicilië gevallen, het Oost
front trekt elastisch terug, in Italië ruk
ken de troepen op naar Rome. Dit wordt
het jaar van de invasie. Voor Nederland
wordt het echter tegelijk een zeer moei
lijk jaar.
10 JANUARI. De SS-post Birkstraat
houdt twee Soester ingezetenen aan,
die in het bezit blijken te zijn van ver
schillende legeruniformen. Zij weten in
het duister te ontkomen, maar hun per
soonsbewijzen zijn gecontroleerd en de
SS herinnert zich den naam Hoogen-
boom, Van Weedestraat. Aldaar wordt
een huiszoeking gedaan en enkele huls-
genooten worden gearresteerd. Bij een
nader ingesteld onderzoek komen twee
SS-mannen in den vroegen morgen van
11 Januari op den Vinkenweg te Soest
drie mannen tegen, die zij als verdach
ten willen aanhouden. Een der mannen
lost een pistoolschot, waardoor een SS-
man niet gevaarlijk in de borst wordt
getroffen.
De SS acht deze gebeurtenis zoo ernstig,
dat tot ingrijpende vergeldingsmaat
regelen wordt overgegaan. Men zal nu
in Soest eens flink ingrijpen; men heeft
reeds lang het oog on deze gemeente.
In den avond van 13 Januari wordt toe
geslagen. Hollandsche SS in burger rijdt
in auto's rond en neemt 25 gijzelaars
in arrest. 2 hunner worden verraderlijk
neergeschoten. De moorden worden ge
motiveerd met een simpele verklaring,
dat de slachtoffers wilden vluchten.
Willem Cornelis van Goor, directeur
van Gemeentewerken en Johan Hen-
drikus Houtman, leeraar handenarbeid,
vallen aan deze willekeur ten offer. De
andere gijzelaars worden naar Amers
foort overgebracht. De heeren S.H.
Speerstra, Jhr. C, H. van den Brandeler,
mr. J. H. van Doorne en W. C. Tensen
worden na maanden, vervroegd vrijge
laten. De heer H. A. Z. van Knobelsdorf
komt wegens ziekte reeds op 17 Januari
thuis. De heeren J. C. en P. Swager,
W. Kerkhoff, F. Ruitenbeek, P. Reeringh,
W. A. Hilhorst, A. Brugman, J. W. J.
Kaal, A. Heijnekamp. P. Kramer, G.
Kruvff. J. Vonk, E. A. Rademaker, H.
J. Dolfin, D. J. Visser en H. J. Ver
heven worden op 19 September 1944
ontslagen. De heeren K. Oosten en B. J.
Veeze blijven achter in 't kamp. Met
twee moorden niet tevreden keert de
SS op 14 Januari terug, vermoordt den
heer Klaas Brons en pleegt moordaan
slagen op "Johannes Anthonius Schalkx
en Andries Hendrik Koehof, die bei
den zeer zwaar worden gewond. Tegelijk
wordt het uitgaansuur tot 9 uur ver
vroegd. Dit duurt tot 1 Mei. Er heerscht
groote verslagenheid in het dorp. Het
georganiseerd verzet vecht echter door
met grooter verbetenheid.
Op 13 Februari volgt opnieuw een op
zienbarende gebeurtenis. In het perceel
Van Lenneplaan 70 heeft de Sicherheits
dienst een val opgesteld, die door twee
Hollandsche handlangers wordt be
waakt. Op dien Zondagmiddag komt er
een bezoeker, die vlugger is met zijn
revolver dan de beide anderen. Een der
SD-mannen wordt gedood, de ander
zwaar gewond. De dader ontkomt. Men
vreest opnieuw vergeldingsmaatregelen
en geruchten omtrent verschrikkelijke
dingen, die pp komst zijn, doen de
ronde, als bekend wordt, dat het Polizei-
standgericht op 1-5 Fèbruarl een zitting
zal houden in de raadzaal ten gemeente
huize. Deze zitting blijkt naderhand o.m.
verband te houden met den aanslag,
die in November 1943 op Baarnsch
grondgebied is gepleegd op 'n controleur
van den C.C.D. In de motiveering van
het vonnis, waarbij Cornelis Burger,
Cornelis Karman en Rut Veenendaal
ter dood worden veroordeeld, wordt
althans o.m. dit feit genoemd.
