Overzicht der week.
BUITENLAND.
dienen, en van de beide Amersfoortsche
afgevaardigden niet met stilzwijgen kun
nen voorbijgaan. Gelukkig dat we niet
gedwongen zijn onze lezers ermee te ver
moeien. Met recht vraagt Het Vader
land waarom hebben de Heeren Mac-
kay en v. d. Berch niet gezwegen, en den
eminentste hunner geestverwanten alleen
't woord gelaten? Misschien was het las
tig te vinden, wiende palm der eminentie
uit te reiken."
Maar er zijn ook reeds stemmen opge
gaan vóór de openbare school. Zeven
liberalen want de conciliante heer
Bastert aarzelen we onder de liberalen te
rangschikken leverden een warm plei
dooi voor de openbare school. Wel waren
zij niet geheel voldaan, maar de verbete
ringen, die het ontwerp nu reeds aan
bood, stelden zij op hoogen prijs. De
heer Van Houten kwam op tegen te
sterke centralisatie, de heer Lenting had
o. aook regeling van 't voorbereidend
onderwijs gewacht, de heer Godefroi
toonde uit de geschiedenis onzer consti
tutie aan, dat het geven van onderwijs bij
ons taak der overheid is en dat omdat de
volksschool de afspiegeling moet zijn der
staatseenheid en deze niet uit de agglo
meratie van godsdienstige gezindten
maar uit staatsburgers bestaat, dat on
derwijs ook gegeven moet worden met
eerbiediging van godsdienstige begrip
pen. Het was spreker nog niet gelukt te
mogen bemerken, wat men van den kant
der tegenstanders nu wel wilde. Terecht
vroeg hij Een school met den bijbel",
wat is dat?
De Heer De Meyier verdedigde het
behoud van de Christelijke" deugden
en verklaarde dat zijne ondervinding
hem heeft geleerd, dat de bijbel geen
boek is voor de school of voor kinderen
geschreven. Jezus zelfheeft bewezen, zei
hij, dat men godsdienst kan leeren zonder
bijbel. De Heer Borgesius kwam vooral
tegen de politiek op, die onder den naam
van godsdienst wordt verdedigd en die
Spr. een gevaar, een ramp noemt voor
het land.
De laatste spreker was de Heer Moens.
Met groote warmte en welsprekendheid
hield hij de aandacht der kamer en van
het zeer talrijk publiek bezig. Hij wachtte
verbetering van het onderwijs door deze
wet, zoowel van 't Openbare als van 't
Bijzondere, want de toestand van ons
onderwijs is nog bedroevend. Zijne groo
te grief wasnog te weinig centralisatie.
Hij hoopte door zijne amendementen
waarover hij ditmaal niet zou uitwei
den deze grief te kunnen wegnemen.
Vooral had zijne rede ten doel om de
bestrijders erop te wijzen, hoe zij door
hun geroep, dat het hun om niets dan
waarheid te doen was, de feiten in 't aan
gezicht sloegen. Is dat waarheid vroeg
hij, hetgeen duizenden blindelings teeke
nen, geleid als onkundigen door kundige
drijvers? Bloeit de godsdienst niet juist
het meest ten plattelande, waar men nog
maar een enkele bijzondere school heeft
en de openbare school regel is? Heelt
het eerste huis dat men ontmoet. Toen
wij nu de hoogte overkwamen, vanwaar
men een prachtig uitzicht heeft op het
land die de diepte, deed hij mij plotseling
schrikken door in de chais overeind te
gaan staan en uitteroepen»daarl daar is
de plaats die ik honderde malen in mijn
droom gezien heb 1 In de laatste maand
zag ik ze dagelijks 1"
En werkelijk moest ik erkennen dat de
plek geheel overeenkwam met die welke
hij mij te voren beschreven had.
Ik zeide hem te gaan zitten en zich
hier zoo op te winden want dat er geen
enkele reden was om zich zoo beangst te
maken. Daarop ging hij weder zitten,
boog het hoofd voorover en sprak verder
geen woord vóór dat wij te Meresdene
aankwamen.
Er was schapenmarkt in het kleine
stadje en daardoor nog al drukte en deze
bracht hem weder tot bezinning. Hij was
altijd vlug in zijn werk en begreep spoe
dig wat hij er te doen zou hebben en was
den geheelep dag door zeer opgewekt
de heer Van Lummel het zelf niet er
kend de christelijke scholen vinden
geen sympathie, maar weerzin in 't land.
