25 jaar geleden
30 jaar geleden
NEDERLAND WERD OVERWELDIGD
IN STRIJD MET HET OORLOGSRECHT
Op 5 mei 1945 gal de Duitse generaal Blaskowitz
zieli over aan de Canadese generaal Foulkes.
Bevri jding van ons land vergde veel meer tijd dan de
bezetting.
Opvallende punten van overeenkomst tussen
de gebeurtenissen in 1940 en in 1944/'45
Merkwaardige
gelijkenissen
Invasie en bevrijding
uit het oosten
Snelle verovering,
langzame bevrijding
De „meidagen van veertig",
een bewogen stukje vaderlandse geschiedenis
Waarde van 't Nederlandse verzet wordt vaak onderschat
Hitler's opzet in feite mislukt
Strijd in Zeeland duurde nog tot 27 mei
liet aanvalsplan
Overwinning en
nederlaag
Capitulatie
Flagrante schendingen
terugtocht te verhaasten. Honderden
wielen, bakfietsen, kinderwagers kn<
wagens en naaimachines worden Lp
voerd.
De Beauftragte begint eveneens te ram
melen met de sabel en dreigt alle hui»
van Soest te zullen verbranden n/1
de sabotage niet ophoudt. Hij 'd0
daarbij op de scherven en kopspijk®'1
die langs alle wegen zijn gestrooid 1
hun werk prima doen. Mannen van e
meentewerken met bezems en wttt
banden krijgen spijkerwacht, die ach
tereenvolgens aan de gemeente-ambte
naren en de onderwijzers wordt toevA»
trouwd. r~
Op 11 September wordt te 19 u. 'n trel
op het baanvak Baarn-Amersfoort bui
ten gevecht gesteld in de omgevine Jl"
de Groote Melm. Er rijden overieen*
nog slechts enkele treinen. De heer t
A. Lock, die met een vrachtauto is uit'
getogen om boter voor de gemeente të
halen, wordt heschoten en overlijdt aan
zijn verwondingen. Gemeentewerken
haalt met paard en wagen zout en
suiker in Utrecht, de brandweerauto
rijdt naar Zaandam en brengt voedsel
terug. 1
Op 16 SEPTEMBER beschiet een jager
een Duitsche auto op den Utrechtsche
weg. Op 17 September, de dag van dë
groote luchtlandingen, doorkruisen tal
rijke jagers het luchtruim ter bescherë
ming van de operaties in Gelderland
en beschieten ook in Soest hier en daar
con object. Enkele benzinetanks worden
uit,geworpen, die brand veroorzaken aan
de Molenstraat. Op 18 September breekt
de algemeene spoorwegstaking uit
Met de uitreiking van noodkaarten
wordt een aanvang gemaakt.
Op 10 September keert het grootste deel
der Soester gijzelaars in goeden wel
stand naar huis terug, terwijl ook hulp
wordt verleend aan ontslagenen uit het
concentratiekamp te Amersfoort.
De luchtlandingen bij Arnhem, die aan
vankelijk groot succes beloofden, stuiten
an steeds heftiger tegenstand. Arnhem,
dat reeds voor een belangrijk deel iri
geallieerde handen was. moest weer
-vorden prijsgegeven. Belde partijen
/echten om leder huis en lederen steen
/an Oosterbeek en Wolfheze. De burger-
>evolking, die midden tusschen de
itrijdenden is geraakt, begint een goed
ïeenkomen te zoeken, Arnhem wordt
'erplicht geëvacueerd.
w i?0',s ^"ftewezen als vluchtoord
f. tP. terrein een eeresrhuM-
man het in Mei 1940 niet gul 0nt-
angen toen het zelf moest evacueeren"'
len bezint de schuld in te lossen. Het
toode Kruis richt een hulppost in aan
Birktstraat. waar vele honderden
en warme dronk en eten vinden
'e gemeente organiseert hulnbureaux
Eemland en St. Ludgardis. Een zeer
van, geleiders, ordonnansen,
3ks, helpsters komt in het geweer. De
"ganlsatie klopt misschien niet altüd
•engoed. er is wel eens een tikje ijdei-
;ia hier on een vleugje onwil elders
aar daarvan worden de geëvacueerden'
"püSr -i?"! dupe' In tegendeel:
Hoode Kruis zusters en geleiders, die
groote transporten met boerenwagens
ar Barneveld vergezellen en met ge-
'acu eerden telkens opnieuw terug-
eren vinden. volle waardeering
de zijde der oorlogsslachtoffers
wien zoomin bitter leed als merk-
lardige humor ontbreken,
worden centrale kraamkamers ge-
een centrale reiniging voor
VRIJDAG 1 MEI 1970
cht
gedierte.
en de bezetter zijn nederlaag nog
maanden uitgesteld zag, heeft hij
n gelegenheid voorbij laten gaan,
den chaos, die zijn eigen land be-
gde, ook over ons gebied te brengen,
i angnjke vernielingen werden uit-
oera en een massale deportatie be-
i- De dreiging van razzia's hing iede-
JShl. tussch/n an 60 jaar ieder
enblik van iedereen dag boven het
au, - en zijn ingepakt, maar
snap"1"°P ZMr handi®e wiJze weer
in Soest zagen de grauwe collonnes
Hilversum en het Gooi langs mar-
aL ®°fsterberg verleende hulp
m ,?iteDn(jf ozen stoet van eevan-
-n uit Rotterdam.
