ZIGEUNERS
De overleving van
een reizend volk
Sprii
Stiel:
Redst;
"beke]
Pak
2»
7C
g Lois -1<
co
■a
a
h
Lee - Coc
16
De zigeuner kan een huis hebben, dus sedentair zijn. Hij kan ook halfnomadisch leven, met een caravan naast de woning.
De derde woonvorm, de woonwagen, de tent of de caravan, is de traditioneelste.
Nederland telt enkele duizenden woonwagenbewoners. Soest weet daar, wat
1980 betreft, over mee te praten. Minder bekend is, dat zich onder die woon
wagenbewoners zo'n 450 buitenlandse zigeuners bevinden.
Nog altijd werden en worden ze moeizaam verdeeld over een aantal Neder
landse gemeenten. Een verdeling met conflicten, een verdeling die in sommige
gevallen al bij voorbaat is gedoemd te mislukken. Het gebeurde in november
1980 dat een wethouder in de gemeente Ede publiekelijk betoogde dat zigeu
ners niet bereid zijn hun oorspronkelijk gedrag te veranderen en hulp weigerden
als die erop gericht was dat gedrag „bij te sturen". Teneinde Ede exclusiviteit te
besparen deelde hij nog mede dat de problematiek in Ede niet verschilt van die
in andere opvanggemeenten. Jammer genoeg kan aan deze laatste verklaring
niet worden getwijfeld. Het moet ons nauwelijks verbazen.
Is een negatieve benadering van het zi
geunervolk deze en voorgaande gene
raties niet met de paplepel ingegeven?
De Nederlandse gereformeerde predi
kant en minister-president Abraham
Kuyper mag dan wel „de klokkenist
der kleine luiden" genoemd worden,
hij was zeker niet een palstaander
voor de rechten van ontrechten, prole
tariërs en vreemdelingen.
Niet alleen aan Joden had hij een
broertje dood, ook zigeuners vond hij
een Kaïnsvolk, dat uit de christelijke
wereld verdreven had moeten worden.
„Ze zijn en blijven parasieten",
schreef Abraham Kuyper, „in den
meest eigenlijken zin van het woord,
die, meer verterend dan producerend,
steeds op anderer welstand geteerd
hebbend, en zedelijk in alle opzichten
lager staande, en zonder iets ook
maar dat naar een ideaal zweemt,
tal van kringen vergiftigd hebben. Ze
hebben ons niets toegebracht en veel
goeds onder ons bedorven. Daarom
moeten zij niet de kans krijgen zich
in kampen te verzamelen, want dan
slaat de vlam van het kwaad laaie
uit. Isoleert men hen daartegen dan
stikt het vuur onder zijn as". Heden
daagse gelijkgestemde geloofsverwan
ten van Abraham Kuyper zullen met
gevoelens van afkeer en verbazing
van zijn standpunt kennis nemen. An
dere christenen en niet kerkelijken
zouden ook wel eens verontwaardigd
kunnen reageren. Desondanks, alle
verontwaardiging, afkeer en verba
zing ten spijt, het merendeel van het
Nederlandse volk spreekt met dubbele
tong. Aan de ene kant ziet en vreest
men de zigeuner als een crimineel,
onbetrouwbare losbol, fantast, oplich
ter, vrouwen- en kinderrover. Ander
zijds zijn zigeuners het zinnebeeld
van het wilde ongebonden leven, kin
deren van de wind, onweerstaanbare
charmeurs, vertolkers van onsterfelij
ke muziek.
Wij beluisteren en bewonderen muziek
die wordt gespeeld door de zigeuner
familie Miranda, wij betalen veel
geld om bij een uitvoering van Fiësta
Gitana te zijn, wij gaan in de holen
van Sacromonte bij Granada in Span
je zigeunertje kijken. Zigeuners, heer
lijke mensen, maar niet te dicht bij.
In 160 pagina's laten auteurs Nico
Bogaart, Paul van Eeuwijk en Jan
Rogier in hun boek ZIGEUNERS, DE
OVERLEVING VAN EEN REIZEND
VOLK de overleving van een reizend
volk de revue passeren.
