Deze pagina is van belang voor iedere Soestenaar
en elke
Soester Onderneming
Stichting tot herbouw van
de stelling - korenmolen
DE 'WINDHOND'
18
Soester Courant van woensdag 13 februari 1980
18
i
In 1920- nu bijna 60 jaar geleden- stond er op het hoogste gedeel
te van de Eng, in het hartje van Soest te midden van de wuiven
de korenakkers, een pracht van een stellingkorenmolen, die
daar toen al bijna twee eeuwen lang had blijk gegeven van zijn
aanwezigheid. Even uniek als prachtig! Zeker, elke molen zou
het op die plaats goed gedaan hebben, maar deze molen had
iets eigens, iets speciaals, dat men miste bij andere molens.
Eigenlijk was het niet meer dan een stuk mechanisch gereed
schap, die zijn drijfkracht ontleende aan de wind en die een so
ciale- en economische functie vervulde. Een economische func
tie omdat het geoogste koren daar geschikt gemaakt werd voor
de voeding voor mens en dier, een sociale functie omdat er daar
door en relatie ontstond tussen de molenaar en de landbouwer,
tussen opdrachtgever en -nemer.
De Vlijt en de Windhond
Soest kende in die jaren twee koren
molens: de „Vlijt" en de „Windhond".
De „Vlijt" was een achtkantige rie
ten molen met een houten geraamte
en stond aan de Kerkstraat ter hoogte
van waar nu garage A. C. Vtug is ge
vestigd. In de molenaarswoning woont
nu klompenmaker v.d. Kant. Die mo
len was nog niet zo oud. Hij werd
gebouwd omstreeks 1852 en had elders
al eens dienst gedaan. Dë laatste
molenaar was J. B. Mulders, wiens
vader op die molen ook molenaar was
geweest. Deze molenaar» kwamerr
voort uit een oud Brabants-molenaar-s-,
geslacht, waarnaar de geslachtsnaam
verwijst. Ook deze molen moest het
afleggen tegen de nieuwe ontwikke
lingen, werd ontdaan van zijn wieken
en heeft nog een tijdje dienst gedaan
als uitkijktoren en duiventil. Mul
ders was een groot duivenllefhebber!
„De Vlijt" was- historisch bezien- veel
minder „gebakken" aan Soest dan
„De Windhond". Eerstgenoemde
molen verscheen veel later op het
Soester toneel en de vele eigenaren,
die de molen heeft gekend, waren geen
familie van elkaar. Bovendien had hij
op die plaats geen „voorganger" zo
als „De Windhond" die wel had.
In vroeger jaren - dus ver vóór 1852-
schijnt er ook een molen in de Birkt
te hebben gestaan, maar verband
tussen die en „De Vlijt" is niet aan te
tonen). Eigenlijk begint de geschie
denis van „De Windhond" al In 1474,
toen Cles Albertsz het recht kreeg
het molenaarsberoep op de Eng -
het zg. windrecht- uit te oefenen.
Hij was de eerste (zeker de eerst be
kende-) Soester molenaar en bouwde
-of liet bouwen- op het hoogste punt
van de Eng een houten standerdmo
len vlakbij de plaats waar later de
stenen „Windhond" zou worden ge
bouwd. Tussen vrijwel alle molenaars
die hun beroep op die plaats hebben
uitgeoefend is de familieband- zij
het vaak door huwelijk- aanwijsbaar.
Zij hielden dat houten geval draaien
de tot 1737, waarna Gerrit Volkertsz.
Varekamp, die zijn vader als mole
naar had opgevolgd, op diezelfde
plaats de stenen stellingkorenmolen,
die van die tijd „De Windhond" heet
te. liet verrijzen. Waarom bouwde
Gerrit Varekamp daar die stenen
molen? Was er een storm geweest,
die de houten molen had verwoest?
