WAARHEEN U OOK RIJDT telling ftliteit Verdwenen Soest KUIJER Verdwenen Soest hervonden 'Een kerk moet voor iedereen herkenbaar zijn, en niet alleen door een toren' 1ELEN MFIETSEN PAGINA 10 WOENSDAG 1 AUGUSTUS 1990 SOESTER COURANT PAGINA 11 Iets te koop ofte geef? Plaats een "Kleintje" in de Soester Courant Loodgieterswerk U, DIE DUBBELZICHT- OF PRO GRESSIEVE GLAZEN DRAAGT, DUS MÉT OF ZONDER "DAT LIJNTJE", ZORG DAT ER OP REIS OF MET VAKANTIE, NAAR UW WERK OF EEN VISITE, ALTIJD EEN RESERVE BRIL IN UW AUTOKASTJE LIGT. OOK UW BRIL KAN EEN ONGELUKJE OVERKOMEN MET ALS GEVOLG: LEESPROBLEMEN, NIET KUNNEN GENIETEN VAN DE OMGEVING EN U BENT MOGELIJK EEN GEVAAR OP DE WEG. IN ZWIT SERLAND IS EEN RESERVEBRIL IN DE AUTO REEDS VERPLICHT. Krant niet ontvangen? Soester architect J. Valk fiets? ige 5EN i FSEN staan. AN 74 1 28 70 Wie van Soest houdt leest de Soester Courant «OESt 'Cobra'-expositie in Slot Zeist MENSEN, en MENSEN. Museum Oud Soest door Arie Wandelaar AL 25 JAAR BIEN VOOR EEN CITROËN Ook voor probleemloos afwikkelen van Uw schade. Korte Brinkweg 36 - Soest Telefoon 02155 - 1 62 15 Brom-lawaai Op de Molenstraat hield de politie maandag j.1. een 18-jarige bromfietser uit Soest staande. Zijn brommer maak te te veel lawaai. De politie verwijderde de uitlaat en nam die in beslag. De jon geman kreeg een proces-verbaal. effidemy Steenhoffstraat 13 3764 BH Soest Telefoon 02155 - 1 01 15 VERKOOP VAN OCCASIONS Schrijfmachines Rekenmachines Copieermachines Installatiebedrijf j. cornelisse bv. Telefoon (02155)- 1 3014 speciaal optiek winkelkring van weedestraat - soest tel. 17120 Nog steeds druppelt de informatie bin nen over de foto's van het vroegere Soest, die nu al weer erige weken in de Soester Courant verschijnen. Het pand met rieten kap, met ervoor een benzinepomp, stond, zo hebben twee lezers ons verzekerd, aan de Birk- straat, hoek Bartolottilaan, waar ooit Drikus Haagen (de "herenboer") woonde. Het was jonkheer Van de Brandeler die er later woonde en er voorzieningen liet aanleggen voor het toenemende wegverkeer. Het schuurtje met het rieten dak moet er nu nog staan, verscholen achter de particuliere bewo ning. Bedankt voor deze gegevens! melden - we houden ons aanbevolen. nadien tot zijn dood in 1977 gewoond, twee periodes tijdens de twee wereld oorlogen uitgezonderd. Geen "Ver dwenen Soest", maar wel een huis dat een brok Soester historie belichaamt. Dat was het weer voor deze keer. We blijven aanvullende informatie met veel belangstelling afwachten - zoals steeds onder het motto "Verdwenen Soest" redactie Soester Courant. Bij voorbaat onze dank! Ook over het pand met de muziektent ervoor zijn we iets wijzer geworden: een lezer maakte ons attent op een foto van het militaire vliegveld Soesterberg uit 1925, waarop het gebouw (uit een iets andere hoek) te herkennen is, met er voor iets dat veel lijkt op de muziektent. Misschien zijn er nog mensen die aan de hand van deze aanvullende informatie toch nog nadere gegevens weten te ver- De foto van de woning die we 4 juli pu bliceerden heeft helaas niet tot herken ning geleid, en ook het dak-smeedwerk van een week later bracht geen reacties. Een vermoeden dat het om het Anna Pauwlonahuis aan de Burgemeester Grothestraat zou gaan bleek onge grond. Heel duidelijk daarentegen was de reactie op het woonhuis, gepubliceerd op 18 juli, waar we bij hadden geschre ven "Zijn er lezers die het weten, die er wonen, misschien, en verbaasd zijn dat het ons niet bekend is?" Lezers die de ontbrekende