De Champagnestreek:
verkwikkend reisdoel voor
wijnliefhebbers
De ontmanteling
van kerncentrales
Bruin worden -
bruin blijven
m
Met Raad en Daad
Kwaliteit en paniek
Zon levert via vijver goedkope energie
Onder de grond worden de belletjes geboren
y.r
KNIPTIP
15
Soester Courant van woensdag 8 juli 1981
15
Frankrijk verheugt zich de laatste jaren in een enorme belangstelling van
Nederlandse vakantiegangers en het feit dat het bekend staat als een wijnland
bij uitstek zal daaraan zeker bijdragen. Steeds meer Nederlanders gebruiken
hun vakantie om op een plezierige manier hun wijnkennis te vergroten.
Sommigen komen tijdens de vakantiereis even op adem in een wijnbouwgebied
of brengen er een lang weekend door, terwijl anderen van hun vakanties een
complete „wijnreis" maken en verschillende Franse wijnstreken bezoeken.
Voor beide groepen vormt een bezoek aan de Champagnestreek en aan de koele
kelders van de champagnehuizen een verkwikkende start van de vakantie.
Dit wijnbouwgebied - waar de spranke
lende feestwijn champagne vandaan
komt - bevindt zich in het noordoosten
van Frankrijk, pal onder de Belgische
Ardennen en op slechts enkele honder
den kilometers van ons land. De
glooiende, met wijnstokken beplante
hellingen en de uitgestrekte bossen op
de toppen van de heuvels strelen het
oog met een rijke schakering van
groene tinten.
Op de wijnhellingen moet het hele jaar
hard wordengewerkt. Het is alleen
dankzij de maximale inspanning van
de wijnboer dat zo ver naar het noor
den nog druiven van een zo uitzonder
lijke kwaliteit kunnen worden ge
kweekt. Toch is de koesterende zorg
waarmee de Champagneboer zijn wijn
stokken omgeeft slechts éénvan de
factoren die de kwaliteit,van de cham
pagne bepalenkwaliteit die zo hoog is
dat men de champagne wel de .Koning
der Wijnen" noemt.
Wettelijke bepalingen
Alles wat met de produktie van cham
pagne te maken heeft, is omgeven met
wettelijke bepalingen, die vooral tot
doel hebben de kwaliteit van de wijn op
het hoogst denkbare niveau te houden.
Bij de oogst - die meestal in september
plaatsvindt - mogen bijvoorbeeld al
leen gezonde, niet beschadigde druiven
tot champagne worden verwerkt. Alle
trossen worden daarom letterlijk „na
geplozen" en alle druiven die niet aan
de eisen voldoen, worden eruit geknipt.
Nadat de druiven zijn geperst - hetgeen
heel snel moet gebeuren, omdat anders
de schillen van de veelal blauwe drui
ven het sap rood zouden kleuren - laat
men de most in vaten, kuipen of tanks
gisten. Het resultaat is nog geen cham
pagne, maar een gewone, niet-mousse-
rende witte wijn.
De belletjes
Om daarvan champagne te maken
wordt deze wijn in flessen gedaan,
waarbij rietsuiker en giststoffen wor
den toegevoegd. Deze flessen worden
vervolgens opgeslagen in de uitge
strekte gangen en wijnkelders die
(vaak al door de Romeinen) werden
uitgehouwen in de krijtrotsen. Het is
hier - onder de grond - dat de belletjes
worden geboren. Gevoed door de riet
suiker produceren de giststoffen kool
zuurgas dat gaande weg in de wijn
wordt opgenomen. Door de vorming
van het koolzuurgas loopt de druk in de
fles sterk op: tot zo'n 6 atmosfeer (ca.
vier maal de druk in normale auto
band!
Bezinksel
Bij deze gisting in de fles vormt zich
bezinksel dat uit de fles moet worden
verwijderd, voordat deze naar de con
sument kan gaan. De fles wordt hiertoe
horizontaal in rekken („pupitres") ge
plaatst. Om de andere dag worden
daarop de flessen door een „remueur"
licht geschud, een achtste slag ge
draaid en iets meer ondersteboven
gezet. Het gevolg is dat het bezinksel
langzamerhand in de hals van de fles
terecht komt en uiteindelijk - wanneer
de fles helemaal ondersteboven staat -
op de onderkant van de kurk belandt.
De hals van de fles wordt vervolgens in
een pekeloplossing van 20 graden on
der nul gedompeld, waarbij een klein
beetje champagne bevriest. Ver
volgens wordt de fles ontkurkt: door de
druk schiet het ijsklompje uit de fles en
drijft daarbij alle bezinksel voor zich
uit.
De fles wordt daarna bijgevuld ter
wijl tevens een hoeveelheid suiker
wordt toegevoegd al naar gelang het
type champagne dat men wil produce
ren: Brut (droog), Sec (iets zoet) of
Demi-Sec (zoet).