Zes miljoen. Dat is zover bekend het
aantal zigeuners op alle continenten
van onze wereld, vooral geconcen
treerd in Europa. Ze trekken rond,
maar worden daarin belemmerd door
onze gereglementeerde en politioneel
bewaakte samenlevingen. Behendig
worden, ook in'1980, zigeuners tussen
de coulissen van onze maatschap
pij gemanouevreerd en platgewalst.
Goed voor vermaak en folklore, aan
gewezen op de liefdadigheid van en
kelingen en de steun van een zich hun
lot aantrekkend comité. In Nederland
is dat de stichting ROM, de stichting
die beoogt de belangenbehartiging van
de in Nederland verblijvende zigeu
ners te verbeteren, onder meer door
een gerichte voorlichting van het Ne
derlandse publiek over zigeuners. Het
lijkt vechten tegen de bierkaai. Ver
zoeken om subsidie werden door het
ministerie van C.R.M. afgewezen.
Strijdbaar als de stichting is hebben
drie leden van de stichting, de au
teurs van ZIGEUNERS, DE OVER
LEVING VAN EEN REIZEND VOLK,
met medewerking van Elsevier de pro
blematiek in de schijnwerpers ge
plaatst. Hun getuigenissen beschrij
ven dat de 2e Wereldoorlog ook voor
de zigeuners een Holocaust is ge
weest. De nazi's hebben de zigeuners
als een ontaard ras geheel willen uit
roeien. Het is tekenend dat slechts een
onofficiële schatting spreekt over een
half miljoen slachtoffers. Zij die het
gered hebben leven vandaag verder op
de puinhopen van onze samenleving.
De huidige generatie zigeuners is in
verzet gekomen tegen onderdrukking
en vervolging. Ze geloven en vechten
voor een gelukkiger toekomst. „Wat
kunnen wij nu met ze doen" is de
vraag die in dit met 100 afbeeldingen
schitterend geïllustreerde boek cen
traal staat. Misschien best een aar
dige gedachte daarover met de schrij
vers na te denken en antwoorden te
vinden. Kerstmis 1980 nadert, een
mens kan zijn tijd slechter besteden.
Met toestemming van de uitgever pu
bliceren wij op deze pagina een hoofd
stuk uit ZIGEUNERS, DE OVERLE
VING VAN EEN REIZEND VOLK.
Het dagelijks leven van de zigeuners
In dit hoofdstuk hebben wij ons echter
willen beperken tot die in het oog lo
pende zaken die te maken hebben met
een beschrijving van hun culturele
identiteit die ons het duidelijkst con
fronteert met hun taal, muziek, reli
gie en wereldbeschouwing.
Alle mogelijke andere zaken behoren
meer tot de intimiteit van de groep en
zullen slechts dan aan de orde worden
gesteld, wanneer een correctie op de
stereotype van belang is, of waar ze
met hun levensopvattingen in strijd ra
ken met die van de westerse mens,
de gadjo dus, en die om harmonise
ring vragen.
Seksualiteit
Ten aanzien van hun seksuele opvat
tingen zijn de zigeuners heel wat scru
puleuzer dan de gadjo; zij passen de
regels van hun moraal met grote
strengheid toe, zoals dat al bleek uit
de voorbeelden bij de kriss. Homosek
sualiteit en sodomie zijn strikt verbo
den. Beklaagt een vrouw zich over een
onheuse bejegening van de zijde van
haar man, dan is het huwelijk daar
mee ontbonden en loopt de man kans
door de kriss de uitspraak te horen
te krijgen, dat hij uitgestoten is.
Vrouwelijke prostitutie bestaat niet. De
echtgenoten zijn onvoorwaardelijk
trouw aan elkaar verschuldigd. Een
overspelige vrouw krijgt in ieder ge
val een geduchte aframmeling, loopt
grote kans kaalgeschoren te worden,
en in het ernstigste geval uitgestoten
te worden.
