1933-17juni-1988 Soester Natuurbad 55 jaar III. Natuurbad was in 1962 het modernste bad van ons land II. Soester Natuurbad had veel te lijden van Tweede Wereldoorlog I. Voor aanleg Soester Natuurbad kwam veel kijken 'Een kerkdienst met gehandicapten is een gewone kerkdienst' r 14 WOENSDAG 15 JUNI 1988 SOESTER COURANT PAGINA 15 '-i-••'.-•A:;— V.Viri- vv« Bejaarde vrouw raakt gewond Zondagmiddag 26 juni, Julianakerk MMI Voordat het Soester Natuurbad op 17 juni 1933 zijn poorten kon openen om de Soester en Soesterbergse zwemlusti- gen de kans te geven om te zwemmen of de zon te aanbidden, was er heel wat ko men kijken. Op 5 oktober 1931 werd vanuit de ge meenteraad een commissie in het leven geroepen, die moest onderzoeken of het in de gemeente mogelijk was om een zweminrichting te realiseren. Daarbij moest gedacht worden aan een eenvou dig bad, dat niet al te kostbaar zou zijn. Nadat de behoefte gepeild was kwam de commissie tot de conclusie dat een terrein aan de Lange Brinkweg zich het beste leende voor het bouwen van een zwembad. Maar het concept-uitbrei dingsplan van de gemeente liet niet toe dat daar het bad kwam. De plaatselijke V. V. V. gaf echter de tip aan de commissie, dat naast het pomp station Soestduinen een zeer goede mo gelijkheid aanwezig was. Daar was vol doende water aanwezig van 18 graden C. De directie Waterleidingbedrijf was zeer ingenomen met het plan en zou alle mogelijke medewerking verlenen. Ten aanzien van de kosten dacht de com missie dat dit werk een zeer geschikt ob ject zou zijn voor de werkverschaffing, zodat de uitgaven voor een groot deel gehaald kon worden uit de post "Steun bij werkloosheid en werkverschaffing." Op die manier kon de gemeente een zweminrichting krijgen die op de duur rendabel zou worden. De toenmalige gemeenteraad ging ak koord met het plan en in november 1932 werd "de aanleg van een natuur bad" aangemeld bij het rijk als object in het kader van de werkverschaffing. In Soest kwamen nog twee werken hier voor in aanmerking: het wegenplan voor de wijk 't Hart en het uitdunnen en onderzaaien van de gemeentebossen. Bezwaren gemeente Utrecht Nadat de werkzaamheden reeds enige tijd aan de gang waren, kwam er in ja nuari 1933 een bezwaar binnen van het gemeentebestuur van Utrecht. Dit be stuur vond dat het zwembad te dicht bij het terrein van de Utrechtse Waterlei ding lag en het bad zou berekend zijn op een bezoekersaantal van 4000 a 5000 per dag. "Voor de watervoorziening in Utrecht is het een belang van de eerste orde, dat de winplaats van het water zo volstrekt mogelijk bevrijd zal blijven van gevaar voor besmetting of ander hygiënisch nadeel. Ook zal op deze manier het grondwater verontreinigd worden door ziektekiemen en door chemische desin fectie," zo schreef het Utrechtse ge meentebestuur. "Opschuiving in weste lijke richting van het bad zal dit voorko men." Ook de gezondheidscommissie van de gemeente Utrecht maakte be zwaren. De bassins en verversingsput- ten moesten gemaakt worden van ma teriaal dat doorsiepelen van water on mogelijk zou maken. Daarnaast moes ten de toiletten en douches ver van de "prise d'eau" gebouwd worden. Het Soester gemeentebestuur ant woordde dat het bad niet meer verscho ven kon worden en dat de gezondheids commissie Baarn en omstreken een gunstig advies omtrent de plannen had uitgebracht. Verder zouden alle wan den zodanig bekleed worden, dat er geen water doorheen kon. Overschrijding krediet Op 12 april 1933, toen het zwembad zijn voltooiing naderde, kwam de ge meenteraad in geheime zitting bijeen want de werkzaamheden werden op een allesbehalve goede wijze uitge voerd. Ook de kosten rezen de pan uit. In november 1932 was door de raad 64.000 gulden beschikbaar gesteld. De overschrijding was niet minder dan 40.000 gulden. Daar schrok de raad van. Als reden van deze overschrijding werd opgegeven dat de