Volksverhalen en sagen uit onze omgeving gebundeld
Ruim duizend vertellingen
genoteerd door Engelbert Heupers
Gooi- en Eemland en van
de westelijke Veluwe
Sol'sl'
13
Soes ter Courant van woensdag 27 juni 1979
13
éM
Met de viering van het 950-jarig bestaan nog vers in het ge
heugen is in de boekhandel verschenen in de serie Nederlandse
Volksverhalen „Volksverhalen uit Gooi- en Eemland en van de
westelijke Veluwe". Ze werden verzameld door de vorig jaar in
Soest overleden auteur Engelbert Heupers. Het boek is vrij een
voudig van uitvoering, maar de inhoud is, met het oog op het
bewaren van volksverhalen, uiterst interessant en vooral lees
baar. Heupers sprak ondermeer met een groot aantal oude
Soesters en legde in tal van kleine opstelletjes vast wat hij van
hen hoorde. Hij bezocht hen in het begin van de jaren zestig en
wetenschappelijk gezien is dit mogelijk het waardevolste boek
van Heupers.
bij Konden. Verstoren of uithalen van
een zwaluwennest bracht ongeluk".
Margaretha Kamert-van Essen)
Vroeger waren d'r spoekdieren, ge-
luks- en ongeluksdieren. Ongeluksdie-
ren woaren de spoekdieren. Iedereen
geleufde d'r in. As t'r een haan na
middernacht kraaide kwam er een do
de in de familie.
As t'r een hond jaankte in de buurt,
lang en aanhoudend, dan was het de
weerwolf die ook met zien gejaank een
dode voorspelde.
Steenulen en kraaien woaren bie de
ouwe minsen ongeluksdieren.
Wanneer de steenuul, en die woaren
er vroeger meer als noeng, lang ach
tereen ,,pi-wit, pi-wit" riep en in een
boom in de buurt zat, betekende dit
een dode in de buurt. Ok grieze
kraaien stingen niet best bekend. Wan
neer ze boven een huus altied moar
in 't rond bleven vliegen, in grote
kringen ronddraaiden, dan was dit
een teken dat in dat huus binnenkort
iemand zou sterven'
Arie van Breukelen)
ons niet in het hoofd om het wel te
doen".
(Peter Bast)
Zwaluwen zijn een zegen voor 't huus.
As je die wegjoagt krieg je vast onge
luk in 't huushouden. Nee, die bren
gen geluk die vogeltjes.
't Zijn vogeltjes van Onze-Lieve-Heer
en doar mag je gin kwoad mee be
steken".
(Aaltje Dorrestein-v.d. Heuvel, Soest)
Weerwolven
Weerwolven waren wat onbestemde
beesten, maar ze deden altijd kwaad.
„Weerwolven deed het vroeger haast
op iedere boerderij. Het spookte vooral
op de deel waar de wanmolen vanzelf
begon te draaien.
Allerlei gereedschap werd door elkaar
gesmeten zodat men 's morgens lang
moest zoeken en het te voorschijn
kwam op de onmogelijkste plaatsen.
Pastoor
De macht van de geestelijkheid was
groot; pastoors en kapelaans verdre
ven niet alleen de duivel maar konden
ook de wind laten draaien en meer
„krachttoeren" uithalen.
„De wind laten draaien, dat kunnen al
leen geestelijken en dan nog alleen
maar hele goede. Wij hebben hier zo'n
geestelijke gehad, kapelaan Brouwer,
die kon het. Bij een zware onweers
bui vloog er een huis in brand. Er was
gevaar voor andere huizen die dicht in
de buurt stonden van het brandende
huis. Kapelaan Brouwer werd gehaald
en die moakte dat de wind keerde.
De wind veranderde van richting en
woaide een andere kant uit. De hui
zen die eerst groot gevoar liepen ook te
verbranden werden toen gespaard".
(Fok Calis te Laren)
„Als er een grote brand was op een
boerderij of een hooiberg stond in de
Namen
Harken, schoppen en dorsvlegels ston
den in de paardestal. Je kon altijd ho
ren dat de weerwolf bezig was, want
steevast begon dan de wanmolen te
draaien. Geen mens was er dan op de
deel. Om de weerwolf te verdrijven
moest men niet bang zijn.
Een kruis sloan of een gewijd kruus
van papier op de deel hangen was
al voldoende om het weerwolven te
doen ophouden".