De zigeunerin is preuts, al gelooft men
dat juist het tegenovergestelde het
geval is. Borsten zijn voor de zigeu
ner geen seksueel object, dus het voe
den van een kind geschiedt in alle
openheid en de diep uitgesneden blouse
is voor de zigeunerin heel gewoon.
Benen, dijen en buik worden echter
zorgvuldig aan al te nieuwsgierige
blikken onttrokken en de lange rok
ken, geen modegril dus, voorzien in
die wens.
Een belangrijk begrip, met name bij
de Manush, is de ladj, dat letterlijk
schaamte betekent, maar dan meer in
de betekenis van het engelsé „shame".
Zo mag een man nooit het ondergoed
van een vrouw zien, nat noch droog.
Wanneer een meisje dat zo ongeveer
de puberteitsjaren heeft bereikt, zich
niet als vrouw kleedt, dan is dat
ladj, en dan niet alleen voor haar,
maar voor haar hele familie.
De meest gebruikte kamers, vaak de
enige in een caravan, zijn de keuken
en de woonkamer. De woonkamer is
het exclusieve domein van de man,
de keuken van de vrouw. Zodra het
echter donker wordt valt deze scheids
lijn weg. Licht en donker bepalen heel
sterk de sociale codes. Elke poging
zo'n sociale code te overschrijden
wordt bestempeld met ladj, zowel voor
het individu als voor de groep.
Liefde
Voor de zigeuners is de liefde van het
grootste belang. Om de temperament
volle zigeuners enigszins in te tomen
zijn er strenge regels. In de meeste
gevallen zoeken de ouders een goede
partner voor hun zoon en dochter.
In principe mogen de jonggeliefden
elkaar aleen zien in het bijzijn van
de ouders; deze regel wordt echter
niet al te serieus genomen en men
heeft menige geheime ontmoeting. Wil
het niet zo vlotten met de liefde, dan
moet de drabami, de kruidenvrouw,
uitkomst bieden. Er zijn ook andere
middelen om te stimuleren, waarbij
een druppel bloed (uit de linkerpink)
in het deeg, vaak samen met kweepe
ren, een probaat middel is. Er zijn
vele middelen, maar die laten we bui
ten beschouwing.
Huwelijk
Voorwaarde is dat de beide gelieven
elkaar beminnen. Men kent verschil
lende vormen: de schaking (met ge
weld of met toestemming), de koop
of de wederzijdse instemming. Huwe
lijken tussen de verschillende hoofd
groepen geven onnodige complicaties
en worden zoveel mogelijk vermeden.
Een huwelijk tussen een zigeuner en
een niet-zigeuner heeft uitsluiting tot
gevolg. Minder erg is wanneer een zi
geuner met een gadjo trouwt, mits zij
zich aanpast. Een zigeunermeisje ech
ter dat met een gadjo trouwt, ziet
haar verbintenis met de stam verbro
ken; zij wordt gehaat, op zijn minst
veracht. En al mag haar echtgenoot
zich prahl, broeder, noemen, een be
hoorlijke relatie met zijn familie krijgt
hij nooit.
Voordat een huwelijk wordt gesloten,
voeren de wederzijdse ouders er einde
loze gesprekken over alvorens toe
stemming wordt gegeven. Het huwe
lijk zelf is een groot feest, dat naar
gelang de welgesteldheid van de
stammen, dagenlang kan duren. Voor
hen die veten hebben is er geduren
de het feest wapenstilstand; iedereen
wordt uitgenodigd. Elke stam heeft
zo een eigen ceremonieel, waarbij het
stamhoofd priester en ambtenaar van
de burgerlijke stand tegelijk is.
In het algemeen is de ceremonie zeer
eenvoudig. Bruid en bruidegom zijn
vaak nog erg jong, soms niet ouder
dan vijftien jaar en vroeger was dat
nog veel jonger. De „huwelijksnacht"
vindt plaats tussen het begin van het
feest en de eigenlijke huwelijksinzege
ning; men zou dus kunnen zeggen dat
de plechtigheid een bezegeling van de
ontmaagding is.