la 0beleTefde ziJ'n eerste groote
n. P November. Het resultaat
poover hoewel de moffen gence*
lenUTaten'hdreigden en schoten- Zij
en later handiger methoden, waar-
ichtf3"^dwacht hand- en spandiensten
entte door meerdere permaner+e
v ,Pe",e stellen. De mannen, ch'e
rpio'i!W meldden voor arbeid in
'elaken en elders, waarbij hun
ersen werden beloofd en waar-
"roe.rende woorden door den waar-
L ,?emeester °P hun gemoed
gewerkt waren zoo gering in aan-
i ort5k°mmandant tot krasse
regelen overging.
maamd wegens sabotage, gepeeld
-n telefoonkabel, werd op 25 Octo-
^°eïe.r" var de wed. Kok aan
niSS* Brinkweg en op 26 October
cteteit „De Soester Kring" in brand
®nnSarhJji3?r* 'S seder* den alge-
nof l dl,enstp,!cht van Januari
'ezet m verscherpten vorm
e lrht? ondergrondsche verzet
J" ^tig door. ondanks de
ón hai1 ,n Soest nog te
lamp H. herdenken hierbij
5or fw jer H" van Breukelen,
IPr. vaderland is gevallen en
aatsb» nPu rnhn"'rtenissen v»n
vpr» ♦"u Waardoor een deel
ipeeroM Weging dre,*de te wor-
n hënw 8n waarb'i de heer J.
de rpp/c" Van den vband viel.
u als sl^f?,°emde Personen vie-
e nnï ?ers der duitsche ter-
r c. !ge.? e £emeentenaren: D.
>n RrfnVUT nburgl Ir" Menko. J.
Dp 1 1 Bos en G- van An-
:htig. Was te Soesterberg
iRnTp^ iegergroep Montgomerv
uen Rijn over. Ongelooflijk snel
eikpn epe" ,n Duitschland op
erWff °r> dLe Ned' ?rens. Onze
Paschen nadert! Paschen,
?chpn°.pst,anding en herrijzenis.
valï ?e herrijzenis en vrij-
„yan. °"s 'and voltooien?
een de benchten met ingehouden
wij hooren de eerste Nederland-
wrijdamen' Mechelen en Dinx-
Ba^ch'en> De lucht is grauw en
j3^en donkere wolken over
eisterd land.
^pner'l trekken weg en bommen
collonnes 00steIi'ke richting
Daaschdag. Enschede bevrijd,
bereikt 'n Nieuw offensief in
piw volgen de goede be-
eikander 0p. 't Oosten van 't
vrij. zouden ze over den IJsel
zij komen! Zij komen nu wer-
?V Amersfoort en dan... Ja,
't is vrij.
VNoiinfe ?oet de oude takken
Nederland herrijst'. En met
d ooest.
'ageningen, 5 mei 1945. Het stadje, dat,
'enals in 1940, op de route van de strij-
•nde partijen heeft gelegen, toont op
ele plaatsen de sporen daarvan. Er zijn
veel verwoestingen aangericht. In
centrum staat hotel „De Wereld",
[et gebouw heeft veel van de oorlogs-
ndeMngen van de laatste dagen gele-
n. De „W" van het opschrift „Wereld"
van dc muur geschoten. Het dak is
waar beschadigd en vrijwel alle ruiten
ijn versplinterd. Voor het hotel neemt
activiteit van hoge geallieerde mili-
ren toe.
Canadese generaal Foulkes arriveert
?t zijn stafofficieren en vergezeld van
rins Bernhard. Even later naderen
)uitse militaire auto's. Zij brengen gene-
•aal Blaskowitz, het type van een Prui-
lisch militair. In 1939 vocht hij reeds in
>olen. Pas ln april was Blaskowitz, net
ip het nippertje, via de afsluitdijk, ons
and binnengekomen. Hij verving, als
Obe.-befehlshaber" van de Vesting Hol-
and, generaal Christiansen. Enige dagen
eleden was hij niet tot het sluiten van
en wapenstilstand bereid. Het bleek,
Jat zelfs Seyss-Inquart toeschietelijker
vas. Op 28 april praatte deze nazi met
eneraal Bedell-Smith, chef staf van
Cisenhower, met de chef staf van gene
raal Montgomery, generaal de Guingand,
net prins Bernhard en met een Russi-
;che generaal te Achterveld over het
aitvoeren van „voedseldroppings" boven
iet hongerige, bezette gebied. In 1939
iam generaal Blaskowitz de capitulatie
/an de Poolse strijdkrachten in ont-
-angst. Nu zijn de rollen omgekeerd. De
jeneraal zal nu misschien begrepen heb
ben wat het voor een militair betekent
zich te moeten overgeven. In Polen heeft
Blaskowitz geprotesteerd tegen het wre
de optreden van de Duitse SS aldaar.
