1940 -1945
Nooit vergeten...
Herinneringen aan:
De hongerwinter van 1945
Nederland werd overweldigd
in strijd met het oorlogsrecht
Pieter Sjoerd Gerbrandy
minister-president in '40 - '45
W,
100 jaar geleden geboren
TOCH VIERDE DE JOODSE GEIN HOOGTIJ
IN de zomer van 1940 legden enkele NSB-ers een aantal tijdbommen in
de synagoge te Zandvoort. De volgende ochtend ontploften de
bommen en richtten een enorme ravage aan in het Joodse bedehuis.
Burgemeester Van Alphen betuigde in de gemeenteraad zijn ont
stemming over deze wandaad met het gevolg dat hij kort daarna door
een troep NSB-ers werd gemolesteerd.
Meer dan honderdduizend in Nederland wonende Joden werden door de
Duitse bezetters en hun Nederlandse trawanten ingerekend en naar de
concentratiekampen vervoerd, waar zij op een klein aantal gelukkige
uitzonderingen na op beestachtige wijze werden vermoord. In totaal
stierven in de jaren 1940-1945 6 miljoen Joden in de gaskamers van
Auschwitz, Bergen-Belsen en andere concentratiekampen.
VAN DAVIDSTER TOT AUSCHWITZ
VEERTIEN juli 1942In de ochtend
uren razen overvalwagens door de
straten van Amsterdam. De 'Grüne
Polizei' drong overal huizen binnen
om de Joodse bewoners op te pak
ken. De volgende nacht sjokken hon
derden Amsterdamse Joden, beladen
onder hun bagage, door de zwijgende
straten van de hoofdstad onder bege
leiding van SS-agenten.
Dit dramatische tafereel riep herinne
ringen op aan de uittocht uit Egypte,
maar thans was het geen reis naar het
Beloofde Land, thans was het de
zoveelste voltrekking van hun lot van
zwervers over Gods aarde, hun verja
ging uit het klassieke land van de
vrijheid, hun terugkeer naar de bar
barij. Een dag later arriveren zij in het
grauwe kamp Westerbork en daar
wacht hen het onontkoombare trans
port naar de Duitse gaskamers.
De discriminatie van de Joden was al
veel eerder in ons land begonnen.
Seyss Inquart, Hitiers rijkscommissa
ris in Nederland, gaf reeds op 30 sep
tember 1940 opdracht dat personen
van Joodsen bloede niet meer tot
ambtenaar benoemd zouden mogen
worden, noch dat zij bij het openbaar
of bijzonder onderwijs te werk zouden
mogen worden gesteld, behoudens
wanneer de betreffende school uit
sluitend door Joodse scholieren werd
bezocht. Kort daarna kwam er een
nieuwe verordening: alle in openbare
dienst werkzame Joden werden uit
hun functie ontheven.
Het sadistische karakter van het nazi
regime manifesteerde zich weldra met
demonische kracht, waarbij de bezet
ters altijd op de steun konden rekenen
van de NSB-ers. Deze landverraders
begonnen zich verdienstelijk te maken
door café's, hotels en restaurants af te
lopen en de gérants te dwingen aan
de ingang van hun zaak een bord met
'Joden niet gewenst' aan te brengen.
Weigerden zij, dan werd hun bedrijf
vernield.
Biljartkampioen Jan Dommering had
in zijn hotel in Arnhem een groep
'stevige jongens' verzameld, die de
binnendringende SS-ers de voet
dwarszette. Dommering werd wegens
het niet lijdelijk toelaten van deze huis
vredebreuk in arrest gesteld en mocht
niet meer aan biljartwedstrijden deel
nemen.
VERORDENINGEN
DE maatregelen tegen de Joden volg
den elkaar in snel tempo op. Joden
moesten hun radio's inleveren, de
toegang tot de bioscoop werd hen
ontzegd, zij mochten niet meer op de
beurs verschijnen, in zwembaden, ja
zelfs op de kermissen werden zij tot
persona non grata verklaard!