(Mevr. B. Brouwer-Veldhuizen, Soest)
„Vroeger waren de mensen met ande
re dingen bezig dan tegenwoordig. Ze
hadden het vaak over spoken en weer
wolven. Jan van Breukelen, een vilder
of huisslachter en Klaas-oom, beiden
zijn al lang dood, hadden het er altijd
druk over wanneer zij bij ons op de
boerderij kwamen praten zo 's avonds.
Weerwolven deed het vooral op de deel
bij de boeren, 's Avonds.
't Was doodstil. Ineens een lawaai!
De wanmolen begon vanzelf te draai
en. Met geweld! Koeien loeiden en
rammelden met de ringen waaraan ze
vaststonden en de kippen vlogen kake
lend van de hilt over de deel dat de
veren overal heen bodde.
Gebeurde 't vaak achterelkaar, vier of
vijf keer, dan werd de pastoor of ka
pelaan er bij gehaald. Er werd wij
water gesprenkeld maar hielp het dan
nog niet en bleef het weerwolven dpn
ging de meid of de knecht er op staan
de voet uit. Hij of zij was met de dui
vel bezeten en die moest er uit. Meest
al hield het weerwolven dan wel op.
(Gerardus Wilhelmus Stalenhoef
te Soest)
Men sprak ook over „verkeerde maan
dagen". De boeren hielden daar ern
stig rekening mee.
„De boeren hielden rekening met de
kwoaie maandagen. Die kwamen
veur, moar je wist als mens natuur
lijk nooit welke maandagen dat pre
cies waren. Er waren er vier, sommi
gen zeiden zes of meer.
De kóeien wieren op Stoutenburg nooit
op een maandag er uut ejoagd. D'r
kon is wat gebeuren as je het toch
op een maandag deed.
As de koeien 't land ingingen wieren
ze met wijwater besprenkeld en geze
gend".
(Peel van de Hengel te Stoutenburg)
„Je hebt drie verkeerde moandagen in
't hele joar. Koeien moet je nooit op
een moandag d'r uut doen. Er breekt
er één z'n poot of er gebeurde iets
met een ander. Je wist natuurlijk nooit
wanneer het eeri kwoaie moandag was.
Dee je de koeien er toch op moandag
uut dan kon je het treffen dat het
goed ging. Best zelfs. Mer veurof wer
den de koeien toch besprenkeld met
wiewoater, dat was altied goed".
(Jaap v.d. Belt)
mand in de weg sting dan wier hij
an de kant ezet. Opeens kreeg jie een
harde zet in de rug of een stomp veur
de borst zodat je uutzied vloog. Je
wier gewoon aan de kaant ezet. 't
Was een teken dat d'r 'n liekstoatsie
veurbie moest. Pas veul loater heurde
je dan wie of er gestorven was, maar
zien liekstoatsie had veur die tied ruum
boan willen hebben".
En van Jaap van de Belt, een boeren
knecht uit Soest, komt dit verhaal:
Ming voader warkte bie een boer.
's Morgens om drie uur moest hie
al noar z'n boer toe. Op een morgen,
mer 't was nog donkerachtig, wier hie
zo opeens „Bons!!!" an de kant van
de weg ezet, met z'n poot in de sloot,
't Was een liekstaatsie die veurbie
moest en ming voader liep in de weeg.
Bij ieder verhaal of serie verhalen ver
meldt Heupers de naam van de ver
teller en wat andere wetenswaardighe
den zoals het geboortejaar, de gods
dienst, het beroep, de bezoekdatum;
zoals: P. A. Hilhorst, geb. 1890 te
Soest, rooms-kathoiiek, landbouwer,
bezocht in november 1961 öt Maria
Everarda Vos, geb. 1899 te Leusden,
vroeger te Amersfoort, sinds 1939 te
Soest, rooms-katholiek, boerenmeid,
werkster, ouders uit Soest, bezocht op
'Z augustus 1962.
Opmerkelijk is dat de vertelling dik
wijls gaat over dood en begrafenis;
over voorvallen in het donker; over be
lezen en bovenaardse machten; over
dromen.
„Als je van luizen droomt dan sterft
er een in de familie. De Blarikom-
mers geloofden er aan, al werd er nog
zo tegen gepreekt", aldus Elbert ter
Weijde die door Heupers op 19 septem
ber 1962 bezocht werd.