Hij is toen door Hitier voor straf over
geplaatst. Wellicht heeft hij het bij zijn
Führer in 1945 weer goed willen maken,
want onder zijn commando werd, geheel
onnodig, een paar dagen voor de capi
tulatie, de Wieringermeerpolder onder
water gezet. Maar nu hebben de bazen
van Blaskowitz zelfmoord gepleegd of
zich overgegeven. En op deze 5e mei,
te 16.30 uur, tekent de Duitse generaal
zijn capitulatie. Voor Nederland zijn de
oorlogsjaren, begonnen met een ongelijke
I strijd van enkele dagen, welke werd ge
volgd door een donkere bezettingstijd en
afgesloten met een bloedige en verwoes
tende bevrijding, voorgoed voorbij. Als
één der laatste bezette gebieden zou
heel Nederland dan eindelijk vrij zijn.
Op 19 mei 1940 verlieten de laatste Ne
derlandse soldaten via de Belgische
grens met Zeeuws-Vlaanderen ons land;
op 20 september 1944 overschreden de
eerste Nederlandse soldaten van de
Prinses Irene Brigade bij Valkens-
waard eveneens de Belgisch-Nederlandse
grens. Het is zelfs mogelijk, dat dezelfde
soldaten, die in 1940 als laatsten ons
I land verlieten, behoorden bij de troe-
I pen, die 4 jaren later ons land weer
I binnen kwamen om deel te nemen aan
1 het verjagen van de bezetter van ons
I grondgebied.
Dit is niet het enige merkwaardige punt
I van overeenkomst tussen de oorlogshan
delingen in 1940 en die in 1944 en 1945.
I Er zijn vele gelijkenissen. Zo daalde zo-
I wel de vijand als de bevrijder in groten
I getale uit de lucht op ons neer. En in
I beide gevallen met het doel de oorlog
aanmerkelijk te verkorten.
Was het in 1940 de Duitsers te doen om
I het in bezit nemen van de rivier-over-
gangen bij Moerdijk. Dordrecht en Rot
terdam en tevens tot het uitschakelen
van het regeringscentrum te Den Haag,
l tijdens de grootscheepse operatie „Mar-
I ket Garden" landden Amerikaanse, En
gelse en Poolse luchtlegers om het snel
in bezit nemen van bruggen over het
Wilhelminakanaal en de rivieren Dom
mel, Dinkel, Maas en Rijn. In beide ge
vallen moest de weg worden vrijgemaakt
voor het uitvoeren van een snelle beslis-
sende doorstoot. In 1940 moest de Duitse
9e pantserdivisie via Noord-Brabant,
Dordrecht en Rotterdam de Vesting Hol
land binnendringen. In 1944 moest het
11e Engelse leger, onder bevel van ge
neraal Dempsy, door Noord-Brabant,
langs de lijn Valkenswaard, Eindhoven,
Grave, Nijmegen, Arnhem en vervolgens
over de Veluwe. de IJsselmeerkust be
reiken. Snelle acties leiden altijd tot pa
niek bij de tegenstander. De ouderen on
der ons herinneren zich nog wel de
angst voor de „vijfde colonne" een
in het binnenland werkende vijand in
de meidagen van 1940, maar ook de 5e
september 1944, beter bekend als „Dolle
Dinsdag", toen Duitsers, N.S.B.-ers en
collaborateurs in paniek de vlucht na
men en de bevolking van vele steden,
zowel in het zuiden als in het noorden,
naar de stadsrand toog om de bevrijders
te verwelkomen.
In 1940 verlorën de Duitsers de slag
om de Residentie en in 1944 verloren
de geallieerden de slag bij Arnhem. In
beide gevallen waren de troepen te
ver van het doel dat spoedig bij de
tegenstander werd vermoed geland.
Zouden de Duitse acties rond Den Haag
succes hebben gehad, dan zou het Ne
derlandse verzet in één dag zijn ge
broken. Zouden de Engelse luchtlan
dingen bij Arnhem een overwinning
hebben opgeleverd, dan zou de Rijn
gepasseerd zijn. Van geallieerde brug-
gehoofden over de I.Tssel uit zouden
dan öm de Westwall heen, (dc Duitse
verdedigingslinie, die langs onze grens
zich uitstrekte tot Nijmegen) aanvallen
zijn gedaan door de Duitse laagvlakte.
Hierdoor zou het Ruhrgebied zijn om
singeld en Berlijn open liggen. In dat
geva'. zou de oorlog wellicht in 1944
geëindigd zijn.
Leverde in 1940 de 9e Duitse tankdivisie
in Noord-Brandant slag bij Mill Peel-
Raam-stelling), in 1944 woedde even
eens een zware tankslag in onze zuide
lijke provincie en wel bij Overloon.
In 1940 werd Zuid-Limburg onder de
voet gelopen door het 6e leger, dat tot
doel had België te veroveren, en in de
morgen van de 10e mei was Maastricht
al in Duitse handen. Begin september
1944 werd Zuid-Limburg veroverd door
troepen van het le Amerikaanse leger,
dat niet veel tegenstand ontmoette. De
soldaten van generaal Hodges bevrij
den Maastricht als de eerste Neder
landse stad. Het eigenlijke doel van
de Amerikanen was de Westwall.
