Eerste luchtpassagiers stegen op vanaf
Soesterberg en niet van
Schiphol
sïïiï'P'
Slachting van jonge
zeehonden aan de
kaak gesteld
Was de eerste de eerste?
Caribbean Carnaval
in Utrecht
lo Caribean Carnival na
Hulanda!
d»"<zFiïk''>k-
Nog geen licht in straatroof
Zaterdag 7augustus:
Met raad en daad
Amsterdam Airport Soesterberg
LuchfAllzzr
£nge/arm. m oeod
11
Soostor Courant van woensdag 21 juli 1982
Er is nog geen enkel licht in de straat
roof, waarvan op 7 juli de 20-jarige
in Soest wonende Amerikaanse mili
tair S. W. het slachtoffer werd. Hij
werd door drie overvallers gedwongen
zijn geld af te geven. Van één van
de daders, de man die W. een mes
op de keel zette, heeft de Soester po
litie een compositiefoto laten samen
stellen. Zoiets is in Soest niet eerder
voorgekomen.
De man met het mes is ongeveer
twintig jaar, 1.80 meter lang en heeft
lichtblond gedekt en tot op de schou
ders afhangend haar. Hij heeft een
blonde snor. De man, die een fors
postuur heeft, droeg een groen wind
jack met ritssluiting en een groene
corduroy broek. De twee andere da
ders zijn ongeveer 1.70 meter lang.v
Meer gegevens zijn van hen niet be
kend.
De Amerikaan liep 's avonds om
streeks half elf op de Burg. Grothe-
straat, toen hij door drie hem tege
moetkomende mannen werd aange
sproken. Na een korte woordenwisse
ling pakten twee van hen hem beet,
terwijl de derde hem een mes op de
keel zette. Het slachtoffer kon zich nau
welijks verweren, niet alleen omdat hij
in de houdgreep werd gehouden, maar
ook omdat een arm in het gips zat
vanwege een breuk. Nadat hij was
losgelaten, werd hij gedwongen zijn
geld af te geven. Meer dan een paar
tientjes had hij overigens niet bij zich.
Tot nu toe heeft de politie geen enkele
tip binnengekregen over de mogelijke
daders. Ze hoopt nu, dat de belangrijk
ste dader wordt herkend van de compo
sitiefoto. Iedereen die meent inlichtin
gen te kunnen verschaffen, wordt ver
zocht contact met de politie op te ne
men.
Het eerste originele Carlbisch-/Euro-
pese Carnaval wordt zaterdag 7 augus
tus a.s. in Utrecht gehouden. De start
van deze spectaculaire show vindt
's middags om 13.00 uur plaats vanaf
het Jaarbeursplein. Afsluitend is er
dhn een slotfeest op het terrein van de
.kunstijsbaan.
Na een voorbereiding van bijna twee
jaar zal voor het eerst in de historie een
echt Caribbean Carnaval in Nederland
gehouden worden, waarvoor de hele
binenstad van Utrecht zal zijn afgeslo
ten.
Het wordt, zoals we dat kennen van de
t.v., een optocht van meer dan duizend
personen, begeleid door wervelende
muziek; dansend en ritmisch bewe
gend in prachtige kleding over een
parkoers van zes kilometer.
Op Aruba, Bonaire en Curacao wordt
het carnaval ook in februari gevierd.
Het is, in tegenstelling tot in Neder
land, daar een zomers gebeuren en met
het, oog daarop is nu de datum 7
augustus gekozeh. T)e kans op mooi
'weer'is dan groot.
Iedereen is welkom en Nederlanders
zijn van deelname zeker niet uitgeslo
ten. Men dient zich dan wel aan deze
wijze van carnavalviering aan te pas
sen. Het geheel wordt georganiseerd
door het Caribbean Carnaval Comité
(C.C.C.) te Utrecht.
Voor nadere informatie kan men te
recht bij Ria Green, Wiardi Beekman-
straat 120, 3762 HC Soest, tel. 22669.
Por fin, despues di kasi dos anja di
organisación, e tempo a je ga pa nos
goza den nos mes carnaval.