De ceremoniële elementen zijn brood
en zout bij de plechtigheid. Het stam
hoofd breekt het brood en strooit er
zout op.
Bruid en bruidegom geven elkaar het
stuk brood-en nuttigen het..Bij de Kal-
deras betekent „brood en zout
eten" het huwelijk. Dat gemeenschap
pelijk eten, symbool voor rijkdom en
voorspoed, gaat soms gepaard met
een regen van rijstkorrels die de aan
wezigen over het jonge paar uitstrooi
en. Soms gooit men ook een aarden
kruik, waarin zaden hebben gezeten,
kapot, waarbij het oor voor de voi-
voda is en de scherven voor de brui
loftsgasten; deze scherven moeten ook
bij de zigeuners geluk brengen. Eén
en ander naar analogie van een j<
huwelijk: „mazzel tov".
De zigeuners kennen ook de echtschei
ding.
Geboorte
Wanneer een zigeunervrouw onvrucht
baar blijft, is dat zo ongeveer wel
het ergste dat haar kan overkomen.
De zigeuners kennen dus allerlei
vruchtbaarheidsriten, waarbij de
maan een grote rol speelt, evenals het
vuur en het ei.
Een gebruik dat men ook in India
aantreft vindt men ook bij de zigeu
ners in Transsylvanië, namelijk het
huwelijk der bomen. Een kinderloos
echtpaar plant twee bomen aan de
oever van een rivier en bindt ze aan
elkaar. Indien een der beide bomen
verdroogt zal er geen nakroost zijn.
Zodra een vrouw weet dat ze zwanger
is, draalt ze geen ogenblik om dit
aan iedereen te vertellen, en kan ze
aanspraak maken op een voorkomende
behandeling. Men plaatst zoveel moge
lijk ikonen en geliefkoosde prenten in
haar gezichtsveld om,een mooi kind
te laten groeien.
De zwangere vrouw werkt tot het laats
te moment voor ze gaat bevallen. Soms
bevalt ze staande, maar altijd met
buurvrouwen en de phuri dai erbij.
Alleen de moeder van kraamvrouw
en de phuri dai mogen bij de ge
boorte helpen. De laatste bindt de
navelstreng af en verjaagt zonodig
de demonen.
Wanneer de geboorte niet erg wil vlot
ten, zingt de phuri dai, terwijl ze een
ei tussen de benen van de kraamvrouw
laat vallen:
„Anro, anro hin olkes
Te e pera hin obles
Ara cavo sastovestes
Devla, decla, tut akharel...
„Dat betekent: Het ei, het eitje is rond,
alles is rond,
Kindje, kom gezond naar buiten. God,
God roept je..."
De barende vrouw wordt als onrein
beschouwd; ze zal zich dus na de ge
boorte wassen en alle voorwerpen
die ze aangeraakt heeft tijdens de be
valling worden vernietigd of wegge
worpen. De jonggeborene wordt ge
doopt door onderdompeling, indien
mogelijk in stromend water, en krijgt
daarbij een geheime naam.
Deze naam is alleen aan de ingewijde
stamgenoten bekend; daarnaast heeft
men een naam voor de burgerlijke
stand en dus de gadjé. De geheime
naam is bedoeld om de demonen te
weren. Voor de doop geldt het kind als
onrein. De jonge dopeling heeft een pe
ter (kirvo) en een meter (kirvi). De
ze doop staat naast de doop op reli
gieuze gronden, alsook de besnijde
nis voor de moslim-zigeuners.
Het zigeunerkind groeit op, omringd
door grote liefde, en heeft weinig zor
gen, het heeft een onbezorgde jeugd.
Puberteit, en de daarmee samenhan
gende problemen kennen de zigeuners
niet. Wanneer een meisje voortijdig
gemeenschap met een jongen heeft ge
had en derhalve geen maagd meer
is, zal ze daar getuigenis over moe
ten afleggen. Vanaf dat moment
draagt ze de hoofddoek als een ge-
trouwde vrouw, namelijk met de knoop
in de nek, en niet zoals de meis
jes met de knoop onder de kin.