Wanneer de fles vervolgens van een
nieuwe kurk, etiket en andere aan
kleding is voorzien, is hij - na nog een
korte rustpauze - gereed om te worden
verkocht. Sinds de oogst is dan gemid
deld zo'n drie jaar verstreken.
Rondleidingen
Bezoekers aan de Champagnestreek
kunnen de geboorte van de belletjes
van nabij aanschouwen. Een groot
aantal champagnehuizen heeft zijn
wijnkelders opengesteld voor het
publiek; de - gratis rondleidingen die
deze champagnehuizen aanbieden,
worden in een aantal gevallen afge
sloten met het drinken van een glas
champagne „van het huis".
Een folder met namen en adressen van
de betrokken champagnehuizen, de
tijdstippen van de rondleidingen en de
talen waarin uitleg wordt gegeven, kan
- met de vermelding „Rondleidingen
Champagnekelder 1981" - schriftelijk
worden aangevraagd bij: Comité In-
terprofessionnel du Vin de Champag
ne, Raamweg 43, 2596 HN Den Haag.
De folder wordt dan kosteloos toege
zonden.
Bosrijk
In de Champagnestreek komen niet
alleen de wijnliefhebbers aan hun trek
ken. Het gebied is een uitloper van de
Ardennen en behoort dan ook tot de
meest bosrijke gebieden van Frank
rijk. Uniek voor de Champagne zijn de
Net als de meeste fabrieken is een kerncentrale niet het eeuwige leven
beschoren. Na zo'n 30 a 40 jaar moet een kerncentrale buiten bedrijf worden
gesteld, hetzij omdat bepaalde onderdelen zijn versleten, hetzij omdat de
centrale technisch gezien verouderd is en niet meer aan de eisen beantwoordt. In
zo'n geval moet de centrale „ontmanteld" of, anders en simpeler gezegd,
afgebroken worden. Maar een dergelijke operatie kan niet een-twee-drie worden
uitgevoerd omdat de gezondheid van de werknemers die aan de radio-actieve
straling blootgesteld staan anders ernstig gevaar loopt.
Op 27 maart 1979 heeft de Raad van
Europese ministers een meerjaren
programma goedgekeurd voor onder
zoek over de ontmanteling van kern
centrales. Volgens het klassieke scena
rio geschiedt deze ontmanteling in drie
fasen. Eerst wordt de centrale verze
geld en verwijdert men alle niet-
vloeibare stoffen.
Daarna worden alle delen van de
centrale afgebroken met uitzonder van
de reactor die met een betonnen schild
wordt afgedekt. En tenslotte gaat men
over tot de totale ontmanteling die pas
kan plaatsvinden als de meest gevaar
lijke radio-actieve straling is uitge
werkt. Volgens deskundigen kan dit
wel 40 tot 100 jaar duren. Tegenwoor
dig zijn vele deskundigen echter van
mening dat de tweede fase van de
ontmanteling facultatief en zelfs over
bodig is. Zij vinden dat men met in
achtneming van een bepaalde tijds
spanne na de eerste fase meteen kan
overgaan tot fase drie.
Op een vraag van mevrouw Lizin,
Belgisch socialiste en lid van het Euro
pees Parlement, heeft de Europese
Commissie geantwoord dat de ontman
teling van kerncentrales uiteindelijk
tot doel heeft het betrokken terrein rijp
te maken voor eventuele andere doel
einden. De kosten van de ontmanteling
(geschat op circa 15% van de bouwkos
ten komen voor rekening van de
exploitant van de centrale. De Com
missie vermeldt echter dat de exploi
tant deze kosten kan doorberekenen
aan de consument.
Tot nu toe is er slechts één kleine
Amerikaanse centrale geheel ont
manteld. Toch vormen deze gegevens
een waardevolle aanvulling op onze
kennis over kerncentrales. Per slot van
rekening telt de Gemeenschap al bijna
vijftig centrales (44 eind 1979) die on
geveer 11% van de totale elektriciteits-
produktie levereh.
„Faux", een aan de beuk verwante
boomsoort waarvan de stammetje en
takken zich grillig omhoogkronkelen.
Ook op historisch gebied biedt de
streek een keur aan bezienswaardig
heden. De „Slag aan de Marne" werd
in de Eerste Wereldoorlog gedeelte
lijk hier gestreden, maar ook in een
verder verleden heeft de geschiedenis
zijn sporen in dit wijnbouwgebied ach
tergelaten. Ook talloze andere - vrien
delijker - monumenten nodigen echter
uit tot een bezichtiging.
Wereldberoemd is de kathedraal van
„Notre Dame" in Reims, met de bouw
waarvan in 1211 werd begonnen en
waar een eeuw lang onafgebroken aan
werd doorgewerkt. In de kathedraal
werden de Franse koningen gekroond
en kreeg de goddelijke opdracht van
Jeanne d'Arc zijn hoogtepunt.