Brand misschien? Was de molen
wellicht versleten of was de capaciteit
mogelijk niet voldoende meer om
de groeiende klantenkring te bedie
nen? Was Gerrit Varekamp een voort
varende zakenman met een heldere
kijk op de toekomst? We weten het
niet Feit is, dat hij daar een kloeke
zeer solide molen liet plaatsen, waar
van het binnenwerk mogelijk al eens
in de Zaanstreek had dienst gedaan.
Een solide molen, die zonder enige
moeite de 200 jaar en meer had kun
nen volmaken als de economische om
standigheden, de industrialisatie, de
vooruitgang in de techniek hem dat
niet onmogelijk hadden gemaakt. Een
molen, die het uitstekend deed in het
Soester landschap, door Koningin
Wilhelmina bezocht werd en voor haar
en vele andere schilders een perma
nente bron van inspiratie vormde.
Moest die molen daar weg? Werd er,
soms een grote verkeersader, aan-*
gelegd? Huizen gebouwd misschien?
Wel nee! Niets van dat al. Die grond
ligt daar nu nóg braak. Maar wat
is er dan gebeurd? Wel, sedert 1904
was Hannes Smits eigenaar en mole
naar van „De Windhond". Hij kocht
de molen, het molenaarshuls, een
bouwmanswoning, erf boomgaarden
en akkerland voor 10.000,- van zijn
vader, die in 1879 daar molenaar was
geworden. Hannes ging daar een
slechte tijd tegemoet. De groei was
er eigenlijk al uit toen hij daar als
molenaar begon. Het bedrijfje werd
slepende gehouden tot het begin der
jaren '20 maar toen had de molen als
bedrijf eigenlijk al afgedaan. Voor het
gezin Smits, bestaande uit vader Han
nes, moeder, en 9 kinderen waarvan er
vrij snel na hun geboorte vier overle
den, was er langs deze weg geen toe
komst meer. Het enige wat restte, was
de molen met grond en opstallen
te verkopen om elders te trachten een
nieuw bestaan op te bouwen. En zo ge
beurde het' dat Smits met zijn collega/
concurrent Mulders van „De Vlijt"
kontakt zocht en hem de molen te koop
aanbood, waarnaar Mulders wel
oren had. Het is niet duidelijk wat
Mulders toen voor de geest stond. Was
het zijn aangeboren liefde voor dit
soort molen die hem „De Windhond"
deed kopen? Verwachtte hij mogelijk
een opleving in zijn bedrijf doordat
de enige concurrent was weggevallen?
Feit is dat hij „De Windhond" zonder
de overige gebouwen, maar wel met
een flinke lap grond op 3 januari 1920
kocht voor 5.030,-, waarbij tevens
werd overeengekomen dat Smits
geen molenaarsbedrijf, meel- of graan
handel in Soest mocht uitoefenen.
Mulders schijnt die molen nauwelijks
te hebben gebruikt. In ieder geval
zoog de coöperatie van de boeren
alle klandizie weg en het is aanne
melijk dat sedertdien er eigenlijk geen
onderhoud van betekenis meer heeft
plaatsgevonden. Mulders echter was
te veel molenaar en te veel liefheb
ber om het verval lijdelijk aan te zien
en het is in diè jaren dat hij een andere
„baas" voor „De Windhond" ging
zoeken, vooral om de molen te be
houden, want als bedrijf had ,,De
Windhond" definitief afgedaan. Mul
ders bood de molen aan de gemeente
Soest te koop aan en vroeg een zeer
geringe prijs. Langs deze weg tracht
te hij „De Windhond" te behoeden
voor een algehele ondergang. Maar de
vroede vaderen uit die dagen beseften
maar al te goed dat wanneer de ge
meente de molen voor een zacht
prijsje kocht, daarna óók de rekening
van het onderhoud zou worden ge
presenteerd. De molen kopen zou
nog wel gaan maar de lasten van het
onderhoud „gingen h«t geni^j\t§l»jk
budget' te bóven. Dus" ging de koop
niet door en Mulders moest maar
zien wat hlj met de molen dééd
Had men dah.geen oog voor de schoon
heid van de „Windhond", zijn histo
rische waarde en zijn plaats in ons
Soester landschap? Zéker, in welhaast
alle tijdschriften van die tijd vindt
men wel een foto of een artikeltje
waarin het verdwijnen van die molen
wordt aangekondigd en betreurd.