Arie Kamerbeek, een rooms-katholie-
ke boer uit Soest vertelt:
„Hier op 't kerkhof moet een kistje
begraven liggen met wat er in.
Wat, weten ze niet. Soms bij windstil
weer kun je 't horen rammelen. Ze
hebben er noa gezocht moar nooit wat
evonden. 't Wier vroeger door olde
mensen verteld".
„Vroeger woonde hier in Soest iemand
die had het tweede gezicht.
Z'n noam weet ik niet meer. Ik was
nog moar zo'n jongetje toen het ver
teld wier. Die man kon 's nachts niet
slapen, niet altied, maar soms. Wan
neer hij visioenen kreeg dan moest
hij 't bed uut en midden in de nacht
runde hie noar 't kerkhof toe en deed
't hek open. 's Anderedaags sting het
hek open en dan wisten de pastoor en
de minsen dat die man er was geweest
en er binnenkort een begroafenis zou
zijn. 't Kwam altied uut!
Gijsbertus van Ooijen, een rooms-ka-
tholieke arbeider en spoorwegman uit
Soest heeft een zelfde verhaal:
„Je heurde vroeger heel veul dat ie
mand an de kant wier gezet door een
liekstoatsie. Die liekstoatsie moest
ruumte hebben op de weg en als ie-
Arie Kamerbeek
Gart Groenesteijn hier op Isselt is 't
ok overkommen. Hie wier 's oavonds
an de kant van de weg ezet, zo de
sloot in, tot z'n knieën in 't woater.
Veul later stierf er, door 't gebeurd
was, iemand en de liekwagen ging de
zelfde weg langs woar Gart had elopen.
Gart was de liekstaatsie teugen ekom-
men.
't Was een veurschimsel eweest.
Honden
Jankende honden waren een voorteken
dat er iemand dood ging. Er zijn tal
loze verhalen over waarvan wij er
enkele laten volgen:
„Ok als je een uil of een hond hoorde
janken gebeurde er wat.
Meestal stierf d'r een mens in de buurt.
De uul zat dicht bie 't huus waar de
stervende lag en de hond lag met de
kop noar 't huus.
Ieselijk zoas die beesten tekeergingen.
Menigmaal heb ik 't heurd".
(Arie Kamerbeek)
„Op Hees geloofde men vroeger vast
dat wanneer er een hond langdurig
jankte midden in de nacht er in de
buurt iemand doodging. De hond kon
digde dit sterven al aan en men noem
de 't een ongeluksdier. Was het bekend
aan wie de hond toebehoorde dan duur
de het niet lang meer of de hond
werd van de hand gedaan aan iemand
die er niet mee op de hoogte was.
Sommigen ontdeden zich van het arme
dier en verdronken het in een kolk of
sloot. Zwaluwen waren geluksdieren.
Wanneer ze aan huis bouwden bracht
het geluk. M'n moeder verbood ons,
vooral de jongens, dat ze het bestje
niet mochten uithalen en als wij het
toch durfden, zij ons de benen zou
breken. Met geluk moest je voorzichtig
mee omgaan. Maar wij hadden het
hart niet dat wij er aankwamen en lie
ten de vogels ongemoeid al zat het
nestje nog zo gemakkelijk dat wij er
toch op een zondag overstond dan
kwam er binnen zes weken nog weer
eens een dode. 't Kwam wel vaak uit,
zeien ze".
(Peter Bast-Baarn)
Zwaluwen
Zwaluwen en lapjeskatten brachten
geluk.
„Lapjeskatten en zwaluwen waren ge
luksdieren. Lapjeskatten woaren ge
zocht en as je zo'n kat kon kriegen,
bracht het dier geluk.
Een zwaluwnest onder 't dak of in de
schuur was het teken van geluk. Het
ging daar voorspoedig toe. Ming moe
der verbood ons jongens een zwaluw
nest uit te hoalen. 't Was grote zonde
en 't moakte datje dikke benen kreeg".
(Arie van Breukelen)
„Een zwaluw is een vogeltje van Onze-
Lieve-Heer. Als die op of aan het huis
zit brengt het vast geluk of huiszegen.
Je mocht vroeger zo'n nestje van een
zwaluw nooit uuthoalen. Dat was een
grote zonde.
Dat moest gebiecht worden".