Het bleef overigens niet bij dit soort
geraffineerde plagerijen. Op 9 juli 1941
werden alle bioscopen verplicht om de
film 'De eeuwige Jood' te draaien. In
dit gluiperige, Duitse tendensprodukt
werden alle Joden verdacht gemaakt.
Het jaar 1942 greep terug naar de
Middeleeuwen, toen in sommige sta
ten de Joden verplicht waren een ken
teken te dragen. Dit geschiedde nu
ook in bezet Nederland, waar alle
Joden krachtens een verordening van
29 april 1942 de zogenaamde David
ster moesten dragen.
Dat de Nazi's tot elke bestialiteit in
staat waren, bleek in Apeldoorn. In de
inrichting 'Het Apeldoornse Bosch'
waren 1.200 Joodse geesteszieken
opgenomen. De Duitsers wilden de
gebouwen ontruimen. De zieken wer
den als beesten in veewagens ge
stouwd en voorzover zij tijdens de reis
nog niet waren doodgedrukt of dood
getrapt, werden zij in Duitsland ver
moord.
WESTERBORK
INMIDDELS waren er in geheel Ne
derland reeds razzia's gehouden. Dui
zenden Joden, mannen en vrouwen
zowel als kinderen, werden naar diver
se kampen gebracht, waarvan Wes
terbork en Vught de beruchtste wa
ren. Alleen al in het kamp Westerbork
werden in de loop der maanden tien
duizenden Joden geïnterneerd. Op
hen allen rustte de dreiging van het
onontkoombare, het transport naar
een der Duitse concentratiekampen.
Toch vierde hier de Joodse gein nog
hoogtij. Het destijds zeer bekende duo
Johnny en Jones gaf er voorstellingen
en ook de bekende radioreporter Han
Hollander trad er verschillende avon
den op. Maar op de duur kon toch
niemand de ogen meer sluiten voor de
ellende.
Westerbork kende ook zijn aanvoeren
uit de gevangenissen, uit Vught of
Amersfoort. Niet zelden kwamen de
meegevoerden in deplorabele toe
stand aan. Als we vermelden dat het
ophalen van dé Joden in talloze geval
len met mishandeling gepaard ging en
dat vaak vrouwen dezelfde dag van
haar bevalling op open overvalwagens
in zittende houding werden vervoerd,
dan begrijpt men iets van de onmid
dellijk ondergane ellende, die zich bij
hun gevangenschap voegde.
MAAR eens brak voor iedereen de
lugubere nacht aan, dat zijn naam zou
worden afgeroepen. Tussen juli 1942
en begin september 1944 werden er
alleen uit Westerbork reeds bijna
90.000 personen gedeporteerd. Veelal
werden zij naar de gaskamers van
Auschwitz gebracht. Een minderheid
ging naar Theresiënstadt (Tsjecho-
Slowakije) of naar Bergen-Beisen.
Joden, die deze kampen overleefd
hebben, zijn zeldzaam. De gruwelen,
die in deze kampen werden bedreven,
gaan eigenlijk boven elk menselijk be
vattingsvermogen uit. Zo moesten in
Auschwitz de vrouwelijke kampbe
woners zelf de gaskranen openen en
hadden de mannelijke kampbewoners
de taak hun eigen lotgenoten in de
oven van het crematorium te werpen.
Dat is nog eens Duitse efficiëncy!
Voor de SS-ers was dit een kostelijk
schouwspel. De vrouwen werden af
geranseld als zij de kranen te snel
opendraaiden, zodat de toekijkende
sadisten hun slachtoffers te vlug
zagen succumberen. Het moest lang
zaam, langzaam gaan
Zo losten de nazi's het zogenaamde
Jodenvraagstuk op. Maar laten we
nooit vergeten, dat bovenstaande
gruwelen niet werden bedreven in de
Middeleeuwen, maar in het midden
van onze eeuw door een generatie,
die nog lang niet is uitgestorven.
