'SfHïs
aleer
So
ttes
1934 - 1984
De magneetband ziet Abraham:
een gouden jubileum voor BASF
l/IAKER'S
IEDING
ETTES
89..
service
?9-9S
75..
49U
9-95
r°om 60 7'9s
j 95
rro90 18-S0
?5o
De onbeperkte mogelijkheden van een medium
PAGINA 18
naak
deo.
pen
Dn in
ïnst!
0 videoreorders
'rders als beste
Schoemaker in
ers.
leid!
BESTRAAT 78
nst tel. 10344)
PAGINA 19
De beroemde Engelse dirigent en impresario Sir Thomas Beecham
(1879-1961), die als zoon van een rijke handelaar studeerde aan de Rus-
sell School en het Wadham College te Oxfort, was een opmerkelijk
musicus die nooit enige muziekschool bezocht, maar voor het klassieke
muziekleven in het algemeen en dat van Groot-Brittannië in het bijzon
der onmiskenbare verdiensten heeft. Zijn voorliefde ging uit naar oude
muziek. Een eerste proeve daarvan gaf hij in 1906 met een nieuw symfo
nisch orkest in de Wigmore Hall. Vanaf die tijd kende men hem als pro
pagandist van opera's. Al dan niet onder zijn leiding, zorgde hij tijdens
zijn leven voor de opvoering van meer dan 120 muzikale drama's, waar
van de helft óf nieuw was óf nog nooit ten gehore gebracht. Hij was het
dan ook die het fameuze Russische Ballet in 1911 naar London haalde
en tijdens de eerste wereldoorlog harde dukaten fourneerde om orkest
en opera-uitvoeringen door geheel Engeland te kunnen laten doorgaan.
In 1928 dirigeerde Sir Thomas concerten in Amerika en het jaar daarop
was hij verantwoordelijk voor het Delius-Festival te Londen. In 1932
leidde hij het Festival van Leeds, maar belangrijker in dat jaar was zijn
stichting van het London Philharmonic Orchestra. Alsof dat nog niet ge
noeg was stichtte hij in 1947 de Royal Philharmonic Society.
Tussen al deze aktiviteiten door ver
zorgde Sir Thomas, onder meer met
het London Symphony Orchestra,
waarvan hij sinds 1928 eerste dirigent
was, talrijke concerten in het buiten
land. Zo was hij met dit orkest in 1936
voor een groots opgezette tournpe in
Duitsland, hetgeen hem een vloedgolf
van officiële invitaties opleverde. Dat
bracht de maestro echter uit concen
tratie en deed hem de historische
woorden uitspreken: ,,Ik wil mijn
concerten dirigeren, anders niet!"
Toen kon hij nog niet bevroeden dat
hij zou deelnemen aan een wereldpre
mière die hij nu eens niet zelf had gere
geld. In Ludwigshafen namelijk had
den technici van BASF de concertzaal
van hun „Feierabendhaus" zo inge
richt, dat met Sir Thomas en zijn or
kest de allereerste registratie van een
concertprogramma op een magneet
band kon worden vastgelegd.
Komend vanuit Mannheim, „want
daar stonden betere hotels", zo weet
Dr. Geissmann, jarenlang de sekreta-
resse van de dirigent, zich te herinne
ren, zou eerst een twee uur durende re
petitie worden gehouden. Nauwelijks
was men echter in de concertzaal of de
burgemeester van Ludwigshafen
vroeg het woord. Dat had hij niet
moeten doen, want aan zijn toespraak
ter ere van Sir Thomas scheen geen
einde te komen, waardoor het door al
le plichtplegingen toch al geprikkelde
humeur van de „baronet" er niet beter
op werd.
Toen de repetitie echter eindelijk
gaande was, maakte zijn ontstemming
snel plaats voor een per noot toene
mende bewondering over de'akoestiek
van de zaal. Reden voor Sir Thomas,
die naar later bleek grote interesse had
voor technische vernieuwingen, om
polshoogte te gaan nemen. Zijn vra
gen resulteerden in het antwoord dat
dit concert voor het eerst in de wereld
zou worden bewaard met behulp van
een nieuwe opnametechniek en wel op
een „film". De meester beklom niet
eerder zijn dirigeerstoel dan nadat hij
overeengekomen was het resultaat vdn
dit experiment direkt na afloop te mo
gen horen.