Ook in 1944 werd Zeeland weer oorlogs
toneel en evenals in 1940 leden Walche
ren en Zeeuws-Vlaanderen de meeste
schade. Wegens de sterke verdediging
van de Sloe-dam tussen Walcheren
en Zuid Beveland braken de Duit
sers het verzet door het bombarderen
van Middelburg. In 1944 werden door
de geallieerden om dezelfde reden de
dijken van Walcheren gebombardeerd,
waardoor het eiland onder water kwam
te staan.
Het merkwaardigste is echter wel, dat
in 1945 voor wat de bevrijding van het
Midden en Westen van ons land betreft,
de bevrijders, evenals 5 jaren geleden
de veroveraars, uit het Oosten kwamen
en via Arnhem en de Veluwe de Greb-
belinie naderden. In het laatste geval
was deze verdedigingslijn door de Duit
sers bezet. En dezelfde generaal, die in
1940 het commando had bij de Duitse
luchtlandingsoperaties in Nederland, de
parachutisten-generaal Student, leidde
in het voorjaar van 1945 de verdediging
tegen de geallieerde invasie in ons land.
Op 6 april verliet hij echter ons land
om de Duitse tegenstand aan de Weser
te organiseren.
In april 1945 was Friesland bevrijd en
stonden de geallieerden, evenals de
Duitsers 5 jaren tevoren, voor de ver
dedigingswerken bij Kornwerderzand.
In beide gevallen werd de afsluitdijk
niet veroverd.
Tenslotte begon de oorlog op 10 mei en
eindigde de strijd in ons land op 5 mei.
Op beide dagen was het weer zonnig,
maar vrij fris.
Duurde de strijd in 1940 t.a.v. de Vesting
Holland 5 dagen en gold voor ons hele
land hiervoor een termijn van 17 da
gen, met de bevrijding van ons land
zijn ruim 8 maanden gemoeid geweest.
Dit opvallende verschil tussen ver
overing en bevrijding in tegenstel
ling tot de hierboven beschreven vele
punten van overeenkomst heeft di
verse oorzaken. In 1940 vielen verse
troepen ons land binnen, rechtstreeks
van uit eigen land opererend. De ge
allieerde legers hadden, vóór ze ons
land naderden, al een lange, moeizame
weg afgelegd.
Was in 1940 ons land het eerste aanvals
doel, in 1944 vormde de bevrijding van
ons land de afsluiting van een fase
van de geallieerde invasie.
In 1940 maakte ons land de afsluiting
van een fase van de geallieerde invasie.
In 1940 maakte ons land sinds 1830 op
nieuw kennis met de oorlog en dan nog
wel in een vorm, die wij niet hadden
verwacht. Onze soldaten hadden veel
tijd nodig om de vuurdoop te doorstaan.
In 1944 werd ons land verdedigd door
Duitse oorlogsveteranen, voor wie oor
logvoeren dagelijks werk was gewor
den. Dit had tot gevolg, dat, in tegen
stelling tot onze soldaten, de Duitsers,
ook al geraakten ze bij snelle geallieer
de acties soms in paniek, zich gauw
herstelden en doeltreffende tegenacties
ondernamen. De door de geallieerden
gevoerde taktiek van het uitvoeren van
tangbewegingen met snel oprukkende
tanks was de Duitsers heel goed be
kend. Het was hun eigen strijdmethode,
die zij in 1940 met groot succes hadden
toegepast.
Bevond generaal Guderian, bijgenaamd
„snelle Heinz", zich bij de voorste tanks
tijdens de toch wel riskante, smalle
doorstoot van Sedan, dwars door Noord-
Frankrijk via Abbeville naar Calais, In
1944 leidde generaal Horrocks, die de
bijnaam „the hurricane" de orkaan
had, aan de spits van het 30e leger
korps de eveneens gewaagde en even
smalle doorstoot van de Belgisch-Ne
derlandse grens naar Nijmegen.
In tegenstelling tot de Franse- en
Engelse troepen, die in 1940, door hun
linies langs de Frans-Belgische grens
te verlaten om hun noordelijke bond
genoten te hulp te snellen, de vijand
volledig in de kaart speelden, wisten
de Duitsers in 1944, door vakkundig te
rug te trekken en tijdig nieuwe stellin
gen te betrekken, het resultaat van een
doorstoot zo veel mogelijk te verklei
nen. Zij toonden zich taaiere tegenstan
ders dan de Fransen. Hierbij speelde
hun angst voor represailles bij overgave
een grote rol. Na de aanslag op Hitier
op 20 juli 1944 werd het hoofd van de
SS de beruchte Heinrich Himmler
commandant van de troepen die „die
Heimat" moesten verdedigen. Op 3 sep
tember gaf hij een dagorder uit, waar
in hij stelde, dat iedere soldaat, die
zich overgaf, later gestraft zou worden.
Nu waren er talloze Duitse soldaten,
dit niet meer in eigen overwinning ge
loofden, doch ernstiger was Himmlers
dreigement, geuit in dezelfde dagorder,
waarbij alvast de familieleden van de
gecapituleerde soldaat voor zijn gedrag
verantwoordelijk zou worden gesteld.
