Haarlem, de oudste carnavalsstad van Nederland???
Club
IMOKIA
538DRIVEINSHOW
WOENSDAG 11 FEBRUARI 2004
KNOLLENKRANT
PAGINA 18
Ja mensen, het is waar wat daar staat. In
Haarlem (1359), Den Haag (1415) en in
Deventer (1476) werd het carnaval al ver
voor de tijd, dat het carnaval onder de grote
rivieren bekend werd, gevierd. De eerste
carnavalsvereniging in het zuiden dateert uit
1816 te Bergen op Zoom. In Keulen 1823,
Maastricht 1850 en ga zo maar door. In de
literatuur is te vinden, dat carnaval in Gouda
al gevierd werd in 1600.
Iedereen denkt, "carnaval", dat is rooms-
katholiek en komt uit het zuiden. Nee men
sen, dat is niet waar, en daarom is het goed
om eens wat over de geschiedenis van het
carnaval te zeggen.
Eigenlijk is het carnaval niets anders, dan
het vieren van oud en nieuw. Oud en nieuw
zult u zeggen? Ongeveer 2600 jaar voor
Christus werd oud en nieuw gevierd aan het
einde van de maand februari. Dat was het
einde van het jaar. September, daar zit het
Franse woord "sept" in en dat betekent "ze
ven". Het is onze negende maand. Okto
ber, "octo", dat betekent acht, het is onze
10e maand. November, "neuf" en dat is
negen. December, "dix", betekent 10 en is
onze 12e maand. Zo was januari dus de 11e
en februari de 12e maand. Keizer Augustus
heeft de jaartelling van toen veranderd in
onze jaartelling.
Oud en Nieuw was toen niet alleen het einde
van het jaar, maar ook een afscheid van de
winter en het vieren van de komst van de
lente. Het inzaaien van de gewassen kon
beginnen en men offerde allerlei zaken om
de goden goed te stemmen. Een
vruchtbaarheidsfeest dus, een huwelijk tus
sen de zon en de aarde. Men rolde bran
dende wielen van de berg af. Het was een
rolwisseling tussen de winter en de zomer.
De mensen deden mee aan die rolwisseling
door zich te gaan verkleden. De rijken wa
ren de armen en de armen speelden drie
dagen voor rijken. De meester was de slaaf
en de slaaf de meester. Zo werd toen, 2600
jaar voor Christus, op een scheepswagen een
persoon rondgereden, die de koning speelde.
Een namaakkoning, die na drie dagen feest
echt werd geofferd, verbrand op een altaar.
Het was dus niet de echte koning, zo gek
was die niet. De namaakkoning moest geof
ferd worden om de zonden van het volk uit
te wissen. De mensheid moest gereinigd
worden. Het woord "februari" komt van
"februare", dat reinigen betekent. Toeval
Het carnaval was voor iedereen. Zo moch
ten rond 1500 de melaatsen, die normaal
buiten het dorp Den Haag woonden, met
carnaval de stad in.
Ziet u de overeenkomst met de
(stads)prinsen van heden? Ook die gaan na
drie dagen af. Het verbranden van Wortele
Truuj in Blerick, het begraven van Knilis in
Oeteldonk, het verzuipen van Bacchus in
Roermond en de afgang van onze eigen
(stads)prins(en) hier in Gouda. U ziet, dat
carnaval al ver voor het christendom be
stond. Een heidens feest dus.
Hiervoor werd gesproken over de "scheeps
wagen", Carrus Navalis in het Latijn. Veel
kroegen in België heten de Blauwe Schuit.
Zou het woord carnaval komen van "Carrus
Navalis"? Later daarover meer.
Voor 1600 (na Chr.) bestonden er nog geen
protestanten. Dat kwam pas met Luther en
Kalvijn. Dus voor 1600 waren er alleen maar
katholieken en heidenen. In de Babyloni
sche tijd leefden er alleen maar heidenen en
mensen, die in allerlei goden geloofden. Het
carnaval heeft dus eigenlijk helemaal niets
met de katholieke kerk te maken. Hoe ko
men dan het vasten, het kruisje halen en al
die katholieke invloeden in het huidige car
naval
De katholieke kerk, de pausen, hebben voor
1000 (na Chr.) dat heidense volksfeest pro
beren uit te roeien. Dat lukte niet en de kerk
vorsten hebben in 1000 (na Chr.) dat feest
letterlijk de kerk binnen gehaald,
verkatholiceerd. In de kloosters en kerken
werd dat feest op vreemde wijze gevierd. Het
hard werkende volk mocht zich drie dagen
uitleven, waarna zij weer zeer godvruchtig
konden leven. Narrenfeesten, ezelsfeesten
werden gevierd en in vele plaatsen werd de
paus als ezel voorgesteld en werd de paus
van de dwazen gekozen. Er bestonden
gekkengezelschappen, voorlopers van de
raad van elf, die er een potje van maakten.
Zo erg zelfs, dat er een aantal dingen wer
den verboden. Een stukje uit het concilie
van Basel in 1435: "De priesters dragen
maskers tijdens de mis, ze dansen in het koor
verkleed als vrouwen, koppelaars of speel
lieden en ze zingen schandelijke liederen.
Op het altaar eten ze zwarte pudding en vette
worsten, terwijl de celebrant, waarschijnlijk
op zijn manier, bezig is. De dobbelstenen
rollen en de wierrook wordt gestookt van
oude schoenzolen. Ook rennen en springen
ze door de kerk, en dan gaan ze naar buiten
in hun vermommingen. Met karren en wa
gens trekken ze door de stad en geven
schaamteloze voorstellingen, waarmee ze de
lachlust van het publiek opwekken, dat ook
verder uitgedaagd wordt met smerige lied
jes en obscene gebaren". Heel netjes gezegd
voor flink wat uitspattingen, waar wij, Bele
gen Zotskappen, Hsselstampers en Markt-
zotten ook niet van gehouden zouden heb
ben. Rond 1600 vond men (Luther en
Kalvijn, maar ook de katholieken) het wel
welletjes en bijna overal in de wereld stierf
dat carnavalsfeest uit.