15.000 MENSEN STIERVEN AAN ONDERVOEDING!
80.000 MENSEN LEDEN AAN HONGEROEDEEM
Uit melkbussen, maar ook uit gereinigde vuilnisemmers werd dagelijks
één portie magere soep uitgedeeld door de stedelijke gaarkeukens.
Maar ook daar kon een mens niet van leven.
WIJ leven snel. Slechts zelden gun
nen wij onszelf de tijd tot omzien naar
wat is geweest. In het begin van deze
meimaand is het al weer veertig jaar
geleden dat het oorlogsgeweld over
ons land kwam, is het al weer vijfen
dertig jaar geleden dat wij door de be
vrijding verlost werden van de steeds
groter wordende hongersnood.
Velen van ons kunnen zich nog leven
dig de vele schokkende gebeurtenis
sen herinneren die land en volk tijdens
de bezettingsjaren hebben geteisterd.
De gedachten gaan dan allereerst uit
naar al diegenen die het leven lieten
voor het vuurpeloton, bij bombarde
menten, in concentratiekampen.
De verontwaardiging over de maatre
gelen tegen onze Joodse landgenoten
en over het lot dat hen ten deel viel,
leeft onveranderd onder onze bevol
king voort. Maar minder algemene
bekendheid geniet het feit, dat in het
zogenaamde B2-gebied, dat de pro
vincies Noord-Holland, Zuid-Holland
en Utrecht omvatte, ook nog 15.000
mensen stierven van de honger.
DE OFFICIËLE CIJFERS
HET verslag van de Geneeskundig
Hoofinspecteur van de Vo'ksgezond-
heid over de jaren 1944 en 1945 heeft
land op zich laten wachten. Dit om
vangrijke rapport, dat niet minder dan
47 tabellen met toelichting bevat, ver
scheen pas in augustus 1949. Door de
oorlog en later ook door de bevrijding
van ons land zijn tal van belangrijke
gegevens geheel of gedeeltelijk verlo
ren gegaan.
De verslaggeving werd verder be
moeilijkt doordat tal van instellingen
die op het terrein van de volksge
zondheid werkzaam zijn in de betrok
ken periode geen jaarverslagen heb
ben gemaakt, zodat voor een samen
vattend overzich niet kon worden be
schikt over de cijfers van verschillende
consultatiebureau s. schoolartsen
diensten. ziekenhuizen en sanatoria.
Zodoende heeft het veel tijd en veel
moeite gekost voordat alle noodza
kelijke nasponngpn een afsluiting kon
den vinden en het benodigde cijfer
materiaal bijeen was gebracht.
Bij het doorlezen van dit verslag wordt
onze aandacht vooral getrokken door
de nadere bijzonderheden over de
hongerwinter De eerste sterfgevallen
tengevolge van ondervoeding werden
in januari 1945 officiéél bekend. Bij de
statistische bewerking van het bijeen
gebrachte materiaal bleek, dat drie
vierde van het aantal aan ondervoe
ding overleden personen mannen wa
ren en dat deze mannen meestal
ouder waren dan vijfenvijftig jaar.
De ondervoeding eiste niet minder
dan 15.000 doden, daarnaast werden
er nog 80.000 gevallen van hongeroe
deem bekend. Dat waren inderdaad
rampzalige toestanden.
HET laatste oorlogsjaar toont een zeer
hoog sterftecijfer. In 1939 stierven er
in de vier grote steden van ons land
4,25 tot 4,86 personen per 1.000
inwoners. In 1945 is er in de stad
Utrecht een sterfte van 12,15 perso
nen per 1.000 zielen, voor de ge
meente 's-Gravenhage is dit sterfte
cijfer in dat jaar zelfs 14,38.