(Anna Wortel)
„Zwaluweieren zijn vergiftigd. Die
nesten mag je nooit uithalen. Zo werd
het mij tenminste voorgeleerd. Ik
haalde nooit een zwaluwnest uut. Als
er een kraai over je huis vliegt of als
er een katuil dicht bij huis ligt te
schreeuwen dan kwam er gauw een
dode in de familie.
Dat waren van die voortekens, 't
Kwam deurgangs goed uit".
Antonie Schippers te Doorn)
„Zwaluwen brachten geluk, zeien ze
vroeger. Je mocht ze niet uithalen of
storen. Deed je het toch dan kwamen
er ongelukken van.
M'n vader en moeder waarschuwden
er ons altijd voor en wij haalden het
brand dan werd gauw een geestelijke
gehaald. Als er gevaar dreigde dat het
vuur over zou sloan op de woning, de
stal woar het vee stond of noar een
andere hooiberg dan kwam er een
geestelijke aan te pas. Het werd aan
hem overgelaten. De brand was dan
gauw geblust of de wind keerde en 't
gevaar was over. De geestelijke alleen
kon de wind laten draaien. Hier had
je zelfs protestantse boeren die de
pastoor bij een brand haalden. Want
ook protestanten wisten hoe groot de
macht van een geestelijke was. Hij
had de macht de wind te keren of te
laten draaien".
(Cornelis v.d. Hengel te Hamersveld)
„De pomp van Jan Booy en Mie van
Trien gaf geen water meer. Ze was
lens. Geen spat kwam er meer uit.
't Was altijd een beste pomp geweest
en zij gaf volop water. Meer hij begaf
het. Geen druppel kwam er meer uit.
Toen werd ook kapelaan Brouwer ge
haald en die proatte'er overheen, over
die pomp en men pompte maar. Water
genoeg, zat, volop en noait heeft hij
weer d roogge staan
(Fok Calis)
Met de helm
„Met de helm geboren worden" is een
gebeurtenis van belang. De baby ging
een bijzonder leven tegemoet want
hij kon voorspellen. De helm bracht
geluk.
„Ik heb een zevende zoon gekend. Hij
was as kind met de helm op geboren.
Hij kon echter niets bijzonders zover
ik weet, maar hij was wel gelukkig.
Dat had hij an de boaker te danken.
Die had gauw toen hij op de wereld
kwam dat netje er afgehaald.
Dat netje heeft die boaker voor goed
geld verkocht, 't Was ook maar goed
zo ook, anders had hij altijd bang
moeten zijn dat die helm gestolen wier.
Nu was hij gelukkig zonder dat netje".
(Jan Borsen te Blarikum)
Café „oud-London"
De auteur Engelbert Heupers
En dat zijn dan nog alleen maar de
Soester verhalen, want dit deel bevat
ook verhalen uit Hilversum, Huizen,
Maartsensdijk, Renswoude, Scherpen-
zeel enz.
Voor iemand die iets van het leven
vroeger van zijn woonplaats wil weten
een uiterst aantrekkelijk bezit.
Het Engerbergje
Heupers deed dat werk overigens
niet alleen. Tussen 1962 en 1977 werd
dat werk door een twintigtal verzame
laars gedaan in opdracht van het
Volkskundebureau te Amsterdam.
Zij tekenden bijna 33.000 sagen,
sprookjes en anecdoten op; zo letter
lijk mogelijk uit de mond van de ver
tellers.
Heupers alleen al noteerde ruim 3800
verhalen, waarvan er in dit deel 1098
opgenomen zijn. In de twee volgende
delen zullen de andere verhalen ver
werkt worden.
Hij beperkte zich overigens niet tot
Soest maar bezocht oude mensen in
de zeer wijde omtrek van Eemnes
tot Nijkerk; van Spakenburg tot Aus-
terlitz.
In Soest was hij vrij goed bekend,
maar in andere plaatsen kostte het dik
wijls veel moeite de mensen aan het
praten te krijgen.
In de inleiding zegt hij daar zelf van:
„Meestal, op een enkele uitzondering
na, hadden wij succes, al waren het
soms brokstukken, niet meer dan
fragmenten van een sage of verhaal.
En veelal gingen we dan weg met weer
nieuwe adressen van mensen die nog
veel wisten van de goede oude tijd".