Door middel van allerlei duivelse ma
nieren wisten de Nazi-leiders hun greep
op het Duitse volk tot op de laatste
oorlogsdag ten volle te behouden. Dat
de Duitsers de verdediging moesten
staken vond zijn oorzaak in een zelfde
omstandigheid, die een beslissende rol
speelde bij hun eigen „Blitzkrieg" in
de eerste oorlogsjaren: absolute over
macht in de lucht. Braken Duitse bom
menwerpers in 1940 elk verzet, de over
weldigende luchtsteun, die de geallieer
de troepen bij de bevrijding van ons
land ondervonden, besliste de eindstrijd.
Toch moest er vaak om elke meter
grond hevig worden gevochten.
Aan de bevrijding van ons land werd
deelgenomen door troepen van ver
schillende nationaliteit, voornamelijk
Canadezen, Engelsen en Polen, maar
ook Amerikanen, Fransen, Belgen, No
ren en Nederlanders.
Tijdens de meidagen van 1940 sneuvel
den bijna 2200 Nederlandse militairen.
Alleen al bij de verovering van Zeeland
telden de geallieerden 13.000 man aan
doden en vermisten, terwijl op het Air-
bornekerhof bij Oosterbeek 1500 geal
lieerde parachutisten begraven zijn.
Nederland, begin mei 1940. Het eerste
half jaar mobilisatie is voorbij. Behalve
de Fins-Russische oorlog heeft de eer
ste oorlogswinter niet veel strijdtoneel
opgeleverd. In april is er echter weer
volledig beweging in de oorlog geko
men, met Skandinavië als inzet. Het
lijkt wel of de oorlog in afzonderlijke
hoofdstukken kan worden verdeeld:
Hoofdstuk I Polen, Hoofdstuk II Dene
marken en Noorwegen. En nog steeds
zijn de echte vijanden, Duitsland tegen
Engeland en Frankrijk nieit rechtstreeks
met elkaar in kontakt geweest.
De afgelopen winter is streng geweest,
maart toch ook weer snel geëindigd en
de meimaand kondigt zich echt aan als
de bloeimaand.
Ondanks de onrust, die er in Neder
land heerst over de toekomst, verheu
gen de mensen zich op de komende
Pinksterdagen: 12 en 13 mei.
Prinses Juliana en prins Bernhard be
zoeken het bloemenfeest te Noordwijk
en na de kleurrijke bloembollen komen
de bloeiende vruchtbomen. De kranten
schrijven er over in lyrische stijl: „De
appel viert nu hoogtij. De overweldi
gende witte bloesem tijdens Hemel-
vaartdag van peren, kersen en pruimen,
werd hier en daar onderbroken door
de rose, op springen staande appel
knoppen. Den dag daarna waren de
vroegbloeiers al open. Het leek wel
of zij den achterstand met geweld wil
den inhalen. In het komende week
einde zullen kleurschakeeringen van
heel zacht dieprose den boomgaarden
dat feestelijke aanzien geven, dat zoo
echt bij de meimaand past.
Het Amsterdams Joods koor geeft een'
uitvoering in de Hollandse Schouwburg.
De belangstelling is groot en het en
thousiaste publiek geeft bloemen aan
de dirigent Englander.
De lufthansa mag niet meer op Schip
hol vliegen. De Duitse luchtvaartmaat
schappij zal nu Eelde als landingsplaats
kiezen. Van Eelde zal de K.L.M. de lijn
doortrekken naar Schiphol, vooral om
de bloemenexport naar Duitsland niet
te verstoren, want deze bedraagt zo'n
1000 kg per dag.
De gemobiliseerde soldaten zullen geen
voordeel hebben van een Pinksterverlof.
Op 7 mei acht de regering het nodig
alle verloven in te trekken. Er keren
daardoor vele soldaten naar hun on
derdelen terug. De N.S. moeten een
beperkte dienstregeling instellen. „Maar,"
zo wordt meegedeeld, „met Pinksteren
zullen althans de elektrische treinen
weer normaal rijden."
Ook de avondbladen van 9 mei geven
geruststellende berichten. „De autori
teiten te Berlijn," zo meldt United Press,
„verklaren dat van een voorgenomen
inval in Nederland geen woord waar
is.
In feite heeft een grote Duitse leger
macht zich langs onze gehele oostgrens
geconcentreerd en generaal Winkelman
laat het volgende telexbericht uitgaan:
„Van de grens komen zeer verontrus
tende berichten binnen. Weest dus zeer
op uw hoede."
De verovering van ons land was een
onderdeel van „Fall Gelb", dat een
„Blitzkrieg" tegen Frankrijk ten doel
had. De grote aanvalsstoot zou zich
richten naar Noord-Frankrijk. Dwars
door de Ardennen, bij Sedan, moest
daarbij de middelste speerpunt van
Duitse tanks de geallieerde verdedi
gingslinie doorbreken en de kanaalkust
bereiken. Oorspronkelijk lag het niet
eens in de bedoeling om geheel ons
land te veroveren. De noordelijke vleu
gel van het Duitse aanvalsleger zou over
Roermond en Venlo naar België trek
ken.