Zelfs liet men de dicht-ader vloeien
bij een afbeelding van „de Windhond",
reeds ontdaan van zijn stelling, terwijl
er van de wieken nauwelijks iets meer
over was:
Molenwieken draaiden vroeger
Fluitend, suizend in hun vlucht:
Stil en somber steekt hij nu zijn
Kale staken in de lucht.
Ook was er een Soester comité ge
vormd, dat alles in het werk stelde
om de molen voor afbraak te behoe
den door nogmaals te trachten het
gemeentebestuur voor de aankoop
te interesseren. Tevergeefs. Er waren
geen duiten en het verval zette zich
voort. Toch moest Mulders wat! Ver
kopen bleek onmogelijk. Onderhoud
kon hij niet betalen, het enige wat hem
overbleef, was: afbraak. En dat deed
hij- zoals zijn dochter vertelde- steen
tje voor steentje zelf. De vrijkomende
materialen werden aan de gaande en
komende man verkocht, wat een veel
voud opbracht van het bedrag dat hij
H
t
LI3ST VAN BEDRIJVEN, DIE INMIDDELS RECLAMERUIMTE IN DE TE MERBOUklEN
STELLINGKORENMOLEN DE WINDHOND" HEBBEN GERESERVEERD!
ELBERSE INTERNATIONAL BV.
KERKSTRAAT
SOEST
RENl B0RGTS HERENKLEDING BV.
BURG. GROTHESTRAAT
S0ESTDIJK
SOESTER CRT./DRUKKERIJ SMIT
Van WEEDESTRAAT
S0ESTDIJK
SOESTER IJZER EN METAALGIETERIJ BV.
DORRESTEINWEG
SOEST
SINCLAIR VALENTINE HOLLAND BV.
WETERINGPAD
SOEST
VAN HENGSTUM APPARATENBOUW BV.
DORRESTEINWEG
SOEST
W.B0S TIMMERFABRIEK BV.
BELFEDEREWEG
SOESTDIJK
AVIA/DE KORTE DUINEN BV.
BIRKSTRAAT
SOEST
SUPER CLEANER BV.
KONINGSWEG
SOEST
A. VAN KEULEN AUTOBEDRIJF
BEETSLAAN
SOESTDIJK
CHEMC0 ine.
de BEAUF0RTLAAN
S0ESTDUINEN
DRUKKERIJ DE HORIZON BV.
KERKSTRAAT
SOEST
R.WESTRA RECYCLING
NIEUWEWEG
SOEST
GRIFT TRAPPENFABRIEK BV.
NIJVERHEIDSWEG
SOEST
TBS- SOEST BV.
BECKERINGHSTRAAT
SOEST
J.SMEEING AUTOMOBIELBEDRIJF
KONINGSWEG
SOEST
RABOBANK
KERKPLEIN
SOEST
PEK0 SYSTEEMVLOEREN BV.
PELIKAANWEG
SOEST
BAK0 OPEN HAARDEN
INSINGERSTRAAT
SOEST
Bv.d. POL RIETDEKKERSBEDRIJF
EEMSTRAAT
SOEST
WIE MOGEN WIJ NOTEREN ALS DE EERSTVOLGENDE?
Auteur
Soest
Radio/TV-acteur
Soest
Directeur Kon. Ned. Heidemij.
