Op bezoek bij de Neanderthalermens
Wie vangt de problemen op
na borstamputatie?
Klant onvoldoende
beschermd tegen elektrisch
onveilige apparaten
Soester Courant van donderdag 8 december 1977
"heeft hem voor de weten
schap weten te redden. Zijn
ontdekking heeft de grond
slag gelegd voor de paleon
tologie, de leer van de ver
steende voorwereldlijke
levensvormen.
RAADSELS BLEVEN
Intussen hebben ontelbare
geleerden miljoenen bladzij
den vol geschreven over de
Neanderthaler. Maar alle
raadsels konden niet worden
opgelost; er bleven vele
open vragen. Nu liggen zijn
overblijfselen ingebed in een
blok plastic. Had men hem
niet zó verpakt, dan zouden
invloeden van
buitenaf èn de naar kennis
dorstende wetenschap al
lang vernietigd hebben wat
de bodem een miljoen jaar
lang zo zuinig had bewaard.
Het is duidelijk te zien dat
deze Neanderthaler een
barst in zijn schedeldak
heeft. Werd hij een miljoen
jaar geleden het slachtoffer
van moord? Of maakte hij
een dodelijke val? Wie zal
ooit antwoord kunnen geven
op deze vraag?
WAT MEN WEET
Wat men wèl weet is, dat die
mens uit het Neanderthal
een laag, achterover hellend
voorhoofd had, en dat de
wallen waarop zijn wenk
brauwen zaten liefst 1,3 cm
dik waren. Zijn grote, zware
hoofd werd door dikke nek
spieren gestut. In een ver
trek naast de kluis staat een
buste, vervaardigd volgens
aanwijzingen van paleontolo
gen, die aan de hand van
onderzoekingen precies heb
ben aangegeven hoe de
Neanderthaler er moet heb
ben uitgezien. Wie hem nu
in levenden lijve zou tegen
komen, zou de schrik van zijn
leven krijgen. In ieder geval
is de Neanderthaler het
waardevolste stuk van het
Rijnlands Museum in Bonn.
Geen wonder dus dat hij
door de modernste, geraffi
neerdste veiligheidsmaat
regelen wordt beschermd
tegen dieven, vandalen en
maniakale wetenschaps
mensen.
BEZIJDEN DE WAARHEID
In één opzicht is het hier
gegeven verslag van mijn
bezoek aan de Neandertha
ler bezijden de waarheid ge
weest. Hij bevindt zich niet
meer in de kluis die ik u be
schreef. Voor hem en vele
andere oudheidkundige
vondsten is al geruime tijd
geleden een nieuw tehuis
gebouwd, dat tot de modern
ste museums van heel West-
Duitsland behoort. Ik deed
alleen maar verslag van
mijn bezoek alsof het giste
ren pas had plaatsgevonden
omdat ik het, telkens wan
neer ik eraan denk weer op
dezelfde manier beleef als
toen. De Neanderthaler kan
nu vanzelfsprekend even
goed beschermd door alle
bezoekers van dit nieuwe
Rijnlands museum in Bonn
worden bekeken en bewon
derd. Rondom de „ster" van
de kollektie heeft prof. Von
Petrikovits een permanente
tentoonstelling laten inrich
ten van dingen, die betrek
king hebben op het leven var
duizenden jaren geleden.
Het werd trouwens hoog tijd
dat de waardevolste speci
men van de maar liefst 40
miljoen voorwerpen uit het
verleden die in kelders en
kisten waren opgeslagen
eens te voorschijn werden
gehaald. Zij die belangstel
ling voor het verleden heb
ben, hebben er recht op
daarmee geconfronteerd te
worden, als ze daar prijs op
stellen. En zij die alleen
maar in het heden leven,
krijgen misschien belang
stelling voor het verleden,
wanneer ze er met hun neus
op gedrukt worden. Want dit
verleden is minstens zo
bpeiend.als onze tijd.
„U wilt de Neanderthaler,
mens bezoeken vraagt de
conciërge van het huis Bach-
strasse 11 in Bonn. „Dat
moeten we dan eerst aan de
chef gaan vragen, meneer".
De „chef" is niemand
anders dan prof. dr. Harald
von Petrikovits. Na wat over
en weer praten is hij bereid
mijn verzoek in te willigen,
wat een grote gunst is en ik
eerlijk gezegd niet had ver
wacht. Want alleen bekende
binnen- en buitenlandse des
kundigen worden „als het
niet anders kan" tot het ver
blijf van de Neanderthaler
toegelaten.