E fecha ta disabra, dia 7 de augustus
lor di merdia te 7or die anochi na
Jaarbeursplein, Utrecht. E centro lo
wordu sera pa tur trafico i e parada lo
kana jump i jamm mas ku 6 km. Tin
mas ku mil hende ku ta participa i tur
hende ta spera ku otro anja lo tin hopi
hopi mas.
E fecha a wordu skohi den augustus
pasobra e solo ta un kos masha impor
tante pa nos karnaval.
Tur hende ta welkom pa bin waak i
kasi sigur lo nan join nos karnaval otro
anja pa e bira un exito mas grandi.
Despues di e parada lo tin un fiësta
grandioso na Kunstijsbaan na Utrecht,
di 9or pa 5or di madrugra. Lo toka
S-United di Aruba i differente otro
band.
No lubida, bin waak, bin goza e dia di
NOS Karnaval.
Pa mas informashon jama: Ria Green,
Wiardi Beckmanstraat 120 3762 HC
Soest, tel. 22669.
GLAS ONTSPIEGELEN - Kan ik zelf
het glas van een bril ontsplegelen?
AntwoordLaat dat maar liever aan de
opticien of glazenleverancier over,
want de glazen moeten worden geëtst
met scherpe stoffen, bijvoorbeeld flu
or, en dat is geen werk voor een leek.
Als er iets verkeerd gaat, krijgt u
matglas in uw bril, en dan moet u voor
veel méér geld nieuwe glazen bestel
len.
ECZEEM - Ik kreeg op recept Focusan
voorgeschreven, maar dat veroorzaakt
'n branderig gevoel. Kan er een fout
begaan zijn?
Antwoord: Focusan is een werkzaam
medicijn tegen allerlei huidschimmel-
infecties. Als uw eigen arts of specia
list het voorgeschreven heeft, moet u
toch even door die tijdelijke pijn heen
om van uw eczeem af te komen.
Jagers uit alle delen van Europa trekken ieder jaar naar de poolstreken van
Canada, Noorwegen en Groenland om hun wrede maar winstgevende werk te
verrichten. Zij hebben het gemunt op de smetteloze vachten van duizenden
jonge zeehonden die weldra de schouders van menige elegante vrouw [of zelfs
manzullen sieren.
De pels van jonge zeehonden worden
bewerkt tot talloze luxe-artikelen zoals
mantels, schoenen, handtassen, cei-
tuurs en portefeuilles. De meeste van
deze produkten zouden ook met andere
grondstoffen vervaardigd kunnen wor
den. Vele mensen, onder wie ook de
Franse actrice Brigitte Bardot, hebben
geprotesteerd tegen de wrede manier
waarop deze weerloze jonge zeehonden
worden afgemaakt. De schedels van de
zeehondjes worden met pikhouwelen
ingeslagen voordat ze tien dagen oud
zijn omdat ze daarna hun mooie witte
vacht verliezen. Ook de zogenaamde
..klapmutsen" zijn zeer in trek vanwe
ge de blauwachtige glans van hun pels.
Johanna Maij-Weggen, lid van het
Europees Parlement, vindt deze jacht-
methoden onterend voor mens en dier.
Uit naam van de parlementaire com
missie voor milieuzaken heeft zij hier
over onlangs een rapport opgesteld. In
hel rapport wordt aangetoond dat als
er geen einde wordt gemaakt aan deze
jaarlijks terugkerende slachtpartij, de
zeehonden over enkele jaren geheel
uitgestorven zullen zijn. Deze uitroei
ing is niet te wijten aan de traditionele
jachtmethoden van de bewoners van
het poolgebied maar aan de ..commer
ciële jacht" ten behoeve van de indus
trielanden.
De gewetenloze jagers zijn vooral
afkomstig uit Groot-Brittannië, Dene-
marken, Frankrijk en de Bondsre
publiek Duitsland. De landen van de
Europese Gemeenschap voeren grote
hoeveelheden zeehondepelzen in die
worden verwerkt tot mantels, tassen,
schoenen, enz. Mevrouw Maij-Weggen
wil dat de Gemeenschap de invoer van
huiden en andere zeehondeprodukten
verbiedt en ook binnen de EG een einde
maakt aan de onderlinge handel in
dergelijke produkten.