Arnhem
Voorz. Veren. „De Hollandsche Molen
Amsterdam
Notaris
Soest
Lid Prov. Staten van Utrecht
Soest
Voorz. Veren. „De Soester
Soest
Gemeenschap"
Ambassadeur te Brussel
Soest
TV-Commentator
Soest
Advocaat/Voorz. Vrienden van Eemland
A'foort
Kunstschilder
Soest
Lid G.S. van Utrecht en voorz. Stichting
Nieuwegein
Utrechtse Molens
Bioloog/auteur
Soest
oud-Burgemeester van Soest
Apeldoorn
Natuurlijk was ook èen Comité van Aanbeveling nodig, allen bekende Neder
landers, die de Stichting hun vertrouwen schonken en gaarne hun naam verbin
den aan dit object in de hoop en verwachting dat die herbouw van de „Wind
hond" eerlang zal plaatsvinden. Dit Comité bestaat uit de volgende personen
(in alfabetische volgorde
Jean Dulleu
(Jan vanOort)
Piet Ekel
Dr. J. A. H. Hendriks
Mr. G. v.d. Flier
C. J. M. Emmen
Mevr. Mr. A. S. Holle-
man-Stratman
Ir. E. J. Holtrop
Mr. J. H. O. Insinger
Herman Kuiphof
Mr. F. H. I. Luijckx
Rien Poortvliet
lr. F. N. Sikkes
Rinke Tolman
Mr. A. L. des Tombe
_5§1^Ieressee;rden_
DEZE PAGINA WORDT IN GEWIJZIGDE EN AANGEPASTE
VORM N0GE VELE HALEN IN DIT JAAR HERHAAL0
WAARBIJ DE ONDERNEMINGSNAAM EN HET VIGNET DER
BEDRIJVEN DIE EEUWIGDURENDE RECLAME IN DE TE
HERBOUWEN "WINDHOND» RESERVEERDEN, STEEDS ZUL
LEN WORDEN VERMELD. WILT U MêéR VAN DIE EEUWIG
DURENDE RECLAME WETEN? VRAAG DAN VRIJBLIJVEND
EEN INFORMATIEMAP AAN BIJ ONS SECRETARIAAT.
DEZE WORDT U DAN GRATIS BEZORGD. ZONDER MEDE
WERKING VAN HET BEDRIJFSLEVEN SLAGEN WIJ NIET!
als koopsom aan de gemeente had ge
vraagd. De sloop voltooide hij in
1930. Einde van de stellingkorenmolen
,,De Windhond". Of toch niet?
Ontstaan van de Stichting „De
Windhond'*
Er verstrijken sedertdien zo'n kleine
50 jaren als een geboren en getogen
Soestenaar met de idee gaat spelen
dat het toch wel een geweldige aan
winst voor Soest zou betekenen als
die molen op dezelfde plaats met de
zelfde afmetingen van eertijds en met
hetzelfde aanzien zou kunnen worden
herbouwd. Immers. Soest heeft vrij
wel geen historische gebouwen meer.
Daar is nog de Oude Kerk met het
oude buurtje er omheen, het veer
huis aan de Kleine Melm en een oude
boerenhoeve op Pijnenburg. Er wordt
eens met anderen over van gedach
ten gewisseld en de idee wordt niet
direct als ridicuul van tafel geveegd.
En ineens staan daar twee verslag
gevers op zijn stoep die het naadje
van de kous willen weten en daarover
een verhaaltje in hun krant willen
schrijven. Hoewel het op dat moment
veel te voorbarig wordt gevonden,
komt er toch een verhaaltje in hun
kranten wat weer als gevolg had dat
er een kern van belangstellenden werd
gevormd om die gedachte nader uit
te werken. Een Stichting lijkt de aan
gewezen weg. Deze wordt op 18 maart
1977 via Notaris Emmen in het leven
geroepen en een vrij groot aantal
mensen, warmgelopen voor de ge
dachte van de herrijzing van de „Wind
hond", wil zijn medewerking ver
lenen. Het aantal is groot genoeg
om tot een opdeling in werkgroepen
te komen en zo ontstaan er een pro
paganda-, technische-, historische- en
financiële commissie, terwijl er ook
een redactiecommissie wordt gevormd
om de uitgave van een boekje over
de geschiedenis van „De Windhond"
en zijn bewoners te verzorgen. Een
hechte groep van medewerkers, niet
eens allemaal „molengek", integen
deel, zeer nuchtere mensen, die met
elkaar willen proberen een stukje
oud-Soest in de vorm van een her
rezen „Windhond" terug te roepen.