Dan komt de capitulatie van de Duitse
legers en de volledige ineenstorting
van het Derde Rijk. Vijftig voedsel-
teams, elk onder leiding van een arts,
worden over het ernstig getroffen B2-
gebied verdeeld om de grote hoeveel
heden levensmiddelen, die met vlieg
tuigen, schepen en auto's worden
aangevoerd, onder de hongerende
bevolking te distrubueren,
Dan komt er spoedig verandering In
de zeer gevaarlijke situatie. In de
tweede helft van de maand mei is het
aantal sterfgevallen door de honger al
aanzienlijk verminderd. Het rapport
vermeldt dat men in augustus 1945 de
situatie weer geheel meester is.
Men kan in dit verslag eveneens cijfers
vinden over de toeneming van het
aantal geslachtsziekten, terwijl ook
andere besmettelijke ziekten in die
jaren danig om zich heen grepen. In
1944 werden 60.000 patiënten met
Een kleumende vrouw met haar
vermagerde kinderen terwijl het
fel vriest Ook binnenshuis.
difterie geregistreerd met niet minder
dan 3.244 sterfgevallen. In 1945 wer
den 4.827 gevallen van tyfus bekend.
Kinderhygiëne en gebrekkigenzorg ra
ken in die jaren geheel op de achter
grond. Er is te weinig verpleegruimte:
tal van ziekenhuizen zijn immers ver
woest. Om de toestand desondanks
het hoofd te kunnen bieden, heeft
men verpleegsterskamers, recreatie
zalen, soms zelfs de gangen van de
nog overeind staande gebouwen als
ziekenverblijven ingericht!
DE FATALE KNOP
SOMMIGEN van ons kunnen zich dit
al/es nog herinneren als de dag van
gisteren. Voor anderen ligt deze tijd
van vrijwel volslagen ontwrichting al
weer heel ver in het verleden, en de
jongste generatie heeft van deze
dingen helemaal geen weet meer.
Toch is het goed om op gezette tijden
eens even ernstig achterom te zien.
Met alle haarden van onrust die er
overal in de wereld zijn, krijgt men
soms het gevoel dat we nog steeds op
een vulkaan leven en dat er maar één
hoge militaire autoriteit op een fatale
knop hoeft te drukken of we krijgen
dit grimmige toneelstuk nog een
keertje opgevoerd.
HET DOEL HEILIGDE DE MIDDELEN
WANNEER wij op 5 mei a.s. onze nationale feestdag herdenken, doen
wij er goed aan ons de gebeurtenissen van mei 1940 die de inleiding
vormden tot de vijf jaren van leed en ellende, nog eens duidelijk voor o-
gen te stellen. Het is altijd verstandig de lessen der geschiedenis ter
harte te nemen en deze nooit te vergeten, want de ervaring kan ons
pantseren tegen mogelijke soortgelijke gebeurtenissen in de toekomst.
Wat kunnen wij leren van de verschrikkelijke meidagen van 1940? Ten
eerste dat wij nooit meer zo argeloos mogen zijn om ons leger, onze
vloot en luchtmacht te verwaarlozen. En ten tweede, dat wij er rekening
mee zullen moeten houden, dat een eventuele vijand zich niet zal
ontzien het oorlogsrecht met voeten te treden om op die manier tot een
sneller succes te komen. Dit eist van ons allen een verhoogde
paraatheid.
Adolf Hitier samen met zijn vriendin
Eva von Braun.
MET welke mogelijkheden van schen
ding van het oorlogsrecht wi| rekening
dienen te houden leren ons de gebeur
tenissen in de meidagen van 1940 wel
zeer duidelijk
Op 10 mei. kort na 3.30 uur kwamen
bij het algemeen hoofdkwartier de eer
ste berichten binnen van grensover
schrijdingen bij Kerkrade en Vaals en
te 4.00 uur cirkelden reeds ele Duitse
vliegtuigen boven Den Haag. Ze wier
pen pamfletten uit, waarin op de o-
vergave werd aangedrongen. Officiéél
wist Nederland nog van niets Nauwe
lijks waren de eerste schoten in deze
oorlog gevallen of de Duitsers bomba-
deerden de Alexanderkazerne in Den
Haag alsmede enige doelen in de
naaste omgeving.