Volgens het rapport moeten de diverse
zeehonderassen opgenomen worden op
de lijst van bedreigde diersoorten van
de Conventie van Washington die de
internationale handel hierin reglemen
teert. Mevrouw Maij-Weggen pleit ook
voor de invoering van speciale maat
regelen ten behoeve van de monniks
robben die in het Middellandse Zeege
bied leven en waarvan er nog maar on
geveer 650 over zijn.
Ook door de aanleg van natuurreser
vaten zou voorkomen kunnen worden
dat het zeehonderas uitsterft. In het
rapport, dat binnenkort door het Euro
pees Parlement behandeld zal worden,
wordt tenslotte gepleit voor bescher
mende maatregelen die rekening hou
den met de belangen van de autochtone
bevolking van de poolstreken.
Overdruk van een artikel over de vliegbasis Soesterberg, dat binnen
kort zal verschijnen in het blad Schipholland". Er blijkt uit, dat het
burgerluchtverkeer in Nederland niet zoals tot nog toe algemeen werd
aangenomen - op Schiphol begon, maar op Soesterberg.
Het is een gewone, ietwat verkleurde, bruine kantoormap
met het opschrift in sierlijke penneletters 'The British Aerial
Transport Co. Ltd. - Diversen'. Hij bevat tientallen brieven
en telegrammen die werden verzonden door BAT aan zijn
Nederlandse vertegenwoordiger, de voormalige luitenant
vlieger Coblijn, en omgekeerd. Tezamen vormen zij het re
laas van de opening van een BAT-lijndienst tussen Londen
en Soesterberg op 7 oktober 1919. Een half jaar vóórdat de
eerste KLM-lijn op Schiphol landde.
Groot verschil is dat de KLM-lijn
er nog steeds is op Schiphol, en
dat de BAT-lijn al na anderhalve
maand het Soesterbergse veld
moest ruimen. Uit de correspon
dentie wordt ook duidelijk waarom
de 'Soesterberg-connection' in zijn
toenmalige vorm geen lang leven
was beschoren. Dat is natuurlijk
makkelijk napraten. Om echt goed
te beseffen met welke enorme pro
blemen British Aerial Transport en
luitenant Coblijn kampten, nemen
we u mee terug in de tijd: naar
augustus van het jaar 1919.
ELTA
Het is nog maar een jaar geleden
dat de eerste wereldoorlog in Eu
ropa woedde. De rust heeft een
jaar de tijd gehad om terug te ke
ren. In dat jaar is er meer ge
beurd. Overal in Europa zijn de
oorlogsvliegtirigen gelukkig
overbodig geworden. En overal in
Europa zien ondernemende man
nen wel nieuwe gebruiksmogelijk
heden voor dat overtollige
vliegmaterieel. Er zijn er zelfs die
met een zekere regelmaat passa
giers willen gaan vervoeren door
de lucht!
Het zijn vooral militaire vliegers
die met plannen komen. Er is een
zekere luitenant-vlieger, genaamd
Albert Plesman, die benoorden het
Noordzeekanaal in Amsterdam-
Noord een luchtvaarttentoonstel
ling organiseert. Op 10 augustus
1919 gaan de poorten van de Eer
ste Luchtverkeers Tentoonstelling
Amsterdam (kortweg ELTA)
open. Vanuit heel Europa komen
de voormalige oorlogsvliegtuigen
naar Amsterdam, behalve vanuit
Duitsland.
Dat ligt nog te gevoelig.
De tentoonstelling blijkt een door
slaggevend succes. Er komen in
ruim een maand tijd maar liefst
een half miljoen mensen zich ver
gapen aan het ongelooflijke won
der van de techniek. Dat de lucht
vaart letterlijk onder de mensen is
gekomen blijkt ook wel uit het féit
dat ruim 4.000 van de ELTA-be-
zoekers een rondvlucht maken. En
natuurlijk na afloop daarvan, niet
zonder enige trots, de familie kond
doen van dit avontuur. Heel Ne
derland had het erover. Zelfs Ko
ningin Wilhelmina kwam een kijk
je nemen in Amsterdam-Noord!
