„Commando-
wisseling-" in
Zonne gloren en
Maarschalksbos
BAAR
rdappelen
kNSER
Is opnieuw
den?
:asions
ageprij
7
8.
8.750.
8.750.
9
I
9
II
10.000,
18
19
Soester Courant van woensdag 20 augustus 1980
19
prima
Tel. 125 57
met stalen bij u thuis
ipgave van eventuele
rk en stofferen. T
en gordijnen.
-Tel. 02155-19278
PRIJS
Dr. J. W. D. Berkelbach v.d. Sprenkel
Vrijdag 29 augustus wordt hij
met een feestelijke receptie of
ficieel uitgeluid. Ruim 32
dienstjaren heeft Jan Willem
Deodaat Berkelbach v.d.
Sprenkel er dan opzitten. De
grand old man van Zonneglo
ren en Maarschalksbos begint
aan de vroege herfst van zijn
leven. Sinds 1 augustus j.1.
heeft hij al zo'n beetje in de
schaduw van zijn opvolger, de
uit Zaandam afkomstige vrou
wenarts Cornelis Henricus Wil-
lemse, gewerkt.
Op deze pagina van de Soester
Courant gesprekken met de
vertrekkende en nieuwe me-
disch-direkteur. Een beetje te
rug kijken, een stukje voorbe
schouwing. Afscheid nemen
van en kennismaken met de
captains" van Zonnegloren en
Maarschalksbos
Dr. Kees Willemse: „Het goe
de behouden en werken aan de
toekomst".
In de grote zonnige directie
kamer van ziekenhuis Zonne
gloren is er met de komst van
de nieuwe mediseh-direkteur
op het eerste gezicht niets of
nauwelijks veranderd. Het za
kelijke karakter is gebleven,
de inventaris is met een as
bak uitgebreid. Niets mense
lijks is de nieuwe mediseh-
direkteur vreemd. Hij rookt.
Sigaren. Achter een ordelijk
niet papieren bezaaid bureau
zetelt een stevig gebouwde
vijftiger. Oogt sportief. Blijkt
bij nadere informatie te klop
pen. Watersport was een van
zijn favoriete hobby's. Zijn
praktijk, met als jarenlange
vestiging Zaandam, kan er
mee te maken hebben. Achter
eenvolgens noteren wij dat dr.
Willemse in 1926 in Maarssen
werd geboren, zijn schooljaren
tussen start en finish door
bracht in Utrecht. Enige zoon
van een handelaar in bouwma
terialen, R.K. opgevoed, van
daag 1980, getrouwd en vader
van vier kinderen. Voor zijn
huwelijk verbonden aan het
militair hospitaal Oog en Al,
werkzaam geweest in Leiden
en na jarenlange studies zich
gespecialiseerd als vrouwen
arts en in deze funktie begon
nen bij de legendarisch gewor
den professor Plate. Vanuit
Utrecht een enkele reis naar
Zaandam genomen en zich
daar achttien jaar lang naam
en faam verworven als een
zeer gewaardeerd en gerespec
teerd vrouwenarts. Deson
danks toch ambities om me
diseh-direkteur van twee
streekziekenhuizen te worden.
Dr. Willemse: ,,Er is in mijn
leven op een bepaald moment
een knik gekomen. Eind '76
ben ik geopereerd. Ik had ge-t
rekend tien dagen in het zie-'
kenhuis te moeten blijven. Het
werden drie maanden. Ontste
king aan het heupgewricht was
er de oorzaak van dat ik het
ziekenhuis op krukken verliet.
Thuis ben ik verder hersteld
en weer met mijn werk begon
nen. Werk dat mij na de ope
ratie zwaarder viel dan vroe
ger. In de tijd dat ik uitgescha
keld was heb ik de balans eens
opgemaakt. Antwoord gezocht
op de vraag wat ik verder
wilde met mijn leven. Dan kom
je tot de conclusie dat het vak
waarmee je twintig jaar gele
den bent begonnen in de loop
der jaren sterk is veranderd.
Had het vroeger hoofdzakelijk
een behandelend, genezend ka
rakter, nu is het veel meer in
de preventieve sfeer getrok
ken. Abortus, sterilisarie en de
pil zijn er voor in de plaats
gekomen. Vooral de pil heeft
enorme invloed gehad op mijn
vak en op het hele maatschap
pelijke leven.
