Kalkzandsteen woningen
betaalbaar en goed
„Woningschaarste blijft voorlopig
bestaan: Oorzaken geldgebrek,
gezinsverdunning!
nhWPfrSWi
WOENSDAG 28 MAART 1984
SOESTER COURANT
PAGINA
Staatsecretaris mr. G. Ph. Brokx van Volkshuisvesting:
(door Willem van den Elskamp)
„Neem 'ns aan dat we voldoende geld, mankracht en plancapaciteit zouden
hebben, dan kan binnen een paar jaar het woningtekort worden opgelost door
bijvoorbeeld 200.000 woningen per jaar te bouwen. Maar dan zetje een bouw
capaciteit op gang op zeer hoog niveau, die daarna ineens inklapt tot het ver
vangingsniveau van 30 a 40 duizend woningen per jaar. Uit oogpunt van struc
tureel beleid voor de bouwnijverheid is dit buitengewoon slecht", aldus staats
secretaris mr. G. Ph. Brokx van Volkshuisvesting in een exclusief vraag
gesprek met deze krant. Onder het genot van een kopje koffie en onder het toe
ziend oog van een zich ferm van zijn taak kwijtende glazenwasser bepraten we
met de bewindsman zaken als de kwantitatieve en kwalitatieve aspecten van het
Woningbeleid, de betonschade en wie er voor de herstelkosten moet opdraaien,
zijn visie op alternatieven voor de betonbouw, de bevordering van het eigen
woningbezit en de jongste subsidieregelingen voor premiekoopwoningen en in
dividuele huursubsidie.
Wet „individuele
huursubsidie"
Fabricage
Zuinig met de natuur
Zuinig met energie
Kwaliteiten en formaten
Gunstige huurprijzen
Het geheim
Kwantitatief en
kwalitatief woningtekort
Eigen woningbezit
bevorderen
Traditioneel bouwen
Kalkzandsteen bij de bouw van bijna iedere woning in Nederland
wordt toegepast,
er jaarlijks in Nederland een totale hoeveelheid kalkzandsteen
overeenkomend met meer dan 1,2 miljard stuks Waalformaat
wordt gebruikt,
dit overeenkomt met een muur van 1 meter hoog en 17.000 kilo
meter lang,
Nederland het land is met het hoogste kalkzandsteenverbruik
(per hoofd van de bevolking),
voor de productie van kalkzandsteen veel minder energie nodig
is dan voor andere bouwmaterialen:
1 m3 kalkzandsteen: 38 m3 aardgas
1 m3 baksteen: 190 m3 aardgas
1 m3 beton: 55 m3 aardgas,
de productie van kalkzandsteen een bijzonder schoon en milieu
vriendelijke proces is, waarbij geen rook en giftige stoffen vrij
komen,
bij een aantal kalkzandsteenfabrieken de zandwinningen zijn
omgetoverd in voor het publiek toegankelijke recreatiegebieden
met meertjes geschikt voor watersport,
een woning met kalkzandsteenwanden over de beste eigenschap
pen op gebied van geluid en warmte-isolatie beschikt,
het „ademend vermogen" van de wanden het prettigste leefkli
maat in de woning oplevert,
een kalkzandsteenwoning bovendien zeer lage woonlasten mee
brengt.
peratuur blijft. Tenslotte kan kalk
zandsteen „ademen", d.w.z. het
door bijvoorbeeld koken maar
ook door de aanwezigheid van
mensen, geproduceerde vocht kan
door de muur naar buiten, waar
door binnen de woning een aange
naam woonklimaat heerst. Beton
bezit deze eigenschappen in veel
mindere mate, met als gevolg dat
in betonwoningen vaak geklaagd
wordt over vochtproblemen".
„Wij trachten", aldus de heer Van
der Poel, „ook met deze ontwer
pen ons steentje bij te dragen tot
beter wonen tegen betaalbare las
ten".