Van vele kanten werd belangstelling
ondervonden van personen die niet in
staat waren en zijn om practische
medewerking te verlenen anders dan
door een kleine-bijdrage te verstrekken
in de „aanloopkosten", zodat de me
dewerkers hun werk konden doen. Er
zijn tal van problemen door deze me
dewerkers aangepakt. Alle taken wer
den over de werkgroepen verdeeld en
alle kregen een opdracht mee. Dit
betekent dat wanneer elke werkgroep
aan haar opdracht voldoet, de molen er
staat. Dat is vlugger neergeschreven
dan uitgevoerd, maar de goede wil is er
Aan alle kanten! Het gemeentebestuur
van Soest stelde direct al in het begin
alle medewerking- uitgezonderd finan
ciële- in het vooruitzicht. Op het stukje
grond, waar de molen ééns stond en
waar hij weer moet worden herbouwd,
werd «en optie verkregen, op dat
moment de grootste zekerheid, zodat
dat stuk grond -na al die voorbereidin
gen- niet plotseling voor een ander doel
zou worden gebruikt. Inmiddels werd
die „grootste" zekerheid omgezet in
volstrekte zekerheid doordat twee
Soestenaren dit stukje grond ten be
hoeve van de Stichting kochten. En zo
lijkt het er op dat de herbouw van de
„Windhond" toch tot de mogelijkheden
gaat behoren als ook het probleem van
de bouwsom zou kunnen worden opge
lost.
De bouwsom
Kat is vanzelfsprekend dat van kleine
donaties en giften geen gebouw van 5
ton kan worden neergezet. Natuurlijk
is het mogelijk allerlei geldopbrengen-
de acties onder de bevolking-over een
langere termijn verdeeld- op te zetten.
Maar dan wordt die herbouw een zaak
van een zó lange adem dat het zeer de
vraag is of dan inmiddels de belang
stelling niet is weggeëbd. Te meer daar
geen subsidie van de overheid is te
verwachten omdat de restanten- enke
le emmers tot puin geklopte molen
steen- onvoldoende zijn om voor een
restauratie subsidie in aanmerking te
komen. Waarom dan de zaak niet
„commercieel" aangepakt? Elk be
drijf maakt reclame en overal komt
men die tegen. In krant en advertentie
bladen, op zij- en achtervlakken van
transportauto's, op gevels en reclame
borden. Die herbouwde „Windhond"
wordt zeker een bezienswaardigheid,
bezocht door vele belangstellenden, die
niet alleen de buitenkant maar ook de
binnenkant willen bekijken. En over
die binnenkant gaat het nu. De binnen
kant, die zich bevindt tussen de belde
grote toegangsdeuren, waardoor de
boerenkarren met hun lading naar
binnen en naar buiten zullen rijden.
Daar is zo'n 30 vierkante meter be
schikbaar om te gebruiken als recla
meruimte, die goed in 't oog loopt.
Geïnteresseerde bedrijven kunnen van
onze Stichting een tegel van 15 x 15
cm. kopen (of meerdere tegels) waar
op de naam en het vignet van het
bedrijf zijn aangebracht. Met de firma
Goedewaagen te Gouda zijn daarover
al onderhandelingen aangeknoopt. De
gegevens, die op die tegel moeten
worden aangebracht, dienen door de
bedrijven zelf te worden verschaft.
Die tegel (of dat tegeltableau) wordt
aldaar goed zichtbaar voor iedereen
aangebracht, en blijft daar aanwezig
zolang die herbouwde molen zal be
staan. Deze reclame zal dus „eeuwig
durend" zijn werk blijven doen. Aan de
bovenzijde van dit tegeltableau van
(naar wij hppen) vele bedrijven wordt
-eveneens op tegels- de zin aange
bracht: „De herbouw van deze molen
werd mogelijk gemaakt door onder-
staande (Soester) bedrijven".