Als je wekelijks vele sterilisa
ties doet, de relaties met pa
tiënten betrekkelijk zijn, dan
ben je bezig met routine-behan
delingen die zich eindeloos her
halen. Dat boeide mij steeds
minder. Voeg daaraan toe het
advies van de mij behandelen
de artsen dat ik het na mijn
operatie aanzienlijk kalmer
aan moest doen en de uitslag
van de balans is voorspelbaar.
Gelukkige omstandigheid: di
rect na mijn vestiging als vrou
wenarts heb ik mij intensief
bezig gehouden met het zieken-
huisgebeuren in Zaandam. Ik
werd er al spoedig tot voor
zitter van dé medische staf
benoemd. Ben dat ook in wat
ik noem de woelige Zaandamse
ziekenhuisjaren gebleven. Heb
fusies van katholieke - chris
telijke en gemeente-ziekenhui
zen mee helpen voorbereiden
en begeleiden.
Daardoor kreeg je meer en be
ter overzicht ten aanzien van
bepaalde zaken en kwam ik in
aanraking met besturen en di
recties. In tegenstelling tot
veel collega's heb ik vergade
ringen waaraan door veel men
sen werd deelgenomen nooit
vervelend gevonden. Boeiend
werk met als uiteindelijk resul
taat dat ik verwacht dat in '81
in Zaandam de eerste paal ge
slagen zal worden voor een
nieuw ziekenhuis met een ca
paciteit van 520 bedden. Naast
mijn praktijk ben ik zeer inten
sief bij de nieuwbouwplannen
betrokken geweest. Toen ik op
merkzaam werd gemaakt op
de vakature in Baarn en Soest
kwam ik al snel tot de conclu
sie dat er sprake was van een
vergelijkbare situatie met
Zaandam.
Bovendien trok het mij dat het
hier allemaal wat kleinschali
ger is. Na wat besprekingen ben
ik tenslotte per 1 augustus j.1.
hier als mediseh-direkteur van
beide ziekenhuizen benoemd",.
Ook al kan de nieuwe mediseh-
direkteur niet aangeven waar
om de keuze uiteindelijk op
hem gevallen is: duidelijk is
wel dat het huiswerk in Zaan
dam verricht daarmee nauw in
verband staat. Insiders noe
men hem een onderhandelaar
met diplomatieke talenten, een
man die luisteren wil en luis
teren kan. Nergens extreem in
welke zakelijke opstelling dan
ook.
„Het goede behouden en ver
der aan de toekomst van Maar
schalksbos en Zonnegloren
werken" is dan ook zijn ant
woord op onze vraag naar zijn
toekomstplannen. „Ik hoef"
zegt hij „hier geen puin te rui
men". In deze twee kleine
streekziekenhuizen wordt naar
mijn idee zeer hard en ent
housiast gewerkt.
De zaken staan er goed op een
rijtje en liggen duidelijk. Een
krachtig bestuur, een alerte di
rectie, een prima staf en uit
stekende medewerksters en
medewerkers. De ziekenhuizen
zijn natuurlijk als basis-zieken
huizen beperkt in hun moge
lijkheden. Superspecialisaties
zijn niet aanwezig en horen in
dit soort streekziekenhuizen
ook niet aanwezig te zijn'
Toekomstplannen voor
beide ziekenhuizen
„Mijn uitspraken zijn natuurlijk
gebaseerd op een aantal mo
mentopnamen. Een volledig in
zicht heb ik gezien de korte
tijd dat ik hier functioneer nog
niet kunnen krijgen. Beschik ik
daarover dan begint fase twee.
Het is een gegeven dat de hui
dige situatie niet meer past in
een provinciaal plan. De zie
kenhuizen zijn betrekkelijk
klein, hebben een te kleine ach
terban en worden daardoor be
perkt in hun mogelijkheden.
Dat heeft mogelijk weer als
konsekwentie dat we niet al
tijd in kwalitatief opzicht over
een optimale personeelsbezet
ting de beschikking hebben.