Kalkzandsteen is de „witte" steen die in Nederland in vrij
wel elk bouwwerk wordt toegepast. De fabricage van kalk
zandsteen is in Nederland begonnen in 1898 te Oldenzaal in
de Twentse Kalkzandsteenfabriek. Hierna heeft de kalk-
zandsteenindustrie in ons land, evenals in Duitsland en een
aantal andere landen, een grote vlucht genomen. Bedroeg de
totale landelijke productie in 1908 nog 100 miljoen stenen
op basis Waalformaat, in 1938 was deze al opgelopen tot 600
miljoen stenen per jaar. Na een teruggang tijdens en na de
Tweede Wereldoorlog steeg het productievolume opnieuw
en bedraagt thans meer dan 1.200 miljoen stenen op basis
Waalformaat (21,4 x 5,5 x 10,2 cm) per jaar, gefabriceerd
in 13 over heel Nederland gespreide fabrieken.
Staatssecretaris mr. G. Ph. Brokx van Volkshuisvesting.
bouw van premiekoopwoningen
drastisch uitbreiden. Wat is de ach
tergrond van het streven naar eigen
woningbezit te bevorderen?
Brokx: „Deze regering waarvan ik
deel uitmaak, heeft in haar beleids
voornemens ook staan de bevorde
ring van het eigen woningbezit. Dit
is de reden dat voor 't eerste in de
historie een nota over het eigen wo
ningbezit is uitgebracht. Die heb ik
op de jongste „derde dinsdag van
september" bij de begroting gepre
senteerd. Deze nota is inmiddels in
de Kamer behandeld en aanvaard.
We hebben hierbij het beleid voor
het eigen woningbezit, zowel voor
de reeds bestaande eigen koopwo
ningen als voor de nieuwbouw nog
'ns omschreven. Op basis hiervan
is per 1 januari 1984 een nieuwe
subsidieregeling verschenen. Deze
behelst onder meer dat men bij
aankoop van een premiekoop
A-woning gedurende een aantal ja
ren een 'vast bedrag van maximaal
5.500,- per jaar aan subsidie
krijgt. Dit is eemverschl vergeleken
met dë 'oude fe^èling? waarbij men
eerste een hoog bedrag kreeg dat
gaandeweg werd afgebouwd.
Daarbij ging men ervan uit dat de
eigenwoningbezitter in de toekomst
meer zou gaan verdienen, carrière
zou maken. Echter, tegenwoordig
nemen de inkomens niet meer toe,
die blijven op z'n gunstigst gelijk,
als ze al niet terug vallen. Met de
ze ontwikkeling probeert de nieu
we regeling rekening te houden. Bij
een gegeven inkomen krijgt men nu
ieder jaar een vaste bijdrage van
maximaal 5.500,-. Hierbij wordt
het inkomen van beide partners sa
mengeteld. Ook hierin verschilt de
nieuwe regeling van de oude. Voor
ts wordt voor de vijfde en tiende
bijdrage het inkomen getoetst. Is
het inkomen fors opgelopen dan
kan de subsidietermijn worden ge
kort; valt één inkomen weg, dan
kan de subsidieperiode worden ver
lengd. Inkomensschommelingen
worden dus alshetware „verre
kend". Een voordeel vergeleken
met de oude regeling is voorts een
geringer risico voor de koper bij
renteschommelingen.
Overigens is het niet zo dat we er
van uitgaan, dat iedereen gerekend
over alle inkomens in staat moet
worden gebracht een eigen woning
te kopen. Maar dat is nooit zo ge
weest en dat willen we ook niet. We
voeren dus een „en en" beleid.
Enerzijds huurwoningen met
subsidie-instrumenten voor indivi
duele huursubsidies voor mensen
met lage inkomens en degenen, die
een huis willen kopen bieden we
anderzijds de nodige zekerheid van
een vaste bijdrage voor een lange
reeks van jaren.
Dat beleid van langjarige zekerheid
streeft u ook na bij de individuele
huursubsidie?
Brokx: „We hebben het voorne
men om binnenkort een wet „indi
viduele huursubsidie" bij de Kamer
in te dienen. Die wet verkeert thans
in de laatste fase van voorberei
ding. Overigens heb ik net de jaar
lijkse huurbrief naar de Kamer
gestuurd, waarin staat dat de maxi
male huurgrens voor nieuwe aan
vragers van individuele huursubsi
die vanaf 1 juli '84 op een kale
huur van 650,- wordt vastgesteld.
Dat vind ik een alleszins verant
woorde zaak. Met individuele
huursubsidie zijn overigens miljar
den gemoeid. Met de wet „indivi
duele huursubsidie" beogen we
ook op dit terrein zekerheid te bie
den voor een reeks van jaren".