Ondanks de Duitse belofte onze neu
traliteit te zullen ontzien en or.s ernstig
streven deze neutraliteit ten koste van
wat ook te handhaven, werden deze
wandaden bedreven zonder vooraf
gaande oorlogsverklaring of het stel
len van een ultimatium Pas te 6.00
uur overhandigde de Duitse gezant
aan onze minister van Buitenlandse
Zaken een verklaring, waarin de inzet
van Duitse troepen werd aangekon
digd. Wij waren op een' gemene
manier overrompeld.
BEDRIEGLIJKE UNIFORMEN
OMSTREEKS kwart voor twee in de
nacht had de eerste schermutseling
plaats in de Kapellerlaan te Roer
mond, waar een Nederlands groepje
militairen zich bij toeval geplaatst zag
tegenover een groep in bedrieglijke
uniformen geklede figuren, die Duit
sers bleken te zijn en opdracht hadden
de voetbrug over de Maas onbescha
digd in handen te krijgen. Na een
korte schermutseling mislukte de o-
verval en de Nederlanders konden de
brug tijdig opblazen. Soortgelijke o-
vervallen vonden bij vele bruggen in
Limburg plaats.
Even na drie uur in de nacht naderde
een aantal mannen in blauwe overalls
de wacht, die de bewaking had over
de Maasbrug bij Buggenum. De man
nen waren voorzien van pikhouwelen
en schoppen. Bij aanhouding deelden
zijn in het Nederlands mee, wegwer
kers van de N.S. te zijn. Ze toonden
legitimatiepapieren van de spoorwe
gen De dienstdoende sergant ver
trouwde de zaak niet en stelde zich in
verbinding met zijn commandant Tij
dens dit gesprek overvielen de onge
veer dertig 'spoorwegarbeiders' de
Nederlanders, waarbij een korporaal
werd gedood en een sergant zwaar
De laatste foto van Hitier, gemaakt op
zijn verjaardag, 20 april 1945. dus kort
voor zijn dood.
gewond, waarbij de laatste zag dat
een der spoorwegarbeiders onder zijn
overall een Duits militair uniform
droeg. Toen de Duitsers de spoorbrug
oprenden werd deze door de Neder
landse troepen aan de westzijde op
geblazen, waarbij alle overvallers de
dood vonden
De brug tussen Gennep en Oefelt viel
helaas in Duitse handen door een
soortgelijke overval, waarbij de aan
vallers op misleidende wijze gekleed
waren in uniformen die veel leken op
die der Koninklijke Marechaussee.
Hierdoor konden even over vieren
ongehinderd een pantsertrein en een
goederentrein de brug passeren met
als gevolg dat de Nederlandse troepen
in de rug konden worden aangevallen.
Later is gebleken dat een aantal in
Duitsland wonende Nederlanders met
nationaal-socialistische sympathieën
zich als een 'vijfde colonne' voor
Hitiers karretje had laten spannen en
daadwerkelijk landverraad pleegde.
ROTTERDAM
HET bombardement van Rotterdam is
wel een van de ergerlijkste schendin
gen van het oorlogsrecht geweest.
Een aan de commandant van Rotter
dam gezonden ultimatum van 10.30
uur, waarin de stad twee uur tijd kreeg
tot overgave, moest vóór 12.30 uur
worden beantwoord. Te 12.15 uur ver
scheen de Nederlandse parlementair
vertegenwoordiger voor de Duitse
commandant met het verzoek om na
dere inlichtingen. Hierna volgde een
nieuw ultimatum van de Duitsers op
13 20 uur, waarbij men 3 uur tijd kreeg
tot overgave. Doch reeds 10 minuten
later, ongeveer om 13.30 uur vielen de
eerste bommen op Rotterdam.