De bezienswaardigheden van de streek
en het unieke karakter dat de Cham
pagne als wijnbouwgebied bezit, ma
ken het de bezoekers mogelijk om
tijdens zijn vakantiereis even op adem
te komenoog in oog met de eeuwen en
met een sprankelend glas champagne
in de hand.
Laat uw kamera niet
onbewaakt ergens
liggen, ook niet in
een auto. Geef die
ven geen kans.
WELKE LENS? - Ik zoek een leuke
zoomlens voor mijn spiegelreflex ca
mera. Nu willen kennissen enz. die ik
daarover polste alleen maar over hun
eigen merk spreken en kammen ze
andere af. Een fotozaak heeft ook zijn
voorkeur of een beperkt assortiment.
Wie licht mij objectief voor?
AntwoordFotograferende vrienden
zien in de regel uitsluitend de goede
zijden van hun eigen apparatuur en
weten weinig van andere merken.
Daarom adviseren wij u voor twee
tientjes bij uw boekhandelaar of een
fotozaak „Het Vivitar objectieven-
boek" te kopen, geschreven door Wim
Broekman en uitgegeven door Focus-
Elsevier. Dit is beslist objectief en
behandelt uitvoerig de meeste zoom
lenzen. Bestudering van dit gedeelte
kan u een miskoop van honderden
guldens besparen.
NA-BETALING - Kan ik met vakantie
volstaan met het meenemen van een
„after money pil"? Of...
Antwoord: After money zou beteke
nen: na het geld. U bedoelt natuurlijk
de „morning after" pil, naar de Engel
se uitdrukking „the morning after the
night before" (de ochtend na de nacht
ervoor). Maar dat is eigenlijk geen pil,
doch een complete kuur van 5 dagen,
uitsluitend voor te schrijven door een
arts, en onmiddellijk aansluitend op
een verkrachting. Bovendien is het een
„paardemiddel", dat wil zeggen een
zéér sterk werkende samenstelling van
stoffen die het eerste kontakt tussen
ingebrachte zaadcellen en een evt. uit
de eileider komend eitje moeten be
lemmeren. De kuur heet 100% zeker.
De samenstelling is echter zó sterk, dat
er allerlei onprettige bijverschijnselen
optreden bij de vrouw die zo'n kuur
moet volgen. Velen worden ziek van de
narigheid. Als gevolg daarvan breken
sommige patiënten die kuur voortijdig
af en dat kan dat toch nog leiden tot
ongewenste zwangerschap. Wij raden
u één van de andere middelen die in
uw brief noemt, aan.
BELLEN BLAZEN - U gaf laatst een
recept voor het blazen van kleurige
zeepbellen. Met moderne zeep lukt het
niet zo best.
Antwoord: Neem een liter lauw water
en los daarin 50 gram groene zeep op.
Roer daar vervolgens 40 gram glyceri
ne doorheen. Als u erg hard leidingwa
ter hebt, moet u wat meer groene zeep
nemen, evt. tot 80 gram toe. De bellen
blijven lang zweven, voor ze uit elkaar
spatten en daarom wordt dit mengsel
vaak voor reclamedoeleinden ge
bruikt.
PAARDEFOTO'S - Ik ben op zoek naar
foto's van enkele racepaarden.
AntwoordU kunt zich wenden tot dhr.
J. Y. T. Melissen, J. H. Kruisstr. 3, 8441
BV Heerenveen, tel. 05130-23742, want
die heeft foto's gemaakt van de paar
den die u noemt en van veel andere
renpaarden.
LIKHONDEN - We hebben een jong
hondje in huis gekregen, maar het is
nog erg speels en ongehoorzaam. Het
springt bij de kinderen op bed en likt ze
vaak in hun gezicht. Hoe kunnen we dat
hel dier afleren?
AntwoordZulke spontane uitingen
van vriendschap zijn heel goed bedoeld
en mogen dus niet worden bestraft. Ze
moeten echter wel worden ingedamd
met het oog op de hygiëne. Ten eerste
moeten de kinderen leren, dat zij geen
hond op een slaapkamer mogen hou
den. Het dier behoort een eigen slaap
plaats te hebben in een mand, of zolang
het nog klein is, in een doos met oud
kleedje, poppedekentje of schone lap
erin, die met het oog op evt. ongedierte
geregeld moet worden schoonge
maakt. Honden in of op bed betekent
ook een kans op vlooien. De kinderen
moeten hun gezicht afwenden als het
dier hen wil likken. Honden hebben nu
eenmaal de neiging iemand in het
gezicht te likken, omdat bij hun voor
ouders - de wolven - de welpen door dat
likken bij hun ouders braakneigingen
moesten oproepen, waardoor er voed
sel voor hun neusjes werd gedepo
neerd. Maar dat likken kan helaas uw
kinderen besmetten, want honden snuf
felen bij het uitlaten buiten aan allerlei
ongerechtigheden, waaronder uitwerp
selen van andere dieren. Ze wroeten in
vuilnis enz. en kunnen daarbij diverse
ziektekiemen opdoen. Heel jonge hon
den kunt u nog weinig leren. U kunt ze
wel aan de lijn houden en van veel
viezigheid afhouden. De kinderen moe
ten zo verstandig zijn, zich niet te laten
besmetten
LPG ONTLUCHTEN - Moet je LPG-
tank in een auto ontluchten als die een
tijdje stilstaat?