Dank u voor dit gesprek.
„U was meer dan welkom".
Kalkzandsteen is in feite een ver
binding van de natuurlijke grond
stoffen kalk en zand, die tot stand
komt door verharding onder stoom
druk.
Bij de productie worden onge
bluste kalk, zand en water auto
matisch in de juiste verhouding ge
doseerd en gemengd. Dit mengsel
wordt naar een reactor gevoerd,
waarin de kalk volledig wordt geb
lust. Daarna gaat het mengsel, ook
wel specie genoemd, naar de kalk-
zandsteenpersen en wordt daar in
de gewenste steenvorm geperst.
Na persing worden deze zgn.
vormlingen verhard onder invloed
van een stoomdruk van 8 tot 16 at
mosfeer in lange verhardingsketels
(autoclaven) tot gereed product.
Het gehele boven omschreven pro
ductieproces neemt niet meer dan
ca. 12 uur in beslag.
Hoewel per jaar ongeveer 2,5 mil
joen ton kalkzandsteen in ons land
wordt geproduceerd, is daarvoor
nog geen 5% van het totale jaar
lijkse zandverbruik in ons land be
nodigd. Daar komt dan nog bij dat
de kalkzandsteenindustrie erg zui
nig is op onze natuurgebieden.
Voor de productie van kalk
zandsteen zijn namelijk niet zoals
bijvoorbeeld voor beton de korre
lafmetingen van het zand het be
langrijkste, maar wèl het silicium-
gehalte, dat voor de chemische
verbinding van kalk en zand moet
zorgen. Daarom zijn voor de pro
ductie van kalkzandsteen ook
zandsoorten bruikbaar, die voor
andere verhardingstechnieken on
geschikt zijn. De kalkzandsteenin
dustrie hoeft dan ook geen beroep
te doen op het steeds schaarser
wordende rivierzand. De produc
tie van kalkzandsteen is voorts een
bijzonder schoon en milieuvrien
delijk proces, waarbij geen rook
of giftige stoffen vrijkomen.
Ook met energie is de kalk
zandsteen uiterst zuinig. Het spe
ciale productieproces vergt veel
minder energie dan nodig is bij
verhardingstechnieken voor ande
re bouwmaterialen. Kalkzand
steen maakt daardoor een bijzon
der spaarzaam gebruik van onze
aardgasvoorraad: 1 m3 kalk
zandsteen - ca. 38 m3 aardgas, 1 m3
baksteen - ca. 190 m3 aardgas, 1
m3 beton - ca. 55 m3 aardgas.
Kalkzandsteen is leverbaar in een
groot aantal verschillende kwali
teiten en formaten. De keus daar
voor is afhankelijk van de uitein
delijke toepassing der kalkzand
stenen, bijvoorbeeld in funderin
gen, dragende of niet-dragende
wanden, gevels, enz. De formaten
beginnen bij het Waalformaat, het
kleinste formaat, met afmetingen
21,4 x 5,5 x 10,2 cm, en lopen op
tot een kalkzandsteenelement van
90 x 26,5 x 60 cm. Als bijzondere
kalkzandsteenproducten worden
verder nog gefabriceerd de zgn.
kleur- ën klissteneri, die veelal in
buitengevels en schoonwerkwan-
den worden toegepast.
Zo gaat de kalkzandsteenfabricage in z'n werk.
Er wordt veel geschreven over de bouw in Nederland en helaas zijn de laatste tijd niet alle
berichten even gunstig: Wij lezen over „betonrot", schade aan betonnen woningen, vocht
problemen in gietbouwwoningen en hoge herstelkosten. De publicaties over de flats in de
Bijlmermeer liggen nog vers in het geheugen. Gelukkig kan er ook over positieve ontwikke
lingen in de bouw geschreven worden. Zo heeft het Centraal Verkoopkantoor voor de Kalk
zandsteenindustrie (CVK) samen met het Nederlands Christelijk Instituut voor Volkshuis
vesting (NCIV) ontwerpen gemaakt voor een zestal woningen die niet alleen in het oog sprin
gen door een zeer acceptabel huurniveau, maar ook kwalitatief veel te bieden hebben.
de heer van der Poel, „dat de ont- wij zelf", aldus de heer Van der
Drs. K.B. Van der Poe!