infor matie over de foto hebben, gezich ten herkennen worden uitgeno digd ons dat te laten weten, onder het motto "Verdwenen Soest", Soester Courant, Postbus 57,3760 AB Soest. Bij voorbaat dank voor de medewerking! Abonnees, die woensdagavond om 18.00 uur de krant nog niet hebben ontvangen, kunnen tot 18.30 uur naar het kantoor van de Soester Cou rant bellen (tel. 14152). De krant wordt dan direct alsnog bezorgd. COMPUTER- FORMULIEREN in elke samenstelling en uitvoering. Onze specialiteit: o.a. levering kleine oplagen - korte levertijden. dat er geen overbo- es op zitten die toch k gaan, is deze fiets etje' dat snel genoeg ntje te trekken. Han- riepoot snelbinders rdoor de zware boe- an worden meegeno- kan worden verkre- ïtrapremmen of ka mmen. Er zijn al niet veel Soesters die als ar chitect hun brood verdienen, en daar onder is er maar één die zich met recht een "kerkenbouwer" mag noemen. Het is onze plaatsgenoot J. Valk, wo nend aan Colenso, die inmiddels al een fors aantal bedehuizen in Neder land op zijn naam heeft staan. Vorige week beleefde de heer Valk, ar chitect BNA, opnieuw een hoogtepunt in zijn loopbaan, en dat begrip mag dit maal bijna letterlijk worden opgevat: In Bunschoten werd het bovenste stuk van de toren van de christelijke gerefor meerde kerk - een "spits" kan men het met geen mogelijkheid noemen - op het onderstuk gezet. Daarmee werd een be langrijke fase in de bouw van de kerk, op de hoek van de Bikkersweg en de Westsingel, gemarkeerd. In de tweede helft van dit jaar wordt de kerk officieel in gebruik genomen. De heer Valk is in zekere zin in de kerk bouw "grootgebracht" en heeft daarin ook steeds gewerkt. "Je moet weten hoe een kerk er van binnen uitziet, welke sfeer er bestaat, anders moet je aan dit gespecialiseerde werk niet beginnen." Hij werd geboren in Gouda, maar groeide op in Den Haag. Zijn vader was directeur van een technische school in Amsterdam. In de loop der jaren ont wierp hij kerken in o.a. Vlissingen, Le lystad, Goes, Nijkerk, Dinteloord, Er- melo en nog een paar plaatsen. Daar naast was hij actief betrokken bij een flink aantal restauraties. Aanvankelijk werkte de heer Valk, na zijn opleiding aan de Academie van Bouwkunst, bij een Amsterdams archi tectenbureau, dat zich - vooral kort na de oorlog - bezighield met restauraties. "Er waren toen heel wat kerken die oor logsschade hadden opgelopen." 'Rehoboth' Ook in Soest staat een kerkgebouw dat - in zekere zin - door zijn hand is ge wrocht. "Rehoboth", het kleine maar fraai vormgegeven kerkgebouw van de gereformeerde gemeente aan de Dal- weg, ontstond op de tekentafel van de heer Valk. Vrijwel alle opdrachten voor kerkbouw zijn overigens afkomstig van kerken van orthodoxe signatuur, en dat mag geen wonder heten, want de heer Valk is zelf actief lid van de gerefor meerde gemeente in Soest. "Ik heb mijn opdrachten inderdaad uit een bepaalde kring. Dat lokt dan weer andere verzoeken uit. Ik doe het graag. Voor veel mensen is een kerk eigenlijk alleen maar een gebouw met boogra men en soms glas-in-lood, maar je ont werpt zo'n gebouw natuurlijk altijd in de eerste plaats nauwkeurig naar het programma van eisen. Kennelijk staat de sfeer van mijn kerken de mensen wel aan. Een kerk moet volgens mij ook als zodanig voor iedereen herkenbaar zijn, en niet alleen door een toren." Een kerktoren is volgens de heer Valk "een ding dat de mensen moet aanspre ken" en dus een belangrijk onderdeel van de totale architectuur. Zijn "han delsmerk" is overigens de gelijkzijdige driehoek, die in het basisplan van vrij wel al zijn kerk is terug te vinden. Hij bouwt zijn kerken als het ware "in de breedte": "De mensen vormen met el kaar een halve kring, zodat ze niet al leen zicht hebben op de preekstoel en het liturgisch centrum, maar ook op el kaar." 