Later werden deze plannen gewijzigd
en wel om twee redenen. Op 10 ja
nuari 1940 moest een Duits vliegtuig
een noodlanding maken in Oost-België.
Op een der inzittenden werden papie
ren gevonden, die betrekking hadden op
Hitiers aanvalsplan. De Führer werd
toen bang, dat het hele plan verraden
was en gelastte een algehele wijziging.
Daar de Duitse legerleiding het boven
dien te riskant vond om een nummerie
sterk Nederlands leger in de flank te
hebben werd hierbij tevens besloten tot
algehele bezetting van ons land. Dit
deel van de strijd diende zo snel mo
gelijk te worden afgewerkt. Het 18e
leger zou de aanval inzetten, waarbij
een cavaleriedivisie door Drenthe, Gro
ningen en Friesland moest oprukken om
via de afsluitdijk Noord-Holland binnen
te trekken. Tegen IJssellinie en Greb-
belinie zouden 2 infanteriedivisies en 2 ss-
regimenten, „Der Führer" en „Adolf Hit-
Ier" benevens 3 pantsertreinen worden
ingezet. Ten zuiden van de grote ri
vieren zouden nog twee infanteriedivi
sies en één tankdivisie door Noord-Bra
bant westwaarts oprukken. Tenslotte
zou het 6e leger, bestaande uit 17 di
visies, waaronder 2 tankdivisies, door
Limburg naar België trekken. Afgezien
van dit alles moest in het hart van Ne
derland een Duits leger uit de lucht
neerdalen. Dit leger bestond uit de 7e
landingsdivisie, troepen die per vlieg-
landngsdivise, troepen de per vlieg
tuig werden aangevoerd. Hierbij wer
den niet minder dan de gehele Duitse
transportvloot van 430 toestellen, een
246-tal jachtvliegtuigen, 240 Heinkel-
bomenwerpers, een groep Junker-88 ge
vechtsvliegtuigen en Stuka duikbom
menwerpers gebruikt, totaal 900 vlieg
tuigen. Nimmer in de Tweede wereld
oorlog zijn zoveel Duitse vliegtuigen
tegen zo'n klein gebied ingezet. Com
mandant van de parachutisten was Graf
von Sponeck. De gevechtsvliegtuigen
stonden onder leiding van generaal Put-
zier en de algehele leiding berustte bij
generaal Student. De opdracht van dit
leger was het veroveren van de brug
gen bij Moerdijk, Dordrecht en Rotter
dam om zo de 9e tankdivisie, die door
Noord-Brabant zou trekken, de gele
genheid te geven om snel de vesting
Holland binnen te dringen. Het tweede
doel was door Hitier zelf bedacht: Aan
val op 's-Gravenhage, met de opzet de
koningin, de regering en de legerleiding
gevangen te nemen om daarmee alle
weerstand te breken. Tenslotte hoopte
Hitier zelfs, dat koningin Wilhelmina
dezelfde beslissing zou nemen als de
Deense koning, n.1. capitulatie zonder
verzet. Een speciale afgezant. Werner
Kiewitz, een ambtenaar van het Duit
se ministerie van Buitenlandse Zaken,
moest naar Den Haag reizen om, ter
wijl de bommen boven de Residentie zou
den worden afgeworpen, met deze ach
tergrondmuziek, zijn eisen aan H. M.
voor te lezen.
Over de duur van de oorlog in Neder
land rekenden de Duitsers 4 mogelijk
heden: 1. Nederland verzet zich niet,
2 De luchtlandingstroepen bezetten de
Residentie en nemen de koningin, re
gering en legerleiding gevangen; in dat
geval zou de oorlog één dag duren. 3.
In Nederlandse uniformen gestoken Ne
derlanders en Duitsers bezetten enkele
Maasbruggen in Limburg, parachutisten
veroveren de Moerdijkbruggen, de brug
gen bij Dordrecht en de Maasbruggen
te Rotterdam en de 9e pantserdivisie
rukt snel op naar Den Haag; de oor
log zou dan in ten hoogste 5 dagen
worden beslist. Zouden echter de twee
genoemde akties niet het gewenste re
sultaat opleveren dan zou de strijd in
Nederland langer duren.
Een lange stoet van alles wat maar
ryden kon, getooid met de witte vlag
als teken van overgave, op weg met ge
desillusioneerde Duitsers.
In de nacht van 9 op 10 mei werden in
Limburg de Maasbruggen overvallen.
Slechts bij Gennep gelukte dit. Even la
ter overschreden Duitse troepen op vele
plaatsen de oostgrens. De Duitse lucht
vloot passeerde eerst ons land om zo de
indruk te wekken, dat men te doen zou
hebben met een grootscheepse aanval op
Engeland. De vliegtuigen draaiden ech
ter boven de Noordzee, bombardeerden
de Haagse kazernes en de vliegvelden
Ypenburg, Valkenburg en Ockenburg
rond Den Haag en wierpen daar para
chutisten af. Alles ging volgens Hitiers
boekje.
Misleiding, schrik en overrompeling wa
ren de kenmerken van de luchtacties.