Pas tijdens de Frans-Duitse oorlog(en) tus
sen 1796 en 1814 werd het (katholieke) car
naval door de Franse troepen vanuit Venetië
meegebracht naar het Rijnland, dus in het
zuiden. En vanaf dat moment zie je daar
het ontstaan van verenigingen. Mainz in
1838, Venlo 1842, 's Hertogenbosch in 1882,
Sittard 1890. Maastricht en Keulen heb ik
al genoemd. Je ziet in het Rijnland vooral
geüniformeerd carnaval. Juist ja, afkomstig
van de Franse en Pruisische troepen. De
Alaafgroet is de omgekeerde militaire groet.
Die typische carnavalshoedjes, lijkend op
bootjes, zijn door een Pruisische veldmaar
schalk ingevoerd. Iedereen hetzelfde, dus
ook de hoofddeksels. Uit die tijd stammen
ook de dansmariekes. De (Franse) troepen
hadden bij hun compagnieën meisjes, vrou
wen, de zogenaamde marketentsters. Zij ver
zorgden de troepen met alles wat voor sol
daten nodig was. Wanneer er niet gevoch
ten werd, deden zij ook onderlinge dans
wedstrijden. En zo herken je de Franse prui
ken en driehoekige hoofdbedekking van de
dansgarden.
Ook zo een militair woord; garde. De Prui
sische (dus Duitse) troepen werden in het
Rijnland in die tijd belachelijk gemaakt. Op
oude plaatjes zie je vaak van die verwijfde
militairen. Zij dansten als vrouwen en wa
ren als vrouw verkleed. Ja, het eerste
dansmarieke, de "Tanzmarie", was een man.
En zo zie je, dat de dansmariekes eigenlijk
met het (oude) carnaval niets te maken heb
ben; pas rond 1800 bedacht.
Er zijn natuurlijk veel plaatselijke verschil
len. Ik noemde al het geüniformeerde car
naval in vooral Limburg en het Rijnland.
Het carnaval in Brabant en vooral de streek
van Bergen op Zoom naar Parijs toe, is
vooral het boerenkielcarnaval. In Bergen op
Zoom kent men de omgekeerde militaire
alaafgroet niet, maar trekt men een lange
neus. Je ziet dus een groot verschil tussen
het Rijnlandse en Parijse carnaval.
Nog iets over het woord "carnaval". Hier
voor is al iets gezegd over "Carré navalis".
In Italië bestond het woord "Carnlevale",
en was niets anders dan een tijdsaanduiding.
Vanuit de katholieke sfeer komt het woord
"Carne levare", dat "afscheid van het vlees"
betekent, dus vasten. Dit woord zou ont
staan zijn in de Middeleeuwen. De mensen
toen hadden heel weinig geld en zeker geen
geld om vlees te kopen. Je kunt dus dan
ook geen afscheid nemen van vlees. Deze
verklaring ligt dus niet voor de hand. Mis
schien wel door de kerk verzonnen om het
vasten in te luiden? Er zijn vele verklarin
gen voor het woord carnaval: maakt u maar
uit welke goed is.
Nog iets over 11 (elf). Ook hier zijn vele
verklaringen. Welke is juist
-In het Germaans komt "Alfvoor: dat be
tekent lucht- of watergeest, kabouter, of
aardmannetje.
-11 november is het Sint Maarten. Vroeger
had men weinig geld, er moest hard gewerkt
worden en op 11 november moest de pacht,
rente e.d. betaald worden. Het was na de
betalingsdagen, donkere dagen, dus weer tijd
voor feest. De kinderen kregen snoep en de
ellende was weer voor een jaar voorbij.
-11 Is een priemgetal, een getal, dat alleen
maar door 1 en zichzelf, dus 11 deelbaar is.
Een gek getal dus. Vroegere koningen had
den altijd 5 dienaren links en 5 dienaren
rechts van zich staan, samen 11. Elftal. Raad
van elf
-Komt het van "al ave", hetgeèn averechts
betekent, dus andersom??
-Allef is een joods woord en betekent, "eer
ste". Anders gezegd: er gaat niets boven....
In Keulen zeggen ze: "Kolle alaafen bete
kent. Er gaat niets boven Keulen
U ziet, er is heel veel over carnaval te ver
tellen. Als iemand tegen u zegt, dat carna
val uit het zuiden komt, dan heeft u uw ant
woord klaar. Het is zoals drs. Th Fransen in
een van zijn boeken zegt: wij, hier in het
noorden, moeten onze achterstand inlopen
op het zuiden.
Een laatste opmerking over iemand, die een
goed carnavalsvierder is: "De beste carnaval
list is diegene, die drie dagen zichzelf is, door
zichzelf niet te zijn!" uitspraak van drs.
Th. Fransen).
Dit is een doordenker. Wat zou hij bedoe
len
Vorenstaande geeft slechts een zeer summier
beeld van de carnavalsgeschiedenis. Wilt u
meer weten, ga dan naar de "bieb" en lees
wat carnaval zou kunnen zijn. Of doe ge
woon eens mee!
CLUB NOKIA RADIO 538 TREEDT OP VRIJDAGAVOND IN DE KNOLLENHAL AAN DE NIJVERHEIDSWEG