Kleding
Zigeunervrouwen dragen een indruk
wekkend aantal kleurige rokken, vaak
zijn er dat zeven, wat een magisch ge
tal is. De Spaanse Heilige maagd
La Macarea evenals de Zuidfranse
Sainte-Sara zijn ook met zeven rokken
getooid. Pas sedert kort dragen de
vrouwen schoenen. De mannen volgen
geuners ook over tot stroperij, en von
den een aantal zaken uit die nu nog
„van pas" komen, zoals strikken, val
len en klemmen.
Zigeuners waren ook de eersten die
lokaas aan een haak bevestigden en
lokvisjes maakten, wat nu de kunst
vlieg voor de forellen- en zalmvissers
is.
•Zigeuners „nemen" wat hen voor de
voeten loopt, en dat kan best eens een
kip zijn, onder het motto: het kan al
leen aan de Schepper toebehoren, en
Zigeunerfamilie trots bij de caravan in het nieuwe kampje in Asten, waarvoor
zij een jarenlange strijd hebben moeten voeren.
Kampement aan de rand van een bos.
De caravans zijn in de vorm van een cirkel of hoefijzer opgesteld om de een
heid van de compania tot uitdrukking te brengen. Bovendien vergemakkelijkt
dit het onderling contact.
Gevogelte en wildbraad staan hoog genoteerd op het zigeunermenu. Paarde-
vlees is absoluut verboden, niet vreemd als men bedenkt dat het paard voor
hen een primaire levensbehoefte was toen de zigeuners nog met paard en wa
gen trokken. Hoofdgerecht is een gebonden soep, waarbij helder water gedron
ken wordt.
over het algemeen de plaatselijke mo
de. Ze hebben wel een grote voorlief
de voor metalen knopen, tressen en
namaakdecoraties. Al hun kleiding
wordt gekocht, nieuw of tweedehands;
slechts zeer zelden zal een zigeuner
vrouw zelf kleding maken.
Sieraden zijn erg in trek: muntencol-
liers, ringen aan alle vingers en te
nen, vele armbanden, horloges aan
kettingen, grote dasspelden en grote
oorringen. De sieraden zijn altijd echt
en vormen vaak een belangrijk deel
van het familiekapitaal. In India zien
we hetzelfde gebruik. Hier en daar
ziet men nog tatoeage, deze dient
als verdediging tegen het boze oog,
vampiers of demonen.
Voedsel
Eigenlijk behoren de zigeuners tot de
categorie verzamelaars, want het zijn
geen boeren, geen jagers en geen vis
sers. Ze aten wat de natuur hun on
derweg aanbood. Later gingen de zi-
die zal toch niet willen dat wij hon
ger lijden. „Nemen" betekent in de
zigeunertaal ciorav, waarbij een ek
ster Ciora is en dat is zinnebeeldig
genoeg.
Ze eten vlees met mate, en zeker niet
dat van een paard, hond of kat; gevo
gelte en wildbraad staan hoger geno
teerd. Paardevlees is absoluut verbo
den. Dat is op zichzelf niet vreemd,
want in de tijd dat de zigeuners nog
met paard en wagen trokken was het
paard voor hen een primaire levens
behoefte.
Hun lievelingsgerecht is de egel, de
niglo. Ze gebruiken weinig spece
rijen en nauwelijks zout. Hoofdgerecht
is een gebonden soep. Men drinkt
hierbij helder water. Sterke drank
wordt alleen bij feestmaaltijden ge
dronken en dan is het meestal bier.
Ze eten weinig brood manro).
Er wordt veel gerookt bij de zigeuners
en niet zelden ziet men ook vrouwen
en kinderen met pijpen, en hoe straf
fer de mélange, hoe beter. Tabak
(drab) betekent hetzelfde als „kruid".
Roken is ontstaan omdat het de hon
ger onderdrukt, en het wordt om die
reden nog veel gedaan.