Bijzonder moeilijk had hij het in de
voormalige visserdorpen langs het
IJsselmeer, waar men een enigszins
afwachtende houding aannam. Meer
dere malen werd hij aangezien voor
een nieuwsgierige journalist of kran
tenverslaggever, die de inwoners van
het dorp in de krant wilde zetten om
ze belachelijk te maken om hun bij
gelovigheid. Want bijgelovig was men
vroeger zoals uit tal van verhalen
blijkt.
Ook op de Veluwe had Heupers het
moeilijk, maar soms lachte het geluk
hem toe zoals bij zijn ontmoeting met
een schaapherder, die hem vroeg hoe
laat het was. Het bleek een echte ver
teller te zijn, waarvan Heupers nog
lang plezier had.
De verhalen werden tijdens het ge
sprek in telegramstijl genoteerd en
met veel afkortingen, bijzonderheden
en uitdrukkingen. Thuis werkte Heu
pers alles direct uit, omdat de stem
van de verteller hem als het ware nog in
de oren klonk. Daarna vergeleek hij
het verhaal pas met de notities om het
zonodig te veranderen.
„Wanneer er een hond lag te hulen
zo met z'n kop op z'n voorpoten dan
zeiden ouwe mensen hier: „Wie zou
het wezen? D'r komt vast een dode
in de buurt". As zo'n hond zo verlore
lag te hule dan gebeurt er wat. Het
was een veurteken en doar geloofden
ze stellig an. Moar het moet altijd
wel uutkommen wezen ook
(Anna Wortel-Laren)
„As t'r een hond huulde ging er een
mins staarven in de buurt. Ouwe min
sen geleufden dat en er werd wel eens
geprobeerd die hond die zo jaankte
te verjoagen. Meer al liep die hond
weg dan kwam het toch uut. Vast
ging er één dood in de buurt., 't Was
ook zo iets van een veurteken of een
veurschiensel".
(Joop v.d. Belt)
„Er werd vroeger nogal eens rondver
teld dat een mens die als kind met de
helm op wier geboren meer kon dan
andere mensen. Zo'n kind had dan een
soort vruchtvlies over het hoofdje.
Meer ik heb er geen een gekend. Maar
ze waren er wel. zeiden de mensen in
Stoutenburg. Soms waren het wonder
kinderen die alles van teveuren zagen
aankomen".
(Peel v.d. Hengel)
„Rijk Peer was met de helm op ge
boren. Hie kost zoveul as in de toe
komst kieken. Dat zeien ze toen. Hie
moest 's nachts noar 't karkhof toe
om de hekken open te zetten. Hie zcl-
ves kon d'r niks an doen. Hie most
noar 't karkhof toe al wilde hie ook
niet greag. Ze zeien ook dat wie met
de helm op geboren is, is koegelvrie.
Voor sommige minsen was zo'n helm
heel wat weerd en ze gaven er veul
geld veur".
(Klaasje van Essen-Geurts
te Holkerveen)
„Hier op Isselt wier een kind geboren
met de helm op. De boakster hoalde
het er direkt of en stak het in heur
zak. De moeder van dat kind zag het
vanuut het bed en toen moest ze het
teruggeven, 't Is echt woar gebeurd en
het zin gin leugens. As zo'n helm er
verkeerd of ehoald werd dan werd
je kinds of helderziend of gek".
(Joop v.d. Belt)
„Hein Tammer was met de helm ge
boren, zeien ze. Hij zag meer as ande
ren. 's Nachts ging hij naar 't kerkhof
toe de hekken opendoen.
Dan zag hij een lijkstaatsie kommen
en zag dat de kist van de wagen
getild wier. Dan wist Hein wie het was,
deed het hek weer dicht en ging noar
z'n bed. Hij moest noar 't kerkhof
toe, geen een die hem tegen kon hou
den. Zo was hij altijd op de hoogte
wie of er doodging'
(Antonia Maria Smoorenburg
te Soesterberg)
„Als een kind met de helm op geboren
wordt dan heeft het een vlies over het
hoofd en over de ogen. Wanneer zo'n
vlies gestolen wordt dan is zo'n man
of vrouw d'r hele leven lang ongeluk
kig. Men beweerde vroeger wel dat zul
ke mensen kogelvrij waren en dat ze
ze niet kunnen doodschieten. Officieren
die in 't vuur moeten in een oorlog
kochten zo'n helm. Ze hadden er veel
geld voor over".