Antwoord: De tank wordt altijd ont
lucht bij het vullen, door het openen
van de daarvoor bestemde kraan. Als
de auto een paar weken of enkele
maanden niet wordt gebruikt, is het
verstandig de tank eerst leeg te rijden.
Er kan dan geen gas ontsnappen in de
garage en het is veiliger in geval van
brand. In géén geval mag u de auto
met een volle tank achterlaten, want
als de temperatuur flink stijgt, bestaat
er gevaar dat het gas teveel gaat uit
zetten. Gaat u de wagen weer gebrui
ken, dan wordt bij het vullen van de
tank weer ontlucht zoals anders.
VERKLEURDE ROZEN - Wij kochten
wat rozen, maar omdat de grond hier
niet zo best is, voorzagen we het
plantgat van klei en teeltaarde. Nu
deze rozen in bloei staan, vertonen ze
witte strepen in de rode bloemen. Is dit
een schimmel of andere ziekte, of komt
het door die grond?
Antwoord: U kunt gerust zijn, want er
bestaan geen plantenziekten die bij
rozen kleurverandering in de bloem
veroorzaken, zoals virusziekten dat bij
tulpen doen. Ook het weer en de grond
kunnen er geen invloed op hebben. Die
streep in de' bloemen die u ons toe
stuurde, is gewoon een erfelijke eigen
schap van de soort roos. Dat kan
komen door kweek, maar ook door
spontane mutatie. Waarschijnlijk heeft
de kweker deze rozen om die laatste
reden zo goedkoop van de hand gedaan
op de markt. Maar het zijn wel unieke
bloemen. Wie weet wat ze bij verkoop
per bos opbrengen...
LUTHERS STELLINGEN - Er is vaak
sprake van Luther en zijn 95 stellingen,
maar nergens vind in de inhoud daar
van. Voor m'n studie zoek naar een
(Nederlands) boek daarover.!,1 Kent u
dat?
AntwoordBij de grote bibliotheken
hebben ze vast wel „Luthers 95 stellin
gen", uit het latijn vertaald door ds. F.
van der Heyden, of „Luthers 95 stel
lingen tegen de aflaat" door drs. K.
Exalto, uitgave Willem de Zwijger
stichting, 's-Gravenhage 1967.
BEESTJES - Wij vinden in ons nieuwe
huis insekten in de kozijnen die er
uitzien zoals op de tekening aange
geven. Wat te doen?
Antwoord: Dat zijn Psocoptera, ofwel
houtluisjes. Ze tasten geen hout aan,
maar leven van de schimmelsporen die
op organisch materiaal te vinden zijn.
Hun aanwezigheid wijst erop, dat er in
uw huis schimmels groeien. Die moet u
bestrijden door het nieuwe en nog
vochtige huis te drogen, o.m. door
betere ventilatie, inschakelen van de
c.v. tijdens langdurige regenperiode en
zonodig isolatie. De beestjes doen wei
nig kwaad aan het huis, maar ze
kunnen uw papieren vermalen en kost
bare boeken zullen ze daarbij niet
ontzien. Vrijwel elk nieuw huis is het
eerste jaar nog vochtig en daar moet u
rekening mee houden.
VET HAAR - Ik was mijn haar meer
malen per week en gebruik de beste
shampoo's, maar het wordt steeds
weer vet. Weet u een oplossing?
Antwoord: Minder vaak wassen, want
zodra u het vet eruit wast, beginnen de
talgkliertjes in de hoofdhuid weer (ex
tra) vet te produceren. Het is een rage
geworden, het hoofdhaar zo droog mo
gelijk te krijgen, maar voor uw li
chaam is dat onnatuurlijk. Éénmaal
per week wassen is zeker voldoende in
uw omstandigheden, want u hebt geen
vuil werk. Als uw haar desondanks
enigszins vet aanvoelt, is dat meer
schijn dan werkelijkheid. Hoe meer u
het haar met rust laat, hoe minder
actief uw talgkliertjes zullen worden.