Dat is de waarheid. Waarom, vroeg de
Heer Moens verder, vertrouwt men op 't
dorp zijne kinderen liever toe aan den
meester der Openbare School, dan aan
dien der Bijzondere? Waarom? vraagt
men. Wij gelooven het gaarne, dat ook
bij den eenvoudigen landbouwer de lief
de gaatboven de leer. De openbare
school dient dus te worden versterkt en
gehandhaafd, zij is gewild en ze werkt
heilzaam op de bijzondere lijdt het
onderwijs schade onder den godsdienst,
want op die vrije school, staan die vrije
onderwijzers duchtig, neen, bekla
genswaardig onder de plak van vrije
commissies.
De Heer Reekers ultramontaan
kan niet begrijpen, waarom de hoofdon
derwijzers zooveel meer moeten kennen
dan de schooljongens, dus óf hij ziet niet
in, dat om anderen te ontwikkelen men
zelf ontwikkeld moet zijn, óf de kinderen
worden te wijs naar zijne meening en dit is
gevaarlijk voor priesterheerschappij.
De Heer V. d. Hoeven ultramon
taan beklaagt zich, dat ook de kwee-
kelingen van hunne scholen zullen moe
ten verwijderd worden, ergo hij beklaagt
zich dat gebrekkig onderwijs door meer
degelijk zal moeten vervangen worden.
De Heer Moens liberaal vraagt
billijke waardeering zijner amendemen
ten, ook van de zijde der tegenstanders
en erkenning van de waarheid, dat wat
hij doet voor de openbare school, ook
geschiedt ten bate van de kinderen hun
ner scholen, welker peil van ontwikkeling
hij er eveneens door tracht te verhoo-
gen.
Ziedaar nu de ultramontaan en de li
beraal in hunne ware gedaante nevens
elkander.
In de zitting van Dinsdag j.l. was de
Heer Kappeyne, de minister van Binnenl.
Zaken aan 't woord. Nog eens ging hij
in enkele woorden de geschiedenis der
onderwijskwestie na en kwam hij daar
door tot de conclnsie, dat ofschoon men
van de rechterzijde kan blijven agitee-
ren het toch gebleken is, dat men niet
meer kan organiseeren. Georganiseerd
werd steeds door de liberale partij èn als
oppositie, èn als regeeringspartij, maar
geen liberale regeering kan haar kleur
verloochenen.
Daarna behandelde de Min. de grond
wettige kwestie en kwam vervolgens tot
de nota van den Heer Van Nispen, die
verwees naar het mandement der bis
schoppen en naar eene aanschrijving van
den Paus. Het eenige middel van verzoe
ning van de kerk met het staatsonder
wijs is ditdat de Staat geld geve voor
scholen, volgens de voorschriften van
den bisschop ingericht.
Alleen geestelijke scholen," zoo ver
volgde spreker,zijn toegelaten en daar
om is ook art. 194 van onze Grondwet in
den Syllabus veroordeeld. Maar onze
scholen zijn wereldlijke scholen, de Staat
en gezellig. Maar toen wij de terugreis
aanvaardden kwam zijn melancholische
bui weer opzetten. Het zal ongeveer vijf
ure geweest zijn en het begon reeds don
ker te worden toen wij aan den tol kwa
men en onze lichten ontstaken. Een eind
je verder begon de weg te stijgen tot aan
den reeds genoemden Witteweg. Ik lette
goed op hem, denkende dat hij de een of
andere gekheid zou doen; maar hij bleef
zwijgen en rustig zitten, alleen keek hij nu
eens aan deze, dan aan gene zijde van den
weg voor zoover deze door onze lan
taarns verlicht werd; en toen wij te Char-
rendon aankwamen en ik hem zeide dat
er toch geen reden was om bevreesd te
zijn, antwoordde hij meteen glimlach:"
O neen, het was maar een gek idee van
mij. De reis is volstrekt niet moeilijk;
ik zal het best kunnen doen. »Toch gaf
het mij den indruk dat hij zich moeite
gaf het zoo luchtig op te vatten, en dat
hij eigenlijk niet meende wat hij zeide.