Doel
Voor Plesman is de ELTA geen
doel op zich. Het is voor hem een
middel om een ander doel te be
reiken: het oprichten van een ech
te luchtvaartmaatschappij. Daar
voor is natuurlijk nodig dat het pu
bliek een positieve instelling heeft
ten opzichte van vliegen. De
ELTA bewerkstelligt dat. Maar de
ELTA bewerkstelligt meer. Tij
dens de tentoonstelling legt de jon
ge luitenant-vlieger de door hem
zo noodzakelijk geachte contacten
met vertegenwoordigers van grote
Nederlandse bedrijven. Die bedrij
ven moeten hem namelijk gaan
steunen bij de oprichting van zijn
maatschappij.
Zo zien we dat Albert Plesman be
hoedzaam en weloverwogen afste
vent op zijn doel. Op de ELTA
loopt zijn collega, de luitenant-
vlieger Coblijn. rond met plannen
die ook gaan in de richting van
luchtvervoer van passagiers. Een
concurrent van Plesman dus. Co
blijn komt op de tentoonstelling de
in Engeland werkende vliegtuig
ontwerper Frits Koolhoven tegen,
en ze maken een afspraak. Kool
hoven is namelijk als ontwerper
in dienst van een Engelse lucht
vaartmaatschappij, de British
Aerial Transport Company.
17 mei 1920.
Die datum werd met hoofdlet
ters bijgeschreven in de anna
len van de Nederlandse lucht
vaartgeschiedenis. Het was im
mers op die dag dat in ons land
de eerste luchtlijn van de grond
kwam. Albert Plesmans KLM
vloog op die gedenkwaardige
dag, nu 62 jaar geleden, met
een in Engeland gebouwd
vliegtuig twee passagiers van
Londen naar Schiphol.
Maar was die landing van de
eerste lijndienst op Schiphol nu
ook tegelijk de eerste lijn
dienstlanding in Nederland?
Tot nog toe is dat eigenlijk
steeds voetstoots aangenomen.
In een stoffige archiefdoos in
de opslagruimte van het lucht
vaartmuseum Aviodome ligt
echter een map correspondentie
uit 1919. De inhoud daarvan
werpt een geheel ander licht op
dit stukje Nederlandse lucht
vaartgeschiedenis
giers geworven per advertentie, er
zijn geen vastomlijnde afspraken
tussen Coblijns firma COBOR en
de British Aerial Transport Com
pany, er zijn geen afspraken ge
maakt met douanemensen en er is
geen blijvende vergunning om van
een vliegveld gebruik te maken.
Voldoende redenen om een lucht
lijn die eind september van de
grond moet komen, al bij voorbaat
tot mislukken te doemen.
Toch is het iets onverwachts dat
roet in het eten van Coblijn gooi
de. In Engeland breekt een spoor
wegstaking uit. De Britse regering
wil echter koste wat kost het post
verkeer tussen de grote steden in
stand houden. En als dat niet per
trein kan, dan maar dat nieuwe
vervoermiddel 'vliegtuig' ingezet.
Omdat de Britse regering zelf niet
beschikt over geschikte toestellen,
vordert ze die gewoon van lucht
vaartmaatschappijen
BAT moet Coblijn tot haar spijt
meedelen dat zij geen vliegtuig
kan sturen naar Nederland. Dat
met burgervliegtuigen, maar dat
gold alleen maar voor machines
die naar de ELTA moesten. En de
ELTA is afgelopen. Drie dagen na
aankomst van de eerste vlucht, en
de dag na het vertrek ervan, krijgt
Coblijn een brief van zijn oude
baas, de commandant van de mili
taire Luchtvaart Afdeling op Soes
terberg. Die zegt dat BAT wel een
vergunning moet aanvragen om op
het veld te mogen landen nu de
tentoonstelling voorbij is.