De ontwikkelingen in de ge
neeskunde vergen grote inves
teringen. In de huidige situatie
kunnen die in Baarn en Soest
niet verwerkelijkt worden. Wij
zullen andere wegen moeten
gaan bewandelen om in me
disch opzicht tot betere resul
taten voor de streekbewoners
te kunnen komen. De bevol
king van Baarn en Soest is ge
wend aan hun streekziekenhui
zen. Ze kunnen als het ware
om de hoek van de straat opge
nomen worden. Dat verhoogt
de kwaliteit van het leven hier
en dat werkt in veel dingen
Dr. C. H. Willemse
door. Het betekent o.a. een
goed stuk samenwerking tus
sen huisartsen en ziekenhuis.
Dat wordt natuurlijk veel min
der intensief wanneer ze die
samenwerking ver weg moe
ten zoeken. Hoe het er in de toe
komst ook uit zal zien, wij moe
ten zorgen dat de goede sfeer
blijft, patiënten geen nummers
worden en een ziekenhuis geen
medische fabriek wordt. Er
zijn er waarvan ik weet dat
je van geluk mag spreken als
je twee maal achter elkaar
bij een consultatie door dezelf
de specialist wordt behandeld.
Dat moeten wij de ongeveer
65.000 bewoners in deze streek
niet aandoen. Ik vind het zeer
juist dat men voor deze streek
een ziekenhuis wil bouwen dat
groter is dan de bestaande zie
kenhuizen, maar kleiner dan
de optelsom van de twee. Het
goede van het oude moet ech
ter bewaard blijven.
Een goed ziekenhuis heeft vele
aspecten. Naast de medische
kant is er de hotelfunktie en
dan is er nog zoiets als de
maatschappelijke en geeste
lijke begeleiding. Dat laatste
kan soms net zo belangrijk
zijn als de medische behande
ling".
Tenminste even belangrijk
acht dr. Willemse de relatie
ziekenhuis-pers. Het laatste
vooral met betrekking tot een
objectieve voorlichting over de
plannen die op stapel staan.
Hij acht het in letterlijke zin
van levensbelang dat de
streekbewoners tussen Baarn
en Soest een juiste voorlichting
krijgen. „Het zal ze" meent hij
„minder interesseren dat ik
rook en een liefhebber van va
ren ben".
Desondanks toch nog een duik
in een stukje privé van de nieu
we mediseh-direkteur. Zijn
omgeving verbaast zich over
zijn energie. Naast zijn prak
tijk en zijn vele bestuursfunk-
ties in Zaandam is hij eind '77
als hobby een studie rechten
begonnen. Volgde geen colle
ges en maakte geen deel uit
van werkgroepen. Boeken en
dictaten waren zijn studie
makkers. Op 4 augustus deed
hij tentamen voor zijn kandi
daats. Na 31 augustus a.s. zal
de uitslag bekend zijn. Wij hou
den u op de hoogte en stellen
vast dat dr. Willemse dage
lijks zijn retourtje Soest-Zaan-
dam maakt, op zoek is naar een
koper voor zijn Zaandamse
huis en niet gehinderd wordt
door tijdgebrek.
't Zou best eens een „goeie"
kunnen worden.
dr. Berkelbach v.d. Sprenkel:
„Je moet na je dood niet
willen regeren.
Jan Willem Deodaat Berkel
bach v.d. Sprenkel, wat Zonne
gloren betreft een zeer oudge
diende. Begon in 1947 zijn car
rière als longarts in het toen
malige sanatorium Zonneglo
ren. Twintig jaar later, begin
1968, werd hij officieel be
noemd tot geneesheer-direk-
teur en volgde daarmee dr. J.
Berghauser Pont op. Sinds be
gin 1978 „dient hij twee heren":
Maarschalksbos in Baarn en
Zonnegloren Soest. In deze
funktie o.a. wegbereider van
een fusie. Wat zijn werk in
Zonnegloren en Maarschalks
bos betreft is het vrijdag 29
augustus a.s. zijn laatste halte.