Het spreekt vanzelf dat een goede
commerciële aanpak gebodeq is. Met
elke tegel is een aantal honderden
guldens gemoeid, aftrekbaar voor het
bedrijf i.v.m. de belastingen en belas
tingvrij voor onze Stichting.
Daarover moeten goede afspraken
worden gemaakt, vastgelegd in een
kontrakt, waarin precies wordt aange
geven welke verplichtingen de Stich
ting op zich neemt. Het op deze wijze
verkregen geld wordt gestort op een
geblokkeerde bankrekening, die niet
eerder mag worden gedéblokkeerd dan
nadat is vastgesteld dat de eerste
spade de grond in gaat. Slaagt de
Stichting niet in haar opzet dan worden
de reeds gestorte bedragen onverwijld
aan de bedrijven teruggeven, waar
voor een termijn is gesteld. Slaat dit
idee wel aan in Soest maar in onvol
doende mate dan gaat de Stichting zich
met dit reclame-object wenden tot de
belangrijke landelijke bedrijven,
maar- zoals gezegd- de Stichting wil
eerst zien, hoe ver zij in Soest komt
Bent U als Soester zakenman/onder
nemer geïnteresseerd ln dit reclame
object, vraagt U dan vla onderstaande
invulbon een informatiemap aan. Het
verplicht U tot niets. Naast een prach
tige fbto van de „Windhond" vindt U
alle gegevens, die voor U i.v.m. die
eeuwigdurende reclame van belang
zijn. Wij zullen U die informatiemap
SOESTENAREN HELPEN SOES
TENAREN AAN SOEST EEN
VERDWENEN CULTUREEL MO
NUMENT TERUG TE GEVEN.
ZONDER UW HULP KAN DAT
NIET! GEEF U OP ALS DO
NATEUR OF DONATRICE.UW
NAKROOST ZAL U ER DANK
BAAR VOOR ZIJN!
VOOR NADERE GEGEVENS:
ZIE HIERONDER.
ENKELE GEGEVENS m.b.t. DE STICHTING "DE WINDHOND»
ADRES SECRETARIAAT KOOIWEG 4 - SOEST HEES)
BANKRELATIE: RABOBANK - KERKPLEIN - SOEST
POSTGIROREKENING VAN DE RABOBANK 212775
BANKREKENINGNUMMER DER STICHTING: 35.99.40.277
U WORDT DONATEUR DOOR MINIMAAL f. 20,— OVER TE
MAKEN OP BOVENSTAANDE POSTGIROREKENING MET VER
MELDING VAN STICHTING DE WINDHOND» OF DOOR
STORTING OF OVERSCHRIJVING OP GENOEMDE BANKREKENING
VAN DE STICHTING. ELKE NIEUWEDONATEUR/TRICE ONTVANGT
EEN AARDIGE ATTENTIE THUIS DIE DE MOEITE VAN HET
BEWAREN WAARD IS.
DE BEROEMDE KUNSTSCHILDER RIEN POORTVLIET VERVAAR
DIGDE SPECIAAL VOOR ONZE STICHTING EEN PRACHTIGE
TEKENING VAN DE THANS VERDWENEN "WINDHOND". DOOR
STORTING VAN f. 12,50 OP BOVENGENOEMDE POSTGIRO
REKENINGMET VERMELDING VAN "TEKENING RIEN" ONT
VANGT U EEN.REPRODUCTIE (FORMAAT 40 x 55 C[ï]>)
FRANCO THUIS. WILT U NADERE GEGEVENS OVER ONZE
STICHTING 7 VRAAG PER BRIEFKAART, GERICHT AAN ONS
SECRETARIAAT, ONS LAATSTE INFORMATIE-BULLETIN AAN.