De zigeuners wassen zich niet te vaak,
ze zeggen: „Als ik me was voel ik
me geen mens meer", of zoals Gas
ton Bachelard eens stelde: „Psycho
analytisch is zindelijkheid onzindelijk
heid". Zigeuners zijn dus minder
hygiënisch, al hebben ze opvattingen
die vaak op harde confrontaties met
onze gadjo-hygiëne uitmonden. Ieder
Nederlands huis. althans nagenoeg ie
der huis. heeft het toiler naast de
keuken gesitueerd. Welnu, de zigener
vindt dat ronduit smerig en verkiest
het om zijn gevoeg in de tuin te doen,
wanneer hij zo'n burgermanswoning
krijgt aangeboden, en dat vindt men
in Nederland dan weer smerig. Kort
om, door architectonisch kleine cor
recties zouden veel misverstanden en
vooroordelen kunnen worden voorko
men.
Water als het tegenovergestelde van
vuur kan gemakkelijk verontreinigd
worden. Spugen in water is dan ook
verboden, in vuur daarentegen is het
toegestaan. Stilstaand water be
schouwt dé zigeuner als onrein en ze
zullen zich alleen in stromend water
baden. Zigeuners vinden de gadjé
uiterst smerig omdat ze zich in hun
eigen vuil baden met behulp van bad-
kuipen. Water waarin kleding (in het
bijzonder ondergoed van vrouwen) is
gewassen, wordt als onrein gezien.
Het ochtendtoilet is een heel ritueel
bij de Manush; men zal niet eerder
spreken alvorens de mond met schoon
water te hebben gespoeld. De mond
is de zetel van speeksel en het woord
(twee vruchtbaarheidssymbolen) en
herbergen een intermediaire plaats
tussen leven en dood, tussen het na
tuurlijke en het bovennatuurlijke.
De woning
De zigeuner kan een huis hebben, dus
sedentair zijn. Hij kan ook halfnoma
disch leven, met een caravan naast
het huis (daarmee onderscheidt hij
zich al niet meer van de andere Ne
derlanders die dat in vele gevallen
ook hebben; alleen woont de zigeuner
wat vaker in die zelfde caravan en
dat wordt hem dan nóg kwalijk ge
nomen ook). En de derde woonvorm,
de woonwagen, de tent of de caravan,
is de traditioneelste. Sommige zi
geuners hebben helemaal geen wagen
en trekken zo langs de weg, en van
hooiberg tot hooiberg.
De karren en woonwagens kwamen
pas de laatste eeuwen. Eerst reisden
de zigeuners te voet met een ezel
waarop zij al hun spullen meevoerden.
Ze moeten te voet of met ossekarren
uit India getrokken zijn. Later is de
os vervangen door het paard en wer
den de wagens lichter. Nog weer la
ter werden de karren echte woonwa
gens met een linnen dak. Men noemt
dit de vurdon, een wagonachtige wa
gen met twee paar wielen van onge
lijke grootte en met fraai houtsnij-
werk versierd. Tegenwoordig zijn het
caravans die heel wat efficiënter zijn
en die getrokken worden door automo
bielen van Amerikaanse makelij, die
de plaats van het paard hebben inge
nomen.
De grotwoning was in de middeleeu
wen een van de wijk- en woonplaatsen
van de zigeuners, tegenwoordig wonen
nog heel wat Spaanse zigeuners in
Spanje op die manier, zoals in een
voorstad van Granada, Triana. De tent
komt nauwelijks meer voor. Men
spreekt van tsaro of chera. Opvallend
is dat de Mongool over gher of ghir
spreekt als hij zijn joert bedoelt, wat
een ronde vilttent is.
De caravans vormen nu een ver
trouwd, maar minder romantisch
beeld. Toch probeert men hier de ca
ravan zo veel mogelijk te weren, en
plaatst men ze aan de dorpsgrenzen,
naast de vuilnisbelt of de begraaf
plaats.
Dood en begrafenis
De zigeuner sterft niet in zijn bed.
Al tijdens zijn leven wordt de doden
wacht betrokken. Zodra iemand over
leden is leeft men zich uit in jamme
ren en weeklagen; het kan zelfs brul
len worden. De dode wordt met zout
gewassen en in de kist gelegd die men
zo lang mogelijk geopend houdt.