'Typische kruiskerken' Erg enthousiast over wat hij in Soest aan "kerkelijke architectuur" heeft aange- Op donderdagavond 9 augustus, om 19.30 uur, opent de heer J.A. van Hal teren, wethouder van Cultuur c.a. van de gemeente Zeist, de tentoonstelling "Spontaan Ontstaan". Deze tentoon stelling, met werk van de Cobra-leden Appel, Constant, Corneille, Jorn en Pe- dersen, wordt van 10 augustus tot 17 september gehouden in de expositie ruimten van Slot Zeist aan de Zinzen- dorflaan 1. Thema van de tentoonstelling is sponta niteit, een van de belangrijkste uit gangspunten van de Nederlandse Co bra-leden en in het bijzonder van Karei Appel. Bij de opening zal de dichter Si- mon Vinkenoog, die het ontstaan van de Nederlandse Cobra-beweging van dichtbij meemaakte, een inleiding hou den over dit thema. Uniek is het 'kinderatelier' dat bij deze tentoonstelling wordt georganiseerd. Aan kinderen wordt de gelegenheid ge boden onder deskundige leiding zelf te schilderen. Kindertekeningen Na de donkere jaren van de Tweede Wereldoorlog gebruiktende Cobra kunstenaars hun kunst als uiting van vrijheid en verzet. De Nederlandse Co bra-leden wilden niets met kunstvor men uit het verleden te maken hebben. Er moest volledig opnieuw en bij het Woonhuizen, boerderijen, dorpsge zichten - het hoort allemaal bij Soest zo als we het kennen of zoals het geweest is. Maar zijn het niet vooral de inwoners geweest die Soest gemaakt hebben tot wat het is en wós? Wie zich bezig houdt met het verleden van Soest, kan niet om die mensen heen. Vaak tonen oude foto's promi nente burgers, mensen die de beslissin gen namen. Maar soms zijn het mensen van wie niemand meer weet wie het wa ren, die hooguit voortleven in foto ver zamelingen en vage herinneringen, maar die in kleine kring, in het gezin, van het grootste belang waren. Dat geldt misschien ook voor zo'n foto als hierbij afgedrukt. Een vrouw die uitrust van hard werken, die misschien nog naar huis moet om daar de boel te red deren, voor de mensen te zorgen. Een gezicht dat de zorg van haar wereld weerspiegelt. Muts, jak en schort, zo zijn ze in Soest jarenlang gebruik, en ook de zak (het zullen wel aardappelen zijn) helpt ons weinig bij de tijdsbepaling. Ónze gok is dat het ongeveer om de eeuwwisseling is geweest, met een speling van een jaar of tien. Eigenlijk te lang geleden dan dat iemand zich deze vrouw persoonlijk kan herinneren. Maar misschien is de foto (deze komt uit de collectie Archief Prentencabinet/Historische Vereni ging Soest) ook nog in iemands privé- bezit. Met een naam, hopen we. En een datum, als het even meezit. Is er iemand die ons verder kan helpen? liljoen fietsen ver- ïw een record wor- ii aangeschaft. Het klassieke toerfiet- 89 bestond uit die e fietsen zijn voor- van vorig jaar was e ook worden ge- rekening. Dit jaar De sterk stijgende lorzaakt door het k door het milieu- sen behoort bij de delijk voelen voor goedkoper dan 450 ïven de Nederlanders sminus 200 miljoen an fietsreparaties en joen aan onderdelen :s. Fietsen is ook ge- ekonomie. Fabrikan- ij die vraag aan. Als aanbod kijken van >arta, dan zien wij een iat gevarieerd is. Zon- s konsessies te doen eit. Die eisen liggen in van de Apeldoomse >als in de Miami, de amerset en Windsor >k de produkten die rteert overstijgen ver ivaliteitsnormen. Een de Hercules Superior Het is, zoals Arie vorige week al con stateerde, komkommertijd wat het nieuws betreft. Zelf nieuws maken, het opblazen, ligt Arie niet. Vandaar deze week vermelding van wat voorvallen, persoonlijk beleefd of van horen zeg gen. Gehoord van een klasseleraar, die aan het eind van het schooljaar met een duidelijke zucht van verlichting zijn leerlingen met verlof stuurde en lucht gaf aan zijn gevoelens. "Jongens" sprak hij, "ik heb mijn ui terste best gedaan dit jaar een partijtje lege fietsbanden op te pompen, maar ik heb wel eens de indruk gekregen dat het er allemaal even hard weer is uitge lopen." Reactie van de slimste van de klas: "Zou 't misschien ook aan de pomp kunnen liggen meneer?" Gevoel voor humor kan ook Soester agenten niet worden ontzegd. Er is een besnorde funktionaris die, toen hem door een mevrouw op een oversteek plaats werd gevraagd naar de kortste weg richting Zonnegloren, antwoord de: "Hier blijven staan mevrouw." De mannen en vrouwen die voor het paleis Soestdijk op wacht staan bele ven in vakantietijd trouwens ook aar dige dingen. Een familie van buiten Soest parkeert drie fietsen tegen de paleishekken. Een marechaussee er op af. "Fietsen mogen hier niet staan", meldt hij de toeristen. "Hoezo niet?", wil men weten. "Straks komt mis schien de prinses of de prins hier voor bij", luidt het vervolg van zijn verhaal. "Geeft niet soldaat, we hebben ze op slot gezet. Gelezen op een prikbord, geplaatst in de uitgang van een Soester super markt: "Wegens vakantie voor drie weken goed tehuis gezocht voor onze grote Duitse staande. Eet alles. Is dol op kinderen." Het bestaan van de Tour de France is kennelijk nog niet tot iedere Neder lander doorgedrongen. Een pas ge trouwd stel, op huwelijksreis door Frankrijk, werd door gendarmes ge sommeerd de auto aan de kant te zet ten. Het Tour peloton was in aantocht. Een uur later ziet het gelukkige bruids paar het circus aan zich voorbij trek ken, daarbij ook de Canadees Baüer, gehuld in de gele trui. "Waarom draagt die man als enige een gele trui?", vraagt de bruid aan de bruidegom. "Het betekent dat hij de eerste is", wordt haar uitgelegd. In de kampeertent wacht 's avonds de kersverse echtgenoot in een geel T-shirt op zijn partner. Ais ze in pyama binnenkomt luidt de onthullende be kentenis: "Je denkt toch zeker niet dat jij de eerste bent." Dichter bij huis, de Amersfoortse die rentuin, kwam een oma, die met haar kleindochter op stap was, niet meer bij van het lachen. Oud en jong hadden gezien wat er te zien viel. Oma kondig de het vertrek naar huis aan. Het af scheid van de dierentuin ondervond evenwel enige vertraging. "Oma", liet de kleine weten, "Ik heb de varkens haas nog niet gezien." Een beetje wrang, maar vooral ontroe rend, is de tekst die Arie onlangs uit de mond van een begrafenisondernemer optekende. Twee bejaarde heren die een stokoude dienstmakker ten grave hadden gedragen, keerden terug naar de wachtende rouwauto. Zegt de een tegen de nader: "Hoe oud ben jij nou?" Het antwoord luidde "acht en tachtig". En jij, hoe oud ben jij? "Ne gentig", sprak de man berustend. Er volgde even een stilte, waarna de jong ste oordeelde: "Het is eigenlijk niet de moeite dat we nog teruggaan." Wie met zijn tijd geen raad weet, maakt Arie attent op het bestan van de Amersfoortse kantonrechter publie ke tribune. Daar ligt soms de humor in de rechtszaal. Staat