inrichting node loos ingewikkeld was opgezet. Vooral de afwatering had doelmatiger kunnen geschieden. Zo werd de biologische rei niging belemmerd door te weinig stil stand van het water. Naast de onvol doende voorbereiding door de dienst openbare werken was er ook een groot gebrek aan leiding tijdens de uitvoering van het werk, waardoor onnodig werk verricht werd. Grillige plas De zwemmers en zwemsters konden op 17 juni 1933 bezit nemen van het Soes ter Natuurbad. Het bad had een grillige vorm, met aflopende stranden van 30 meter tot 80 meter breed. De plas was verdeeld in drie gedeelten: een ondiep gedeelte van 3000 vierkante meter (tot 100 cm.), een half diep gedeelte van 6000 vierkante meter (100 tot 200 cm. en een duikgedeelte van 1900 vierkante meter (200 tot 375 cm.). Er was een duiktoren, een loopstelling en een wa terval. Het personeel bestond uit één bad meester, twee assistenten, twee mensen voor de entree en vier personen voor de garderobe. Men kon een badpak huren voor 15 cent; een handdoek lenen kostte 10 cent en voor het huren van een badmuts betaalde men eveneens 10 cent. Een abonnement kostte 5 gulden. Wanneer er twee personen uit één gezin kwamen betaalde men 4 gulden. Voor drie personen f 3,25, voor vier perso nen f 2,75 en voor meer dan vier perso nen f 2,50. Een abonnement voor on- vermogenden was gratis. Lagere- schoolkinderen betaalden 50 cent en leerlingen van de Ulo één gulden per jaar. Een dagkaart kostte 50 cent; de jeugd onder de 14 jaar had voor half geld toegang. Wanneer het zwembad open was tot 12 uur betaalde men 15 cent, tussen 12 en 5 uur 25 cent en na 5 uur 15 cent. Gescheiden zonnebaden Voor het zonnebaden had de raad vijf tig jaar geleden een speciale instructie in het leven geroepen. De dames en he ren mochten niet naast elkaar zonneba den in badkostuum, omdat - zo stond in de instructie - "prikkelen van het zede lijk gevoel daardoor niet uit zou blij ven." De damesgarderobe lag dan ook links van het huidige restaurant, terwijl de herenkleedkabines op de plaats stonden waar nu de garderobe is. Men was verplicht gebruik te maken van het daarvoor bestemde terrein voor de he ren en de dames boven de leeftijd van 10 jaar. Onder zonnebaden verstond de instructie "het uitgestrekt liggen met de kennelijke bedoeling gedurende enige tijd op de huid de stralen van de zon te laten inwerken." De bevolking was het met deze instruc tie niet eens. In verband met de voor fa milieverband zo hinderlijke bepaling van het gescheiden zonnebaden in het Soester Natuurbad werd door de bevol king een lijst met ruim zeshonderd handtekeningen aan het gemeentebe stuur overhandigd, maar dat bleef vast houden aan de instructie. Wanneer een raadslid met eigen ogen had gezien dat aan de instructie geen gevolg was gege ven, stelde hij er in de eerstvolgende vergadering vragen over, met als gevolg dat het badpersoneel de volgende keer goed moest opletten. Voor de goede organisatie van het Na tuurbad werd op 20 november 1933 de Stichting tot Beheer van het Soester Natuurbad opgericht. De opening van het bad op 17 juni 1933, overmorgen 55 jaar geleden. Zó heeft het Natuurbad er tot de moderni sering in 1960 uitgezien, zoals veel ou dere Soesters zich nog goed zullen her inneren. Deze maand is het 55 jaar geleden dat het Soester Natuurbad officieel werd geopend: op 17 juni 1933 namen de eerste bezoekers bezit van de "zwem inrichting" die meer dan een halve eeuw zo 'n belangrijke rol zou spelen op het gebied van de open-luchtre- creatie in Soest. De afloop is bekend: inmiddels staat definitief vast dat het bad zijn langste tijd heeft gehad. De gemeenteraad be sloot onlangs - door velen betreurd - de accommodatie af te stoten en bin nen afzienbare tijd zal er op deze plaats in de Soester bossen een geheel andere, particuliere voorziening ver rijzen. De loop die de ontwikkelingen rond om het Natuurbad hebben genomen vormt voor de Soester Courant een gepaste aanleiding om de roemrijke historie van het bad in de herinnering terug te roepen. De redaktie vond Ben J. van Os, hoofd van de Staf Voor lichting van de gemeente en kenner van Soest en zijn verleden, bereid die historie, in vogelvlucht, nog eens voor deze krant vast te leggen. mei i 'm Toen begin mei 1962 de toenmalige commissaris der Kööin^in in de provin1 ae Utrecht, mr.TTrn.