ONTWIKKELINGEN IN CONTACTLENZEN
QUARTERLY
REPLACEMENT SYSTEM
HOE CONTACTLENZEN WORDEN GEMAAKT
PAGINA 6
WOENSDAG 31 OKTOBER 1990
BRILCENTRUM SPECIAL
PAGINA 7
Als een autofabrikant zegt dat hij een
nieuw model heeft ontwikkeld, heeft hij
meteen de volle aandacht. De pers komt
met veel interesse kijken. De meeste le
ken hebben ook onmiddellijk veel be
langstelling.
Hoe anders is dat wanneer en contact
lensfabrikant zegt dat hij een nieuw lens-
ontwerp heeft uitgebracht. De publiek-
spers is niet geïnteresseerd en de leek be
grijpt zelfs helemaal niet wat de brave
borst bedoelt. Een contactlens is toch
een contactlens, nietwaar.
Dat is allemaal erg begrijpelijk natuurlijk.
Een nieuw model contactlens vormt nu
eenmaal geen wereldnieuws. Alleen de
contactlensspecialist is belangstellend.
Als wij de belangrijkste ontwikkelingen
in contactlenzen onder de loupe nemen,
moeten we ruim honderd jaar terug in de
historie. Het was namelijk in 1888, in
Duitsland, dat de eerste contactlens
werd toegepast. Een glasblazer wist een
lens te vervaardigen die op een oog te
verdragen was. Het was een contactlens
die wel vier a vijf. keer zo groot was als
het lensje dat wij nu allemaal kennen.
Een grote glazen bol, die een groot deel
van het oog bedekte. Deze lens was be
doeld voor iemand die op geen enkele
andere wijze te helpen was. Geen bril
werkte voor deze persoon. Dit was de
enige mogelijkheid om nog een beetje
gezichtsscherpte te verschaffen. En het
werkte! Weliswaar kon de lens maar ge
durende een korte tijd worden verdra
gen, maar hij functioneerde toch.
De jaren die volgden lieten een paar ont
wikkelingen zien, maar geen schokken
de. De lens van toen kon slechts in uit
zonderlijke gevallen worden toegepast.
Dat kwam niet alleen doordat de lens zo
groot en zwaar was (glas), er waren ook
nog geen mogelijkheden om de vorm
van het oog vast te leggen in werkbare
gegevens. Het ontbrak eenvoudig aan
de apparatuur daarvoor. In de jaren twin
tig ontstond er pas een beperkte metho
de voor. Een in Amerika ontwikkeld in
strument verschafte de mogelijkheid om
de 'kromming' van het hoornvlies te me
ten. Dat gaf meteen wat meer inzicht in
de geometrie van het oog en bood daar
door meer mogelijkheden bij het aan
passen van de nog steeds erg grote len
zen.
In de tweede wereldoorlog werd een be
langrijke stap gedaan in de richting van
de hedendaagse contactlens. Toen werd
namelijk het materiaal perspex ontwik
keld. Perspex werd onder andere toege
past in vensters van de cockpit van vlieg
tuigen, Regelmatig kwam het voor dat
vliegeniers met gehavende toestellen te
rugkeerden op hun thuishaven. Wan
neer het vliegtuig getroffen was door ko
gels in de voorruit was dat vroeger bijna
altijd catastrofaal. Met voorruiten van
perspex bleken de gevolgen minder ern
stig te zijn, ondanks dat ze toch wel eens
versplinterden door een voltreffer. Er
kwamen piloten terug die getroffen wa
ren door splinters van die perspex voor
ruit. Wanneer zo'n splinter in het oog
achterbleef bleek die verwonding vaak
goed te herstellen. Dat verbaasde de
medici in eerste instantie zeer. Dit mate
riaal bleek dus door het oog goed verdra
gen te worden. Dat opende perspectie
ven voor het gebruik van dit materiaal
voor contactlenzen. En dat gebeurde
dan ook.
De lenzen werden daardoor veel lichter
en gemakkelijker te bewerken. Het aan
tal gebruikers nam dan ook toe. Zelfs
gingen mensen over op het dragen van
contactlenzen die dat niet perse hoef
den. Uitsluitend omdat ze liever geen bril
droegen, gingen ze contactlenzen dra
gen. Zo vlak na de oorlog was dit echter
nog slechts een zeer klein aantal men
sen. Het veroorzaakte echter wel een
stroomversnelling in de ontwikkeling
van de contactlens. Steeds meer onder
zoekers gingen zich ermee bezighou
den.
In Engeland ontstond de eerste 'kleine'
contactlens. Een lensje dat niet meer het
hele oog bedekte, maar alleen nog maar
EENVOUDIGER VEILIGER BETER
het hoornvlies (het gekleurd uitziend ge
deelte van het oog). Deze z.g. corneale
contactlenzen (cornea=hoornvlies) ble
ken de toepassingsmogelijkheden sterk
te vergroten. Op steeds grotere schaal
werden contactlenzen om cosmetische
redenen toegepast. Er ontstonden in de
jaren vijftig ook voor het eerst speciale
onderhoudsvloeistoffen voor contact
lenzen. Langzaam werden contactlen
zen als een normaal correctiemiddel
geaccepteerd.