GOED BEWAAKT
Er moeten zes deuren wor
den geopend voordat we tot
in de kelder zijn afgedaald.
Daar moet nog één deur
worden ontsloten en terwijl
ik eerlijk gezegd met inge
houden adem en het gevoel
alsof ik tot het een of andere
grafschennersgenootschap
behoor state wachten, zegt
dr. Kiekenbusch: „Ik hoop
maar dat ik niets verkeerds
doe, anders wordt meteen
Hier ziet u drie „Neanderthalers"
in levenden lijve. Ze traden op in de
Amerikaanse tv-serie „Oermens".
het gehele politie-apparaat
\van Bonn gealarmeerd'
Kiekenbusch is een van de
naaste medewerkers van
prof Von Petrikovits en hij
heeft opdracht gekregen mij
naar het verblijf van de Ne
anderthaler te brengen. Hij
manipuleert met grendels
en knippen en steekt dan
voorzichtig een sleutel in het
slot. De andere sleutels van
de sleutelbos maken een
rinkelend, onheilspellend
geluid als hij de zware deur
ontsluit. Maar er gaan geen
sirenes loeien, geen belletjes
rinkelen. Ik mag dus wel
aannemen dat Kiekenbusch
geen verkeerde handelingen
heeft uitgevoerd. Een beetje
opgelucht voel ik me wèl,
ook al geven de geluiden van
de tegen elkaar stotende
sleutels mij associërende ge
dachten met een cipier, die
de cel voor mij ontsluit. He
lemaal prettig voel ik me
toch niet. Het ondergrondse
vertrek waarin we ons be
vinden wordt spaarzaam
verlicht; overal ontdek ik
stalen hekken en er hangt
Deze Jfdelige serie werd in verlaten
gebieden.van Califomië opgenomen
en de 'drie'voornaamste typen die
een geur die je doet denken
aan een grafkelder. Als de
zevende deur knarsend
openzwaait, gaan we de
grote kluis binnen. Nu moet
er nóg een deur worden ge
opend, die van het grote sta
len vak. Er lijkt wel geen
eind aan te komen.
MILJOEN JAAR GELEDEN
Een miljoen jaar geleden
heeft hij geleefd, die Nean
derthaler. In de rotsen in een
dal tussen Düsseldorf en El-
berfeld, waar fossiele over
blijfselen van een mensen
geraamte werden gevonden.
Sindsdien heet dat dal het
Neanderthal. Met een stenen
wig, met stukken rots en pri
mitieve houten speren heeft
hij op neushoorns, op beren
en op de mammoet gejaagd.
Dat was in het midden van
het Stenen Tijdperk. Hij
heeft de ijstijd doorstaan en
vond een veilige schuilplaats
diep in de bodem, totdat hij
in augustus 1865 door arbei
ders in een steengroeve werd
gevonden. De leraar Johann
Carl Fuhltrott uit Elberfeld
erin voorkomen zijn: de Austalopi-
thecus, de Neanderthaler en de
Homo Erectus.
zal velen wel wat aan de lage
kant liggen. Je kunt er na
melijk niet harder dan 6 km
per uur mee rijden. Op deze
foto ziet u A lan Freeman in
zijn zonne-energie-auto
zitten.
Hij kijkt niet al te opgewekt,
maar dat wil niet zeggen dat
hij niet in zijn schik zou zijn
met zijn uitvinding. Tenslotte
kan niet iedereen 24 uur per
dag lachen zoals Barend Ba-
rendse. Tussenhaakjes,
Freeman vertelde nog, dat
zijn voertuig moet worden
aangeduwd om op gang te
komen en dat de topsnelheid
alleen kan worden behaald,
wanneer het wagentje be
mand is met een niet tege
wichtige chauffeur
V"
Een gepensioneerde En
gelse ingenieur, Alan Free
man, heeft ca. een halfjaar
gewerkt aan de ontwikkeling
van eenzonne-energie-
autootje". Hij zei deze tijd
graag beschikbaar te heb
ben gesteld in het kader van
de milieuverontreiniging en
de anti-lawaai-campagne.
Alan is geen leek op dit ge
bied, want hij heeft al eerder
een zonne-energie-boot en
een dito vliegtuig ontworpen.