De consumenten raken van slag door de paniekerige publiciteit over de kwaliteit
van het voedsel. Het paniekvoetbal van de laatste tijd tekent het beeld van een
totaal vergiftigde en verknoeide land- en tuinbouwproduktie. Lapt de boer of
tuinder de volksgezondheid aan zijn laars of jaagt hij voortdurend en
onverdroten naar een nog betere kwaliteit?
De boeren en tuinders produceren voor
een markt waar de klant de vrije keus
heeft uit een grote reeks van produk-
ten. Agrarische ondernemers hebben
alle belang bij een produkt dat de
consument wenst, want die krachtsin
spanning bepaalt zijn inkomen. Con
sumentenbelang en volksgezondheid
liggen in eikaars verlengde; waarom
zou de boer of tuinder met deze twee
gegevens een loopje nemen? Nu is
kwaliteit, de hoedanigheid van een
produkt, geen onveranderlijk gegeven.
Kwaliteitsbeoordeling heeft zowel ob
jectieve als subjectieve aspecten. Bo
vendien heeft de boer te maken met
eindverbruikers en „tussen verbrui
kers". De eindverbruiker gaat van
zelfsprekend af op smaak, voedings
waarde en uiterlijk. De afnemer, niet-
eindverbruiker. let meestal op houd
baarheid, kwetsbaarheid, uniformiteit
en zal natuurlijk ook de voedings
waarde en smaak in de gaten houden.
De kwaliteitsaanduiding is niet alleen
een zaak van de producent, handelaar
of verwerker er zijn vaak ook markt-
regels die een betere kwaliteit met een
hogere prijs belonen. Daarnaast zijn er
wettelijke regels die marktbederf te
gengaan en de eerlijkheid in de handel
bevorderen. Zowel het consumenten -
als het producenténbelang zijn gebaat
bij de garantie dat het ge- of verbruik
van een produkt geen nadelige gevol
gen heeft voor de gezondheid.
100 Jaar kwaliteitswetgeving
Al een eeuw geleden heeft men wette
lijke regels getroffen om de kwaliteit
van agrarische produkten te bescher
men. Het bedrog in de boterhandel
werd bij een wet van 1889 tegengegaan.
De controle op de boterkwaliteit werd
straffer via de botercontrolestations;
deze stations kwamen onder rijkstoe-
zicht en in 1905 werd de Botermerken-
wet vastgesteld. Soortgelijke wetten
zijn ook voor vlees (1907) en kaas
(1911) tot stand gekomen.
In 1929 kwam de Landbouwuitvoerwet,
die gericht was op de kwaliteitsgaran
tie van het geëxporteerde argrarische
produkt. In 1935 richtte de overheid
zich op de bescherming van de volksge
zondheid en de eerlijkheid in de handel
via de Warenwet. De Minister van
Volksgezondheid en Milieuhygiëne is
eerst verantwoordelijk voor de Waren
wet. Zijn collega van Landbouw heeft
de supervisie over de Landbouw-
kwaliteitswet. Deze uit 1971 daterende
"kaderwet regelt de kwaliteit van land-
bouwprodukten maar geeft wel ruimte
voor kwaliteitsverordeningen die ver
schillende bedrijfs- en produktschap-
pen vaststellen. Zo is er een verorde
ning van het Produktschap voor Vee en
Vlees, die het gebruik van hormomen
bij rundvlees verbiedt. Deze verorde
ning is gebaseerd op de Landbouw-
kwaliteitswet 1971.
Het naast elkaar „oplopen" van de
Warenwet en de Landbouwkwaliteits-
wet heeft al geleid tot een bevoegd-
hedenstrijd tussen de Minister van
Landbouw enerzijds en de Minister van
Volksgezondheid en Milieuhygiëne an
derzijds. Het zou goed zijn dat de
wetgeving op het terrein van de kwali
teitsbescherming doorzichtiger en
minder met doublures wordt geregeld.
Landbouw en volksgezondheid
De enorme ontwikkelingen op het agra
rische bedrijf hebben geleid tot hulp
stoffen die de gezondheid van dieren en
gewassen beschermen. De boer of
tuinder liet zich daarbij vaak leiden
door het principe van produktiviteits-
vergroting. Helaas is dat ook wel
nadelig geweest voor de kwaliteit van
het produkt.
De onbekendheid met gewasbescher
mingsmiddelen en diergeneesmid
delen brengt menig consument in ver
warring en leidt tot twijfels over de
gevolgen voor de volksgezondheid.
Vooral de laatste tijd blijkt dat steedë
meer zaken als methylbromide, hor
monen e.a. in het licht komen. In
sommige gevallen geven boeren en
tuinders alle aanleiding tot paniek in
consumentenkringen. Onbkendheid en
onzekerheid slaat dan om in weer
stand, protest en boycot. Boeren en
tuinders hebben alle belang bij de
aflevering van een veilig kwaliteitspro-
dukt. Zij zullen zich in elk geval aan
wettelijke regels moeten houden. Veel
onrust en onzekerheid bij de consu
ment kunnen worden weggenomen als
de onderzoekers duidelijker, oprech
ter en minder geheimzinnig te werk
gaan. Eerlijkheid wint het vast van ge
heimzinnigheid.