(Peter Bast)
Kaarten
Kaartspelen was je ziel aan de duivel
verkopen.
„Vier kerels hier op Driebergen, ik
ken ze nog van noam, hadden zich
verkocht an de duvel. Ze hadden zitten
te kaartspeulen op de Traay bie Kluin,
een keuterboertje die ook een kroeg
hield. De hele dag hadden ze gekaart
en moar vloeken en toen is het later
gebeurd.
Twee er van hebben zich verdronken
en een andere het zich verdaan deur
zich op te hangen en. Bakkenes. de
leste, heeft zich van kant gemaakt.
Die schoot zich dood met z'n jachtge
weer. Die eigenste dag, toen met dat
gevleuk en gekaart, hadden ze zich
veur veul geld an de duvel verkocht.
Ze mochten nog een tijdje leven, meer
toen moesten ze d'r alle vier an"
(Antonie Schippers)
Engerbergje
Het Engerbergje heeft altijd een be
langrijke rol in de Soester verhalen
gespeeld. Ooit is het eens opgegraven
om te zien wat er van waar was.
Het bergje is gehandhaafd en zou ver
moedelijk bij de centrumplannen ook
wel „ingepast" zijn. Had men dat niet
gedaan, dan had het er voor „onze
bestuurders" waarschijnlijk niet zo
best uitgezien.
„Langs 't Nengerbergje op den Eng
liep 't Geuzenpoadje. Op de Eigendom
kwam 't uut. Doar spoekte het 's oa
vonds bie donker. Er kwam doar een
zwarte duvel over de weg. Die kwam
doar altied heen. Ze hebben hum is een
keer gezien, 't Was een gewoon mens
meer hie had een peerdepoot. Hie
kwam van den Eng of en een oude
Soesder, ik heb hem goed gekend, die
doar ok heen kwam, die zag hum an
kommen. Hie vort natuurlijk. Runnen
zo hard as 'tkon op huus an".
(Jans Koppen-Tolboom te Soest)
Talloos
Talloos zijn de verhalen die Heupers
optekende. Wij deden zo maar een
greep. Er zijn verhalen over „smeer
seltjes bij bloedvergiftiging"; de on
deraardse gang van de Oude Kerk naai
de boerderij 't Klooster; een grote
zwarte hond op de Molenstraat; over
de toverpot in 't Veen die bomen
kon laten doodgaan door ze even aan
te raken; over een watersnood waarbij
een walvis aanspoelde'achter de Oude
Kerk; over „waogens zonder peerde"
en „vrouwen met kort haar in mannen
broeken"; over „mariadistels rond het
huis"; over „huuslok" tegen kiespijn;
over het weerlam dat regen voorspel
de; over lichtjes op het Mollenkerkhof
enz. enz. enz.
Verhalen verteld door oude Soesters
zoals Brouwer-Veldhuizen, P. A. Hil
horst, A. Kamerbeek, H. Achterveld-
Elschot, J. Hilhorst, G. Reyerse, A.
van Breukelen, H. van Nimwegen, J.
de Beer, M. v.d. Belt-van Oostrum,
G. van Ooijen, M. Hpfslot-Stalenhoef,
M. Kampert-van Essen. Chr. van Grol,
G. van Es. M. E. Vos, W. J. Smits,
W. Tolboom-van Asch, L. Overeem-
Gerritse. J. v.d. Belt, J. Ouwerkerk-
Langras, A. Dorrestein-v.d. Heuvel. J.
Koppen-Tolboom, H. Onwezen, E. van
Dijk-Verwoerd, K. Zwart-Boerhout.
Chr. van der Lugt-van Fulpen, W. Koe-
lewijn, K. Dijkman en G. G. van Hels-
dingen.
op de weg naar Zeist
Heupei's verdient alle lot dat hij dit
leven heeft „vastgelegd" voor het na
geslacht: de Volkskunde-commissie te
Amsterdam dat ze de verhalen
heeft laten bundelen en in boekvorm
uitgeven.
„Als er in de vroege avond een hond
huilde duurde het kort als er een
dode kwam. Huilde de hond in de late
avond of in 't holst van de nacht dan
kwam er wel een dode in de buurt,
moar 't kon nog wel een hele tijd
duren. Een lijk mocht zondags nooit
overstaan en 't moest als 't kon nog op
zaterdag begraven worden. Als het