Maar het accent van zijn
streven ligt toch wel op de
konstruktie van bedoeld
autootje. Doorgeldgebrekis
alles wat klein uitgevallen
en detopsnelheid" van het
mugachtige vervoermiddel
.Ju
4
Meer dan ooit is er de laatste
tijd op tv, in radioprogram
ma's en ii. dagbladen nogal
wat aandacht besteed aan de
problemen van vrouwen, die
een borstamputatie hebben
ondergaan. Terecht, want
die problemen kunnen na
zo'n operatie erg groot zijn,
zowel op psychisch, sociaal
en op sexueel gebied. Ook is
een goede voorlichting nood
zakelijk over bijv. het kiezen
van de juiste prothese, het
juiste moment van de keuze
en de juiste manier van het
dragen. In vrijwel alle pu-
blikaties wordt de klacht ge
uit, dat er niemand is die
zich om deze problemen be
kommert. Er werdt breeduit
gesproken over een plaat
selijk initiatief van vrouwen
die zelf zo'n operatie hebben
ondergaan en in Tilburg,
Leiden, Nijmegen of ergens
anders een „opvangclub"
hebben georganiseerd. Want
de gevestigde gezondheids
zorg doet op dit gebied niets,
zegt men.
VERBAZING
Bij de Kruisverenigingen
worden al deze publicaties
met stijgende verbazing ge
lezen. Sinds jaar en dag heb
ben alle provinciale Kruis
verenigingen speciale dis
trictsverpleegkundigen in
dienst, die zijn belast met de
kankerbestrijding. Hun
speciale taak is het geven
van voorlichting, raad en ad
vies, zowel preventief als
voor en na een ziekenhuis
opname voor een operatie.
Ook zijn zij de vraagbaak
van bijna 4000 wijkverpleeg
kundigen, die met een
patiënt te maken krijgen die
kanker heeft, of met pro
blemen ten gevolge van een
operatie. De districts
verpleegkundigen onder
houden ook nauwe kontakten
met speciale klinieken, zoals
het Anthonie van Leeuwen
hoekziekenhuis in Amster
dam, enz., ziekenhuizen
waar patiënten met kanker
worden geopereerd. Door
veel van deze ziekenhuizen
worden patiënten aan de
wijkverpleegster „doorge
geven", via nazorgdienst of
de districtsverpleegkundige.
De betrokken wijkverpleeg
ster wordt dan door de dis
trictsverpleegkundige „op
het spoor gezet" van de spe
cifieke problemen, waar de
ze patiënten mee te maken
(kunnen) krijgen.
De wijkverpleegster wordt
soms wel eens gezien als een
goedwillende vrouw, die met
meer charitatieve instelling
dan vakkennis haar patiën
ten bezoekt. De waarheid is
echter, dat ze een hoog op
geleide kracht is, die eerst
3,5 jaar ziekenhuisopleiding
heeft gekregen voor het zo
genaamde A-diploma, en
daarna nog eens twee jaar
een speciale opleiding heeft
gevolgd tot 'verpleegkun
dige in de maatschappelijke
gezondheidszorg' aan een
Sociale Academie of een
school voor Hogere
Beroepsopleiding. Bo
vendien wordt zij door de
Kruisvereniging elk jaar
nog enkele dagen bijge
schoold om up to date te blij
ven in haar vak. Weinig men
sen blijven zo 'bij' in hun
beroep als de wijkverpleeg
kundige. Zij is daarom vol-
fi^urcduCbancre.
komen capabel om ontsla
gen operatie-patiënten thuis
te verplegen (wondbehande-
ling)maar ook om hen te
begeleiden in hun problemen.
En heeft zij raad nodig bij
een moeilijk probleem, dan
is er de districtsverpleeg
kundige oncologie van de
Kruisvereniging, om haar
bij te staan. Wijkverpleeg
kundigen en districtsver
pleegkundigen weten ook al
les af van prothesen voor
vrouwen met een mamma
amputatie.
AAN ALLE VROUWEN
Aan alle vrouwen die een
ziekenhuis waar een nazorg-
dienst aanwezig is verlaten
na een mamma-amputatie,
wordt gevraagd of zij verde
re begeleiding wensen. In
veel plaatsen is al zo'n
dienst en de Kruisvereniging
is bezig over het hele land
een sluitende nazorgdienst
te verwezenlijken.
Wanneer men op die vraag
'nee' antwoordt, gebeurt er
ook nietsZou men onder de
'nee-zeggers' de mensen
moeten zoeken die later vin
den dat er niets gebeurt en
die daarom een eigen patiën
tenvereniging gaan oprich
ten? Vast staat in elk geval,
dat iedere vrouw die een
probleem op gezondheidsge
bied en echt niet alleen de
vrouwen met een borst
amputatie terecht kan
bij haar wijkverpleegster.