De oorlog woedt nu met grooter felheid.
Op 8 Maart doen 20 vliegtuigen te 11
uur 10 een aanval op het vliegveld
Soesterberg. In den middag keeren 80
vliegtuigen terug en bestoken vliegveld
en omgeving met splinterbommen. Een
0-tal huizen brandt af; er vallen bij
beide aanvallen 9 dooden. Groote schade
wordt aangericht.
Op 25 Maart is volgens een verklaring
van de militaire overheid een telefoon
kabel doorgesneden. Ter bestraffing
moet van 5 April tot 3 Mei deze kabel
van Soesterbergschestraat tot Helling-
weg door de burgerij bewaakt worden.
Inmiddels is een aanvang gemaakt met
de uitreiking van de Tweede Distributie
stamkaart. Tengevolge van een uitla
ting ten overstaan van een lid der N.S.B.
moet wachtmeester J. W. Kaspers van
de gemeentepolitie op 19 April onder
duiken. Hij verdwijnt spoorloos met
vrouw, kind en meubilair. Op 20 April
doen 3 onbekende mannen een poging
de dochter van een postbode, van welke
terugtocht te verhaasten. Honderden rii
wielen, bakfietsen, kinderwagers, kn?u
wagens en naaimachines worden meege!
voerd.
De Beauftragte begint eveneens te ram-
melen met de sabel en dreigt alle huizen
van Soest te zullen verbranden, als
de sabotage niet ophoudt. Hij doelt
daarbij op de scherven en kopspijkers
die langs alle wegen zijn gestrooid en
hun werk prima doen. Mannen van ge
meentewerken met bezems en wittê
banden krijgen spijkerwacht, die ach
tereenvolgens aan de gemeente-ambte
naren en de onderwijzers wordt toever.
trouwd.
Op 11 September wordt te 19 u. 'n trein
op het baanvak Baarn-Amersfoort bui.
ten gevecht gesteld in de omgeving van
de Groote Melm. Er rijden overigens
nog slechts enkele treinen. De heer J
A. Lock, die met een vrachtauto is uit
getogen om boter voor de gemeente te
halen, wordt beschoten en overlijdt aan
zijn verwondingen. Gemeentewerken
haalt met paard en wagen zout en
suiker in Utrecht, de brandweerauto
rijdt naar Zaandam en brengt voedsel
terug.
Op 16 SEPTEMBER beschiet een jager
een Duitsche auto op den Utreehtsche-
weg. Op 17 September, de dag van de
groote luchtlandingen, doorkruisen tal
rijke jagers het luchtruim ter bescher
ming van de operaties in Gelderland
en beschieten ook in Soest hier en daar
een object. Enkele benzinetanks worden
uitgeworpen, die brand veroorzaken aan
de Molenstraat. Op 18 Ser>tember breekt
de algemeene spoorwegstaking uit.
Met de uitreiking van noodkaarten
wordt een aanvang gemaakt.
Op 19 September keert het grootste deel
der Soester gijzelaars in goeden wel
stand naar huis terug, terwijl ook huln
wordt verleend aan ontslagenen uit het
concentratiekamp te Amersfoort.
De luchtlandingen bij Arnhem, die aan
vankelijk groot succes beloofden, stuiten
op steeds heftiger tegenstand. Arnhem,
dat reeds voor een belangrijk deel in
geallieerde handen was. moest weer
worden prijsgegeven. Beide partijen
vechten om ieder huis en lederen steen
van Oosterbeek en Wolfheze. De burger,
bevolking, die midden tusschen de
strijdenden is geraakt, begint een goed
heenkomen te zoeken, Arnhem wordt
verplicht geëvacueerd.
Ook Soest is aangewezen als vluchtoord.