De scheidende functionaris
heeft het in Zonnegloren aller
minst cadeéu gekregen. Mérk
te de afbouwperiode van het sa
natorium mee en zettè zich in
voor de groei en ontwikkeling
van het ziekenhuis. Een ont
wikkeling die vele hobbels
heeft gekend. Soest kwam niet
verder dan „slechts" circa
40.000 inwoners met als konse
kwentie voor Zonnegloren: te
groot voor het servet, te klein
voor het tafellaken. Bij zijn
afscheid is er ook de absolute
zekerheid dat alles wat Zonne
gloren en Maarschalksbos be
treft niet bij het oude zal blij
ven. Het is niet onwaarschijn
lijk dat zijn vervroegde uit-
diensttreding daar iets mee te
maken zou kunnen hebben.
Ruim twaalf jaar heeft hij als
mediseh-direkteur zijn Zonne
gloren gediend.
Zonnegloren, voor hem meer
dan een tweede huis. Vader
Tijd heeft geen kans gekregen
aan zijn uiterlijk en vitaliteit
te knagen. Hij oogt jonger dan
zijn 61 jaar doen vérmoeden.
Wellicht een kwestie van met
je tijd mee gaan, ook al is die
nog zo aan veranderingen on
derhevig.
Dr. Berkelbach: „Veranderin
gen vooral qua mentaliteit. Je
zit in een ziekenhuis met een
groot percentage jongeren als
personeel. Om de paar jaar is
er sprake van een zekere evo
lutie. De patiënt is mondiger
geworden, hoewel dat wel eens
konsekwenties heeft waarmee
je niet altijd even gelukkig
bent. Over het algemeen ge
sproken ben ik met die menta
liteitsverandering niet onge
lukkig. Trouwens wie ben ik
dat ik het zou kunnen tegen
houden. Alleen heb ik de indruk
dat tegenwoordig alles vlugger
gaat dan vroeger. Ook al be
schouw ik mijzelf als een oer
conservatief, echte conflicten
heb ik rond die mentaliteits
verandering nooit gehad. Dat
duidt op een zekere souplesse
en natuurlijk heb ik in de af
gelopen twaalf jaar zelf ook
een zekere evolutie meege
maakt".
Gevecht moet nog beginnen
Wanneer en wat er allemaal
met de ziekenhuizen in Soest
en Baarn staat te gebeuren,
zeker is dat het zich buiten het
gezichtsveld van dr. Berkel
bach zal afspelen. Met zijn
echtgenote gaat hij zich bin
nen afzienbare tijd in een cha
let op duizend meter hoogte in
Zwitserland vestigen. Over de
toekomst van hetgeen hij in
Soest en Baarn achterlaat be
staat echter een uitgesproken
mening. „Het plan van de zie
kenhuizen is een vervangend
ziekenhuis voor deze twee ter
grootte van 225 tot 240 bedden.
Samen hebben wij nu een capa
citeit van ruim 300 bedden.
Wij moeten, en dat is een te
rechte zaak, inleveren. Per
soonlijk vind ik het een juist
plan. Er is uitzicht op rea
lisering van de plannen. Er be
staan echter zoveel opvattin
gen en meningen dat, om aan
het plan gestalte te geven, er
nog heel wat strijd zal moeten
worden gevoerd. In feite moet
het gevecht nog beginnen.
Heetste hangijzer in een com
plex van faktoren is vanwege
de bereikbaarheid de centrale
ligging van het nieuwe zieken
huis. Gezien de beschikbare
ruimte lijkt mij de kans het
grootst dat de bouw van het
vervangende ziekenhuis in
Soest zal plaats vinden. Zeker
is dat het niet op het terrein
komt te staan waar Zonneglo
ren is gebouwd". Hoe groot
de noodzaak ook is dat er een
vervangend ziekenhuis wordt
gebouwd, niet kan worden ont
kend dat de voordelen van een
streekziekenhuis op de tocht
kunnen komen te staan. Dr.
Berkelbach: „Een ziekenhuis
als Zonnegloren onderscheidt
zich van de grootte van een zie
kenhuis als De Lichtenberg,
men kent elkaar hier beter,
de verbindingslijnen zijn kor
ter (ook naar de artsen toe wat
er zit geen assistent tussen).
En verder is een ziekenhuis als
het onze voor de patiënt een
overzichtelijke instelling, hij is
dichter bij zijn huisarts, gees
telijke verzorging en andere
zaken".
Aan het wikken en wegen van
voor en tegen zal dr. Berkel
bach niet deelnemen.