Von Sponeck was tot in details geïnstru
eerd en bezat plattegronden van Den
Haag, adressen van koningin, regering,
opperbevelhebbers en openbare gebou
wen, adressen van Duitsers, die zouden
helpen, en van mensen, die moesten
worden gearresteerd, zelfs van garages
waar auto's konden worden gevorderd.
Von Sponeck verwachtte niet veel te
genstand. Zijn dagorder begon met de
woorden „Grote en eervolle taken wach
ten ons", en eindigde met: „Nu voor
waarts met God, voor Führer en Rijk."
(Op 20 juli 1944 werd de generaal, op
bevel van Hitier, zonder vorm van pro
ces gefusilleerd.)
We willen in dit artikel niet verder in
details treden voor wat betreft de oor
logshandelingen in de meidagen. Wie
hiervan meer wil weten kan verschil
lende publicaties in boek en geschrift
doorlezen. De lezer zal gewaar worden,
dat de missie Kiewitz mislukte, de ge
zant kwam niet verder dan de grens.
De pantserdivisie rukte snel op, dwars
door de Peelraam stelling heen en ver
volgens over de door de parachutisten
veroverde bruggen bij Moerdijk en Dor
drecht.
Hitiers persoonlijke plan mislukte echter
volkomen; ja, hier leed de agressor een
nederlaag, die hij nooit geheel te boven
is gekomen.
Er wordt wel eens gezegd, dat Hitier
zich in de tweede wereldoorlog heeft
doodgezegevierd, en dat elke overwin
ning hem wat dichter bij zijn ondergang
heeft gebracht. Verloor hij bij zijn ac
ties tegen Scandinavië een groot ge
deelte van zijn toch al te kleine vloot,
rond Den Haag verloor Hitier niet alleen
een groot deel van zijn transportvlieg
tuigen doch ook een groot aantal waar
devolle, langdurig getrainde, voorname
lijk kaderleden van zijn pas opgerichte,
geheel nieuwe leger-onderdelen: para
chutisten en luchtlandingstroepen. Ruim
300 machines werden neergeschoteip.
Rondom Den Haag werden 2735 Duitse
militairen uitgeschakeld, waarvan er 1200
via IJmuiden naar Engeland werden af
gevoerd. De aanvankelijk overblufte Ne
derlandse troepen, die rond 's-Graven
hage waren gelegerd, meest jonge,
pas in dienst getreden soldaten en oudere
lichtingen zagen en dat is uniek
in de tweede wereldoorlog zelfs kans
om de 3 bezette vliegvelden te heroveren
en Von Sponeck volledig te isoleren. Van
een binnenrukken in Den Haag was geen
sprake. Hitier werd ongeduldig en vrees
de zelfs, dat de strijd langer dan de in
2e instantie geplande 5 dagen zou duren,
daar de Duitse tanks vóór Rotterdam
bleven steken. Een ander Duits strijd
middel, de terreur, werd aangegrepen om
het verzet te breken: Bombarderen van
bevolkingscentra. Het hart van Rotter
dam ging op in vlammen.
Utrecht, Den Haag, Amsterdam en Haar
lem werden met eenzelfde lot als Rot
terdam bedreigd. De koningin, de ko
ninklijke familie en de regering hadden
het land reeds verlaten. De nuchtere en
vooral moedige generaal Winkelman be
sloot verder naar zijn mening nutte
loos bloedvergieten te voorkomen.
Op 14 mei 1940 capituleerde de Vesting
Holland. In Zeeland werd de strijd voort
gezet. Middelburg werd daar de Sloe-
dam-stelling zich niet gauw genoeg over
gaf vernietigend gebombardeerd. Op
27 mei werd het laatste stukje Neder
lands grondgebied door de Duitsers ver
overd. De aanwezigheid van Engelse
troepen bij Hoek van Holland, Amster
dam en Vlissingen, alsmede van Franse
troepen in Zeeland en Noord-Brabant
heeft geen wezenlijke invloed gehad op
de duur van de oorlog. Een kleine 5 ja
ren later zou Nederland weer gevechts
terrein worden. Veel langzamer dan de
bezetting zou de bevrijding van ons land
zich voltrekken.
Wanneer wy op 5 mei a.s. voor de zesde en laatste maal officieel onze nationale
feestdag herdenken, doen wü er goed aan, ons de gebeurtenissen van mei 1940
die de inleiding vormden tot de vyf jaren van leed en ellende, nog eens duidelijk
voor ogen te stellen. Het is altijd verstandig de lessen der geschiedenis ter hart«
te nemen en deze nooit te vergeten, want de ervaring kan ons pantseren tegen
mogelijke soortgelijke gebeurtenissen in de toekomst.
Wat wij kunnen leren van de verschrikkelijke meidagen van 1940 Ten eerste dat
wij nooit meer zo dom mogen zijn om ons leger, onze vloot en luchtmacht te ver
waarlozen. En ten tweede, dat wij er rekening mee zullen moeten houden, dat een
eventuele vijand zich niet zal ontzien het oorlogsrecht met voeten te treden, om
op die manier tot een sneller succes te komen. Dit eist van ons allen een ver
hoogde paraatheid.
dood en een sergeant zwaar gewond,
waarbij de laatste zag dat een der
spoorwegarbeiders onder zijn overall
een Duits militair uniform droeg. Toen
de Duitsers de spoorbrug oprenden werd
deze door de Nederlandse troepen aan
de westzijde opgeblazen, waarbij alle
overvallers de dood vonden.