Tijdens de uitvoering was de zaal over
vol enthousiaste liefhebbers uit Mann
heim en Ludwigshafen. De opnamen
verliepen grandioos. Nog tijdens het
wegsterven van de schier niet ophou
dende ovatie nam een van de technici
de popelende Sir Thomas mee naar de
testruimte. Daar raakte hij spoedig
verdiept in het beluisteren van zijn ei
gen muzikale interpretaties. Hij wist
niet wat hij hoorde en reageerde alsof
er niets anders op de wereld bestond.
Ter ere van de voorname Engelse gast
had BASF die avond een groot aantal
mensen uitgenodigd voor een banket.
Een ieder was aanwezig op de voor
gestelde tijd behalve Sir Thomas. Het
werd laat en later... hij kende alleen
nog maar het laboratorium en zijn ver
tolking op magneetband. De direktie
sprak bezorgd de sekretaresse aan:
„Zeshonderd mensen wachten op Sir
Thomas, juffrouw Geissmann...".
Ze hebben allemaal tevergeefs ge
wacht, want na deze ervaring stapte de
dirigent in zijn auto en reed direkt te
rug naar het hotel. Hij had iets beleefd
dat geen mens ooit eerder had meege
maakt: de eerste geluidsbandopname
van een orkest; een historisch moment
dat eindelijk wel eens opgenomen mag
worden in het wereldrecordboek Van
heer Guinness. En als hij het nog eens
wil horen ter kontrole: dat kan! De
zelfde band bestaat niet alleen nog
steeds, maar is ook nog goed te be
luisteren.
Het London Symphony Orchestra onder
leiding van Sir Thomas Beecham concer
teerde op 19 november 1936 in het BASF-
Feierabendhaus in Ludwigshafen. Het was
het eerste concert ter wereld dat op een ge
luidsband werd vastgelegd.
WOENSDAG 30 ME11984
SOESTER COURANT
diensfvan TS Freiherr von Münchhausen (1720-1797), ooit als officier in
hii gaf aan ziin uit»- eëC-r' s'.ond bekend vanwege de meer dan overdreven inhoud die
ron" eens kwiit dat'hiTfsiiMhf'Ji |ach'"' dan we' oorlogsverhalen. Zo wilde de „leugenba-
en nas 's avonds h" kunnen meemaken hoe tonen in een posthoorn bevroren
We hehhen h?t J VUUr "a het d°oiproces hoorbaar werden.
Doordat ieman/" 'T 8°,meen erkende en gewaardeerde malloot uit de achttiende eeuw.
de haron tn# in Z° was z'j" belevenissen te verzamelen en te boek te stellen is
te vanoen te h "Ze w,ntl8s,e eeuw, waarin iedereen in staat is geluiden daadwerkelijk op
oehele^verein t,eWare1i eH'even 'e brengen wanneer hem of haar dat uitkomt, over de
we mnr wot h-f/0»!*!?' daartussen ligt een periode van meer dan tweehonderd jaar, waarin
ora'nf" in ion j de akoestische ontwikkelingen en zeker sinds de vinding van de „fono-
eleWmniiro n ^Thomas Alva Edison, toegegroeid zijn naar dit tijdperk van super-
te Jont ij f-^ and' "f liever: MAGNEETBAND, is daarin absoluut niet meer weg
en'. .er '-i 's eerlijk: bij al z'n prietpraat had Baron von Münchhausen in ieder geval
een voorat ziende blik toen hij, al dan niet dagdromend, zijn gehoor wilde laten geloven dat
geluid opgeslagen kon worden voor latere uitzending!
Braunmühl en Dipl.-Ing. W. Weber
van de toenmalige Reichsrundfunk-
Gesellschaft aan het experimenteren.
Een toevalligheid tijdens deze techni
sche proeven in Berlijn leidde in 1941
tot de ontwikkeling van de hoogfre
quente voormagnetisering, waardoor
men de band geheel kon demagnetise
ren met een hoogfrequente stroom.
Het gevolg: een vrijwel geheel onder
drukte ruis. Dit betekende een funda
mentele verandering, want opeens kon
het gehele, natuurlijke geluidsspek-
trum van spraak en muziek met be
hulp van magneetband worden be
heerst. Een beslissende stap voor
waarts, die het magnetisch geluidspro
ces in vele opzichten ruimschoots aan
de top bracht van alle geluidsopname
methoden.
In die zin mag het dan ook verwonder
lijk heten dat de anders zo alerte Ame
rikanen op dat moment geen notie
hadden van deze ontwikkeling. Pas in
1945 raakten ze bekend met de Duitse
magneetband en bouwden daarop dan
ook direkt een eigen magneetbandin
dustrie op.