Coblijn is inmiddels al op bezoek
geweest bij de inspecteur van di
recte belastingen in Utrecht om
douanefaciliteiten op Soesterberg
geregeld te krijgen. In afwachting
van de aangevraagde vergunningen
blijft BAT komen met haar Kool
hoven FK-26 limousines. Hoewel
slecht weer aanvankelijk zorgt
voor licht uitstel realiseert de
maatschappij toch elke week een
vlucht (16 oktober aan/17 oktober
weg, 23 oktober aan/24 oktober
weg) en heeft zoveel belangstelling
dat op 25 oktober een extra vlucht
wordt ingezet naar Soesterberg die
op de 28e weer naar Londen ver-
N,eUVle 'en"e de
K°"e'dan,Sche
S*aw
3
"«OSMOS»'
'Hei eerste echte passagiersvliegtuig ter wereld werd - als FK-26 - ontworpen door Frits Koolhoven. British Aerial Transport
prees het toestel aan als 'een limousine'. De piloot zat echter wel achter de cabine in de open lucht'
In die functie heeft hij zelfs het al
lereerste echte passagiersvliegtuig
ter wereld ontwikkeld voor BAT.
Dat vliegtuig onderscheidde zich
van alle andere door het feit dat
het nou eens geen omgebouwde
bommenwerper was, maar een toe
stel dat ontworpen was speciaal
voor passagiersvervoer. De Kool
hoven FK-26, zoals de machine
werd aangeduid, was dan ook voor
die tijd erg comfortabel met zijn
dichte cabine. Coblijn spreekt met
Koolhoven af dat hij de vertegen
woordiging van British Aerial
Transport in Nederland voor zijn
rekening zal nemen. In die hoeda
nigheid moet Coblijn ook gaan
zorgen voor passagiers en vracht
voor een door BAT te vliegen
luchtlijn tussen Engeland en Ne
derland.
Op dinsdag 16 september ver
schijnt een advertentie in de
Nieuwe Rotterdamsche Courant
waarin de nieuwe BAT-luchtlijn
wordt aangekondigd. Gegadigden
kunnen zich bij Coblijn opgeven
voor een vlucht naar Londen. Dat
is slim bekeken van hem. De
Koolhoven FK-26 die op de ELTA
zoveel bewonderende blikken
heeft getrokken vertrekt namelijk
in verband met het einde van de
tentoonstelling op zondag 21 sep
tember naar Londen, en daarin is
plaats vrij.
Bovendien komt op de dag van het
verschijnen van de advertentie
vanuit Engeland een tweede FK-26
naar Soesterberg: een proefvlucht
die op donderdag 18 september
met passagier Delia Mouton terug
naar Londen gaat. Het vervoer
wordt gewoon per vlucht door
middel van een advertentie geron
seld. Coblijn krijgt vijf reacties
van potentiële passagiers voor de
BAT-vlucht, maar de meesten wil
len wat later vliegen.
Spoorwegstaking
Coblijn is Plesman een slag voor.
Hij heeft alvast passagiers ver
voerd voor het forse bedrag van
225 - voor een enkele reis (dat
dat voor 1919 veel geld was blijkt
wel uit het feit dat zo'n reis nu on
geveer 275 - kost).
Maar waar Plesman bezig is zijn
luchtvaarthuis eerst stevig te on-
derheien, blijkt binnen afzienbare
tijd dat Coblijns BAT-huis op
drijfzand wordt gebouwd.
De lijn wordt op ad hoc-basis op
gezet, er worden per vlucht passa-
'De luitenant-vlieger Coblijn: concurrent
van Plesman?'.
brengt de voormalige luitenant be
hoorlijk in de problemen, want hij
heeft al passagiers geboekt voor de
volgende vlucht en heeft de pas
sagegelden al binnen. De bal die
net goed begon te rollen, wordt
weer stilgelegd. De vaart is eruit,
en dat kan op zich al fnuikend zijn
voor iets dat net wordt opgezet.
In de krant staat al dat er elke
week wordt gevlogen; aankomst
op Soesterberg vanuit Londen op
woensdag en vertrek naar Enge
land op de daarop volgende vrij
dag. Daar komt nog bij dat Co
blijn na het uitblijven van de ma
chine helemaal niets meer hoort
uit Londen tot begin oktober, ook
al stelt hij vertwijfelde pogingen in
het werk om nader nieuws van
BAT te horen.