De brug tussen Gennep en Oefelt viel
helaas in Duitse handen door een sooi't-
gelijke overval, waarbij de aanvallers
op misleidende wijze gekleed waren in
uniformen die veel geleken op die der
Koninklijke Marechaussee. Hierdoor
konden even over vieren ongehinderd
een pantsertrein en een goederentrein
de brug passeren met als gevolg, dat de
Nederlandse troepen in de rug konden
worden aangevallen. Later is gebleken,
dat een aantal in Duitsland wonende
Nederlanders met Nationaal-socialisti-
sche sympathieën zich als een „vijfde
colonne" voor Hitiers karretje had laten
spannen en daadwerkelijk landverraad
pleegde.
Rotterdam
Het bombardement van Rotterdam is
wel een van de ergerlijkste schendingen
van het oorlogsrecht geweest. Een aan
de commandant van Rotterdam gezon
den ultimatum van 10.30 uur, waarin
de stad twee uur tijd kreeg tot overga
ve, moest vóór 12.30 uur worden beant
woord. Te 12.15 verscheen de Neder
landse parlementair voor de Duitse
commandant met een verzoek om na
dere inlichtingen. Hierna volgde een
nieuw ultimatum van de Duitsers op
13.20, waarbij men drie uur tijd kreeg
tot overgave. Doch reeds tien minuten
later, ongeveer 13.30 uur vielen de eer
ste bommen op Rotterdam.
De gevolgen waren ontzettend. Onge
veer 900 personen werden gedood, circa
25.000 woningen werden verwoest. 24
kerken, 2350 winkels en magazijnen,
550 café's en hotels. 2000 fabrieken, pak
huizen en werkplaatsen, 62 scholen, 2
schouwburgen, 12 bioscopen, een gebied
van omstreeks 260 hectaren werd to
taal verwoest.
Tot dergelijke misdaden is een tegen
stander in staat, ook al is bij numeriek
en materieel superieur. Het doel hei
ligt de middelen is de stelregel van to
talitair geregeerde landen. Men moet
dus op alles voorbereid zijn, wanneer
het tot een treffen komt. Dat is de les
van 1940, die wij ter harte dienen te
nemen en waartegenover wij slechts
kunnen stellen een zo hoog mogelijk op
voeren van onze paraatheid.
Met welke mogelijkheden van schending
van het oorlogsrecht wij rekening die
nen te houden, leren ons de gebeurte
nissen in de meidagen van 1940 wel
zeer duidelijk.
Op 10 mei, kort na 3.30 utp kwamen
bij het algemeen hoofdkwartier de eer
ste berichten binnen van grensover
schrijdingen bij Kerkrade en Vaals en
te 4.00 uur cirkelden reeds vele Duitse
vliegtuigen boven Den Haag. Ze wier
pen pamfletten uit, waarin op de over
gave werd aangedrongen. Officieel wist
Nederland nog van niets. Nauwelijks
waren de eerste schoten in deze oor
log gevallen of de Duitsers bombar
deerden de Alexanderkazerne in Den
Haag alsmede enige doelen in de naas
te omgvig.
Ondanks de Duitse belofte onze neutra
liteit te zullen ontzien en ons ernstig
streven deze neutraliteit ten koste van
wat ook te handhaven, werden deze
wandaden bedreven zonder voorafgaan
de oorlogsverklaring of het stellen van
een ultimatum. Pas te 6.00 uur overhan
digde de Duitse gazant aan onze mi
nister van buitenlandse zaken een ver
klaring, waarin de inzet van Duitse
troepen werd aangekondigd. Wij waren
op een gemene manier overrompeld.
Bedriegelijke uniformen
Omstreeks kwart voor twee in de nacht
had de eerste schermutseling plaats in
de Kapellerlaan te Roermond, waar een
Nederlands groepje militairen zich bij
toeval geplaatst zag tegenover een groep
in bedriegelijke uniformen geklede fi
guren, die Duitsers bleken te zijn en
opdracht hadden te trachten de voet
brug over de Maas onbeschadigd in
handen te krijgen. Na een korte scher
mutseling mislukte de overval en de
Nederlanders konden de brug tijdig
opblazen. Soortgelijke overvallen von
den bij vele bruggen in Limburg plaats.
Even na drie uur in de nacht naderde
een aantal mannen in blauwe overalls
de wacht, die dc bewaking had over
de Maasbrug bij Buggenum. De mannen
waren voorzien van pikhouwelen en
schoppen. Bij aanhouding deelden zij
in het Nederlands mee, wegwerkers van
de N.S. te zijn. Ze toonden legitimatie
papieren van de spoorwegen. De dienst
doende sergeant vertrouwde de zaak
niet en stelde zich telefonisch in ver
binding met zijn commandant. Tijdens
dit gesprek overvielen de ongeveer der
tig „spoorwegarbeiders" dc Nederlan
ders, waarbij een korporaal werd ge-