Wij zijn hierover ons licht gaan
opsteken bij het CVK in Hilver
sum, waar de directeur de heer
K.B. Van der Poel ons te woord
staat. „Eigenlijk is het zo", aldus
werpen niet door ons (CVK dus)
maar door het NCIV zijn ge
maakt. Het NCIV is een overkoe
pelende organisatie van 400 wo
ningbouwverenigingen, die geza
menlijk bijna een half miljoen wo
ningen beheren en er jaarlijks
15.000 bij laten bouwen. Voor een
woningbouwvereniging is het van
belang om kwalitatief goede hui
zen tegen zo gunstig mogelijke to
tale woonlasten aan haar leden te
kunnen aanbieden. Deze woon
lasten omvatten zowel de maande
lijks te betalen huren als de stook
kosten. Hiernaast is voor de wo
ningbouwverenigingen zelf van
belang om de onderhoudskosten
zo laag mogelijk te kunnen hou
den, uiteraard bij zo gunstig mo
gelijke bouwkosten".
„Het NCIV haakte hierbij in feite
in op het K-400 woningconcept dat
Poel, „in 1982 samen met een tien
tal grote woningbouwers hebben
ontwikkeld en dat als doel had
voor alle geïnteresseerden een
goed maar tegelijkertijd betaal
baar huis op de markt te brengen.
Nogmaals het streven was - en dat
hebben wij nog steeds hoog in het
vaandel - het laten bouwen van
woningen:
- met betaalbare huisvestingskos
ten zowel in de huur- als de koop
sector;
- met laag energieverbruik, dus la
ge stookkosten;
- met minimale onderhoudskos
ten;
- en met een maximaal comfort.
Van de thans ontworpen eenge
zinswoningen zijn de bouwkosten
rond de 72.000.- voor een
drieslaapkamerwoning. Hierdoor
worden huurprijzen mogelijk ge
maakt van ca. 380.- per maand".
„Aardig is te vermelden", ver
volgt de heer Van der Poel, „dat
meer dan 250 bouwbedrijven zich
bereid hebben verklaard K-wonin
gen te bouwen voor de gecalculeer
de prijzen".
Op onze vraag wat het geheim van
deze woningen is, antwoordt de
heer van der Poel lachend dat hier
geen sprake is van een geheim.
„Kalkzandsteen bezit een aantal
heel goede eigenschappen en heeft
bovendien - zeker t.o.v. andere
bouwmaterialen - een zeer gunstig
prijsniveau. Het is dus de goede
combinatie van eigenschappen en
prijs die de basis van het succes
vormt.
Een woning gebouwd in kalkzand
steen heeft bijvoorbeeld een uitste
kende geluidsisolatie zowel tussen
woningen als binnen de woning.
Woningscheidende wanden kun
nen worden gebouwd als dikke
massieve wanden, maar ook als
zogenaamde ankerloze spouw
muur, die in feite bestaat uit twee
los van elkaar staande dunnere
wanden met een spouw waarbij
contactgeluiden tussen woningen
niet meer kunnen voorkomen.
Ook de thermische isolatie is zeer
goed, terwijl - en nu moet ik even
een technische term gebruiken -
het warmte-accumulerend vermo
gen van kalkzandsteen tot verla
ging van het energieverbruik leidt.
Dit houdt in dat de wand de warm
te als het ware „opslaat", waar
door 's-nachts, als de verwarming
lager staat, het huis beter op tem-
Over wat vroeger „woningnood"
heette, maar tegenwoordig „wo
ningschaarste" of „woningte
kort" wordt genoemd, zegt de
heer Brokx:
„Er zijn diverse oorzaken voor het
nog steeds bestaande woningte
kort. Hoofdreden is de gezinsver
dunning. Vlak na de oorlog be
droeg de gemiddelde woningbezet
ting circa 5 personen per woning,
tegenwoordig circa 2,8. Alleen al
op grond van de gezinsverdunning
hebben we nu dus bijna eens zo
veel woningen nodig als pal na de
oorlog. Andere factoren zijn de
bevolkingsgroei, veroudering van
de woningvoorraad, woningen die
moeten wijken voor stadsuitbrei
ding, kantoorbouw, omzetting
van woningen in kantoren of win
kels, wegenaanleg, enzovoort.