Bijzonder
De staking bij de Engelse spoor
wegen bloedt dood. BAT mag zijn
vliegtuig (toen nog 'limousine' ge
noemd) naar Nederland sturen en
opent op 7 oktober 1919 officieel
de luchtlijn Hounslow bij Londen
en Soesterberg bij Amsterdam.
Achteraf gezien is die zevende ok
tober een heel bijzondere dag ge
weest voor de Nederlandse lucht
vaart. En eigenlijk niet eens door
de opening van de eerste luchtlijn.
Nee, veeleer omdat uitgerekend op
die dag Plesman zijn laatste paal
heit: met volledige steun van de
crème de la crème van het Neder
landse bedrijfsleven wordt in Den
Haag opgericht De Koninklijke
Luchtvaart Maatschappij voor Ne
derland en Koloniën. Toch ligt op
dat moment Coblijn nog voor op
Plesman. Hij krijgt echter de te
rugslag van een onvoldoende voor
bereiding.
De luchtlijn vanuit Engeland komt
aan op, zoals een Engels lucht
vaarttijdschrift uit die tijd het
noemt, Amsterdam Aerodrome
Soesterberg. Dat is alleen wel een
militair vliegveld. Toegegeven, de
militaire overheden hebben toe
stemming verleend voor het landen
trekt. De luchtlijn loopt nu!
Er zijn aanwijzingen dat er in no
vember ook nog drie BAT-vluch-
ten zijn uitgevoerd maar daaraan
maakt het weer een einde. Ook de
KLM zou in 1920 en 1921 's win
ters niet vliegen, dus zo gek was
het niet dat weergoden de frêle
machientjes aan de grond hielden.
Vergunning
Op 11 november slaat de Neder
landse regering alle hoop voor Co
blijn en British Aerial Transport
de Soesterbergse bodem in. Een
vergunning zit er niet in, want het
vrije aankomen en vertrekken van
buitenlandse vliegtuigen op Neder
landse militaire vliegvelden wordt
aan banden gelegd. Wel krijgt Co
blijn bij wijze van uitzondering
toestemming voor nog een paar
vluchten met passagiers, als die
reizigers dan alleen maar handba
gage bij zich hebben. Maar de
zaak is doodgebloed. De eerste
luchtlijn in Nederland is te vroeg
opgezet en, zo blijkt, te weinig on
derbouwd.
Toch blijft Soesterberg nog even
'Amsterdam Aerodrome* na het
verdwijnen van BAT. In maart en
april 1920 worden er drie vracht
chartervluchten uitgevoerd vanuit
Leeds in Engeland. De vluchten
worden uitgevoerd met Blackburn
Kangaroo-vliegtuigen van North
Sea Aerial and General Transport.
Aan boord bevindt zich dan elke
keer 500 kilo aan regenjassen en
andere kleding die vanwege een
staking in de haven van Huil En
geland niet per schip kan verlaten.
De stakers in Huil zien de vluch
ten naar Soesterberg als het bre
ken van hun actie en trachten het
starten vanaf Leeds te voorkomen.
De Engelse politie zorgt er voor
dat de vluchten toch doorgang vin
den. Het zijn niettemin de laatste
commerciële vluchten naar Am
sterdam Aerodrome Soesterberg.
Haar rol wordt op 17 mei 1920
overgenomen door Amsterdam
Airport Schiphol. Op die datum
opent de KLM vanaf dat andere
militaire vliegveld een luchtlijn op
Londen. Voor Coblijn is het om
sentimentele redenen, jammer dat
BAT die lijn niet vliegt vanaf
Schiphol.
De militair van de Luchtvaart Af
deling die in 1916 zijn comman
dant de aanbeveling deed om bij
het fort Schiphol een militair
vliegterrein aan te leggen voor de
luchtverdediging van Amsterdam
was immers: de luitenant-vlieger
Coblijn!
Jan Willem de Wyn