De gevolgen waren ontzettend. On
geveer 900 personen werden gedood,
circa 25.000 woningen werden ver
woest, 24 kerken, 2.350 winkels en
magazijnen, 550 café's en hotels,
2.000 fabrieken, pakhuizen en werk
plaatsen, 62 scholen, 2 schouwbur
gen. 12 bioscopen, een gebied van
omstreeks 260 hectaren werd totaal
verwoest.
Tot dergelijke misdaden is een tegen
stander in staat, ook al is hij numeriek
èn materieel superieur. Het doel hei
ligt'dé middelen'is de stelregel van
totalitair geregeerde landen.
NU het 40 jaar geleden is dat ons land werd bevrijd uit de knellende
greep van de Duitse overheersing, de gehele duistere periode van de be
zettingsjaren weer uit de archieven van ome herinnering zal worden op
gehaald, zal men moeilijk de naam van Gerbrandy onvermeld kunnen la
ten. In de jaren van onderdrukking en vernedering toonde hij zich een
staatsman, die met grote moed en vastberadenheid voor de Nederland
se zaak heeft gestreden en daardoor uitgroeide tot een nationale figuur,
die ver buiten kring respect wist af te dwinten.
PIETER SJOERD GERBRANDY werd
in 1885 geboren in het Friese gehucht
Goengamieten. Hij was dus een van
de vele Friezen, die later in de politiek
carrière zouden maken. Pieter Jelle
Troelstra was hem hierin voorgegaan
en later zou de Friese econoom Jelle
Zijlstra een van Nederlands meest ge-
zaghebben politici worden.
Gerbrandy studeerde rechten aan de
Vrije Universiteit te Amsterdam en
reeds als student koos hij de partij van
dr. Abraham Kuyper. Zijn gehele le
ven zou hij trouw blijven aan de antire
volutionaire beginselen. Na zijn studie
werd hij advocaat te Leiden, daarna
beoefende hij tien jaar de advocatuur
te Sneek. )n 1920 waagde Gerbrandy
zich officieel op het politieke front. Hij
kreeg toen zitting in de Gedeputeerde
Staten van Friesland. In 1930 werd hij
benoemd tot hoogleraar in het han
dels-, proces- en internationale recht
aan de V.U. te Amsterdam.
In 1939 kwam Gerbrandy voor een ge
wetensbeslissing te staan. Nadat Co-
lijn, zijn veelomstreden partijgenoot,
na een conflict met de R.K. fractie
was afgetreden met zijn kabinet, werd
de Friese hoogleraar in het kabinet De
Geer de post van Justitie aangebo
den. Gerbrandy accepteerde dat aan
bod en raakte daardoor in conflict met
zijn partijgenoten. De redactiekolom
men van De Standaard trilden van e-
motie over zoveel vrijmoedigheid. In
het kabinet De Geer behoorde Ger
brandy met Van Kleffens en Dyxhoorn
tot de weinige bewindslieden, die van
het begin af het misdadig karakter van
Hitiers regiem volledig onderkenden
en de mogelijkheid van een Duitse o-
verval ernstig onder de ogen durfden
te zien.
NIET VERSAGEN
IN de nacht van de tiende mei 1940
vielen de Duitsers Nederland binnen.
Drie dagen later week het gehele ka
binet naar Engeland uit. Als het zoge
naamde Londense kabinet zou het
daar geschiedenis maken. Al spoedig
raakte Gerbrandy gebrouilleerd met
de weifelende president De Geer. De
Friese Calvinist, man met 'n onver
zettelijk karakter en met slechts één
doel - bevrijding van het geliefd vader
land - voor ogen, kon zich onmogelijk
neerleggen bij de verzoeningspogin
gen, waarmee de weifelende premier
de Duitsers hoopte te paaien.