Het heeft op dit terrein een eereschuld:
heeft men het in Mei 1940 niet gul ont
vangen toen het zelf moest evacueeren?
Men begint de schuld in te lossen. Het
Roode Kruis richt een hulppost in aan
de Birktstraat, waar vele honderden
een warme dronk en eten vinden.
De gemeente organiseert hulnbureaux
in Eemland en St. Ludgardis. Een zeer
groote staf van geleiders, ordonnansen,
koks, helpsters komt in het geweer.
organisatie klopt misschien niet altüd
evengoed, er is wel eens een tikje ijdel-
heid hier en een vleugje onwil elders,
maar daarvan worden de geëvacueerden
tenminste niet de dupe. In tegende°l:
de Roode Kruis zusters en geleiders, die
de groote transporten met boerenwagens
naar Barneveld vergezellen en met ge
ëvacueerden telkens opnieuw terug
keeren" vinden, volle waardeering
van de zijde der oorlogsslachtoffers,
bij wien zoomin bitter leed als merk
waardige humor ontbreken.
Er worden centrale kraamkamers ge
sticht. en een centrale reiniging voor
ongedierte.
Toen de bezetter zijn nederlaag nog
enkele maanden uitgesteld zag, heeft hij
geen gelegenheid voorbij laten gaan,
om den chaos, die zijn eigen land be
dreigde, ook over ons gebied te brengen.
Omvangrijke vernielingen werden uit
gevoerd en een massale deportatie be
gon. De dreiging van razzia's hing iede-
ren man tusschen 16 en 60 jaar ieder
oogenblik van iedereen dag boven het
hoofd. Talloozen zijn opgepakt, maar
ook dikwijls op zeer handige wijze weer
ontsnapt.
Wij in Soest zagen de grauwe collonnes
uit Hilversum en het Gooi langs mar-
cheeren en Soesterberg verleende hulp
aan den eindeloozen stoet van gevan
genen uit Rotterdam.
Soest zelf beleefde zijn eerste groote
razzia op 9 November. Het resultaat
was poover hoewel de moffen genoeg
schreeuwden, dreigden en schoten. Zij
vonden later handiger methoden, waar
bij de Landwacht hand- en spandiensten
verrichtte door meerdere permanente
vallen open te stellen. De mannen. c"e
zich vrijwillig meldden voor arbeid in
Hoevelaken en elders, waarbij hun
gouden bergen werden beloofd en waar
toe in roerende woorden door den waar
nemend burgemeester op hun gemoed
werd gewerkt, waren zoo gering in aan
tal, dat de ortskommandant tot krasse
maatregelen overging.
Zoogenaamd wegens sabotage, gepeeld
aan en telefoonkabel, werd op 25 Octo-
Naast een uitgebreide collectie oorlogsromans en
-documentatie met betrekking tot de tweede wereld
oorlog, vindt u bij ons een unieke collectie boeken
met de bezetting, het verzet en de bevrijding tot
onderwerp.
BOEKHANDEL I
a.J. WESSEIS
Soertwb«^«flra., S3.let.2419 SOEST
Wordt; _beweerd, dat zij ^hajir ^moedor ber de boerderij var de wed. Kok aan
den Korte Brinkweg en op 26 Octobf"-
de sociëteit „De Soester Kring" in brand
gestoken.
heeft verraden, kaal te knippen.
Daar enkele bureaux van het lucht-
wapen naar Soest worden verplaatst,
neemt ook het aantal gevorderde huizen
zeer toe.
Dan komt den zesde Juni met zijn
invasie. Wij weten nu, dat het gaat ko
men. En het komt. Op Dinsdag 15
Augustus doen 120 vliegtuigen te 11 uur
35 een geconcentreerde aanval op het
vliegveld Soesterberg. 1 toestel wordt
neergeschoten. In den nacht van 26 op
27 Augustus stort een toestel neer op den
Eng, waar het uitbrandt zonder de
nationaliteit met zekerheid kan worden
vastgesteld.
Op Zondag 3 September volgt opnieuw
een groote aanval. Te 17 uur 30 ver
schijnen 100 a 150 toestellen boven Soes
terberg en bombardeeren het vliegveld
kort en klein.