Jaarlijks worden er zo'n 13.000
woningen aan de voorraad ont
trokken. Voorts is geldgebrek na
tuurlijk een belangrijke factor.
Met het huidige beleid van rond
100.000 jaarlijks opgeleverde
nieuwbouw woningen lopen we
het tekort met gemiddeld zo'n
4.000 woningen per jaar in. Bij een
totaal, geschat tekort van ruim
100.000 woningen betekend dit
dat in 1990 het verwachte tekort
het wondermiddel blijkt te zijn dat
men altijd dacht, hoe staat u er te
genover om andere bouwvormen
meer aandacht te gaan geven. Bij
het zogeheten traditionele bou
wen" leveren bepaalde methoden
betere kwaliteit en meer comfort
tegen lagere stichtingskosten.
Brokx: „Er is een grote vooruit
gang van allerhande manieren en
methoden om het bouwen beter en
goedkoper te maken. Bouwen was
zeker in de tweede helft van'de ja
ren '70 buitengewoon duur aan
loon- en materiaalkosten. Dankzij
allerlei redenen dalen de bouw
kosten nu. We vinden dat'een goe
de ontwikkeling. Temeer daar ik
meen dat de kwaliteit op hetzelfde
niveau is gebleven.
Natuurlijk bestaat de tendens om
kleiner te gaan bouwen. Zo ligt de
behoefte nu eenmaal. Kleinere wo
ningen hebben gezien de behoefte
bovendien de beste toekomstwaar
de.
Voorts zijn andere bouwtechnie
ken naast betonbouw de laatste
tijd sterk verbeterd. Wij proberen
dat zoveel mogelijk te ondersteu
nen. We hebben een actiepro
gramma "Goedkoper bouwen".
Bijna iedere week krijg ik wel van
architecten, bouwers, ontwerpers
hiervoor ideeën aangedragen. Die
we natuurlijk onderzoeken. Veel
hangt ook af van een goede orga
nisatie op de bouwplaats. Bouw
kundige eisen aangaande bijvoor
beeld thermische- en geluidsvoor
schriften liggen vast in de bouwve
rordeningen en kwaliteitsvoor
schriften. Onze taak richt zich dan
ook verder vooral op het in de ga
ten houden van de kosten. Hoe er
architectonisch en technisch pre
cies gebouwd wordt, is dan een
zaak tussen opdrachtgever, ont
werper, architect, bouwer, enzo
voort. Daar bemoeien we ons ver
der niet mee".
Ook in de hoogbouw worden steeds vaker kalkzandsteenelementen toepgepast.
Volgens uw beleidsvoornemens
voor de komende jaren gaat u de
Kalkzandsteenwoningbouw: duidelijk zichtbaar zijn de uit kalkzandsteenelementen opge
trokken gevel en tussenwanden.
nog 50 a 65 duizend woningen be
draagt. We streven er in ons meer
jarig woningbouwprogramma
naar de jaarlijkse nieuwbouw óp
circa 100.000 woningen te handha
ven. Als we dan jaarlijks zo'n
4.000 woningen van de achter
stand blijven inlopen, is in het
gunstigste geval rond het jaar
2.000 het woningtekort in kwanti
tatieve zin opgelost. Maar dat
hangt mede af van het woning-
bouwtempo in de jaren '90.
Dan hebben we nog het kwalitatie
ve woningtekort. Er staan in Ne
derland ruim 5 miljoen woningen,
maar die zijn niet allemaal van
evengoede kwaliteit. Dit is de hele
problematiek van de stadsvernieu
wing. Een deel van.de bouwnijver
heid en het beschikbare geld wordt
besteed om, bestaande woningen
weer up-to-date te maken. Vol
gens ons onlangs gepubliceerde
Meerjarenplan Stadsvernieu
wing" schatten we jaarlijks zo'n
76.000 woningen te renoveren, te
verbeteren", aldus de staatssecre
taris.
Dus u bent in eerste instantie niet
bereid financieel bij te springen?
„Nee, niet in eerste instantie en
niet in tweede instantie".
Nu beton in de woningbouw niet