Tenslotte zal de overheid, zowel natio
naal als internationaal, gelijke regels
moeten opstellen om het belang van de
volksgezondheid en het producentenbe-
lang veilig te stellen. De consument
en producent hebben beiden baat bij
een goed produkt van hoogwaardige
kwaliteit. Bij het streven naar deze
kwaliteit past in elk geval geen paniek
voetbal.
Hoewel het voorjaar nog niet echt scheutig is geweest met zonneschijn hebben
wij toch al van wat zon kunnen genieten. Gelijkertijd ontstaat daarmee de
behoefte om de huid goed te verzorgen en tegen de sterke zonnebrand te bescher
men. Bruin zijn is in. In tegenstelling tot onze voorouders zijn wij nu trots op een
mooi gebruinde huid en laten dat dan ook graag aan iedereen zien.
De huid en de zon
De huid kan beschouwd worden als een
barometer van onze gezondheid, maar
ook als verklikker van emotiesblozen
bij verlegenheid of bleek worden van
schrik. De zon heeft ook veel invloed op
de huid, het verouderingsproces wordt
o.a. door de zon beïnvloed. Door het
afdrogen van het vocht en het natuur
lijk huidvet verliest de huid z'n elasti
citeit en rimpels ontstaan.
Bescherming
Het is duidelijk, dat juist in de zomer
periode de huid extra bescherming
tegen dat uitdrogen krijgt. Gebruik
daarom een anti-zonnebrandmiddel
met verzorgende werking. Uw huid
wordt dan niet alleen sneller bruin
maar blijft ook in goede conditie. De
beschermingsfaktoren, dat zijn de
cijfers, die u op de verpakkingen ziet,
geven aan hoe lang u in de zon kunt
blijven zonder te verbranden. Ver
brandt u normaal gesproken binnen 30
Een vernuftig systeem om op niet te grote schaal de zon te gebruiken als stroom-
leverancier bestaat uit weinig meer dan een simpele vijver. Dr. Harry S. Tabor
van de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem, die er jaren lang aan heeft
gewerkt, beschrijft zijn zonnevijver in het jongste nummer van Impact, het
kwartaalschrift van de Unesco over de invloed van wetenschap op de
samenleving.
Sinds 1973, het jaar van de oliecrisis, -
schrijft hij - zijn de industriestaten
naarstig aan de slag gegaan om de
zonnestraling te gebruiken voor de
opwekking van energie. Twee der voor
naamste methoden waaraan de onder
zoekers zich wijden, zijn: de grote ver
zameling spiegels die door computers
gestuurd de zonnestraling geconcen
treerd samenbrengen bij een ketel die
doorgaans op een hoge stellage is
geplaatst, en het diepliggende drijven
de eiland dat gebruik maakt van tem
peratuurverschillen in de oceaan om
een stroom-opwekkende turbine aan te
drijven. Geen van beide methoden is
erg goedkoop, zodat Tabot in de verlei
ding komt om een cynische uitspraak
te citeren dat zonne-energie voor de rij
ken is en niet voor de armen.
Het probleem met de OTECs (Ocean
Thermal Energy Conversion) die de
temperatuurverschillen in de oceaan
uitbuiten, is dat de natuur zelden
grotere temperatuurverschillen dan
van 20 graden C levert, wat theore
tisch een rendement van zeven procent
kan opleveren. Dat is al niet erg veel,
zelfs als men in aanmerking neemt dat
de zon voor zijn warmte niets rekent,
maar in de praktijk wordt het nog
minder. Bovendien is voor pompen en
voor transport van de elektriciteit
ook nog wat energie af te trekken,
zodat per slot van rekening misschien
twee procent rendement overblijft.
Daarbij komt dat slechts bij grote
installaties efficiënt kan worden ge
werkt - kleintjes zijn zinloos, zodat de
OTECs misschien iets kunnen worden
voor rijke energieklanten, maar zeker
niet voor arme.
Natuurverschijnsel
Tabor begon zijn werk op suggestie
van zijn vriend Rudi Bloch dat een
merkwaardig verschijnsel in de natuur
misschien kon worden nagebootst. Dat
was in 1958 en het onderzoek ging door
tot 1966, toen de financiering ophield
omdat iemand had vastgesteld dat
zonnevij vers toch nooit zouden kunnen
concurreren met de toen goedkope olie
en steenkool. Na 1973 zag men dat weer
anders en eind 1979 had Tabor zijn
eerste werkende zonnevijver - na 21
jaar onderzoek, overtuiging en vast
houdendheid.