In 1948, een jaar nadat op de eerste
na-oorlogse Funkausstellung in Ko-
blenz het publiek de sensatie van hun
leven meemaakte door de mogelijk
heid de opname van hun eigen stem te
beluisteren, zorgde de magneetband
voor een geheel nieuw toepassingsge
bied. Dat waren de kleinere bandre
corders, die al snel hun weg vonden
naar de velen die geïnteresseerd waren
in zo'n wonderlijk apparaat voor
thuis. Een nieuwe hobby was geboren;
tot op de dag van vandaag gekend on
der de naam „geluidsamateur".
BASF produceerde en presenteerde op
de radiotentoonstelling van Düssel-
dorf in 1950 voor de eerste keer speci
aal voor hen een geluidsband van het
type LGH. Drie jaar later leverde het
bedrijf dc eerste langspeelband ter we
reld en bood daarmee 50% meer speel-
duur op een spoel met dezelfde grootte
als voorheen.
Tegenwoordig lijkt het wel alsof de
smalle bruine band - de MAGNEET
BAND - bijzaak geworden is. Het be
sef van zijn onmisbaarheid wordt veel
al overschaduwd door de niet meer te
stuiten hardwareglitter van audio- en
videoprodukten; door getinte beeld
schermen, matzilverkleurige bedie
ningsknoppen, verchroomde lijsten,
notehouten fineer en door het alge
meen ingeburgerde besef van HiFi,
stereo en PCM.
Al deze pracht en praal zou echter
spoedig tot onbruikbaar schroot ver
worden als die bescheiden, smalle
magneetband niet bestond. Je beseft
het eigenlijk nauwelijks, maar zonder
deze band zouden radio- en televisie
programma's onbestaanbaar zijn:
geen „doelpunt van de maand", om
maar eens wat te noemen, en geen di-
rekte herhaling van aktuele gebeurte
nissen. De produktie van hoogwaardi
ge HiFi-platen zou veel moeilijker
zijn; muziek uit de gemakkelijke cas
setterecorder tijdens een autorit zou je
rustig kunnen vergeten en de eigen op
name met de handige recorder van het
gezinsorkest „voor later" zou niet
kunnen plaatsvinden. Kort en goed:
we zouden zo het een en ander moeten
missen. Nog afgezien van het voor
gaande, met name ook daar waar het
de technische toepassing van de mag
neetband betreft. Stelt u zich maar
voor: geen tijdsbesparende compu
ters, geen arbeidsbesparend besturen
van komplete machine-installaties,
geen exacte besturing van satellieten,
geen hulpmiddel bij het zoeken naar
bijvoorbeeld aardolie en geen entertai
nende video... Neen, zonder de mag
neetband zou de wereld er uitzien als
in de tijd van Baron von Münchhau
sen. Als we de vraag of die tijd op zich
nu zoveel slechter of beter was dan nu
even buiten beschouwing laten, zou
den we daarover in ieder geval spreken
in termen van „een beetje achtergeble
ven". Die magneetband is er echter
wél en als vinding van BASF in Lud
wigshafen aan de Rijn in 1934, precies
vijftig jaar geleden.
De eerste 50.000 meter
In het voorjaar van 1928 demonstreer
de de Dresdener ingenieur Fritz Pfleu-
mer aan Berlijnse journalisten een
door hem gekonstrueerd magnetisch
geluidsapparaat dat, in plaats van
draad of stalen band, zoals die ge
bruikt werd vanaf 1898 in de „telegra-
foon" van de Deense fysicus Valde-
mar Poulsen, een papieren band be
vatte waarop staalstof was geplakt.
Zowel BASF als het ook in Duitsland
gevestigde bedrijf AEG vonden zulks
een uitnemend idee en sloegen de han-
Op de eerste na-oorlogse Funkausstellung
(januari 1947 in Koblenz) konden de bezoe
kers een opname van hun eigen stem be
luisteren. Voor die tijd een sensatie.
Betere prestaties
Ach, hoe bescheiden was men in die
begindagen. Men vermaakte zich met
dit technische speelgoed en de moge
lijkheden om zelf akoestisch te experi
menteren. Aanvankelijk maakte het
dan ook helemaal niet uit dat er slechts
één type band was met een speelduur
van nog geen half uur en bijna zo dik
als een mensenhaar.
Nu ziet het er allemaal heel anders uit.