In een aantal gevallen boort men zelfs
een gat in de kist, opdat de dode nog
kan „ademen".
Aan het graf worden geld en vaak
ook de viool of andere zaken die de
overledene te pas komen op zijn reis
naar het hiernamaals, bijv. een lepel,
toevertrouwd. Men begeleidt de dode
op zijn laatste gang met veel muziek
en ook de kist zakt onder muzikale
klanken. De begrafenisliederen van de
zigeuners bevatten hun schoonste poë
zie; het zijn telkend improvisaties en
ze worden nooit herhaald.
De begrafenis van een zigeuner wordt
op de begraafplaats geleid door een
rasai (priester). Als de kist zakt,
17
zwijgt de muziek en werpt men enige
handen aarde op de kist. Op het ge
sloten graf worden vaak enige cru
cifixen gelegd. Het kruisbeeld bij de
zigeuner is niet het symbool van de
opstanding, maar van de dood. Voorts
plaatst men een kleine bénithier (wij
waterbakje) op het graf met een beet
je gewijd water en enige grassprieten
erin; wellicht een symbool voor het
paard, dus voor het,,reizen".
De zigeuners „vereren" hun doden
niet; alleen de Sinti bezoeken nog wel
eens een graf, anderen nooit. De ande
ren gaan door op hun weg door onze
gadjosamenleving, waar nog maar zo
weinig begrip bestaat voor deze bijzon
dere mensen. En als men „bijzonder"
overdreven vindt, dan zijn het altijd
nog mensen!
Een enkel voorbeeld kan beter dan ge
theoretiseer aangeven in welke hoge
mate de zigeuner hecht aan „respect"
voor de dood en de doden. Respect
is alleen een onhanteerbaar westers
begrip waarbij een bepaalde westerse
levenshouding wordt verondersteld,
terwijl bij zigeuners meer zaken een
rol spelen.
Toen twee jaar geleden de dienst Open
bare Werken van de Duitse stad Hamm
een ongewenste groep zigeuners wilde
verwijderen, deponeerde men domweg
afval van de begraafplaats op de
kampplaats. Eri daar de zigeuner de
grootste eerbied (die dus niet uitge
legd moet worden als angst) voor de
dood heeft, moesten ze onverwijld de
kampplaats verlaten, voelden zich ver
raden en onderworpen aan de ergste
vervolging.
Een ander voorbeeld kan worden ont
leend aan een artikel van Silvia So-
beck, dat ze op 20 maart 1977 schreef
onder de titel: Die soziale Situation
der Zigeuner in der BRD, inzake de
zogenaamde Wiedergutmachung, de
schadeloosstelling (herstelbetaling)
voor geleden oorlogsschade.
„De uitkering van schadeloosstellings-
gelden voerde in menig opzicht tot een
ontwrichting van het volkskarakter
van de zigeuner en hun ethiek: ge
vangen in een mystiek-mythologisch
wereldbeeld heeft de dodencultus bij
de zigeuners nog de sterkste betekenis
en de dodenverering nog de hoogste
zedelijke waarde; deze bezit in zover
re voor hun dagelijks leven de hoogste
actualiteit, dat zigeuners hun leven
niet „gericht op morgen" inrichten,
evenmin terugblikken, maar wel toe
gewijd aan de overleden voorvaderen
leven.
Hun leven is noch op de toekomst
gericht, noch vooruit gepland, maar
gericht op de dag van heden, en nau
welijks op de zorg voor het nage
slacht, maar zowel in ideële als ma
teriële zin met respect voor de voor
vaderen en ter ere van de gestorven
verwanten. Ten gevolge hiervan kwa
men zij die concentratiekampen over
leefd hadden bij hun terugkeer in een
even verarmd Duitsland als zij zelf
in een dilemma, ze konden niet kie
zen. Door de latere financiële schade-
loosstellingsgelden van dezelfde
staat, die aan hun ellende schuld had
en bovendien hun verwanten vermoord
had, werd dit dilemma nog versterkt.