Er is in het dorp zelf veel schade en
er zijn onder de burger bevolking 3
dooden te betreuren. Daarna gaat het
sneller. De Duitsche tegenstand in
België wordt onder den voet geloopen.
Op 3 September is Doornik gevallen, op
4 September heet het reeds dat de
Britten en Amerikanen onze grens heb
ben bereikt, op 5 September zou Breda
gevallen zijn, tegelijk met Roermond.
Een koortsachtige opgewondenheid
maakt zich van ons allen meester. De
bevrijding is in zicht, sneller dan wij
hadden durven hopen. Wij zien colon-
ne's terugtrekken, die een verslagen in
druk maken; de uittocht van de N.S.B.
begint en geen vervoermiddel wordt te
gering geacht: er zijn huurrijtuigjes en
bokkenwagens in gebruik.
Het valt ons dan zwaar te bemerken,
dat het gerucht, volgens hetwelk de
troepen bij Vianen zouden staan, ja
zelfs dat de spits van de pantsercolon
nes Utrecht had bereikt, inderdaad uit
de lucht gegrepen blijkt te zijn. Zoo
goedkoop komen wij niet van den be
zetter af.
Er dreigt voedselnood, gastekort. We
moeten zuinig worden met brandstoffen,
met licht en water. Een aantal soldaten
op voettocht vordert in den nacht van
6 of 7 Sepember ieder voorwerp, dat
van een wiel is voorzien, teneinde den
De menschenjacht is sedert den alge-
™.eenen arbeidsdienstplicht van Januari
1945 nog eens in verscherpten vorm
voortgezet. Het ondergrondsche verzet
werkte echter rustig door. ondanks de
offers, die het ook in Soest nog te
brengen had. Wij herdenken hierbij
met name den heer H. van Breukelen.
die voor het vaderland is gevallen en
herinneren aan <^e roh°urtenissen van
van laatste weken, waardoor een deel
van de verzetsbeweging dreigde te wor
den opgerold en waarbij de heer J.
Smit in handen van den vijand viel.
JNaast de reeds genoemde personen vie
len nog als slachtoffers der Duitsche ter
reur de navolgende gemeentenaren: D.
Kroon, G. Schuilenburg, Ir. Menko. J.
van den Brink, Ir. Bos en G. van An-
geren. De laatste was te Soesterberg
woonachtig.
24 MAART. De legergroep Montgomery
steekt den Rijn over. Ongelooflijk snel
u -?e troePen ln Duitschland op
en bereiken ook de Ned. grens. Onze
hoop herleeft. Paschen nadert! Paschen,
net feest van opstanding en herrijzenis.
,aschen ook de herrijzenis en vrij-
making van ons land voltooien?
Wij volgen de berichten met ingehouden
adem. Wij hooren de eerste Nederland
sche plaatsnamen. Mechelen en Dinx-
perlo bevrijd.
Het is Paschen. De lucht is grauw en
stormvlagen jagen donkere wolken over
ons geteisterd land.
De Duitschers trekken weg en bommen
regenen op hun in oostelijke richting
jagende collonnes.
Tweede Paaschdag. Enschede bevrijd.
Hengelo bereikt, 'n Nieuw offensief in
•uP uwe' ®nel volgen de goede be
richten elkander op. »t Oosten van 't
land is vrij. Zouden ze over den IJsel
H1.: ,^a» ZÜ komen! Zij komen nu wer
kelijk!