Wordt vervolgd).
kan aan Uw bisschoppen geen geld ge
ven voor andere scholen, het staatsbe
lang mag niet aan uw kerkleer onder
worpen worden gemaakt. Wij kunnen
Uw bisschop eeren, hem gehoorzamen
niet. Staat en kerk kunnen naast elkan
der arbeiden, maar zich vereenigen niet.
Wij moeten met onze Staatsschool too-
nen, dat ook wij goede burgers en bra
ve menschen kunnen vormen." 't Was
den Minister niet duidelijk hoe de ver
hooging van traktementen een bezwaar
was voor 't Katholiek bijzonder onder
wijs; immers de broeders en zusters der
liefde vragen toch in 't geheel niet naar
geld.
Tegenover de anti-revolutionairen ver
klaarde de Min. stond hij min of meer
weerloos, dezen hadden in raadselen ge
sproken. Om zeker te zijn hen niet te
kwetsen, had de Minister hun nota be
antwoord met citaten en daardoor
had hij 't verkorven.
De Heer Groen van 1829 is niet de
Heer Groen van 1875, zegt men. Volko
men waar, zei de Min.; maar wat de Heer
Groen in 1829 schreef, gaf hij eerst na de
grondwetsherziening en na de onderwijs
beweging van 1857 en '59 in 't licht. Hij
verdedigde vrijheid van onderwijs, mits
op eigen kosten van hen, die de Staats
school niet willen. De Heer Groen was
een staatsman geweest, een man van be
ginselen, die wist wat hij wilde; maar zij
ne volgelingen weten dat niet. Zelf heb
ben ze gezegd, dat ze geen Ghristelijk
leerstellig onderwijs verlangen, maar wat
is dan, vroeg de Min. Uw school met den
bijbel? Door te wijzen op Leviticus XI
en XII toonde de Min. aan, dat de bijbel
geen geschikt geschiedboek voor kinde
ren is, en wil men den bijbel als de ver
kondiging van Gods woord, dus dogma
tisch onderwijs, dan zou de bisschop op
de Kath. school en de ouderling op de
Orthodox-Protest, scholen meester zijn.
Op de Staatsschool kan dat niet.
De Christelijke zedeleer moet er even
wel worden geleerd, van de gemeenschap
daarvan willen de liberalen niet uitgeslo
ten worden. En wanneer de Heer Saay-
mans Vader dan (als op de vruchten van
den boom) op de zondaressen van 't asyl
Steenbeek en aan de woorden van Salo
mo herinnert, dan vraagt de Min. of deze
wijze koning, of David, of zelfs onze
aartsvaders zoo geheel met deze zonda
ressen te vertrouwen zouden zijn geweest.
Neen vroomheid en zedelijkheid gaan
niet altijd samen, zei de Minister.
Nog met een enkel woord wijst de Min.
op het feit, dat ofschoon men roept, dat
de meerderheid der natie niet van de neu
trale school gediend is, toch de verkie
zingen voor de regeeringscollegies in
liberalen geest uitvallen en herinnert er
aan, dat de school niet dienen moet om
leden der Orthodoxe gemeente, maar
om staatsburgers te kweeken, enz.
In een volgend nummer hopen wij ver
der te gaan met de mededeeling van den
indruk, dien de aanhangige debatten op
ons maakten.
Vellen druks worden en dagelijks ge
ruid met de meest uiteenloopende ea over
het algemeen uit de lucht gegrepen be
richten van hetgeen op het Congres is
behandeld en besloten. In het begin der
week onder anderen werd door de Engel-
scbe correspondenten met veel ophet mel
ding van de schitterende overwinning
door Disraëli op Rusland behaaldwelk
laatste rijk letterlijk alles zou hebben toe
gegeven wat Engeland in overeenstem
ming met Oostenrijk eischte. Later even
wel moeten zij hun triomigeschal veel
lager stemmen en werd van andere zijden
wederom gezegd dat Rusland, wel wetende
dat het veel zou moeten toegeven, daarom
juist zooveel te hoogere eischen gesteld
had en nu per slot veel meer won dan het
ooit verwacht had. Bij de groote geheim
zinnigheid waarmede nog steeds alles be
handeld wordt is het natuurlijk niterst
moeilijk met zekerheid te zeggen wat er
besloten is. Toch schynt het dat werkelijk
in de tot nu toe gehouden zittingen defi-
nitiei besloten is omtrent de grensschei
ding van het nieuwe Bulgaarsche rijk en
dat de Turken de vestingen in den Balkan
zullen behouden. Het is echter zeer wel
mogelijk dat de Russen sommige dier ves
tingen, die zij met zoo veel bloed betaald
hebben, bijv. het tort St. Nicolaas in den
Shipka-pas niet zullen prijsgeven en dat
derhalve de grenslijn in den Balkan zeer
gekarteld zal zijn. Overigens verliest dit
gebergte door de thans gemaakte schik
kingen veel van zijne beteekenis, daar de
Russen langs andere wegen het nieuwe
vorstendom Bulgarije zullen kunnen bin
nendringen. Op het stuk Bessarabie nl.