De vijver waar het hier om gaat moet
anders dan de oceaan grotere tem
peratuurverschillen dan 20 graden C
hebben. In de oceaan slorpt de boven
ste waterlaag de zonnestraling op, in
de diepte blijft het koud. In een vijver
van een meter of twee diep, met een
zwarte of donkere bodem, zal de zon
door het water schijnen, de bodem ver
warmen en zo zorgen dat de water
temperatuur stijgt. Dat verwarmde
water stijgt naar het oppervlak en daar
zorgt de atmosfeer ervoor dat de
warmte weer wordt verspreid.
Waar Tabor iets aan zou hebben is
water dat bij verwarming zwaarder
wordt, zodat het op de bodem blijft.
Dat verschijnsel doet zich inder
daad voor in de natuur, bijvoorbeeld in
een klein meer bij Eilath. Het meet
vijftig bij hondervijftig meter en moet
duizenden jaren bestaan hebben, al
weet men er pas van sinds 1967. In 1902
werd al over een dergelijk meer op de
Balkan geschreven. Bij onderzoek
bleek dat het water zout bevatte en dat
het eerste doel van Tabor's onderzoek
van 1958. Het meer op de Balkan was
op een diepte van 132 cm tot 70 graden
C verhit, bij de experimenten in Israël
bleken temperaturen boven de 100
graden bereikt te worden in een vijver
van een meter of twee diep.
Goedkoop
Bij een werktemperatuur van 85 a 90
graden en aan het oppervlak een tem
peratuur van dertig graden is er een
exploiteerbaar temperatuurverschil
van tegen de zestig graden.
Het theoretisch rendement van dertien
procent zal in de praktijk niet worden
bereikt, maar de mogelijkheden van de
apparatuur in aanmerking nemend,
rekent Tabor op ongeveer acht procent
(de eerste experimentele installatie
bereikte vijf procent). Dat is dus vier
maal wat de OTECs halen. Tegenover
de grote OTECs zijn er vrij wat voorde
len. Het warmere water vereist minder
pompen, de kostbare warmtewisse
laars hoeven maar een kwart zo groot
te zijn. Daartegenover staat dat de
oceaan gratis is en voor de vijver moet
worden betaald. Een ander voordeel
van de zonnevijver tegenover andere
methoden om zonne-energie te gebrui
ken is dat de watermassa van de vijver
tevens een opslag van energie mogelijk
maakt zodat de stroomgenerator door
kan draaien ook al zou de zon ver
stek laten gaan.
Een andere toepassing van de zonne
vijver is ook mogelijk als men het
diepere warme water aftapt om ge
bouwen te verwarmen of te koelen of
om zoet water te maken van zeewater.
Niet dat alles ideaal is met de zonne
vijver. Te ver van de equator zijn de
mogelijkheden gering omdat de zonne
straling dan onder een te kleine hoek in
het water valt - veertig graden noor
der- en zuiderbreedte zijn ongeveer de
uitersten, overigens wel een gordel
rond de aarde waarin vele ontwikke
lingslanden liggen. Voor stroomop
wekking is vermoedelijk een vijver
van ongeveer een hectare minimaal
nodig. Er moet dan wel water aanwe
zig zijn dat overigens niet drinkbaar
hoeft te wezen en een goedkope zout-
toevoer is eveneens nodig.
Electriciteit
Voor de energieproduktie is het
systeem mogelijk, dat blijkt uit het
experimentele station. Tabor denkt
voor een centrale aan een meer van
een vierkante kilometer oppervlakte in
een zonnig klimaat. Die centrale zou
400 miljoen kWh stroom kunnen leve
ren - een moderne centrale die 80%
rendement uit de brandstof haalt zou
daarvoor 43.000 ton olie nodig hebben.
De lage-temperatuurturbines waarop
de zonnevijver aangewezen is, be
staan. Ze zijn in Israël speciaal ont
wikkeld voor gebruik in samenhang
met het opvangen van zonnewarmte en
hebben sinds de VN-conferentie over
nieuwe energiebronnen van 1961 mil
joenen uren zonder problemen ge
draaid. Toen werden kleine exempla
ren geïntroduceerd, intussen zijn er
zulke turbines in de megawatt-klasse.
Naar de berekeningen van Tabor kan
een centrale met één vierkante kilo
meter zonnevijfer concurren met een
conventionele centrale die meer dan
41 moet betalen voor een ton olie. Dat
die prijs nog ooit terugkeert gelooft
niemand. De kleine proefinstallatie bij
de Dode Zee heeft een vijver die te
klein is om continu 150 kW te leveren,
maar dat ze op elk gewenst moment
dat vermogen kan produceren - de
ingebruikstelling was typisch voor een
zonnecentrale 's nachts - bewijst vol
gens Tabor de mogelijkheden. Intussen
moet een grotere installatie (5 MW)
het bewijs gaan leveren dat voor het
eind van de eeuw Israël uit vijvers
zoveel strook kan putten als nu door
alle bestaande centrales samen wordt
geproduceerd.