Apeldoorn Amersfoort en danJa,
ook Soest is vrij.
n Nieuwe lente doet de oude takken
botten. Nederland herrijst! En met
Nederland Soest
Wageningen. 5 mei 1945. Het i
evenals in 1940, op de route va
dende partijen heeft gelegen,
vele plaatsen de sporen daarv
vrij vefl verwoestingen aam
het centrum staat hotel „Dt
He' gebouw heeft veel van i
handelingen van de laatste d
don Dc W van het opschrn
is van de muur geschoten. 1
zwaar beschadigd en vrijwel
zijn versplinterd. Voor het r
de activiteit van hoge gealln
De Canadese generaal Foulki
met zijn stafofficieren en vel
prins Bemhard. Even late
Duitse militaire auto's. Zij brt
raai Blaskowitz, het type vai
siseh militair. In 1939 vocht
Polen. Pas in april was Bla.
op het nippertje, via de afsl
land binnengekomen. Hu t
Oberbefehlshaber" van de
land, generaal Christtanaea.
geleden was hij met tot net
een wapenstilstand bereid,
dat zelfs Seyss-Inquart toe
was. Op 28 april praatte de
generaal Bedell-Smith, che
Eisenhower, met de chef sta
raai Montgomery, generaal d
met prins Bemhard en me
sche generaal te Achterve)
uitvoeren van „voedseldropp
het hongerige, bezette gebi
nam generaal Blaskowitz d'
van de Poolse strijdkrach
vangst. Nu zijn de rollen on
generaal zal nu misschien b<
ben wat het voor een milu
zich te moeten overgeven. Ir
Blaskowitz geprotesteerd tej
de optreden van de Duits<
Hij is toen door Hitier voo
geplaatst. Wellicht heeft hij
Führer in 1945 weer goed v
want onder zijn commando
onnodig, een paar dagen v
tulatie, de Wieringermeerj
water gezet. Maar nu hebt
van Blaskowitz zelfmoord
zich overgegeven. En op
te 16.30 uur, tekent de Du
zijn capitulatie. Voor Nede
oorlogsjaren, begonnen met
strijd van enkele dagen, \v<
volgd door een donkere bei
afgesloten met een bloedigs
tende bevrijding, voorgoed
één der laatste bezette
heel Nederland dan einde
Op 19 mei 1940 verlieten i
derlandse soldaten via
grens met Zeeuws-Vlaandi
op 20 september 1944oy
eerste Nederlandse soldat
Prinses Irene Brigade
waard eveneens de Belgisc
grens. Het is zelfs mogelij.
soldaten, die in 1940 als
land verlieten, behoorden
pen, die 4 jaren later
binnen kwamen om deel
het verjagen van de be^
grondgebied.
Dit is niet het enige merl
van overeenkomst tussen
delingen in 1940 en die ii
Er zijn vele gelijkenissen,
wel de vijand als de bevi
getale uit de lucht op o
beide gevallen met het
aanmerkelijk te verkorten
"Was het in 1940 de Duits
het in bezit nemen van
gangen bij Moerdijk, Dol
terdam en tevens tot h
van het regeringscentrun
tijdens de grootscheepse
ket Garden" landden Ar
gelse en Poolse luchtlegt
in bezit nemen van br
Wilhelminakanaal en de
mei. Dinkel, Maas en Ri
vallen moest de weg wor
voor het uitvoeren van e
sende doorstoot. In 1940
9e pantserdivisie via
Dordrecht en Rotterdam
land binnendringen. In
11e Engelse leger, onde:
neraal Dempsy, door
langs de lijn Valkenswi
Grave, Nijmegen, Arnhe
over de Veluwe, de IJ:
reiken. Snelle acties leic
niek bij de tegenstander
der ons herinneren zi
angst voor de „vijfde
in het binnenland werki
de meidagen van 1940,
september 1944, beter t
Dinsdag", toen Duitser
collaborateurs in panie
men en de bevolking
zowel in het zuiden al:
naar de stadsrand toog
te verwelkomen.
In 1940 verloren de
om de Residentie en
de geallieerden de slaj
beide gevallen warer
ver van het doel c3
tegenstander werd ve
Zouden de Duitse actit
succes hebben gehad,
derlandse verzet in
broken. Zouden de
dingen bij Arnhem
hebben opgeleverd,
gepasseerd zijn. Van
gehoofden over de
dan óm de Westwall
verdedigingslinie, die
zich uitstrekte tot N:
zijn gedaan door de
Hierdoor zou het. Ru
sfngeld en Berlijn oj
geval zou de oorlog
geëindigd zijn.