Kan die zelf niet helpen, dan
weet zij de weg om te zorgen
dat iemand anders hulp
biedt. Daar is zij voor op
geleid
PREVENTIE
De Kruisvereniging geeft
ook veel voorlichting om
ziekten te voorkomen. Zij
werkt bijvoorbeeld mee aan
het bevolkingsonderzoek op
baarmoederhalskanker. En
ter preventie van borstkan
ker propageert zij het zelf
onderzoek van de borsten,
door vrouwen in kritische
leeftijdsgroepen. Ook werkt
de Kruisvereniging samen
met patiëntenverenigingen
die dat wensen. De samen
werking tussen professione
le hulpverlener en de vrou
wen die uit eigen ervaring
weten waar de problemen
liggen, kan van groot nut
zijn voor het geven van de
juiste zorg. Sinds jaar en dag
onderhoudt de Kruisvereni
ging daarom een goede sa
menwerking met bijvoor
beeld de Harry Baconclub,
een vereniging van patiën
ten met een kunstmatige
uitgang via de darm op de
buik. Het resultaat is een
bijzonder goede opvang van
de patiënten dié onder de
werkingssfeer van deze club
vallen.
KONTAKT OPNEMEN
Wanneer patiënten met een
bepaald probleem zitten, is
het voor hen erg belangrijk
eerst eens kontakt op te ne
men met de wijkverpleeg
ster, alvorens tijd en energie
te steken in het oprichten
van wéér een nieuwe club,
aktiegroep of vereniging.
Het zal hun dan blijken, dat
zij veel sneller en deskun
diger hulp krijgen met aan
zienlijk minder moeite. Er
is immers geen wijk of
buurt, geen dorp of gehucht
in Nederland zonder wijk
verpleegster? En zou het
toch wenselijk blijken een
nieuwe club, aktiegroep of
vereniging op te richten, dan
is het erg aanbevelenswaar
dig daarbij kontakt te leg
gen met de wijkverpleeg
ster/districtsverpleegster.
Het voorkomt langs elkaar
heen werken, dubbel werken,
tegen elkaar in werken en
het verzekert een deskun
dige inbreng. Aldus de Na
tionale Kruisvereniging in
een verhelderend en waar
devol geschrift.
Met de bescherming van de konsument tegen elektrisch
onveilige apparaten is het slecht gesteld. De drie over
heidsinstanties die de veiligheid van elektrische appa
raten moeten waarborgen, werken niet doeltreffend.
De economische belangen wegen soms ten koste van
de veiligheid mee in de beslissing om een gevaarlijk
apparaat al dan niet uit de handel te halen. Tot deze kon-
klusie komt het Konsumenten Kontakt in haar blad
"Koopkracht".
VEEL KRITIEK
Het ministerie van Eco
nomische Zaken en de
Economische Kontrole-
dienst worden in hun elek
trisch veiligheidsbeleid
sterk door de consumen
tenorganisatie bekriti
seerd. Onderzoekresul
taten na ongevallen wor
den nooit vrijgegeven en
het gevaarlijke apparaat
wordt niet uit de handel
genomen, zo schrijft het
Konsumenten Kontakt.
Het ministerie van Justi
tie, dat de processen-ver
baal tegen fabrikanten
van onveilige apparaten
afwikkelt, krijgt eveneens
kritiek te verduren. Rech
ters en officieren van jus
titie blijken niet deskun
dig genoeg om die fabri
kanten van onveilige ap
paraten aan te pakken.
Het nieuwe elektriciteits-
besluit waarin de eisen
voor elektrische apparaten
zijn vastgelegd, noemt de
Konsumentenorganisatie
niet voldoende om de
produktie van veilige
elektrische apparaten te
garanderen. Ibissen de
begrippen veilig en on
veilig bestaat een te grote
ruimte.
SPECIALE INSTANTIE
De roep om een gezag
hebbende instantie op
veiligheidsgebied wordt
steeds groter, zegt het
Konsumenten Kontakt.
Gezien de vele tekort
komingen van het huidige
elektrische veiligheids
beleid, is zo'n instantie,
waarin zowel juristen als
technici zitting moeten
hebben,bepaald geen
overbodige luxe. De orga
nisatie adviseert de kon
sument slechts elek
trische apparaten te
kopen die het Kema-keur-
merk dragen. Kema-keur
is voorlopig de enige wer
kelijke waarborg voor een
veilig elektrisch apparaat.