Toen de alsmaar compromissen zoe
kende De Geer een redevoering hield
die op de andere geallieerden een mi
serabele indruk maakte, kwam Ger
brandy openlijk in verzet. Eind 1940
legde De Geer het bijltje er bij neer en
een jaar later zou hij zelfs terug keren
naar Nederland, waar hij zich na de
oorlog voor de rechter moest verant
woorden voor zijn houding.
Koningin Wilhelmina wees Gerbrandy
als eerste minister aan en dat was
stellig een voortreffelijke keus. In vre
destijd zou de licht ontvlambare Fries
wellicht geen ideale president zijn ge
weest, maar in tijden van rampspoed
tonen mannen van zijn karakter pas
hun grote kwaliteiten.
Gerbrandy was er de man niet naar
om te versagen. Van het begin af
toonde hij zich een staatsman met
singuliere gaven. Interne conflicten,
die de rust in het kabinet wel eens
verstoorden, konden hem niet weer
houden voor alles toch te denken aan
het grote doel - de bevrijding van het
geliefde vaderland. De besluitvaardig
heid van Gerbrandy deed het kabinet
sterker schijnen dan het was. Zozeer
zelfs, dat de Nederlandse regering bij
de bondgenoten als continu en stabiel
gold....
CHURCHILL
ER zullen in de oorlog weinig mensen
zijn geweest, die zozeer in de smaak
vielen bij Winston Churchill als prof.
Gerbrandy. Hun karakters kwamen in
velerlei opzicht overeen. Wars van po
litiek gekonkel en getransigeer zetten
beiden zich met onuitblusbare energie
in voor de geallieerde zaak. Toch
kreeg Gerbrandy het wel eens aan de
stok met de "Britse bulldog". Daar
aan dankte hij zijn bijnaam "Sherry-
brandy".
Met succes wendde hij zijn invloed
aan om Churchill, die hoofdzakelijk in
militaire termen dacht, te bewegen
het noodlijdende Nederlandse volk
van voedsel en medicijnen te voor
zien.
Begin 1945, toen het zuiden van ons
land reeds was bevrijd, beëindigde het
Londense kabinet zijn zware taak. Ko
ningin Wilhelmina gaf prof. Gerbran
dy opdracht een nieuw kabinet te for
meren. Dit kabinet zou zich onder an
dere bezig moeten houden met socia
le noodvoorzieningen en het weer op
gang brengen van het bestuursappa
raat.
Na de bevrijding van ons land heeft
prof. Gerbrandy de opbouw van ons
land aan anderen overgelaten. In 1945
keerde hij als lid van de Tweede Ka
mer in ons parlementaire leven terug.
ENFANT TERRIBLE
OOK als kamerlid was prof. Gerbran
dy een uitzonderlijk figuur, waarachtig
niet alleen door zijn opmerkelijke snor.
Hij was het enfant terrible van zijn
fraktie. Trouw aan de anti-revolutio
naire beginselen aarzelde hij nimmer
zijn partijgenoten af te vallen, wan
neer hun standpunt afweek van het
zijne.
Als voorzitter van het Nationaal Comi
té Handhaving Rijkseenheid keerde hij
zich fel tegen degenen, die de banden
tussen Nederland en Indonesië wilden
verbreken. In 1955 vereerde koningin
Juliana hem met de zeldzame onder
scheiding van een benoeming tot
minister van staat. In haar tegenwoor
digheid besloot hij zijn redevoering
met de leuze: "Maar Ambon moet
vrij!"
"Een grote nationale figuur," zo heeft
dr. W. Drees eens van Gerbrandy ge
tuigd. "Een klasse op zichzelf, origi
neel en uitzonderlijk" zo heeft de
voormalige kamervoorzitter dr. Kor-
tenhorst hem getypeerd.
Maar feitelijk zijn deze lofzangen over
bodig. De grote plaats, die Gerbrandy
in het hart van zijn volk innam,
behoeft niet door fraaie woorden ge
accentueerd te worden.