Ê: graaf van Lijn den van Sandenburg, het Soester Na tuurbad na een uitvoerige verbouwing heropende, kon gezegd worden dat Soest hiermee het modernste buitenbad van ons land had. Toch ging die verbou wing niet van een leien dakje. Voordat de rijksgoedkeuring afkwam, waren al vele gesprekken en briefwisselingen ge voerd. Nadat het Soester Natuurbad in 1933 voor het eerst zijn poorten opende, werd in de beginjaren vijftig de nood zaak gevoeld voor de vervanging van de bassins en de garderobe. Vooral de da mesgarderobe was er zeer slecht aan toe. Verder waren er technische gebre ken die vooral lagen op het terrein van de watervoorziening en -zuivering. De situatie was namelijk dat het bassin met een inhoud van 20.000 m3 werd gevuld met kondenswater van het stroomge- maal van de Waterleiding Maatschappij en wel met een maximale hoeveelheid van 100 m3 per dag, dat wil zeggen dat het bad in twintig dagen werd ververst. Vuil Dit betekende echter niet dat ook het vuil werd afgevoerd. De waterzuivering moest het dan alleen hebben van na tuurlijke zuivering. Algen, ingestorven vuil en menselijke verontreiniging maakten het water niet betrouwbaar en het had ook geen aantrekkelijk uiterlijk. In brieven aan ministeries schreef het College van Burgemeester en Wethou ders: "Het water is zo vuil en heeft zo'n geringe doorkijk, dat verdrinkingsge- vallen niet tijdig meer opgemerkt kun nen worden." In 1954 werd een basisplan gemaakt. Er moesten twee afzonderlijke bassins komen; de toiletten moesten beter be reikbaar worden; de garderobes wer den op een andere plaats gepland en om ervan verzekerd te zijn dat het water schoon zou blijven moest er een voort durende chlorering komen. Gemeente werken schatte de kosten in dat jaar op ruim 250.000 gulden. Bestedingsbeperking Kontakt werd gezocht met Shell Neder land om de mogelijkheden te bezien een zandasfaltbedekking in het bad aan te brengen. Aan de Koninklijke Neder landse Zwembond werd het basisplan voorgelegd in verband met de wed strijdsport. Het basisplan werd steeds aangepast aan de eisen die op dat mo ment golden. Dat betekende ook weer een prijsstijging. In 1957 zou de verbe tering al 650.000 gulden bedragen. Maar de bestedingsbeperking en de daarmee gepaard gaande investerings maatregelen maakte uitvoering van de plannen niet mogelijk. Na de ingrijpende modernisering in 1960 bood het Natuurbad deze fraaie aanblik. De begroeiing Is in de loop der jaren wel fors toegenomen. Eerst in 1959 kreeg de gemeente het licht op groen. De ingrijpende plannen tot vernieuwing van het bad konden een aanvang nemen. De bestaande kuip werd vervangen door drie kleinere ba den en de grote zandvlakte verdween. Daarvoor in de plaats werden gazons, tegelpaden en sportvelden aangelegd. De bestaande dames- en herengardero bes werden afgebroken en vervangen door twee nieuwe, naast elkaar gelegen garderobes. Er werd een zogenaamd ooievaarsnest aangebracht, vanwaar de badmeester een duidelijk overzicht van het hele bad kreeg en van zijn hoge post per microfoon aanwijzingen kon geven. En verder werd het water in de drie kui pen voortdurend op chemische wijze gezuiverd. De hele operatie kostte om en nabij de 1 miljoen gulden. Maar Soest kreeg er iets voor terug. Een geweldig zwembad, dat belangstelling kreeg uit heel Neder land, ja zelfs uit heel Europa. Wereldrekords In 1962 werden de Nederlandse Zwemkampioenschappen in Soest