Men heeft de keus tussen langspeel-
banden, banden met een dubbele en
drievoudige speelduur, tussen twee- en
viersporentechniek, tussen verschil
lende bands'nelheden en wat al niet. De
ononderbroken speelduur per spoor
nam toe tot meer dan drie uur. Low
noise, high output, stereo en ga-zo-
maar-door, het zijn allemaal woorden
in het dagelijks vocabulaire van niet
alleen de doorgewinterde geluidsama
teur.
Toch is het principe van de magneet
band sinds het prille begin niet veran
derd. Nog steeds bestaat deze uit een
kunststof band, die is voorzien van
een magnetiseerbare laag. Wat wel na
drukkelijk veranderde zijn de presta
ties. Nieuwe recepten, verbetering van
de oxiden, folies met nog betere eigen
schappen en veranderingen van het fa-
den in 1932 ineen om te komen tot een
professionele ontwikkeling van dat
apparaat. AEG bouwde de appara
tuur en BASF perfektioneerde de
daarvoor benodigde geluidsdragers
door kunststoffolie te gebruiken in
plaats van papier. Laboratoriumon
derzoek en testen na testen leverde re
sultaten op:
1934 - BASF levert de eerste 50.000
meter „magnetofoonband" aan
AEG;
1935 - AEG presenteert de eerste
„magnetofoon" op de radioten
toonstelling in Berlijn en
1936 - in Ludwigshafen wordt op 19
november voor de eerste keer in de
wereld een concert op geluidsband
geregistreerd met medewerking
van de London Symphony Or
chestra onder leiding van Sir Tho
mas Beecham...
Thomas Alva Edison was opgetogen
toen hij als eerste op 12 augustus 1877
zijn eigen stem met de door hem ge-
konstrueerde „fonograaf" kon be
luisteren: „Mary had a little lamb...".
Volgens onze huidige normen, maar
ook die van 1934, was dat hoogstens
een akelig, zij het verstaanbaar ge
kras. Het waren funktionarissen van
de Duitse radiostations die inzagen dat
door de samenwerking van BASF en
AEG een nieuw tijdperk was aange
broken. Zij waren dan ook de eersten
die dit nieuwe medium toepasten van
wege evidente zaken als: gemakkelij
ker geluidsmontage, langere opslagtij
den in vergelijking met de tot dan toe
gebruikte in was gesneden platen, en
zovoorts. Hoewel de geluidskwaliteit
al heel wat beter was, liet de toenmali
ge magneetband nog wel iets te wensen
over. De geluidsfrequentie van 50 tot
5000 Hz kwam weliswaar overeen met
de norm van de middengolfzenders in
die tijd, maar was nauwelijks beter te
noemen dan de gemiddelde grammo
foonplaat. In dynamiek uitgedrukt
was dat destijds 40 dB, terwijl moder:
ne compactcassettes tegenwoordig,
zonder elektronische ruisdemping,
gaan tot ongeveer 64 dB.
Fundamentele verandering
In die tijd werden alle oude bandopna
men - BASF leverde in 1939 al vijf mil
joen meter geluidsband aan de omroe
pen - „afgedekt" door middel van een
gelijkstroom, met alle onvermijdelijke
ruis vandien. Dat zette Dr. H.J.
Deze draagbare magnetofoon uit de ja
ren dertig, bestaande uit opnameapparaat,
versterker, luidspreker en mikrofoon,
woog meer dan 50 kilo!
bricageproces verbeterden de kwali
teit.
Zo kon BASF in 1963 de eerste refe
rentieband leveren voor de door Phi
lips ontwikkelde compact-cassette. In
1971 introduceerde het bedrijf op de
radiotentoonstelling te Berlijn de
eerste chroomdioxide compact-
cassette ter wereld met een speelduur
van twee uur. Dat was de C-120, waa
ruit in 1973 de serie C-401 R als DIN-
normband werd gekozen. De eerste
chroomdioxide-cassette met „Super-
dynamiek" volgde in 1977 en tot op
heden blijft een toppositie van die
Chromdioxid Super II-band, die in
middels ook al weer de nodige positie
ve aanpassingen onderging, gewaar
borgd. Met betrekking tot deze band
schrijven vakbladen zelfs over een on
geëvenaarde lage grondruis, een uit
zonderlijk hoge uitstuurbaarheids-
grens en dus een opmerkelijke dyna
miek, hetgeen hem een onbetwiste
voorsprong geeft op andere merken.