een klein man netje, kaal koppie, ziekenfondsbril letje te luisteren naar wat de kanton rechter hem te vertellen heeft. "Gelet op de ernst van de zaak", aldus de-ma gistraat" moet ik U straffen. U gaat niet vrij uit. U kunt kiezen uit drie da gen of drie honderd gulden." Leuk zijn wil wel eens helpen veronderstelt de verdachtte en antwoordt: "Geeft U mij het geld maar, ik heb al vrije dagen ge noeg Edelachtbare." Het is en blijft een merkwaardig gege ven dat tijdens vakantiemaanden mensen minder ziek zijn, zich lichame lijk in ieder geval een stuk prettiger voelen. Geen Soester arts die het zal ontkennen. Wellicht komt het daardoor dat assis tentes van huisartsen wat ruimer in hun beschikbare tijd zitten. Daarover handelt dit waargebeurde wachtka- merverhaal. Oud vrouwtje zit in lege wachtkamer. De assistente vertelt haar dat de huisarts zijn ronde maakt langs de thuispatiënten. De wachtende begrijpt er niets van, blijkt stokdoof te zijn. Geen nood, de assistente heeft meer met dit soort problemen te maken en schrijft haar verhaal op een stuk papier. "De dokter is er niet". Vrouwtje in opperste ver warring." Ik heb mijn bril niet bij mij, kunt U het even voorlezen?" Volgens Arie is de doktersassistente daar nu nog mee bezig. ARIE WANDELAAR troffen is de heer Valk niet. "De meeste kerken hier hebben een stempel van ja ren geleden en zijn ontworpen door ar chitecten van de 'Amsterdamse school'. Ze ademen de sfeer van de jaren dertig. Het zijn typische kruiskerken, zoals je ze ook elders veel aantreft." Ter illustra tie wijst hij op een foto in een boek, waarop het evenbeeld van de gerefor meerde Julianakerk staat, maar dan in het Noordhollandse Bergen. Als twee druppels water. Pas door de komst van de "nieuwe zakelijkheid" liep de tradi tie van de Amsterdamse school ten ein de. In de wereld van de architectuur - en ze ker die van de kerkenbouw - is in de loop der jaren wel veel veranderd, aldus de heer Valk. "Het commerciële ele ment is een grotere rol gaan spelen, om het zomaar eens te noemen. En inder daad: een kerk moet eigentijds zijn, in de zin dat het gebouw aan alle eisen vol doet, maar dat betekent nog niet dat het ook 'modern' moet zijn." Het Soester kerkje "Rehoboth" is wat dat betreft zeker representatief voor de aanpak die de heer Valk nastreeft. Hij werd destijds, toen hij pas in Soest woonde, gevraagd zijn specifieke des kundigheid aan te wenden bij de toen malige plannen voor de opknapbeurt van het zaaltje aan de Rembrandtlaan, waar de gereformeerde gemeente van Soest toen nog kerkte. "Ik vond het zonde om daar nog veel geld aan uit te geven. Gelukkig werd toen al snel tot nieuwbouw besloten, en binnen twee Aan het begin van deze eeuw telde Nederland zo'n vijf miljoen inwo ners - nu zijn het er ruim drie maal zoveel. Voor de gemeente Soest was de groei nog veel sterker: van rond 5000 in woners in 1900 tot over de 40.000 nu. Veel van wat toen landbouwgrond was, of woeste grond, is inmiddels in de bebouwde kom komen te liggen. Vergezichten zijn verdwenen, maar ook veel van de woningen van toen staan er niet meer, om van de men sen van toen - die toch óók een bepa lend deel van het dorp waren - nog niet spreken. Museum Oud Soest aan de Steen hoffstraat stelt regelmatig voorwer pen uit voorbije tijden ten toon, heeft meestal ook speciale exposities. Prentencabinet/Foto Astra bezit een grote verzameling foto's van het vroegere Soest, en ook het gemeen te-archief heeft tot doel de herinne ring aan het verleden niet