de ruil daarvan tegen de Dobrudsja schynt
Rusland niet te zullen toegeven en zal
dus het Congres wel niet ten voordeele
van Rumenie beslissen.
Omtrent Servie en Montenegro is nog
niets met zekerheid vernomen en evenmin
omtrent de toelating van Griekenland op
het Congres.
Intusschen is de toestand van het Russi
sche leger zeer bedroevend. Naar men aan
Daily News bericht liggen er 20000 zie
ke Russische soldaten te San-Stefano ter
wijl er reeds 45 schepen met wegens ziekte
geevacueerde troepen naar Rusland ver
trokken. Ook omtrent den opstand in het
Rhodope gebergte luiden de berichten zeer
ongunstig. Volgens deze zouden de op
standelingen onder bevel staan van een
Engelschen kolonel, die vroeger in Turk-
schen dienst was.
De gezondheidstoestand van den Duit-
schen Keizer neemt voortdurend in beter
schap toe. Rustig is het in het Duitsche
rijk tegenwoordig alles behalve. Zooals te
verwachten was hebben de strenge maat
regelen tegen de sociaal-democaten deze
lieden nog lang niet overtuigd van de on
juistheid hunner beschouwingen en geven
zij volstrekt den moed nog niet op hoe
waarschijnlijk het ook is dat zy bij de ver
kiezingen voor den rijksdag op menige
plaats het onderspit zullen delven.
Indiea de Hannov. Courier goed inge
licht is dan zal de zoon van wijlen den
ex-koning van Hannover, Prins Ernst
August den naam van Hertog van Cum
berland en van Erfprins van Brunswijk-
Luneburgaannemen en door de Pruissi-
sche regeering in het bezit worden gesteld
zijns vaders vermogen.
In Frankrijk zijn verscheidene schan
dalen aan het licht gekomen, die met de
verkiezingen van 14 October hebben
plaats gehad. Zoo is onder anderen geble
ken dat de maire Pertuis, de markies van
Allen, een stembus met een dubbelen bo
dem had laten voorzien, waarin reeds voor
de verkiezing een aantal stembriefjes wa
ren gestopt, terwijl getuigen verklaren
gezien te hebben dat hij gedureude een
tijdelijk rumoer in de zaal met beide han
den een aantal briefjes uit de bns had ge
nomen en in zijn zak geborgen. Hij werd
tot 6 maanden gevangenis en 500 frs.
boete veroordeeld.
Het aantal bezoekeas van de tentoon
stelling neemtsteeds toe evenals de prijzen
die men voor logies enz. te Parijs moet be
talen. Als een staaltje daarvan kan gelden
dat de Schach van Perzie toen hij een uit
stapje naar Fontainebleau gemaakt had
voor zijn verblijf in een Hotel gedurende
twee dagen en met een gevolg van 5 per
sonen, eene rekening ontving van 14000
frs. In het Grand Hotel betaalt hij voor
zich en zijn geheele gevolg per dag
3000 frs.
In een klein stadje in Russisch-Polen,"
Kalisch genaamd heeft, ten gevolge van
het schimpen op eene processie die op Sa
cramentsdag werd gehouden, een hevig
conflict plaats gevonden. De Synagoge en
een aantal huizen van Israëliten is ver
nield en vele van deze laatsten hebben de
wijk naar Pruisen genomen.
De werkstaking in Lancashire is zoo
goed als geeïndigd. Met enkele uitzonde
ringen is in alle fabrieken het werk tegen
verminderd loon herval. De overwinning
der fabrikanten is dus volkomen maar ook
aan hen heeft de strike veel geld gekost.
De afloop van deze monsterwerkstaking is
wederom een nieuw bewys van het on
doelmatige van dit middel. Laat onsbo-