Arm en behoeftig, maar tot respect
..en nagedachtenis aan hun naaste ver
wanten verplicht en bovendien onder
werpen aan de voorschriften van hun
volk, raakten ze in een conflict van
besluiteloosheid, d.w.z. ze waren ge
dwongen tussen twee bevelen te kie
zen, de wet van de voorouders, maar
ook de traditie of het gebod van het
voortbestaan enerzijds en de existen
tiële zelfhandhaving door verlichting
van de lasten anderzijds. Veel zigeu
ners associëren die schadeloosstel
ling met „bloedgeld" en hebben nooit
een aanvraag ingediend'
Geld vragen voor je eigen doorstane
ellende is terugblikken op het verle
den, en dat verkiest de zigeuner niet
te doen (zie opmerkingen in deze van
mr. Lau Mazirel) en geld krijgen voor
je gestorven verwanten ziet men als
een oneerbare daad. Een werkelijk ho
ge moraal.
Het werd al enkele malen eerder ge
steld in dit hoofdstuk: zigeuners spre
ken zelf nooit over hun etnische bij
zonderheden. Wie de wet of het taboe
verraadt, wordt streng gestraft. Te
recht!
Altijd weer hebben „vrienden" van de
zigeuners het vertrouwen van de zi
geuners misbruikt en bepaalde ge
bruiken openbaar gemaakt, waarna de
zigeuner vaak de wijk móest nemen.
Uit respect voor hun cultuur, die let
terlijk lijfsbehoud betekent, wer
den vele zaken globaal, nauwelijks,
of zelfs helemaal niet behandeld. Al
leen datgene, waardoor de conflicten
en botsingen tussen zigeuner en gad
jé zouden kunnen worden vermeden
(als men ermee bekend is) werd ver
meld. Daarnaast zijn vele uiterlijke ei
genaardigheden vaak als exotiserend
uitgelegd en ook die stereotypering
moet worden gecorrigeerd. Vandaar!
Het enige waarmee
nationaal nog wat k
bekercompetitie var
oren. Het afgelopen
de wedstrijden voor
deze bekerstrijd gt
avond kwamen de
Devils op bezoek, i
was Red Stars te gasi
bedoeling om in h
wedstrijd Sea Devil!
zetten mislukte. In
minuten was er aan
niet gescoord, en bij
minuten speeltijd ve
Het verschil had er
Red Stars kwam stee
gunde het Sea Devils
out terug te komen,
te wijten aan het v
aanvalsspel van de
Bij balbezit in de v«
zij nog wel eens te
opzetten. In de aanva
andersom. Hier dui
juist geen beslissent
waardoor zij of te sne
te lang rondpassten.
aantrekkelijke weds
spel snel heen en wee
(36-34) kon Red Sta
-hoe klein soms ook-
na was het even Sea I
eerst de leiding had.
overigens met twee
sters. Deze meisjes
Red Stars herhaalde
te maken. De spelve
aanhoudend gevaar
dediging, en de pivob
continu vrij te spelei
om vervolgens te scc
Het team van Hans c
laatste tien minui
dat er nog een twee
volgen. Met behulp
van de tegenpartij
langzaam een respec
forceren. Monique
de haar zo eigen dri
voeren. Met 29 pun:
scoorster. Ook José 1
punten een belangri
score. De voorsprong
tien punten, maar
scores waren toch we
cumers.
De uiteindelijke 87-71
veel groter kunnen er
de 38 toegewezen vri.
er slechts 18 benut.
De volgende dag mo
of de voorsprong van
zou zijn om in de
0)
O
O
0)
Q.
«ifitfe!
burg groll
Een deelneemster aa
Zaterdagavond werd
binnenmanege van 1
bouwer de Heer J.Kr
wendingen.
De spits werd afgebi
nemers van het 80
deze klasse moest ie
parcours afleggen.
Eerste werd Margret
met Recer. De tweed
Mej. F.Buys met 0
Mej.P .Grasman met
tra v.d.Heyden met
Daarna werd het p
naar één meter. Ee
was nodig, om de j
verkrijgen. Wilheln