Nu we toch jaartallen noemen: op de
Hifivideo 1982 te Düsseldorf introdu
ceerde BASF de eerste zuiver ijzer
compact-cassette ter wereld, de Metal
IV. Parallel daarmee ontwikkelde
men tevens nieuwe toepassingen, bij
van we niet altijd iets merken, bijvoor
beeld voor de berekening van belastin
gen door het Ministerie van Financiën,
bij de registratie van gegevens voor het
ziekenfonds en bij het boeken van een
vakantie via het reisbureau.
Veelbelovende toekomst
Alles wat in magnetische signalen is
om te zetten, is „voer" voor de mag
neetband. Tot op heden zijn verschil
lende proeven gedaan met het doel de
magneetband te vervangen door ande
re opslagmedia. We kunnen daarbij
denken aan microfilm, hologrammen
en zelfs aan toestanden met behulp
van moleculaire transformaties of
chemische reakties.
Naar de huidige stand van de weten
schap vormen deze methoden de ko
mende jaren nog geen ernstige bedrei
ging voor de magneetband. In de na
bije toekomst zal deze dan ook de be
langrijkste methode blijven voor het
opslaan van informatie. Zeker als we
beseffen dat de mogelijkheden nog
lang niet zijn uitgeput. Zo zijn er al in-
dikaties, dat de magneetband weer een
nieuw toepassingsgebied zal verove
ren. In plaats van de huidige super-8
films zal men de magneetband in ge
makkelijk hanteerbare filmcamera's
gebruiken voor opnamen, die dan
zonder tijdrovende ontwikkelprocé-
dé's direkt op de kleurentelevisie kun
nen worden weergegeven.
BASF viert dit jaar een gouden jubi
leum, want de magneetband ziet
Abraham. Op basis van in die vijftig
jaar verworven kennis van en ervaring
met hem is het bedrijf nog lang niet ge
neigd hem ten grave te dragen, maar
overtuigd van plan blijvende verjon
gingskuren te bewerkstelligen.
Magneetbanden zorgden voor puur per
soonlijk entertainment op iedere denkbare
plaats, dus ook in de auto.
Hij wordt door de arts gebruikt voor
het vergelijken van de opnamen van
harttonen of voor de direkte weergave
van röntgenopnamen via een beeld
scherm. Voor artiesten vormt hij de
spiegel van hun prestaties, bij het on
derwijs is hij een hulpmiddel bij lesge
ven en leren. Men gebruikt hem bij het
zoeken naar olie, voor het besturen
van draaibanken en snijmachines,
voor het opgeven van vraagstukken
aan computers, voor het opslaan van
meetgegevens van satellieten, voor het
in millisekonden berekenen van kor-
rekties voor ruimteexpedities, voor
het vasthouden van je meest geliefde
muziek of films. Er zal heel wat kran
tenpapier aan te pas moeten komen
om alle moderne toepassingen van de
magneetband te rubriceren. Hij vormt
een deel van ons tegenwoordige leven,
direkt of indirekt. Direkt voor de ei
gen band-, cassette- of videorecorder.
Wat indirekter via het TV-scherm of
de luidspreker van de radio en indirekt
via de computer, een toepassing waar-
Foto a toont een band uit de eerste testserie
uit 1932. Toen moest er nog heel wat ge
beuren voordat de huidige soepele band
was ontwikkeld, zoals de Maxima II-C 90
(foto b), waarvoor slechts 6 gram chroom-
dioxyde nodig is.
voorbeeld in de richting van gegevens
verwerking, beeldregistratie en derge
lijke. Daardoor beschikt BASF thans
over een uitmuntend assortiment com
pactcassettes, videocassettes en spoel-
banden voor de konsument. Het voert
te ver om daar hier gedetailleerd op in
te gaan. Belangstellenden kunnen
daarover alles lezen in een 50 pagina's
tellend boekje - kompleet met een ver
klarende trefwoordenlijst - dat onder
de titel „BASF Leveringsprogram
ma" speciaal werd samengesteld en bij
uw vakhandel te krijgen is.
Onbegrensde mogelijkheden
Zo werd de magneetband de „band
met de onbegrensde mogelijkheden",
zowel voor researchdoeleinden als
voor de techniek, voor beroepsuitoe
fening als voor de wetenschap en niet
in de laatste plaats ook voor puur per
soonlijk entertainment op iedere
denkbare plaats.
De magneetband vormt een deel van ons te
genwoordige leven.