verloren te doen gaan. Met name de foto's van deze drie instellingen geven een tref fend beeld van hoe het er hier vroe ger uit zag. Helaas blijkt echter bij in ventarisatie van de foto's, dat niet al tijd precies bekend is wat de foto voorstelt.Door publikatie in de Soester Courant willen we de hulp van de lezers inroepen de ontbreken de gegevens aan te vullen. Daarom zal de komende weken steeds een oude Soester foto op deze plek wor den afgedrukt, met wat er (eventu eel) over bekend is, in de hoop dat er lezers zijn die er meer licht over kun nen laten schijnen. Voor de toe komst zal het ook mogelijk zijn dat lezers foto's opsturen waarvan ze niet zeker zijn waar het precies om gaat.Uiteraard zal in een volgende editie bekend worden gemaakt wel ke informatie er bij de Soester Cou rant is binnengekomen. Degui ucguiiiieu wuiuen. Hun voor beeld was de spontane manier waarop kinderen tekenen. Voor hen stond het kind gelijk aan nieuw leven. Kinderen zijn immers nog niet door hun milieu geconditioneerd, nog niet bedorven door allerlei opgelegde normen en waarden, zij kunnen nog spontaan rea geren en kennen een onbelemmerde creativiteit. "Spontaan Ontstaan" is te zien in Slot Zeist, Zinzendorflaan 1, Zeist, van 10 augustus tot 17 september; dagelijks 11.00-17.00 uur; zaterdag en zondag 13.00-17.00 uur; maandag gesloten. De Soester architect bij zijn laatste "schepping" in Bunschoten. Links ach ter hem het bovenstuk van de toren. Foto: Goos van der Wilt. jaar hadden we een nieuwe kerk," klinkt het niet zonder gepaste trots uit zijn mond. Heerlijk vrij beroep Hij denkt er nog niet aan zijn tekenpen aan de wilgen te hangen. "Welnee, dit werk houdt je jong! Ik doe het, zoals al les, met ontzettend veel plezier en ik ga door tot ik niet meer kan tekenen. Het is een heerlijk vrij beroep; en ik zou geen hele dagen voor het raam kunnen zit ten." Iedere kerk die hij bouwde is een stuk van zijn leven geworden. "Ik heb zelfs wel eens een kerk groter gemaakt omdat-ie te groot was geworden, in Rotterdam," vertelt hij met smaak. "De kerkzaal werd natuurlijk kleiner, maar er kwamen meer zalen in." Toch is elke opdracht weer een eer, vindt hij. "Het is al eervol om door de selectie heen te ko men." Als een van zijn "voordelen" noemt hij dat hij een architect is "die zich overal mee bemoeit". Zo ontwerpt hij ook de vormgeving van de orgels, waarvoor hij ooit een gespecialiseerde opleiding heeft gevolgd. Daarnaast is hij ook een zeer verdienstelijk aquarellist en ver vaardigt hij met die techniek de fraaie tekeningen die zijn ontwerp voor wat minder geoefende ogen zo duidelijk il lustreren. De kerk in Bunschoten is al bijna klaar en de heer Valk is inmiddels dan ook al weer intensief bezig met zijn volgende opdracht: een kerk met 1000 zitplaat sen in Amersfoort, plus een school van 12 lokalen. "De kerk komt min of meer in het bos te staan, dus er hoeft geen to ren op," laat hij weten. "Die kun je tus sen de bomen toch niet zien." De heer Valk maakte zelf deze aquarel met een impressie van het nieuwe kerk gebouw. Inderdaad, het huis staat er nog, zij het enigzins verbouwd, aan de Kolonieweg. Toen het in 1908 -zo weten we nu- door de bekende Soester kunstschilder Isings werd gebouwd, was het het eerste huis dat daar verrees, en de Kolonieweg heette nog Hollenweg. Isings heeft er Drukkerij Smit B.V. Postbus 57 - 3760 AB Soest Vanadiumweg 6 3812 PZ Amersfoort Telefoon 033 - 61 87 47

Historische kranten - Archief Eemland

Soester Courant | 1990 | | pagina 11