ge houden met onder de deelneemsters en deelnemers namen als Ada Kok, Erica Terpstra, Ria van Verzen, Adrie Late- rie, Marian Heemskerk, Jan Jiskoot, Bart Sitters en Wieger Mensonides. Een jaar later werden ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van de N.N.Z.B. internationale zwemwedstrij den in het bad gehouden. Hierbij sneu velden zelfs wereldrekords. De militai re zwem- en poloploeg trainde er regel matig en ook de militaire zwemkam pioenschappen vonden vaak in het Na tuurbad plaats. In 1955 - de gemeente telde nog sléchts 25.000 inwoners - bezochten ruim 130.000 mensen het bad. Het had dan ook een funktie voor de wijde omtrek. Na de verbouwing steeg dat aantal tot boven de 200.000 per jaar. School- en andere groepsreisjes deden jaarlijks het Natuurbad aan en onder de bezoekers waren ook veel mensen uit Amersfoort, Zeist en Baarn. Nadat in andere plaat sen ook moderne zwembaden werden aangelegd en de schoolreisjes daardoor niet meer een zwembad als bestemming hadden, liep het aantal bezoekers terug tot net boven de honderdduizend. De slechte zomers van 1979 en 1980 ver oorzaakten zelfs aantallen beneden de honderdduizend. Een 83-jarige vrouw uit Amersfoort is in het St. Elisabeth ziekenhuis opgeno men nadat ze op de A.P. Hilhorstweg was aangereden door een Soester auto mobiliste. De Soesterse had één van de bochten te scherp genomen en botste daardoor te gen de tegemoetkomende fietsster aan. De aard van de verwondingen van de vrouw zijn niet bekend. De Tweede Wereldoorlog is niet onge merkt aan het Soester Natuurbad voor bijgegaan. Door bombardementen, vernielingen en ook door diefstallen kon het bad geruime tijd niet gebruikt worden. Er werd grote schade aange richt aan de gebouwen, rioleringen, lei dingen en elektrische installaties. Het bassin was door een aantal voltreffers ernstig beschadigd. Het schaderapport, dat in opdracht van het ministerie van openbare werken moest worden ge maakt, gaf een bedrag te zien van 45.632 gulden. Daar zat niet bij de ver loren gegane inventaris. De vernielingen en diefstallen werden alle ten laste gelegd van de Duitse Weermacht. Zo stond bijvoorbeeld in het schaderapport dat in het theehuis alle 50 ramen vervangen moesten wor den. In de kleedkabines waren de deu ren en zitelementen aan vervanging toe. De pompen van de verversingsinstalla ties waren gestolen. Van het zwembas sin moesten de vlonders, trappen, glij baan en springplank vernieuwd wor den. Door bominslagen moesten bij el kaar 450 vierkante meter gaten dicht gemaakt worden in het beton. In het verversingsbassin was dat 100 vierkan te meter. In juli 1947 was het herstel van het Na tuurbad zover gevorderd dat men de zwemmers weer ontvangen kon. Bij de ze heringebruikneming wees de toen malige burgemeester mr. S.P. baron Bentinck op het grote belang van het zwembad voor de gemeente, zowel voor de ingezetenen als voor de vele pensiongasten die Soest jaarlijks tijdens de vakantie kwamen bezoeken. Het to tale herstel van het bad duurde driejaar. Kinderspeelplaats Na de heropening van het bad bleek al spoedig dat er grote behoefte bestond aan een kinderspeelplaats. De gemeen teraad stelde dan ook in 1949 een kre diet van 2000 gulden ter beschikking voor de aanschaf van een schommel stellage, ee zweefpaal en een draaimo len. Dit alles onder de uitdrukkelijke voorwaarde dat de speelplaats alleen door kleine kinderen gebruikt zou wor den en dat het badpersoneel daar ook nauwlettend op zou toezien. In 1953 kwam er een stel baby-wipjes bij en in 1955 een glijbaan en een tuimelrek. Reklame Het bestuur van het Soester Natuurbad maakte in vrijwel alle landelijke kranten reklame voor het bad. Ook probeerde men bezoekers te trekken door te ad verteren in reisgidsen en gidsen voor schoolreisjes. Daarnaast werd reklame gemaakt tijdens bioskoopvoorstellin- gen in theaters in de omgeving. De