Al in 1978 liet hij zijn bestuur
weten er weinig voor te voelen
hijgend de finish van de pen
sioengerechtigde leeftijd te
willen halen.
Een signaal dat wellicht werd
opgevangen, maar niet geho
noreerd. Daar was de hulp van
het P.W.G.M. voor nodig, een
pensioenfonds voor werkers in
de particuliere ziekenhuisin
stellingen en gezondheidszorg.
Van de mogelijkheid zonder al
te grote financiële kleerscheu
ren vervroegd af te haken
maakte de nu 61-jarige dr. Ber
kelbach graag gebruik. Moti
vering: „Als je ouder wordt
ga je er nooit op vooruit'
Nuchtere conclusie, uitgespro
ken op een manier die niet doet
vermoeden dat hij onder be
sluit en afscheid gebukt gaat.
Zwitserland wacht, voor een
buitenstaander een grote om
schakeling. „Dat landverhui-
zen", verklaart dr. Berkel
bach, „is welbewust gedaan.
Mijn vrouw en ik hebben er
altijd van gedroomd in Zwit
serland te gaan wonen. Wij
hebben er erg veel banden
mee. Op dat punt noemen ze
mij „malende". Mijn vrouw
is bovendien voor meer dan de
helft Zwitsers. Haar moeder
was Zwitserse en ook haar va
der had Zwitsers bloed. En dan
komt er nog iets essentieëls
bij. Ik geloof dat het onverstan
dig is om te blijven hangen
in de omgeving waar je hebt
gewerkt. Er zijn mensen die
dat meesterlijk kunnen, ik
denk bijvoorbeeld aan onze
vroegere burgemeester Ben-
tinck die in staat is geweest
volledig in Soest aanwezig te
zijn en toch te verdwijnen. Dat
is niets voor mij.
Als ik hier met mijn plastic
tasje boodschappen doe en ik
kom iedereen uit mijn oude
omgeving met zijn problemen
tegen dan is er van rust en
afstand nemen geen sprake.
Je moet niet na je dood wil
len regeren en dus zit ik er
maar liever niet dicht boven
op. Als Zwitserland niet onze
voorkeur had was ik toch uit
Soest weggegaan'
Het leven van de familie Ber
kelbach staat de komende
maanden bol van veranderin
gen. De tijd die er rest voor
de verhuiswagen voor staat zal
gevuld worden met afscheids-
bezoekjes. Afscheid nemen ook
van de Nederlandse Hervorm
de kerk, een kerkgenootschap
waar hij tien jaar kerkvoogd
was, terwijl hij vele jaren ook
deel uitmaakte van kerkelijke
commissies.
Kan dat niet van een vreemde
hebben. Vader Berkelbach was
een hoogleraar in de theologie
met een zeer gezaghebbende
stem, grootvader Berkelbach
was iedere zondag als dominee
op de kansel te vinden. „Het
vervelende is", merkt dr. Ber
kelbach op, „dat als je een
vader hebt die als theoloog
enige bekendheid heeft genoten
je in die sfeer een stempel
krijgt opgedrukt en er onbe
wust mee wordt vergeleken.
Zo'n vergelijking slaat echt
nergens op. Het instituut kerk
is voor mij langzamerhand een
zaak waar ik vele vraagtekens
bij plaats. Dat doe ik niet bij
het instituut religie.
Ik geloof dat ik daarin niet
alleen sta. Het zou best eens
kunnen dat de religie overeind
blijft. Niet dankzij, maar on
danks de kerk".
Het is waarschijnlijk dat zo'n
laatste opmerking hem niet
door iedereen in dank wordt
afgenomen. Zoals ook vast
staat dat zijn beleid als me
diseh-direkteur van beide zie
kenhuizen niet altijd ieders in
stemming heeft gehad. Tege
lijkertijd echter constateren
wij dat de scheidende funk-
tionaris in de loop der jaren,
soms met windkracht 9 tegen
er in is geslaagd een medisch
team en personeelsbezetting
op te bouwen die ver over de
grens van de regio in aanzien
staat. Zijn opvolger komt dan
misschien niet in een volmaakt
opgemaakt bed, maar het is
wel klasse.
En daarmee is aan dr. Berkel
bach v.d. Sprenkel het groot
ste compliment gemaakt.
Jan Leijendekker