Ontwikkelingslanden
Voor ontwikkelingslanden ziet dr. Ta
bor nog enige aantrekkelijke kanten.
De generatoren zullen moeten worden
geïmporteerd, maar een voornaam
onderdeel van de kosten is de aanleg
van de vijver en dat kan overal met
lokale middelen, wat werkgelegenheid
schept en deviezen spaart. Conven
tionele centrales worden bij voorkeur
gebouwd in de gigawatt-klasse omdat
dan de produktiekosten per kWh het
geringste zijn. Zulke kolossen heeft
men in de Derde wereld niet nodig - de
zonnevijvercentrale zal ergens tussen
twintig en veertig megawatt het voor
deligst produceren en dus zeker voor
deliger dan een even grote conventio
nele centrale. Een andere aantrek
kelijke consequentie voor ontwikke
lingslanden is dat bij grote produktie-
eenheden ook een distributienet van
gelijke capaciteit zal moeten worden
aangelegd, wat in vele gevallen nood
zaakt tot dure leidingen over lange
afstand. Het is voordeliger een zonne
vijver in de buurt van de verbruikers
aan te leggen.
minuten dan kunt u als u een produkt
gebruikt met factor 6 zelfs 30 minten x
6 180 minuten in de zon blijven.
Welke produkten zijn er en waarvoor?
Er zijn diverse produkttypen met di
verse beschermingsfaktoren in de
handel. Er zijn: laits, olie en crèmes.
Olie heeft de laagste beschermingsfak-
tor en is daarom het meest geschikt
voor de huid, die de zon goed kan
verdragen of al iets gebruind is. De
laits of melk zijn er met zowel hoge als
lage beschermingsfaktoren, terwijl
crème in het algemeen de hoogste
faktoren heeft. U kunt zelf het beste
bepalen welk produkttype voor uw huid
het meest geschikt is. Het bruinen
dient altijd voorzichtig „opgebouwd"
te worden. Begin daarom met een
hogere faktor, zeker voor die tere
huiddelen zoals neus, schouders en
bovenbenen. Later kunt u overschake
len op produkten met lagere bescher
mingsfaktoren. Een nieuwe trend is
bijvoorbeeld de Tropische Olie die zeer
snel en diep bruint, (bijvoorbeeld Am-
bre Solaire Tropical Oil op basis van
cocos-olie).
Bruin blijven
De beste manier om uw fraaie bruine
tint zo lang mogelijk te houden is om na
elke zonnebad te douchen en daarna
een Après Soleil te gebruiken. Wees er
niet zuinig mee, des te beter wordt het
uitdrogen daardoor tegengegaan.
Mocht u onverhoopt toch verbrand zijn
dan is er een speciale kalmerende
balsem van Ambre Solaire, die de pijn
verzacht en een spoedig herstel bevor
dert. Met dit produkt kunt u niet
zonnen, het is uitsluitend bestemd om
verbrande huiddelen te behandelen.
Zonnetips
- Begin met een hoge beschermings-
faktor. Als u na enige tijd zonnen wat
bruin bent, ga dan over op een lagere
beschermingsfaktor, om nog dieper
bruin te worden.
- Gaat u zwemmen, doe dan als u een
anti-zonnebrand melk gebruikt heeft
met een hoge beschermingsfaktor een
olie daaroverheen, om te voorkomen
dat de bescherming afspoelt.
- gebruik op gevoelige delen van het
lichaam, zoals schouders, neus, voet-
wreef enz. een anti-zonnebrand crème.
Een crème is vetter en biedt aan de
gevoelige lichaamsdelen meer weer
stand tegen zonbestraling.
- Jonge kinderen kunnen het beste
beginnen met een crème met bijvoor-
beeld beschermingsfaktor 6. Deze
crème is vetter en zal daarom tijdens
het spelen in het water niet zo snel af
spoelen. Jonge kinderen hebben een
huidje dat nog dun en bleek is met
weinig natuurlijk huidpigment.
- Oudere mensen hebben ook een dun
ne, droge huid. Zij kunnen ook het
beste een anti-zonnebrand crème ge
bruiken, omdat deze crème de huid
extra bescherming biedt tegen uit
drogen.
- Als men bruin is en nog langer gaat
zonnen, gebruik dan een olie, bijvoor
beeld Ambre Solaire Tropical Oil. (De
ze natuurlijke olie heeft de bijzondere
eigenschap de huid een nog bruiner
aanzien te geven).
- Gebruik na het zonnen een après
soleil. Dan behoudt uw huid zijn sou
plesse en zachtheid en verlengt men de
schoonheid van de zongebruinde huid.
- Toch verbrandDan een kalmerende
balsem gebruiken. Deze bevordert een
snel herstel va-i de beschadigde huid.