ad vertenties begonnen meestal met de aanhef "Het bad met de watervallen." Daarna volgde een opsomming van de grootte van het wateroppervlak. Het Soester Natuurbad mocht zich ver heugen in een grote belangstelling. Zo kwamen gedurende de twee maanden openstelling in 1947 ruim 75000 dag bezoekers naar het bad. Daarnaast wa ren er 800 abonnementhouders en maakten de militairen uit de omliggen de kazernes er gebruik van. In de beginjaren vijftig werd onder het Het Natuurbad omstreeks 1948, en kele jaren na de oorlog, die bepaald niet ongemerkt aan het bad voorbijging. motto "Neem 'n driekaart" reklame voor het bad gemaakt. In samenwer king met de plaatselijke V. V.V. werden scholen en groeperingen geattendeerd op de mogelijkheid om tijdens dagreis jes Soest op drie manieren aan te doen: het Soester Natuurbad, de Soester Flo ra aan de Soesterbergsestraat 111, waar een schitterende tuin was aangelegd en waar ook beelden tentoongesteld wa ren en een vogelverblijf te zien was, en het Amusementspark Kamplust aan de Birkstraat 84, waar een grote speeltuin was. Ijsbaan Op veler verzoek werd het Natuurbad in de winter van 1949 gebruikt als ijs baan. Soest had nog geen ijsbaan en het Natuurbad leende zich er goed voor. Tijdens de vorstperiode van één week werden 1597 kinderen en 1227 volwas senen op de baan geteld. Toen aan de Eemweg de ijsbaan kwam werd het Na tuurbad niet meer gebruikt. Maar in 1955 ging het Natuurbad als ijsbaan weer open. Niet voor de Soesters, maar speciaal voor de Soesterbergers. De Sportfederatie Soesterberg had het bij de gemeente namelijk voor elkaar ge kregen dat de Soesterbergers, die in hun dorp geen ijsbaan hadden, gebruik mochten maken van de winterse moge lijkheden in het Natuurbad. Volgende week zondag, 26 juni, vindt in de Julianakerk (aan de Julianalaan) een bijzondere kerkdienst plaats. Het is een dienst mét (en dus niet: vóór!) verstandelijk gehandicapten, waarin voorgaat ds. Jan van Buuren, de gere formeerde predikant van Soestdijk. De dienst begint 's middags om drie uur; het jeugdkoor "Message" uit Baarn zorgt voor de muzikale omlij sting en na afloop is er koffie en limo nade. Het is niet de eerste kerkdienst met ver standelijk gehandicapten die in Soest wordt gehouden, en waarschijnlijk ook niet de laatste. Vorig jaar vond, ook in de Julianakerk, een soortgelijke kerk dienst plaats, die op verzoek van de af deling Amersfoort van Philadelphia - de vereniging van ouders en vrienden van verstandelijk gehandicapten - werd georganiseerd. In de regio vinden op die manier van tijd tot tijd dergelijke kerkdiensten plaats. Sinds vorig jaar kent Soest ook een "praatgroep", waarin verstandelijk ge handicapten uit Soest en omgeving, van uiteenlopende leeftijd, elkaar maande lijks ontmoeten. Ds. Van Buuren en Jo ke Willems begeleiden deze groep, waarvan de meestal meer dan tien deel- nemers/'sters afkomstig zijn uit allerlei kerken. Uit deze praatgroep komt dit jaar de kerkdienst van 26 juni voort, op nieuw op verzoek van Philadelphia. De praatgroep heeft de Rank (achter de Wilhelminakerk aan de Soesterbergse straat) als thuisbasis. De bijeenkomsten variëren nogal van karakter, dat meest al het midden houdt tussen "vieren" en "leren". "We hebben het expres niet over 'catechisatie'," aldus ds. Van Buu ren, "want dat is te veel van-boven- naar-beneden. Het heeft wel iets met God te maken, maar vraag me niet wat - dat weet God wel. Het gaat gewoon om een stukje betrokkenheid op elkaar en gezelligheid. We doen wat de leden aanbrengen: zingen, spelen, verhalen vertellen, want zij maken de dienst uit. Samen iets beleven is meer dan iets aan leren... We hebben ook met hén afge sproken de kerkdienst te maken." Op voorstel van de praatgroep gaat het dan ook over David en Goliath. 