In de eerste twintig jaar na de oorlog
werden er erg veel nieuwe soorten con
tactlenzen ontwikkeld. Dat nieuwe sloeg
echter uitsluitend op de vorm van de
lens. Geleidelijk leerde men meer over de
vorm van het oog. Lenzen kon men
steeds beter aanpassen aan die vorm.
Ook werd de fabricage van de contact
lenzen serieuzer aangepakt. Er ontston
den speciale laboratoria waar uitsluitend
lenzen werden gemaakt. Daar werd erg
veel inventitiveit aan de dag gelegd. Het
materiaal van de lenzen uit de jaren zes
tig was echter nog altijd niet gewijzigd.
Nog steeds werd perspex gebruikt. Wel
iswaar was de produktie van dit plastic
steeds beter geworden, zodat over op
tisch zuiverder materiaal kon worden be
schikt, maar het bleef in principe hetzelf
de materiaal als gebruikt werd in de jaren
veertig.
Dat veranderde niet tot aan het eind van
de jaren zestig. Toen werd er in Praag een
geheel nieuw materiaal gecreëerd door
Professor O. Wichterle. Hij was op zoek
naar materialen die bij implantatie in het
lichaam geen afweerreactie zouden ver
oorzaken. Een van die materialen was
het poly-2-hydroxy-ethylmethacrylaat,
afgekort HEMA. Deze kunststofsoort
bleek op geen enkele manier door het li
chaam te worden afgestoten. Verder had
het nog een heel bijzondere eigenschap.
Bij het vervaardigen was het een 'hard'
soort kunststof, maar zodra het nat
werd, werd het 'zacht'. Het was een elas
tisch, gelei-achtig materiaal dat toch heel
sterk was. Daardoor ontstond het idee
om het HEMA materiaal toe te passen
voor contactlenzen. Dat was de geboor
te van de zachte lens. De basis werd ge
legd in Praag, het idee werd verder uitge
werkt in Amerika. Dat duurde enkele ja
ren omdat in die tijd de Amerikaanse
overheid eisen begon te stellen aan de
kwaliteit van contactlenzen. De nieuwe
zachte lenzen werd als 'geneesmiddel'
beschouwd en onderworpen aan de
strenge eisen van de Amerikaanse Food
and Drug Administration. Mede daar
door duurde het tot 1971 voordat de
zachte lens in Nederland kon worden
geïntroduceerd. Dat bracht het aantal
contactlensdragers in een razend tempo
omhoog. De contactlens werd toen echt
populair.
De zachte lens ging een belangrijke
plaats innemen in het totale aanbod con
tactlenzen. De harde lenzen werden
minder populair omdat er weinig ver
nieuwingen meer aan werden aange
bracht. Tot 1978. Toen werd de z.g.
zuurstofdoorlatende lens geïntrodu
ceerd. Voor het eerst in 35 jaar werd er
een ander materiaal dan perspex toege
past voor de vervaardiging van harde
contactlenzen. En met veel succes. De
beperkingen die de zachte contactlen
zen hadden, konden worden opgelost
met de nieuwe soorten lenzen. In hoog
tempo kwamen steeds meer nieuwe ma
terialen ter beschikking met steeds bete
re eigenschappen. Op dit moment is de
keus zo groot dat de contactlensspecia
list voor iedereen het voor hem of haar
meest geschikte materiaal kan uitkiezen.
In het begin van de jaren tachtig was er
sprake van nog een belangrijke stap in de
ontwikkeling van de contactlenzen. In
München werd een methode bedacht
om het hoornvlies nog nauwkeuriger te
kunnen meten en de vorm ervan vast te
leggen. Dat kon vanaf toen zo exact dat
er daardoor weer behoefte kwam aan
nieuwe fabricagemethoden om die gea
vanceerde vormen ook in een lens te
kunnen maken. De opkomst van de
computer verschafte die gewenste mo
gelijkheden. Zeer nauwkeurige draai
banken kunnen nu, volledig computer
gestuurd, vrijwel elke vorm aan een lens
geven die nodig is. Dat betekent dat er
tegenwoordig vrijwel geen oog meer is
waar geen lens op gepast kan worden.
Deze ontwikkelingen bieden de consu
ment weliswaar schier eindeloze moge
lijkheden het, vereist ook steeds meer
vakkennis van de contactlensspecialist.
Alle research en alle verbeteringen die
nen hetzelfde doel: een betere verzor
ging van het oog tijdens het dragen van
de contactlenzen en meer comfort voor
de contactlensdrager. Voor alles geldt
dat een goede verzorging van de con
tactlenzen van cruciaal belang is voor
een optimaal draagcomfort. De toepas
sing van betere contactlensvloeistoffen,
zoals de moderne waterstofperoxyde-
systemen bij zachte contactlenzen en ef
fectieve reinigers voor zuurstofdoorla
tende contactlenzen, kan veel proble
men voorkomen. Essentieel is ook de re
gelmatige vervanging van de contactlen
zen. Dit geldt zowel voor zachte als zuur
stofdoorlatende contactlenzen. Tot slot
merken wij op dat een jaarlijkse kontrole
een must is om van zien met contactlen
zen een onbezorgd zien te maken.
Slijpen bmnenziide
Vloeistof wordt in mal gegoten
Contactlensmater/aal in vaste vorm
Kitten op exact passende vorm
Slijpen buitenzijde
Polijsten