'Gewone' kerkdienst Ds. Van Buuren benadrukt dat het in feite in de eerste plaats om een "gewo ne" kerkdienst gaat, waarin de verstan delijk gehandicapten een belangrijk aandeel zullen hebben, maar die óók bedoeld is voor niet-gehandicapte kerkgangers. "Gehandicapten horen in de gemeente een plaats te hebben, de gemeente moet ze de ruimte geven." Volgens hem zijn trouwens de gebrui kelijke kerkdiensten de meest "aange paste" diensten, want die beperken zich tot het verstand. "We willen er een goede dienst van ma ken, niet op de rhanier van: kijk es wat leuk, die-mensen-kunnen-toch-ook- wel-wat, of: dat hebben wij toch maar weer eens mooi georganiseerd. Het gaat om een dienst met een eigen inbreng van de mensen die zo vaak aan de kant staan. Het zou ideaal zijn als dat elke zondag kon, want het is heel opbou wend. Juist de gewone gemeente moet de verstandelijk gehandicapten kunnen opvangen en hun een plaats geven. Blinden en rolstoelers zetten we toch V ook niet meer apart? De verscheiden heid, juist die bonte kaart, maakt de eenheid." Beetje raar Belangrijk is dat de gemeente de gehan dicapten accepteert, hen laat meedoen. "De groep draait op gemeenschapsge voel en spontanieteit, daar moet je niet tegen ingaan, anders breek je het. Voor hen is muziek ook zo belangrijk. Het rit me, de cadans, speelt een grote rol. Ze klappen, ze bewegen mee, ze dansen. Dat zijn dingen die in de gewone kerk diensten een beetje raar staan, maar verstandelijk gehandicapten zijn dan ook niet belast met de remmingen die wij vaak hebben," aldus de predikant. In de kerk gebeurt er niet veel voor hen, constateert hij, ook niet in het pastoraat naar hun ouders of familieleden, terwijl de kerk juist hun ook het gevoel zou moeten geven dat zij met hun zorg bezig is. Dat wordt overigens binnen de ker ken inderdaad als een gemis ervaren, ook in Soest. "Ik zou wel willen dat al m'n collega's de gehandicapten zouden doorverwijzen, en ze zijn best welwil lend, maar op een of andere manier komt dat er niet van," aldus ds. van Buuren. Ds. Van Buuren doet het werk samen met Joke Willems, die lid is van de r.k. Maria-parochie in Soestdijk en als vrij willigster op Eemeroord al veel erva ring heeft opgedaan met verstandelijk gehandicapten. Beiden zouden het ge heel wel graag nog breder zien opgezet, ook al omdat er in Soest zeker veel meer gehandicapten zijn voor wie de praat groep - en in het verlengde daarvan de kerkdienst - van grote betekenis zou kunnen zijn. "Er zijn nogal wat gezins vervangende tehuizen in Soest, en daar gebeurt op dit gebied eigenlijk erg wei nig." Samen Een kerkdienst met verstandelijk ge handicapten is een bijzondere beleve nis. "Zij hebben iets dat wij vaak niet meer hebben: ze zijn er altijd op uit om sómen iets te doen. Ze doen niets op hun eentje, maar altijd ook voor een an der, en die anderen doen mee. En bo vendien ondergaan ze hun gevoelens vaak in een verhevigder mate dan wij; wij stoppen die vaak weg, maar zij kun nen eenvoudig niets anders dan zichzelf zijn." In de kerkdienst van 26 juni nemen de gehandicapten een aantal dingen voor hun rekening. Ze lezen, maken muziek, collecteren - de gewone dingen, zoals ds. Van Buuren zegt. "En wat de preek betreft, ik maak het verhaal sómen met hen, we 'spelen' de preek. De joden preekten tenslotte ook niet; ze vertél den..." Al met al wordt de kerkdienst ook gewoon leuk, bevestigt hij. "Vooral door het onverwachte, dat ligt immers vlak naast het gekke. Er is zo veel te doen en alles gebeurt zo door elkaar, en dat móg ook." Ds. Van Buuren en Joke Willems reke nen erop dat heel wat verstandelijk ge handicapten, en hun ouders en familie leden, de kerkdienst van volgende week zullen bijwonen. Daarnaast rekenen ze uiteraard ook op de aanwezigheid van veel "gewone" kerkgangers, of ze nu wel of niet rechtstreeks betrokken zijn bij deze groep mede-gelovigen. „lJ

Historische kranten - Archief Eemland

Soester Courant | 1988 | | pagina 15